Đề 03: PHỐ TA – LƯU QUANG VŨ

Phố của ta

Những cây táo nở

Mùa thu đấy

Thân cây đang tróc vỏ

Con đường lát đá

Nghiêng nghiêng trong sương chiều.

Năm nay cà chua chín sớm

Trên quầy hàng đỏ hồng

Chị thợ may đi lấy chồng

Chị thợ may góa bụa

Năm nay thôi mặc đồ đen.

Bác đưa thư, có thư ai đấy?

Bác đưa thư kéo chuông

Ti-gôn hoa nhỏ

Rụng đầy trước hiên.

Riêng bác thợ mộc già buồn bã

Thở khói thuốc lên trời

Anh thợ điện trên mái nhà mắc dây

Bà giáo về hưu ngồi dịch sách

Dạy cậu con tiếng Pháp

Suốt ngày chào: bông-giua

Phố của ta

Phố nghèo của ta

Những giọt nước sa

Trên cành thánh thót

Lũ trẻ lên gác thượng

Thổi bay cao bao bong bóng xà phòng.

Em chờ anh trước cổng

Con chim sẻ của anh

Con chim sẻ tóc xù

Con chim sẻ của phố ta

Đừng buồn nữa nhá

Bác thợ mộc nói sai rồi

Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa

Tại sao cây táo lại nở hoa

Sao rãnh nước trong veo đến thế?

Con chim sẻ tóc xù ơi

Bác thợ mộc nói sai rồi.

I.Tìm hiểu chung

1.Tác giả:

- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), quê ở Phú Thọ.

- Lưu Qung Vũ đã từng sống những năm tháng tuổi trẻ trong chiến tranh, vào bộ đội chiến đấu
và trở về sống trong một thời kỳ khó khăn của nước nhà.
- Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ trẻ đa tài: vừa là nhà thơ, vừa là nhà văn, đồng thời còn là nhà
soạn kịch thiên tài, một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm 80 của thế kỉ
XX.
- Thơ Lưu Quang Vũ không chỉ bay bổng, tài hoa mà còn giàu cảm xúc, trăn trở, khát khao.

2.Tác phẩm:
- Xuất xứ: Nằm trong tập thơ đầu tay Hương cây - Bếp lửa (1968). Phố ta cho thấy rất rõ tiếng
thơ giàu rung động, tinh tế và nồng nàn của Lưu Quang Vũ.

- “Phố ta” được viết theo thể tự do, kết cấu theo mạch tâm tình của nhân vật trữ tình với Em -
"con chim sẻ tóc xù". Hình tượng xuyên suốt bài thơ là Phố ta. Một Phố ta đã được trữ tình hóa,
cá biệt hóa qua con mắt chủ thể.

II.Phân tích:

1.Khổ1:

Phố của ta

Những cây táo nở

Mùa thu đấy

Thân cây đang tróc vỏ

Con đường lát đá

Nghiêng nghiêng trong sương chiều.

-Mở đầu bài thơ là không gian ngập tràn sắc thu trong con phố nhỏ. Phép liệt kê đã vẽ lên bức
tranh thu với mùi thơm ngọt của hoa táo, vị ngai ngái của vỏ cây, cái nghiêng nghiêng của con
đường trong sương đánh thức những cảm giác vừa thanh sạch vừa nồng nàn, vừa gần gũi vừa xa
xôi, vừa tươi sáng vừa mơ hồ bí ẩn.

=> Không gian ấy khiến người đọc đắm chìm và có cảm giác như đang được chiêm ngưỡng một
bức tranh của một danh họa thời cổ.

2.Khổ2,3,4,5

Năm nay cà chua chín sớm

Trên quầy hàng đỏ hồng

Chị thợ may đi lấy chồng

Chị thợ may góa bụa

Năm nay thôi mặc đồ đen.

Bác đưa thư, có thư ai đấy?

Bác đưa thư kéo chuông

Ti-gôn hoa nhỏ

Rụng đầy trước hiên.

Riêng bác thợ mộc già buồn bã

Thở khói thuốc lên trời

Anh thợ điện trên mái nhà mắc dây

Bà giáo về hưu ngồi dịch sách

Dạy cậu con tiếng Pháp

Suốt ngày chào: bông-giua

Phố của ta

Phố nghèo của ta

Những giọt nước sa

Trên cành thánh thót

Lũ trẻ lên gác thượng

Thổi bay cao bao bong bóng xà phòng.”

-Ở các khổ thơ tiếp theo, Lưu Quang Vũ đã kéo người đọc khám phá từng ngóc ngách của con
phố, ghé thăm cuộc sống của từng con người nơi đây: Từ “Chị thợ may góa
chồng”đến “bác đưa thư kéo chuông”, “bác thợ mộc già buồn bã”; “anh thợ điện trên mái
nhà mắc dây”; “bà giáo về hưu ngồi dịch sách”; “Lũ trẻ trên gác thượng”…

- Tất cả cuộc sống của con người nơi đây được thâu lại trong một thước phim quay chậm vừa
sinh động, gần gũi vừa bình dị mà thanh tao. Những con người ấy vẫn ngày ngày sống cuộc đời
của riêng họ. Mỗi người là một mảnh ghép đặc biệt tạo nên sự sinh động cho con phố của chàng
thi sĩ.

- "Phố của ta" là một bức tranh đầy sắc màu của cuộc sống. Đó là màu đỏ của cà chua trên quầy
hàng, màu tím của những bông hoa tigon, màu áo của chị thợ may góa bụa, màu khói thuốc của
bác thợ điện... Đó còn là vô vàn những âm thanh bình dị thân thuộc: tiếng chuông của bác đưa
thư, tiếng bà giáo dạy con tiếng Pháp, tiếng giọt nước sa trên cành thánh thót; tiếng lũ trẻ chơi
đùa trên gác thượng… Bức tranh đó còn có cả mùi vị: mùi nồng nàn của hoa táo, mùi vỏ cây, cả
mùi sương chiều, mùi khói thuốc...

=> Chưa bao giờ người ta cảm nhận được một con phố với đầy đủ cả hương, sắc, mùi, vị...thậm
chí cả nỗi buồn vui của từng người đều được thâu lại trong một khoảnh khắc.

- Điệp ngữ “phố ta”, “phố của ta” thường xuất hiện trong phát ngôn của nhân vật trữ tình. Đây
là một dấu hiệu thi pháp quen thuộc của thơ kháng chiến - nhân vật trữ tình thường phát ngôn với
tư cách Ta/ Chúng ta, nghĩa là tư cách cộng đồng, tập thể. Ta dễ dàng bắt gặp đại từ này trong
thơ Nguyễn Đình Thi:

“Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta”

Nhưng trong “Phố ta”, những rung động, xúc cảm tinh tế, nồng nàn về tình yêu, tình đời của chủ
thể đã "chuyển hóa" giọng điệu sử thi của thời đại thành giọng điệu trữ tình cá nhân đầy thiết tha,
mê đắm.

=>Với vẻ tươi mát của "vườn trong phố", những mối quan hệ xóm giềng ấm áp, gần gũi bình
dị... đoạn thơ giống như những bức tranh về Hà Nội xưa của họa sĩ Bùi Xuân Phái, bảo lưu vẻ
đẹp đời sống đã thuộc về quá vãng mà vẫn luôn luôn hiện tại, luôn thuộc về hiện tại.

3.Khổ 6

Em chờ anh trước cổng

Con chim sẻ của anh

Con chim sẻ tóc xù

Con chim sẻ của phố ta

Đừng buồn nữa nhá

Bác thợ mộc nói sai rồi

Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa

Tại sao cây táo lại nở hoa

Sao rãnh nước trong veo đến thế?

Con chim sẻ tóc xù ơi

Bác thợ mộc nói sai rồi.

-Hình ảnh “Em” được nhắc đến một cách đặc biệt, trong những lời lẽ đầy chở che, âu yếm và dịu
dàng: “Con chim sẻ của anh”, “con chim sẻ tóc xù”... Ta thực sự không biết "bác thợ mộc" đã
nói gì, cũng không biết vì sao “Em” lại buồn. Dẫu vậy, ta hoàn toàn có thể hiểu được cái nhìn,
giọng điệu tâm tình tin tưởng của nhân vật trữ tình về cuộc sống:

“Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa

Tại sao cây táo lại nở hoa

Sao rãnh nước trong veo đến thế?”

-Lý lẽ của nhân vật trữ tình, nếu nhìn về logic, đúng là… phi logic. Chẳng có mối liên hệ tất yếu
nào giữa việc cuộc đời không thể xấu xa vì "cây táo nở hoa" và "rãnh nước trong veo" cả! Thế
nhưng ta vẫn bị thuyết phục. Đúng hơn, ta muốn bị thuyết phục. Bởi ai trong chúng ta cũng đều
muốn tin rằng cuộc đời ngoài kia còn nhiều điều tốt đẹp. Cái nhìn thấm đẫm màu sắc lạc quan ấy
chỉ có thể có khi người ta yêu và tin tưởng. "Cây táo nở hoa" và "rãnh nước trong veo" là một
biểu hiện của một tâm hồn tràn ngập tình yêu người, yêu đời, yêu chính mình.

=>Có thể mục đích của chủ thể khi viết “Phố ta” là để thuyết phục “Em”, "Con chim sẻ của
anh”, “Con chim sẻ tóc xù" vượt qua nỗi buồn và cùng nhau nhìn về hướng tốt đẹp của tương
lai. Nhưng ấn tượng kết đọng không phải là tính chặt chẽ của lập luận, mà là cảm xúc ngọt ngào,
trong trẻo và niềm tin tưởng vào cuộc sống của nhân vật trữ tình.
III.Tổng kết:
1.Nội dung:
-“Phố ta” cho thấy những cảm xúc và niềm tin tươi trẻ, chân thật, dẫu không phải không có chút
thơ ngây, của một trái tim thi sĩ. Bài thơ đã cho ta được sống lại những cảm xúc và niềm tin lãng
mạn, bất chấp thời gian và sự khắc nghiệt của đời sống.

2.Nghệ thuật:

- Lưu Quang Vũ viết rất tự nhiên. Dường như tất cả những gì ông nhìn thấy, cảm thấy đều có thể
vào thơ, thành thơ.

- Cảm quan của ông đặc biệt nhạy bén với "ngôn ngữ" của màu sắc, âm thanh, hương vị. Những
chi tiết đời thường bình dị, vào thơ ông, có vẻ đẹp và sự duyên dáng riêng. Đặc biệt, với Phố ta,
ông đã tìm được một giọng điệu hết sức phù hợp với đối tượng mô tả, trữ tình. Đấy là giọng điệu
tâm tình trìu mến.

IV.Kết bài:

Quả thực, chỉ với con mắt và trái tim hết sức trẻ trung, lãng mạn, người ta mới có khả
năng phát hiện ra nhiều vẻ đẹp đến thế trong đời sống xung quanh. Viết về phố, về Em, về tình
yêu lứa đôi, “Phố ta” đồng thời cũng tự trình bày một cái nhìn trữ tình đầy lạc quan về cuộc
sống. Dẫu cho đời sống có khắc nghiệt, chua chát và bi quan tình yêu đối với cuộc đời, con
người dường như chưa bao giờ tắt trong trái tim Lưu Quang Vũ, ngay cả trong những ngày tháng
cùng khổ. Tình yêu với cuộc đời, con người, niềm tin vào những giá trị tinh thần đẹp đẽ, lí tưởng
đã tạo nên phẩm tính lãng mạn, bay bổng và "mạch sống" đắm đuối, mãnh liệt trong thơ ông:

“Trên ngày tháng, trên cả niềm cay đắng

Thơ tôi là mây trắng của đời tôi”

(Mây trắng của đời tôi)