შინაარსი გვ.

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის ძირითადი ცნებები 1

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის ფუნქციები
ფიზიკური აღზრდის ამოცანები
სპორტის სწავლების მიზნები
ფიზიკური აღზრდის საშუალებები 2
ფიზიკური ვარჯიშის შინაარსი და ფორმა
ფიზიკურ ვარჯიშთა ტექნიკა
მოძრაობათა მახასიათებლები 3
ფიზიკურ ვარჯიშთა კლასიფიკაცია
ფიზიკური ვარჯიშების მოცულობის განსაზღვრის კრიტერიუმები
სწავლების მეთოდები ფიზიკურ აღზრდაში 4
ზოგადპედაგოგიური მეთოდები ფიზიკურ აღზრდაში
ფიზიკური დატვირთვის ინტენსივობის შეფასება
უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვის ფიზიკური დატვირთვა 5
სწავლების პროცესის წინაპირობები და ეტაპები
ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილის სტრუქტურა 6
ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილის ტიპები
მოსწავლეთა ორგანიზაციის მეთოდები
გაკვეთილები სასწავლო მუშაობის ხასიათის მიხედვით 7
გაგვეთილის სიმკვრივე, სიმკვრივის ქრონომეტრაჟი
მოტორული განვითარება
ფიზიკური თვისებების და უნარების განვითარების ასაკობრივი თავისებურებები 8
მოსწავლეთა ასაკობრივი უნარები და შესაძლებლობები 9
ფიზიკური მომზადება 12
მძლეოსნური და ტანვარჯიშული სახეობების ტერმინოლოგია 14
ჯანსაღი ცხოვრების წესის არსი და მისი ძირითადი პრინციპები
ფიზიკური აქტივობის სახეები და მათი გავლენა ჯანმრთელობაზე 16
ტანადობის განვითარება 17
მოძრავი თამაშები 18
დაზღვევა და დახმარება 19
მოსწავლეთა ფსიქოლოგიური ასაკობრივი თავისებურებები 20
ტურისტულ ღონისძიებათა ორგანიზაცია
რაციონალური კვება 21
სწავლასთან დაკავშირებული ქცევები
პირადი ჰიგიენა
დღის რეჟიმი
მავნე ჩვევები 22
პირველადი სამედიცინო დახმარება
გადაუდებელი სამედიცინო მდგომარეობანი 23
პირველადი სამედიცინო დახმარება სხვადასვა დაზიანების დროს
უსაფრთხოება
უსაფრთხოების ინდიკატორები და შედეგები 26
უსაფრთხოება და დაზიანებების პრევენცია
ინკლუზიური განათლება 30
ადაპტური ფიზიკური აქტივობის ძირითადი სახეები
31
ადაპტური ფიზიკური აღზრდის მეთოდური პრინციპები
ფიზიკური ვარჯიშებისახეობების და ხასიათის მიხედვით 32
ფიზიკური ვარჯიშებიდატვირთვების მიხედვით
ტანვარჯიში 33
მძლეოსნობა 37
ოლიმპიური თამაშები 49
ოლიმპიური ჩემპიონები საქართველოდან (1952 – 2012) 50
 ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის ძირითადი ცნებები

ფიზიკური აღზრდა მოძრაობის სწავლება და ფიზიკური თვისებების განვითარება;

ფიზიკური განათლება მომეცადინეთა სპეციალური ცოდნით შეიარაღება.

ფიზიკური მომზადება ადამიანის ფიზიკური მომზადება რაიმე კონკრეტული საქმიანობისათვის

ფიზიკური სრულყოფა ადამიანის ყოველმხრივი ფიზიკური მომზადება, ჰარმონიული ფიზიკური განვითარების

ოპტიმალური დონე, რომელიც შეესაბამება თანამედროვე ცხოვრების მოთხოვნებს და
უზრუნველყოფს ადამიანის საქმიანობის ეფექტურად წარმართვას;
ფიზიკური განვითარება ადამიანის ორგანიზმში გამოწვეული მორფო-ფუნქციური ცვლილებები

ფიზიკური აქტივობა სხეულის ნებისმიერი მოძრაობა, რომელიც ხორციელდება ჩონჩხის კუნთებით და

მოითხოვს ენერგიის ხარჯვას
სპორტი საშეჯიბრო მოღვაწეობა, რომლის სპეციფიკურ ფორმას შეჯიბრებათა სისტემა
წარმოადგენს
სპორტული წვრთნა სპორტსმენის მიღწევისადმი მზადყოფნის უზრუნველყოფა

სპორტული ფორმა სპორტსმენის მიღწევისადმი ოპტიმალური მომზადებულობის მდგომარეობა

სპორტული მიღწევა სპორტსმენის მიერ სპორტის მოცემულ სახეობაში ფიზიკური და სულიერი

შესაძლებლობის მაქსიმალური გამოვლენა, რომელიც აჭარბებს ადრე არსებულ
მაჩვენებელს
გაწვრთნილობა სპორტსმენის ორგანიზმის ის მდგომარეობა, როდესაც მას შეუძლია გაუძლოს დიდი
მოცულობისა და ინტენსივობის დატვირთვებს

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის ფუნქციები

 სპეციფიკური ფუნქციები მდგომარეობს მის თვისებაში დააკმაყოფილოს ადამიანის ბუნებრივი მოთხოვნილება

აქტივობაში
1) საგანმანათლებლო იმაში მდგომარეობს, რომ იგი ჩართულია განათლებლის საერთო სისტემაში და
ფუნქცია გამოიყენება სიცოცხლისათვის მნიშვნელოვანი მოძრაობითი ჩვევების გამომუშავებისა და
მასთან დაკავშირებული ცოდნის მიღებისათვის;
2) გამოყენებითი ფუნქცია წარმოადგენს შრომითი მოღვაწეობისათვის მომზადების სისტემაში პროფესიული
გამოყენებითი ფიზიკური მომზადების ფაქტორს.
3) რეკრეაციული და იმაში მდგომარეობს, რომ ფიზიკური კულტურა უპირატესად გამოიყენება თავისუფალი
სარეაბილიტაციო- დროის და დასვენების ორგანიზაციის ან სპეციალური აღდგენითი ღონისძიებების
გამაჯანსაღებელი სისტემაში
ფუნქცია
4) სპორტული ფუნქცია გამოხატულია მაღალ სპორტულ მიღწევათა სფეროში, სადაც ფიზიკური კულტურა
წარმოადგენს მაქსიმალურ მიღწევათა ფაქტორს ადამიანის ფიზიკურ შესაძლებლობათა
გამოვლინებაში.
 საერთო ფუნქციები მთლიანად კულტურისათვის დამახასიათებელი საერთო ფუნქციებიასე თუ ისე
ვლინდება ფიზიკური კულტურის დარგშიც.
1) ესთეტიკური ფუნქცია გამოიხატება იმაში, რომ იგი მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ადამიანის ესთეტიკური
მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას, კერძოდ, ფიზიკურ სრულყოფას, ორგანიზმის
ჰარმონიულ განვითარებას, ჯანმრთელობის განმტკიცებას, ლამაზი აღნაგობის, სწორი
ტანადობის ფორმირებას;
2) ნორმატიული ფუნქცია იმაში მდგომარეობს, რომ მისი გამოყენების პროცესში შემუშავდება ფიზიკური
განვითარების მარეგლამენტირებელი მოთხოვნები, რომლებიც განსაზღვრავენ ადამიანის
ორგანიზმის ფიზიკური სრულყოფის უზრუნველყოფის კრიტერიუმებს.
3) ინფორმაციული ფუნქცია იგი მდგომარეობს საზოგადოების მიერ ფიზიკური სრულყოფის სფეროში დაგროვილი
გამოცდილების, ადამიანის შესაძლებლობების ზრდის საშუალებებისა და გზების შესახებ
ცნობების თაობიდან თაობისათვის გადაცემაში.
4) ადამიანთა შორის სპორტის სფეროში მოღვაწეობა საუკეთესო პირობებს ქმნის სხვადასხვა ქვეყნის
კავშირის დამყარების ახალგაზრდობის დაახლოვებასა და საქმიანი ურთიერთობების დამყარებისათვის
ფუნქცია
5) სოციალიზაციისა და იგი სერიოზულ ფაქტორს წარმოადგენს მასების აქტიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში
ინტეგრაციის ფუნქცია ჩაბმისათვის
 ფიზიკური აღზრდის ამოცანები
1. ფიზიკური თვისებების და მოძრაობითი შემძლეობების ყოველმხრივი განვითარება;
2. აგებულების ფორმების სრულყოფა;
3. ჯანმრთელობის განმტკიცება;
4. მაღალი საერთო შრომისუნარიანობისმიღწევა და მრავალი წლის მანძილზე შენარჩუნება.

სპორტის სწავლების მიზნები

1. ჩააბას მოსწავლე ფიზიკურ აქტივობებში და ამ გზით შეუწყოს ხელი მისფიზიკურ განვითარებას;
2. გააცნობიერებინოს მას ჯანსაღი ცხოვრების მნიშვნელობა ადამიანის ცხოვრებაში;
3. გამოუმუშავოს მას ისეთი სამოქალაქო უნარ-ჩვევები, როგორებიცაადამოუკიდებლად გადაწყვეტილებების მიღება,
პასუხისმგებლობა, კონსტრუქციული თანამშრომლობა, შემწყნარებლობა და სხვ.

ფიზიკური აღზრდის საშუალებები

1. ფიზიკური ვარჯიში
2. ბუნებრივი პირობები
3. ჰიგიენური ფაქტორები
არის ფიზიკური აღზრდის ძირითადი სპეციფიკური საშუალება;
არის მიზანშეწონილი მოძრაობა/მოქმედება, რომელიც სპეციალურად შეირცევა
ფიზიკური აღზრდის ამა თუ იმ ამოცანის გადაწყვეტის მიზნით;
იგი ვლინდება ტანვარჯიშში, თამაშებში, სპორტსა და ტურიზმში
არის ფიზიკური აღზრდის დამხმარე საშუალება
(მზის, წყლის, ჰაერის დოზირებული გამოყენება)
არის ფიზიკური აღზრდის დამხმარე საშუალება
(საზოგადოებრივი და პირადი ჰიგიენა)

ფიზიკური ვარჯიშის შინაარსი და ფორმა

1. შინაარსი შეადგენს მასში შემავალი მოქმედებები და ის ძირითადი პროცესები, რომლებიც ორგანიზმში
მიმდინარეობენ ვარჯიშობის დროს და განსაზღვრავენ მოვარჯიშეზე მის ზემოქმედებას. ეს პროცესები
შეიძლება განვიხილოთ სხვადასხვა ასპექტში: ფსიქოლოგიურ, ფიზიოლოგიურ, ბიომექანიკურ,
ბიოქიმიურ და სხვა.
2. ფორმა მისი შინაგანი და გარეგანი სტრუქტურაა. ფიზიკური ვარჯიშის ფორმის
შინაგან სტრუქტურაში იგულისხმება, თუ როგორ ურთიერთკავშირში არიან მოცემული ვარჯიშით
გამოწვეული პროცესები, როგორ შეესაბამებიან, შეესატყვისებიან და განაპირობებენ ერთმანეთს. ეს იქნება
ნერვ-კუნთოვანი კოორდინაციის, მოტორული და ვეგეტატიური თუ სხვა ფუნქციები, რომლებიც
სხვადასხვა ხასიათის ფიზიკური ვარჯიშების შესრულებისას სხვადასხვა მდგომარეობით ხასიათდებიან.
მაგალითად, რბენაში ფიზიკური ვარჯიშის შინაგანი სტრუქტურა სხვაგვარი იქნება, ვიდრე სიმძიმეების
აწევაში; ცურვაში სხვა, ვიდრე ორთაბრძოლაში და ა.შ.
გარეგან სტრუქტურაში კი იგულისხმება ყოველივე ის, რაც თვალით, მხედველობით აღიქმება, ის, თუ
როგორ შეესატყვისება ერთმანეთს მოძრაობის სივრცობრივი, დროითი, ძალისმიერი და სხვაპარამეტრები
(ტანის მდგომარეობა, მოძრაობის ტრაექტორია, მიმართულება, ამპლიტუდა, ტემპი, სიჩქარე და სხვა).

ფიზიკურ ვარჯიშთა ტექნიკა

ფიზიკურ ვარჯიშთა ტექნიკა ეწოდება იმ ხერხებს, რომელთა მეშვეობითაც მოძრაობითი ამოცანა წყდება
მიზანშეწონილად, მაღალეფექტურად.

ფიზიკურ ვარჯიშთა ტექნიკაში არჩევენ

1. ტექნიკის საფუძველი მოძრაობის სტრუქტურული მთლიანობაა, მისი ყველა შემადგენელი ნაწილის,

2. ტექნიკის განმსაზღვრელი,
ანუ ძირითადი რგოლი
3. ტექნიკის დეტალები
ელემენტის, ნიშნების ერთობლიობაა. რომელიმე მათგანის გამოტოვება არღვევს მის
მექანიზმს და ხელს უშლის მოძრაობითი ამოცანის რეალიზაციას.
ტექნიკის ის შემადგენელი ნაწილია, რომელზედაც ყველაზე მეტად დამოკიდებულია
შედეგი. მაგალითად, ტყორცნისას - ფინალური დაძაბულობა, ხტომებისას - არეკნი
და ა.შ.
მოძრაობის შესრულების თავისებურებებია, რომელთა განსაზღვრულ ფარგლებში
შეცვლა არ არღვევს ძირითად მექანიზმს. ტექნიკის დეტალები ინდივიდუალური
ხასიათის მატარებელია, რაც გარემო პირობებთან ერთად მომეცადინის
მორფოლოგიური, ფუნქციონალური და სხვა თავისებურებებიდან გამომდინარეობს

აციკლურ მოძრაობაში გამოყოფენ 3 ფაზას

1. მოსამზადებელი ფაზა
2. ძირითადი ფაზა
3. დასკვნითი ფაზა
მისი დანიშნულებაა ხელსაყრელი პირობების შექმნა მოძრაობის ძირითადი ფაზის
შესრულებისათვის (მაგ. ნიჩბის გატანა მოსმამდე)
მოძრაობა მიმართულია ძირითადი ამოცანის გადაწყვეტისაკენ (მაგ. ხტომებში -
არეკნი)
მთელ რიგ მოძრაობით მოქმედებებში მას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება (მაგ. სპორტულ
ტანვარჯიშში - ჩამოხტომი, დახტომი)
 მოძრაობათა მახასიათებლები
მოძრაობითი სტრუქტურის მახასიათებლებია - კინემატიკური, დინამიკური, რიტმული.

I. კინემატიკური სტრუქტურისმახასიათებლები
1.სივრცობრივიმახასიათებელი ა) სხეულის მდგომარეობა;
ბ) ტრაექტორია(გზა რომელსაც გაივლის
სხეულიანმისიცალკეულინაწილებისივრცეში). ტრაექტორიაშიგამოყოფენ:
მოძრაობისფორმას, მიმართულებასდაამპლიტუდას.
2. დროითიმახასიათებელი ა) მოძრაობის ხანგრძლივობა (ვარჯიშის შესრულების ხანგრძლივობა);
ბ) ტემპი(მოძრაობის ციკლების გამეორების სიხშირეა ან რაოდენობაა დროის
ერთეულში. მაგ. სიარულის ტემპი - 60-90-120 ნაბიჯი წუთში).
3. სივრცობრივ- მოძრაობის სიჩქარე(სხეულის ან მისი ნაწილების მიერ დროის ერთეულში
დროითიმახასიათებელი განვლილი მანძილი). სიჩქარე შეიძლება იყოს:
 თანაბარი (სიჩქარე მთელ მანძილზე უცვლელია);
 არათანაბარი (სიჩქარე მთელ მანძილზე ცვალებადია);
 აჩქარება (დროის ერთეულში სიჩქარის ცვლა);
 ნარნარი (მოძრაობა, რომელიც სრულდება მკვეთრი ცვლილებების გარეშე)
 მკვეთრი მოძრაობა(მოძრაობას, რომელიც არათანაბარი სიჩქარით
მიმდინარეობს - მატულობს ან კლებულობს);
 ნებისმიერი(მაგ. მოთხილამურისათვის მაღლობზე ასვლის სიჩქარე);
 იძულებითი(მაგ.მოთხილამურისათვისდაშვებისას);
 ,,სიჩქარის შეგრძნება“ ( წინასწარ განსაზღვრ. სიჩქარის დაცვის უნარი).

II.დინამიკური სტრუქტურის მახასიათებლები

ადამიანის ნებისმიერი მოძრაობის შესრულება დამოკიდებულია მის სხეულზე მოქმედ შინაგან და გარეგან
ძალთა ერთობლივ ურთიერთზემოქმედებაზე.

III.რიტმული სტრუქტურისმახასიათებლები
რიტმი მოძრაობის კომპლექსური მახასიათებელია, რომელიც გამოხატავს მოძრაობითი მოქმედების
შემადგენელ აქტიურ და პასიურ ფაზებში კუნთური დაძაბულობისა და მოდუნების ურთიერთთანაზომიერ
შესატყვისობას და კანონზომიერ პერიოდულ მონაცვლეობას დროსა და სივრცეში.

ფიზიკურ ვარჯიშთა კლასიფიკაცია

1. სწრაფ-ძალისმიერი ახასითებს დაძაბულობის მაქს. სიმძლავრე ან მაქს. ინტენსივობა
2. უპირატესად გამძლეობაზე საჭიროებენ გამძლეობის გამოვლინებას ციკლური სახის მოქმედებებში
3. ზუსტად რეგლამენტური პროგრამით შესრულებისას საჭიროებენ კოორდინაციურ და სხვა უნართა
გამოვლინებებს
4. კომპლექსური საჭიროებენ ფიზიკურ ვარჯიშთა კომპლექსურ გამოვლინებას მოძრაობითი
მოქმედების ცვალებად რეჟიმში, სიტუაციათა და მოქმედების ფორმათა უწყვეტ
ცვლაში
სწრაფ-ძალისმიერი უპირატესად გამძლეობაზე ზუსტად რეგლამენტური კომპლექსური
 შტანგის აწევა;  ნიჩბოსნობა;  სპორტული ტანვარჯიში;  სპორტული თამაშები;
 ბადროს ტყორცნა;  მარათონული რბენი;  მხატვრული ტანვარჯიში;  ჭიდაობა;
 ბირთვის კვრა;  რბენი 3/10 კმ;  აკრობატული ვარჯიშები;  კრივი;
 ხტომები;  თხილამურებით რბ. 5/10 კმ  ბატუტზე ხტომა;  ფარიკაობა;
 რბენი 100/200/400 მ;  ცურვა 800 მ.  ფიგურული ციგურაობა;  ბადმინტონი;
 ცურვა 100/200 მ.  წყალში ხტომა.  მაგიდის ჩოგბურთი;
 ჩოგბურთი.
 ფიზიკური ვარჯიშების მოცულობის განსაზღვრის კრიტერიუმები
1. სიხშირე კვირაში რამდენჯერ არის მოსწავლე ჩართული დამატებით ფიზიკურ და სპორტულ აქტივობაში
2. ინტენსივობა რამდენად ძლიერია ფიზიკური დატვირთვა და შესაბამისად მაღალია გულისცემის სიხშირე -
მსუბუქი, საშუალო, ძლიერი
3. დრო ერთ ჯერზე ფიზიკური აქტივობის ხანგრძლივობა
4. ტიპი ვარჯიშის სპეციფიკური სახეობა (მოძრავი თამაში, ცურვა, სირბილი და სხვა)

სწავლების მეთოდები ფიზიკურ აღზრდაში

დატვირთვის სახეები
დატვირთვის ხასიათი
დატვირთვის მოცულობა
სტანდარტული (მოქმედების ყველა მომენტში ერთი და იგივე);
ცვალებადი(ყოველი გამეორებისას განსხვავებული).
უწყვეტი
ინტენსიური
დატვირთვის რაოდენობის ჯამი დროის ერთეულში.

დატვირთვის ინტენსივობა მომეცადინეთა ფუნქციური დაძაბულობის ხარისხი.

დასვენება ორგანიზმის პასიური, მშვიდი ან ისეთი აქტიური მდგომარეობაა, რომელიც ხსნის

დასვენების სახეობები
დასვენების ინტერვალები
ზუსტად რეგლამენტირებული
ვარჯიშობის მეთოდი
თამაშობითი მეთოდი
შეჯიბრებითი მეთოდი
დაღლას და ხელს უწყობს შრომის უნარის აღდგენას.
პასიური (მშვიდი, მოსვენებული მდგომარეობა);
აქტიური (ერთი სახის საქმიანობის შეცვლა მეორე სახის საქმიანობით).
ორდინალური (ინტერვალია, რომელიც მომდევნო დატვირთვისათვის
შრომისუნარიანობას მთლიანად, საწყის მდგომარეობამდე აღადგენს);
მტკიცე (უცვლელი) (მომდევნო დატვირთვა მოდის წინა დატვირთვით გამოწვეული
დაღლის ნაწილობრივ და არასრული აღდგენის ფაზაში);
ექსტრემალური (ინტერვალია, რომლის დროსაც მომდევნო დატვირთვა ემთხვევა
შრომისუნარიანობის ამაღლებულ ფაზას).
მოვარჯიშეთა ორგანიზაცია, რეგულაცია და შესაძლებელი სრული რეგლამენტაცია,
რომელიც შედგება მოძრაობათა ზუსტი წინასწარ დადგენილი პროგრამისაგან
მისი გამოყენებით ერთდროულად ხდება კომპლექსური ზემოქმედება
მომეცადინეთა როგორც ფიზიკურ, ასევე ფსიქიკურ სფეროზე (სიუჟეტურობა)
იგი ძირითადად ემსახურება მაღალი შედეგების გამოვლენის უნარის გამომუშავება
- განვითარებას

ზოგადპედაგოგიური მეთოდები ფიზიკურ აღზრდაში

1. სიტყვიერი სიტყვის მეშვეობით მომეცადინეებს გადაეცემა ცოდნა მოძრაობით მოქმედებებზე, მათ
სტრუქტურულ წყობაზე, მათზე მოქმედ ძალებსა და ხასიათზე და მათ ურთიერთმოქმედებ.
2. თვალსაჩინოების მოძრაობითი მოქმედებების მხედველობით-სმენითი აღქმა

3. შერჩევით-სენსორული გამოიყენება სივრცის, დროის, რითმის შეგრძნებისათვის ვარჯიშის შესრულების დროს

დემონსტრირების
4. იდეომოტორული მოძრაობითი მოქმედების გონებაში შესრულება

5. აუტოგენური შთაგონების რეგულარული გამოყენების ხერხების სისტემა

სიტყვიერი მეთოდის გამოყენების სხვადასხვა ხერხი არსებობს:

1. ახსნა (არსის გაგება/გარკვევა)მოძრაობითი მოქმედების არსის, მის შემადგენელ ნაწილთა შორის

კავშირის, მათი თანმიმდევრობის და სხვა მხარეთა გაგებას, გარკვევას ითვალისწინებს;
2. განმარტება (დაზუსტება)გამოიყენება ვარჯიშის შესრულებისას მოძრაობათა ან მისი ცალკეული მხარის
დაზუსტების მიზნით;
3. თხრობა (დამატებითი ცნობები)მეტწილად გამოიყენება ახალი მოძრაობითი მოქმედების გაცნობისა და
მის გარშემო დამატებითი ცნობების გადაცემის მიზნით;
4. საუბარი (კითხვა-პასუხი)მეტწილად კითხვა-პასუხის ფორმით გამოიყენება მოძრაობითი მოქმედების
შესწავლის პროცესში პედაგოგსა და მომეცადინეს შორის;
5. მითითება (შეცდომის დროს)მოქმედების არასწორი შესრულების, რაიმე შეცდომის დროს ადგილი აქვს
მითითებებს (მაგალითად, ,,გაიზნიქე“, ,,გაჭიმე ცერები“ და სხვა);
6. ბრძანება (უყოყმანო შესრულება)მიეცემა იმ შემთხვევაში, როცა რაიმე მოქმედება უყოყმანო შესრულებას
მოითხოვს;
7. ინსტრუქტირება (ზუსტი, ღრმა ახსნა)დავალების მიცემისას ზუსტი, ყოველმხრივ ღრმა სიტყვიერი ახსნა;

8. ძახილები და (ყურადღების სპეციალური გამახვილება)გამოიყენება მომეცადინის ყურადღების სპეციალური

მიმართვები გამახვილებისათვის.
 ფიზიკური დატვირთვის ინტენსივობის შეფასება
ინტენსივობის გამოსათვლელად გამოიყენება მეტაბოლური ექვივალენტის დონე - იგი არის ფარდობითი
მაჩვენებელი და გამოხატავს ადამიანის ენერგიის დანახარჯს ფიზიკური აქტივობის დროს.
მეტაბოლური ექვივალენტი არის ადამიანის ენერგიის დანახარჯი მოსვენებულ მდგომარეობაში, მაგ, წიგნის
კითხვის ან ჯდომის დროს. რაც უფრო აქტიურია ადამიანი, მით მეტია მისი მეტაბოლური ექვივალენტის დონე.
საშუალო დატვირთვის დროს მერყეობს 3-6-მდე,ძლიერი დატვირთვის დროს კი 6-ს აღემატება.
დატვირთვის შეფასებისტესტები:

საუბრის ტესტი 1)მსუბუქი დატვირთვა - ადამიანს შეუძლია იმღეროს ან აწარმოოს ჩვეულებრივი

დიალოგი ვარჯიშის შესრულების დროს (სიარული და დალაგება);
2) საშუალო დატვირთვა - ადამიანს შეუძლია ისაუბროს მცირე დაბრკოლებებით (სწრაფი
სიარული, ველოსიპედით სიარული, ცეკვა);
3) ძლიერი დატვირთვა - ქოშინებს და უჭირს საუბარი (სირბილი, კალათბურთი,
ფეხბურთი, ცურვა, ხელბურთი);
გულისცემის გულისცემის მაქსიმალური მაჩვენებლის გამოსათვლელად გამოიყენება შემდეგი
სიხშირის ტესტი: მეთოდიმუდმივ რიცხვს 220-ს აკლდება შესაფასებელი ბავშვის ასაკი. მიღებული მონაცემი
წარმოადგენს მოცემული ასაკისთვის მაქსიმალურ გულისცემის სიხშირეს.
მაგალითად, 12 წლის ბავშვისთვის მაქსიმალური გულისცემის სიხშირეა 220 - 12 = 208.
მოცემული მაჩვენებლიდან შესაძლებელია განისაზღვროს ფიზიკური დატვირთვის
ინტენსივობა (საშუალო და ძლიერი ფიზიკური დატვირთვა).
საშუალო ფიზიკური დატვირთვის დროს50-70%.
მაგალითად, 50% - 208 * 0,5 = 104,70% - 208 * 0,7 = 146, ანუ 104 -146 დარტყმა/წუთში.
ძლიერი ფიზიკური დატვირთვის დროს70-85%,
მაგალითად, 70% - 208 * 0,7 = 146, 85% - 208 * 0,85 = 177, ანუ 146 -177 დარტყმა/წუთში.
საშუალო დატვირთვის ვარჯიშებია: სწრაფი სიარული 5 კმ/სთ ან უფრო სწაფად, ველოსიპედის ტარება საშუალო ტემპით,
ჩოგბურთის თამაში წყვილებში, სამეჯლისო ცეკვები, გორგოლაჭებზე და სკეიტბორდზე სრიალი და სხვა.
ძლიერი დატვირთვის ვარჯიშებია: ნელი ტემპით სირბილი, ცურვა, ჩოგბურთი (ერთეულთა თამაში), აერობიკა,
ველოსიპედის ტარება სწრაფი ტემპით, ხტომები სახტუნელათი, აღმართზე ასვლა, ფეხბურთი, კალათბურთი და სხვა.
უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვის ფიზიკური დატვირთვა
ბავშვი ყოველდღიურად სულ ცოტა 60 წუთი მაინც უნდა იყოს დაკავებული ასაკის შესაბამისი ფიზიკური
აქტივობით. აღნიშნული დროს დღის განმავლობაში შეძლება დაიყოს რამდენიმე 15 ან 20 წუთიან პერიოდად.
ვარჯიშის უმეტესი წილი უნდა მოდიოდეს საშუალო ინტენსივობის აქტივობაზე და ნაკლები - ძლიერი
ინტენსივობის დატვირთვაზე.
უმოძრაო პერიოდი მაქსიმალურად უნდა შემცირდეს და ერთ ჯერზე არ უნდა აღემატებოდეს 2 საათს.
ბავშვის ფიზიკური აქტივობის განაწილება კვირის განმავლობაში, დატვირთვისა და ინტენსივობის მიხედვით:

I დონე ყოველდღიური ფიზიკური აქტივობა: სიარული, კიბეებზე ასვლა, ეზოს თამაშები და

სხვა;
II დონე აერობული ვარჯიშები: მოძრავი და სპორტული თამაშები, ველოსიპედის ტარება, ცურვა,
სირბილი. რეკრიაციული აქტივობები - ლაშქრობა, სხვადასხვა თამაში ბურთით.
5-9 წლის ბავშვებისთვის მისაღებია მოძრავი თამაშები, თამაშები ბურთით, ხტომები
სახტუნელათი, სირბილი, ცურვა;
10-12 წლის ბავშვებისთვის - მოძრავი და სპორტული თამაშები, გორგოლაჭებითა და
სკეიტბორდით სრიალი, ორთვლიანი ველოსიპედით სიარული.
III დონე მოქნილობის, გამძლეობისა და ძალის განვითარების ხელშემწყობი ვარჯიშები და
თამაშები:
5-9 წლის ბავშვებისთვის - სირბილი, ხტომა, ხოხვა, ცოცვა, ძრომა, კოტრიალი, მსუბუქი
გაწელვითი ვარჯიშები, მოძრავი თამაში;
10-12 წლის ბავშვებისთვის - წინაღობების დაძალვა, მსუბუქი გაწელვითი ვარჯიშები,
მოძრავი და სპორტული თამაშები.
IV დონე არააქტიური (ფიზიკური პასიურობის მდგომარეობის) პერიოდიუნდა იყოს დაყვანილი
მინიმუმამდე და მიყოლებით 2 საათს არ უნდა აღემატებოდეს. თუ ბავშვს დიდხანს უწევს
ჯდომა, სასურველია 35-40 წუთში ერთხელ, თუნდაც 5 წუთი იმოძრაოს როგორც სახლში,
ასევე სკოლაში.
 სწავლების პროცესის წინაპირობები და ეტაპები
სწავლების სწავლების პროცესის შედეგიანობა, ხარისხი, ხანგრძლივობა და მოძრაობითი შემძლეობის და
წარმართვის ჩვევების სრულფასოვნად ფორმირება განპირობებულია მრავალი ფაქტორით:
წინაპირობა 1) მოვარჯიშის ფიზიკური მზადყოფნით;
2) ორგანიზმის კოორდინაციული სტრუქტურების მზადყოფნით;
3) შესწავლილ ვარჯიშთა სიმრავლით, მარაგით, მათი გამოყენების გამოცდილებით;
4) მოვარჯიშის ფსიქიკური მზადყოფნით;
5) ვარჯიშების სტრუქტურით, მათი სირთულით;
6) მომეცადინის გონიერებით, საღი აზროვნებით, სპეც. ცოდნით აღჭურვის დონით;
7) სასწავლო-აღმზრდელობითი პროცესის სწორად წარმართით.
პირველდაწყებითი მიზანია - შესასწავლი მოძრაობითი მოქმედების ტექნიკის საფუძვლების და ძირითადი
ეტაპი საკვანძო შენაერთების ათვისება. რთული ვარჯიშის შესწავლის შემთხვევაში მისი
(მოძრაობის აღქმა) თუნდაც ,,უხეში” ფორმით შესრულების უნარიანობის ჩამოყალიბება. ამოცანებია:
1. შესასწავლ მოძრაობით მოქმედებაზე წარმოდგენის შექმნა და მომეცადინეებში
სათანადო განწყობის ჩამოყალიბება;
2. ასათვისებელი ვარჯიშის შესასწავლად ორგანიზმის ბიომოტორული სფეროს
მზადყოფნის უზრუნველყოფა;
3. შესასწავლი მოძრაობითი მოქმედების აპრობირება, უხეში შეცდომების აცილება-
აღმოფხვრა.
გაღრმავებული მიზანია - მოძრაობითი მოქმედების ტექნიკის დეტალების დაუფლება და მოძრაობითი
სწავლების ეტაპი შემძლეობის ფორმირება. მიზნის განხორციელებისამოცანებია:
(მოძრაობითი 1. მოქმედების საეღო რიტმის ჩამოყალიბება;
შემძლეობა) 2. მოძრაობითი მოქმედების შერწყმული შესრულების უზრუნველყოფა.
შესასწავლი ვარჯიშის ,,მიახლოებით”, ,,სქემატურად”, ,,უხეში” ფორმით შესრულება,
რითაც დასრულდა სწავლების პირველდაწყებითი ეტაპი, შემდგომ მოითხოვს ვარჯიშის
გაღრმავებულ, სრულყოფილ ათვისებას.
განმტკიცებისა მიზანია - მოძრაობითი ჩვევის ჩამოყალიბება და განმტკიცება, მისი სრულფასოვნად
და შემდგომი შესრულება ცვალებად პირობებში. მიზნის განხორციელების ამოცანებია:
სრულყოფის 1. შესასწავლი მოძრაობითი აქტის სტაბილური, ავტომატიზებული შესრულება;
ეტაპი 2. მოძრაობითი ტექნიკის სრულყოფისა და ფიზიკური თვისებების განვითარების
(მოძრაობითი შესაბამისობის უზრუნველყოფა;
ჩვევა) 3. მოძრაობითი ტექნიკის ,,ინდივიდუალიზაცია.
ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილის სტრუქტურა
I ნაწილი - მოსამზადებელი მისი მიზანია მოამზადოს მომეცადინეები გაკვეთილის ძირითადი ნაწილით
(6-8 წთ) გათვალისწინებული ამოცანების გადასაჭრელად, შემდგომი უფრო
ინტენსიური დატვირთვისათვის.
ამოცანები: გაკვეთილზე მომეცადინეთა ორგანიზაციის, ფსიქიკური განწყობის
უზრუნველყოფა - ყურადღების გააქტიურება და მომეცადინეთა ემოციური
მდგომარეობის ამაღლება, ორგანიზმის საერთო ფუნქციური მომზადება
აქტიური კუნთური მუშაობისათვის.
IIნაწილი - ძირითადი მისი მიზანია მოცემული გაკვეთილის გეგმით გათვალისწინებული ყველაზე
(25-30 წთ) უფრო მნიშვნელოვანი გამაჯანსაღებელი, საგანმან. და აღმზრდელობითი
ამოცანების გადაჭრა.
ამოცანები: ფიზიკური ვარჯიშის ტექნიკის შესწავლა, ფიზიკური თვისებების
განვითარება და ა. შ. დრო გამოყოფილია ისეთი ფიზიკური ვარჯიშების
დასწავლაზე, რომლებიც მომეცადინეებისგან მნიშვნელოვან მოძრაობით
აქტივობას მოითხოვს.
IIIნაწილი - დასკვნითი მისი მიზანია მომეცადინეთა ორგანიზმის ფუნქციათა აქტივობის
(3-5 წთ) თანდათანობით დაქვეითება და მისი მოყვანა შედარებით მშვიდ
მდგომარეობაში.
აქ ხდება: გაკვეთილის შეჯამება, მოსწავლეების წახალისება, საშინაოდავალების მიცემა
მასწავლებლის მომზადება 1. განსაზღვროს გაკვეთილის ამოცანები;
გაკვეთილისათვის 2. შეიმუშაოს გაკვეთილის კონკრეტული გეგმა;
3. გაითვალისწინოს აუცილებელი მატერიალური აღჭურვილობა.
 ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილის ტიპები
1. სასწავლო აქ მიმდინარეობს მხოლოდ ახალი მასალის შესწავლა. უმეტესად ტარდება უმცროს და
საშუალო ასაკის ბავშვებთან.
2. შერეული აქ ახალი მასალის შესწავლასთან ერთად ხდება ადრე შესწავლილი მოძრაობითი უნარ-
ჩვევების განმტკიცება და სრულყოფა.
3. საკონტროლო აქ ძირითადი დანიშნულებაა მოსწავლეთა მოსწრების შეფასება. ხდება პროგრამით
გათვალისწინებული საკონტროლო ნორმატივების მიღება.
4. გაცნობითი იგი ტარდება სასწავლო წლის დასაწყისში. მომდინარეობს საორგანიზაციო საკითხების
გადაწყვეტა, ფიზორგების არცევა. მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს მთელი სასწავლო
წლის მანძილზე გათვალისწინებულ მოთხოვნებს ფიზიკურ აღზრდაში, აცნობს
სპორტულ-გამაჯანსაღებელი მუშაობის კალენდარს, ესაუბრება ფიზიკურ აღზრდაში
მეცადინეობისათვის საჭირო სპორტული ფორმის შეძენის აუცილებლობის შესახებ,
აცნობს ახალი სასწავლო წლისათვის გათვალისწინებულ ამოცანებს, ყურადღებას
ამახვილებს სხავადსხვა მოთხოვნაზე, საშინაო დავალებათა შესრულების ხასიათზე და ა.შ.
5. შემაჯამებელი იგი როგორც წესი ტარდება მეოთხედების, სემესტრების, სასწავლო წლის ბოლოს. ის
ატარებს თამაშის ხასიათს. მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს დავალებას არდადეგების
პერიოდში შესასრულებლად.

მოსწავლეთა ორგანიზაციის მეთოდები

1. ფრონტალური ითვალისწინებს ყველა მოსწავლის მიერ ერთი და იმავე დავალების ერთდროულად
მეთოდი შესრულებას ერთი და იმავე დროში.
2. ჯგუფური მეთოდი ითვალისწინებს მასწავლებლის სხვადასხვა დავალების შესრულებას რამდენიმე ჯგუფის მიერ.
3. ინდივიდუალური მისი არსი იმაში მდგომარეობს, რომ თითოეული მოსწავლის წინაშე ხდება სხვადასხვა
მეთოდი ამოცანის დასახვა და ინდივიდუალური დავალებების დამოუკიდებლად შესრულება.
4. წრიული წვრთნის ითვალისწინებს მომეცადინეთა მიერ დავალებათა თანმიმდევრულ შესრულებას წრედ
მეთოდი განლაგებულ სპეციალურად მომზადებულ ადგილებზე (,,სადგურებზე“).

გაკვეთილები სასწავლო მუშაობის ხასიათის მიხედვით

1. ახალი მასალის ათვისების
გაკვეთილები
2. სასწავლო მასალის სრულყოფისა
და განმტკიცების გაკვეთილები
3. საკონტროლო გაკვეთილები
4. შერეული ტიპის გაკვეთილები
ხასიათდება მცირე მოტორული სიმკვრივით, რადგან დიდი დრო იხარჯება
ახსნაზე, დემონსტრირებაზე, პირველი უხეში შეცდომების გამოსწორებაზე
მოტორული სიმკვრივე მაქსიმალურ დონემდე აღწევს
ტარდება, როგორც სპორტული შეჯიბრების ტიპი
ახალი მასალის ათვისების, სრულყოფისა და ადრე ათვისებული მასალის
გამეორების ერთმანეთთან შეთავსება

გაგვეთილის სიმკვრივე, სიმკვრივის ქრონომეტრაჟი

გაკვეთილის სიმკვრივედ მიჩნეულია გაკვეთილისათვის განკუთვნილი დროის რაციონალურად გამოყენება.
ანსხვავებენ გაკვეთილის საერთო და აბსოლუტურ სიმკვრივეს.
1. გაკვეთილის საერთო სიმკვრივე (სს) - არის დრო, რომელიც დაიხარჯა 3 მონაცემის (მუშაობა, ჩვენება-განმარტება,
გადაწყობა და იარაღების მოწყობა) მიხედვით.
პედაგოგიურად გამართლებულ დახარჯულ დროში იგულისხმება - გაკვეთილზე მოსწავლეთა მოწყობა, გაკვეთილის
ამოცანების გაცნობა, ვარჯიშის ახსნა, ჩვენება, მომეცადინეთა მიერ ფიზიკური ვარჯიშების შესრულება, აუცილებელი
დასვენება და სხვა მოქმედებები, რომლებიც მიმართულია ძირითადი ამოცანების გადასაწყვეტად.
პედაგოგიურად გაუმართლებულ დახარჯულ დროში იგულისხმება - გაკვეთილის დაგვიანებით დაწყება, ინვენტარის
მწყობრიდან გამოსვლა, მეცადინეობის დროს არასაკმარისი მოწყობილობა, უქმად გაცდენილი დრო და ა.შ.
2. გაკვეთილის აბსოლიტური/მოტორული სიმკვრივე (ას) - არის დრო, რომელიც დაიხარჯა აქტიურ მოქმედებებზე;
გაკვეთილის ქრონომეტრაჟით ირკვევა - მასწავლებლის მიერ მეცადინეობისათვის გამოყოფილი დროის რაციონალურად
გამოყენება;
გაკვეთილის ქრონომეტრაჟით გათვალისწინებულ აღრიცხვის სახეებში იგულისხმება:

1. მუშაობა მოსწავლეთა ყოველგვარი აქტიური მოძრაობა და მოქმედება;

2. ჩვენება-განმარტება მასწავლებლის ახსნა-განმარტება, მითითება და ვარჯიშის ჩვენება;
3. გადაწყობა და იარაღების მოწყობა-ალაგება გადაწყობები და იარაღების მოწყობა-ალაგება;
4.გაცდენილი დრო რიგის ცდა და დროის უქმედ ხარჯვა.

მოტორული სიმკვრივე გვიჩვენებს - მოსწავლეთა აქტიური მოქმედების დროს;

მოტორული სიმკვრივის პროცენტული გამოხატვა ნიშნავს - ვარჯიშზე დახარჯული დროის შეფარდებას გაკვეთილის
საერთო დროსთან.

1. მოტორული განვითარება
2. მსხვილი (უხეში) მოტორიკა
3. წვრილი (ნატიფი) მოტორიკა
4. სენსომოტორული განვითარება
მოტორული განვითარება
ბავშვის უნარია, სხვადასხვა ჯგუფის კუნთების ამოქმედებით შეასრულოს
ესა თუ ის მოძრაობა
ბავშვის უნარია, აკონტროლოს კიდურები და მსხვილი კუნთები,
რომელთა საშუალებ. ახერხებს სიარულს, სირბილს, ხტომას, ტყორცნას.
ბავშვის უნარია, აკონტროლოს წვრილიკუნთები, რომელთა
საშუალებითაც ახერხებს დაიჭიროს საგანი, მოეჭიდოს, ხატოს, წეროს
ბავშვის უნარია გრძნობათა ორგანოების გამოყენებით შეასრულოს გარკვეული
მოძრაობები, შეძლოს კოორდინირება და გარემოს აღქმა თუ შეცნობა

ფიზიკური თვისებების და უნარების განვითარების ასაკობრივი თავისებურებები

ასაკი
N დასახელება 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

1 მოქნილობა

2 სისწრაფე

3 სიმარჯვე

4 სმენითი და
მხედველობითი რეაქცია
5 რითმის გრძნობა

6 კოორდინაცია

7 ორიენტაცია სივრცეში

8 გამძლეობა

9 ძალა

ასაკი 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
კლასი I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
 მოსწავლეთა ასაკობრივი უნარები და შესაძლებლობები
5-6  5-6 წლის ასაკში ყველაზე კარგად წარმოსახვის უნარია განვითარებული. ამდენად, ბავშვები ყველაზე უკეთ სწავლობენ თამაშით.
წელი შესაბამისად, სიამოვნებით ერთვებიან ახალ-ახალ ფიზიკურ აქტივობებში, რომლებიც წარმოდგენილია მოძრავ სიუჟეტურ
თამაშებში;
 ამ ასაკში მას ხელეწიფება ძირითადი მოტორული აქტივობების (რბენა, ხტომა, ტყორცნა, დაჭერა, დარტყმა, ხოხვა, ცოცვა)
შესრულება, თუმცა ეს უნარები ჯერ კიდევ დასახვეწია;
 უხეში მოტორიკა უფრო კარგად არის განვითარებული, ვიდრე ნატიფი;
 შეუძლია შესრულოს მხოლოდ მარტივი და მოკლე ინსტრუქცია, რომელიც შედგება 2-3 საფეხურისაგან;
 უჭირს სხვადასხვა მოტორული აქტივობის კომბინაცია;
 კარგად ვერ ახდენს კოორდინირებას მოძრაობით და მხედველობით აქტივობებს შორის;
 კუნთის ძალა ჯერ კიდევ სუსტია და განსხვავება სქესს შორის არ არის;
 ჯერ ჩამოყალიბებული არ არის გარკვეულ დავალებაზე დიდხანს კონცენტრირების უნარი;
 აქტიური ყურადღების დროს 5 წლისთვის არის 15-20 წთ, 6 წლისთვის 20-25 წთ;
 ამ პერიოდში ბავშვს არა აქვს კარგად გათავისებული საზოგადოებრ. წესები და ნორმები, ვერ იცავს რიგს;
 ამ ასაკში ბავშვი ჯერ კიდევ ეგოცენტრულია, ,,მე“-ს შეგრძნება ჯერ კიდევ სჭარბობს მასში, ამიტომაც უჭირს თამაშის წესების
დაცვა. თუმცა, ამავე პერიოდში უვითარდება სხვებთან ურთ. ჩვევები და თანადათან ეუფლება გუნდური თამაშის პრინციპებს;
 მოგება და წაგება მათთვის ემოციურად დიდი დატვირთვაა და ამდენად არ არის რეკომენდებული ხშირად ამგვარი თამაშების
გამოყენება, რომლებიც ასეთ შედეგზე ორიენტირებული;
 ამ ასაკში იწყება დროის და სივრცის შეგრძნების განვითარება, თუმცა ბავშვს უჭირს სივრცეში ორიენტირება. ამიტომ ურჩევნია
ისეთი თამაშები, რომლებშიც სივრცე შეზღუდული არ არის.
6-7 პიროვნული უნარები:
წელი  შეუძლია აღწეროს საკუთარი შეგრძნებები სხვადასხვა სახის მოძრაობის დროს, ახალი აქტივობის სწავლის დროს შეუძლია
გამოხატოს მოწონება ან პროტესტი;
 ჯერ კიდევ ვერ მართავს ემოციებს და არა აქვს მოგება-წაგებაზე რეაგირების უნარი.
საურთიერთობო უნარები:
 აქვს თანამშრომლობის ელემენტარული უნარები და ცდილობს უწილადოს ვინმეს რაღაც ნივთი;
 ესმის თამაშის წესები, თუმცა არღვევს მათ და იყენებს სათავისოდ;
 შეიძლება შეშურდეს და იეჭვიანოს.
მოძრაობითი უნარ-ჩვევები:
 გადახტომის დროს შეუძლია მყარად დახტომა;
 ჯერ კიდევ მოსწონს გაშლილ სივრცეში თამაში;
 უკვე შეუძლია ორთვლიან ველოსიპედზე სიარული;
 შეუძლია ბურთს დაარტყას ფეხი გარკვეული მიმართულებით და დარტყმით გადააგდოს 6 მეტრის მანძილზე, ნელა მოძრავ ბურთს
შეუძლია დაარტყას ფეხი ან ჯოხი;
 შეუძლია ბურთის სროლა ორი ხელით თავს ზემოდან და ორი ხელით - ქვემოდან;
 მოგორავე ბურთს აჩერებს ფეხით ან ხელით;
 იჭერს საგნებს ორი და ცალი ხელით;
 კარგად შეუძლია შედარებით პატარა ბურთის დაჭერა ორი ხელით და გადაგდება, ტარება ხელით (4-6-ჯერ
 კოორდინაციის დარღვევის გარეშე შეუძლია ახტომ-დახტომა;
 სირბილი და ნელი ტემპით სირბილი უკვე დახვეწილია და შეუძლია რიტმულად შესრულება.მაგ, მუსიკაზე ან დარტყმაზე
დაწყება-დამთავრება, ნელ და ჩქარ მუსიკაზე რიტმული მოძრაობა;
 პარტნიორთან ერთად შეუძლია მოძრაობა. მაგ, მის წინ, უკან ან გვერდზე სიარული ან სირბილი;
 კარგად შეუძლია მოძრაობა სწორ და კლაკნილ, ზიგზაგისებურ გზებზე;
 ცხოველივით სიარული - დათვი, კურდღელი, სელაპი, ძაღლი, ჯარისკაცის ხოხვა;
 შეუძლია ბარიერის გადალახვა, ზემოდან, ქვემოდან, შიგნით გავლა ან გაძრომა;
 მოძრაობა შეუძლია ყველა მიმართულებით - წინ, უკან, გვერდზე;
 შეუძლია სწრაფი და ნელი მოძრაობების მონაცვლეობა, მოძრაობისას დისტანციის დაცვა;
 იყენებს მოძრ. უფრო რთულ კომბინაციას. მაგ, ახტომა და ბურთის დაჭერა, სირბილი ბურთის ტარებით;
 დიდ ჯგუფში სირბილის დროს შეუძლია სიჩქარის ცვლილება შეჯახების გარეშე;
 ბრუნვით მოძრაობებს აკეთებს დახვეწილად;
 მოსწონს პატარა სიმაღლიდან ჩამოხტომა;
 ცალ ფეხზე შეუძლია ბალანსირება საყრდენის გარეშე;
 შეუძლია ვიწრო (5 სმ სიგანის) ხაზზე სიარული წონასწორობის დაცვით;
 შეუძლია შემოფარგლულ რკალში ან ოთხკუთხედში ჩახტომა;
 იწყებს გორგოლაჭებზე სრიალს;
 აქვს ფეხმოუცვლელი მოძრაობების ჩვევები - ბრუნვითი მოძრაობა, მობრუნება ერთ მხარეს, მეორე მხარეს, მოხრა, ხელის კვრა და
მოზიდვა თავისკენ, რხევა, თითის ცერებზე აწევა;
 სხვადასხვა კოტრიალი წინ, უკან, ფეხებგაშლილი;
 ბალანსირება თითის ცერებზე;
 წონასწორობის დაცვა ხაზზე, წინ და უკან ხაზზე სიარული, სრიალი, თავზემოთ გაჭიმული თოკის გასწვრივ სიარული;
 სხეულის სხვადასხვა პოზიცია - განზე ფეხგადგმით წონასწორობის შენარჩუნება;
 სახალისო ვარჯიშები - ,,პირსახოცის გაწურვა”, ტაშის დაკვრა და ქუსლების ერთმანეთზე მირტყმა.
7-8 პიროვნული უნარები:
წელი ფიზიკური აქტივობის საპასუხოდ სხეულის რექციის შეფასება. მაგ, ,,ეტყობა ძალიან სწრაფად მოვრბოდი, ამიტომ ისე მიჭირს
სუნთქვა და ვეღარც ვლაპარაკობ”.
საურთიერთობო უნარები:
 ცდილობს დაიცვას წესები და ითამაშოს სამართლიანად. ითვალისწინებს თანაგუნდელის ინტერესს;
 უფრთხილდება სპორტულ ინვენტარს, დგას რიგში სპორტული ინვენტარის ასაღებად.
მოძრაობითი უნარ-ჩვევები:
 კარგად არის გავნითარებული მოტორული ჩვევები, როგორიც არის ბურთის ტყორცნა-დაჭერა, დარტყმა, სხეულის ღერძის
გარშემო ტრიალი;
 შეუძლია სხვადასხვა მოძრაობის კომბინაცია, სწრაფი და ნელი მოძრაობა, მიმართულების ცვლით;
  ფეხს ურტყამს გაჩერებულ და გაგორებულ ბურთს, აწოდებს სხვა მოთამაშეს და მიზანში ტყორცნის მოკლე მანძილიდან;
 შეუძლია ბურთის ტარება (ფეხით ან ხელით) მოკლე მანძილზე;
 უკვე შეუძლია სირბილის დროს დაარტყას მოძრავ ბურთს;
 შეუძლია ბურთის ტყორცნა ორი ხელით, ცალი ხელით თავს ზემოდან და ცალი ხელით ქვემოდან;
 შეუძლია ნატყორცნი ბურთის გაჩერება ფეხით, გულმკერდით;
 შეუძლია ბურთი ფეხით მიაწოდოს მეწყვილეს და ხელით დაიჭიროს, თამაშის დროს იყენებს, როგორც ხელს ისე ფეხს;
 ხტის ცალ ფეხზე და ხტომისას ცვლის ფეხებს, შეუძლია რიტმული წახტომები 2-2-ჯერ, 2-3-ჯერ, 3-3-ჯერ;
 სახტუნელათი ხტომისას შეუძლია ზედიზედ უშეცდომოდ შეასრულოს 10 წახტომი;
 იწყებს მოძრავ თამაშებში აქტიურ ჩართვას;
 შეუძლია ჯგუფურ თამაშებში მონაწილეობა, ინვენტარის გამოყენება, ცეკვა და ღია მოედანზე თამაშები;
 შეუძლია ტანვარჯიშულკედელზე ასვლა, ვინაიდან ახდენს ზედა და ქვედა კიდურების მოძრაობის კოორდინაციას;
 იწყებს გუნდური პრინციპების დაცვას. აქვს უნარი არ გამოეთიშოს თამაშს და ითამაშოს თანაგუნდელებთან ერთად;
 შეუძლია უფრო ხანგრძლივი პერიოდით დაიტვირთოს და უფრო დიდ მანძილზე ირბინოს;
 შეუძლია ჯგუფური მოძრაობის აღქმა. მაგ, ერთად ცეკვა, გუნდური თამაშები. ტყორცნა და დაჭერა აქამდე შეეძლო უძრავ
მეწყვილესთან ურთიერთობისას, ახლა კი შეუძლია მოძრაობაში;
 შეუძლია უძრავ მდგომარეობაში ბალანსირება ჭოკით ან მის გარეშე. მაგ, ბალანსირება ხაზზე, სკამზე, სხვადასხვა საგნის ხელის
გულზე ისე გაჩერება, რომ არ დაუვარდეს. დაწოლილ მდგომარეობაში ფეხების აღმართვა და გაჩერება;
 დგომა ცალ ფეხზე, მეორე ფეხი უკან და გამკლავი, შეუძლია ცალი ფეხით ხტომა;
 უჭირს ორგანიზებულ სპორტში მონაწილეობა.
8-9 პიროვნული უნარები:
წელი  კარგად ერთვება ფიზიკურ აქტივობაში;
 ძალუძს თავისი შესაძლებლობების შეფასება და საზვრავს, თუ როგორი აქტივობის შესრულება შეუძლია;
 საკუთარი დატვირთვის შეფასება შეუძლია ,,ლაპარაკის ტესტით”.
საურთიერთობო უნარები:
 პარტნიორთან ერთად არჩევს აღჭურვილობას, შეუძლია ამ აღჭურვილობით თამაში;
 იწყებს მცირე ჯგუფებში თამაშს და სივრცეს იყოფს რამდენიმე ბავშვთან ერთად;
 გამოხატავს პატივისცემას თავისი მეგობრების მიმართ, იცავს თამაშის წესებს.
მოძრაობითი უნარ-ჩვევები:
 მოძრაობს სხვადასხვა მიმართულებით, გვერდს უვლის დაბრკოლებებს, გადაად ბურთთან ერთად, კენწლავს ხელით ან ფეხით;
 სხეულის სხვადასხვა ნაწილით კენწლავს მსუბუქ ბურთს და არ აძლევს მიწაზე დაშვების საშუალებას;
 მოკლე მანძილიდან გამორბენით გადახტება დაბალ სიმაღლეზე, ინარჩუნებს წონასწორობას დვირზე, მიბრუნების გარეშე
მოძრაობს სხვადასხვა მიმართულებით;
 ახვედრებს ბურთს მიზანში, ან აწოდებს პარტნიორს;
 უვითარდება მოცულობისა და სივრცის შეგრძნება, შეუძლია შეზღუდულ სივრცეში და ჯგუფში თამაში;
 შეუძლია დაიცვას დისტანცია;
 თამაშობს გუნდურ თამაშებს, ცეკვავს, თამაშობს ღია მოედანზე;
 შეუძლია გადახტომა მცირე სიმაღლეზე, ჰულა-ჰუპში ჩახტომა და გაძრომა;
 შეუძლია კარგად ტყორცნოს ბურთი ხელებით თავს ზემოდან და ქვემოდან, რგოლში ტყორცნოს ბურთი (ძირით. დომინანტურ
ხელს იყენებს). საგნის დაჭერა შეუძლია ორი ხელით წელს ზემოთ და წელს ქვემოთ;
 ძალუძს დარტყმა მარჯვენა და მარცხენა ფეხით, პასის მიცემა და მიღება;
 შეუძლია ბურთის ბალანსირება ჩოგანზე. ჯდომის დროს შეუძლია ბურთის ბალანსირება დომინანტური და არადომინანტური
ხელით. შეუძლია ბურთის ტარება ორივე ფეხით;
 სახტუნელათი შეუძლია დიდხანს ხტუნვა;
 რიტმული ვარჯიშის დროს უხამებს სხვადასხვა სახის და სისწრაფის მოძრაობებს;
 მუსიკის თანხლებით ცვლის მოძრაობის რიტმს;
 იყენებს გუნდური თამაშებისთვის აუცილებელ ელემენტებს, კარგად თამაშობს მცირე ჯგუფებში;
 8 წლისას შეუძლია გადაისროლოს ბურთი სიგრძეზე;
 შეუძლია თამაში შემოსაზღვრულ სივრცეში;
 რბენის დროს სხვადასხვა მენძილიდან მიზანში ისვრის ბურთს, გადასცემს სხვა მოთამაშეს;
 დიდ ბურთზე მუცლით დაწოლილ მდგომარეობაში შეუძლია ბალანსირება;
 დრიბლინგისას აჩერებს ბურთს ფეხით, გადასცემს სხვა მოთამაშეს;
 ხელებით ეკიდება ღერძს, ტანვარჯიშულ კედელს, შეუძლია აწევა, ქანაობა, გადაადგილდება ხელის მონაცვლეობით;
 ინარჩუნებს წონასწორობას დვირზე, ან დაბალ გრძელ სკამზე გავლისას;
 დაბალი სიმაღლიდან ჩამოხტომისას იცვლის დახტომის ადგილს და მიმართულებას.
9-10 პიროვნული უნარები:
წელი  ხვდება განსხვავებას ვარჯიშებს შორის - რომელია ისეთი, რომელიც იწვევს გულის აჩქარებას, კუნთების გამაგრებას, ძვლების
გამაგრებას, მოქნილობას;შეუძლია თავისი არჩეული აქტივობის აღწერა;
 შეუძლია გამოყოს ის ჩვევა, რომელსაც კარგად აკეთებს და ის, რომელიც უჭირს;
 ბავშვი უკვე ხვდება, რომ კარგად ისვრის და იჭერს ბურთს და ამბობს, რომ შეუძლია ითამაშოს ბურთით;
 ისე თამაშობს, რომ არავის არ ეჯახება;
 კონკრეტულად ამბობს უარს მისთვის არასასურველ შემოთავაზებაზე;
 გეგმავს ფიზიკურ აქტივობას, შეუძლია სამოქმედო გეგმის შედგენა.
საურთიერთობო უნარები:
 ექცევა თანატოლების გავლენის ქვეშ, აინტერესებს ის თამაში, რომელსაც მეგობარი თამაშობს;
 ამხნევებს თავისი გუნდის წევრებს და შეუძლია გულშემატკივრობა;
 შეუძლია ნიშანი მისცეს თანაგუნდელს, მაგალითად ბურთის მიცემის დროს;
 სამართილანად თამაშობს, აღარ არღვევს თამაშის წესებს სათავისოდ;
 უკვე კარგად ხვდება თუ როგორ აიცილოს ტრავმს;
 კორექტულია კამათის დროს.
მოძრაობითი უნარ-ჩვევები:
 რბენის დროს სხვადასხვა მანძილიდან მიზანში ისვრის ბურთს, გადასცემს სხვა მოთამაშეს;
 დიდ ბურთზე მუცლით დაწოლილ მდგომარეობაში შეუძლია ბალანსირება;
 დრიბლინგისას აჩერებს ბურთს, ფეხით გადასცემს სხვა მოთამაშეს;
  ხელებით ეკიდება ღერძს, ტანვარჯიშულ კედელს, შეუძლია აწევა, ქანაობა, გადაადგილდება ხელის მონაცვლეობით;
 ინარჩუნებს წონასწორობას დვირზე, ან დაბალ გრძელ სკამზე გავლისას;
 დაბალი სიმაღლიდან ჩამოხტომისას იცვლის დახტომის ადგილს და მიმართულებას;
 იცავს თამაშის წესებს და ეტიკეტს, ღირსეულად ხვდება როგორც მოგებას, ისე წაგებას;
 პატივისცემით ეპყრობა სხვა მოთამაშეებს;
 ხალისით მონაწილეობს ფიზიკურ აქტივობებში შეზღუდული ფიზიკური უნარის მქონე თანატოლებთან, მეორე სქესის, უფროსი
და უმცროსი ასაკის პარტნიორებთან;მონაწილეობს შეჯიბრებებში, ავლენს ინიციატივას;
 უკვე შეუძლია მიიღოს მონაწილეობა სპორტულ თამაშებში, როგორებიცაა: ფეხბურთი, კალათბურთი, ფრენბურთი;
 წონასწორობა უკვე კარგად არის განვითარებული და შეუძლია რთული ილეთებისა და მოძრაობების კომბინაციის შესრულება,
სხვადასხვა დონის ვარჯიშის, სისწრაფის, რიტმისა და მიმართულების ცვლა;
 შეუძლია სხვადასხვა ფორმის და ზომის საგნების სროლა და დაჭერა ადგილზე და მოძრაობაში, სხვადასხვა დონეზე, სისწრაფით,
სხეული სხვადასხვა ნაწილის და აღჭურვილობის გამოყენებით. მაგ, ბურთის ტყორცნის ბიჯის წადგმით, რათა შორს გატყორცნოს;
 შეუძლია სხვადასხვა დონიდან ნასროლი ბურთის ადგილზე და მოძრაობაში დაჭერა, აგრეთვე საზღვარს დასაჭერი საგნის
ტრაექტორიას უმოძრაოდ და მოძრაობაში;
 ბურთის ან რაიმე საგნის დაჭერის დროს კარგად იცავს წონასწორობას, ვთქვათ, ფეხის უკან გადგმით;
 შეუძლია სხვადასხვა ფორმის და ზომის საგნების ტარება სხვადასხვა პოზიციაში. მაგ, ვარჯიშის დროს თავზე ედოს ბურთი,
ხელით ეჭიროს და დარბოდეს;
 დრიბლინგის დროს შეუძლია ისე იმოძრაოს, რომ დაბრკოლებას არ უყუროს;
 შეუძლია ფიზიკური აქტივობების ძირითადი სტრუქტურის, მოძრაობების ელემენტების და წესების გაგება;
 კარგად შეუძლია ფეხბურთის, ფრენბურთის 2-2-ზე თამაში;
 შეუძლია ,,სასროლო” თეფშის დაჭერა;
 ადვილად გადადის ერთი უძრავი პოზიციიდან მეორეში. შეუძლია სიგრძეზე და სიმაღლეზე ხტომა, როგორც ორი, ისე ცალი
ფეხით. უფრო დახვეწილად გადაადგილდება, როგორც დამოუკიდებლად, ისე საგანთან ერთად, შეუძლია კარგად შემოურბინოს
საგანს, კარგად დარბის კლაკნილი მიმართულებით;
 დაჭერობანას როცა თამაშობს, ეკვე ესმის, რომ თუ დაიჭერენ, როლები უნდა გაცვალოს, ანუ თამაშობს გააზრებულად და შეუძლია
წესების დაცვა. გრძნობს მარტივ ტაქტიკას, იცის, როგორ დგომში უნდა დადგეს ბურთის მისაღებად.
10-11 პიროვნული უნარები:
წელი  უჩნდება ლიდერობის სურვილი, იჩენს ინიციატივას;შეუძლია შეაფასოს საკუთარი მიღწევები ფიზიკურ აქტივობებში;
 შეუძლია შეცვალოს ფიზიკური აქტივობის სახე;იცის თავის ძლიერი მხარე და ასევე, თუ რა უნდა დახვეწოს;
 შეუძლია შეამჩნიოს აღჭურვილობა დაზიანებულია თუ არა და უთხრას მასწავლებელს ან პარტნიორს;
 გამარჯვებისთვის შეუძლია დასახოს გეგმა და ცვალოს სტრატეგია;
 შეუძლია გაარჩიოს რომელი თამაშია მოქნილობის გასავითარებლად, რომელი კუნთის გასაძლიერებელი და სხვა.
საურთიერთობო უნარები:
 უმცროსი ასაკის ბავშვებს ასწავლის თამაშის ტექნიკას;
 იცავს უსაფრთხოების წესებს;
 პარტნიორთან ერთად კარგად თამაშობს, უზიარებს აზრებს, ავლენს პატივისცემას სხვისი მოსაზრების მიმართ;
 ამხნევებს მეგობრებს;
 გუნდური თამაშის დროს შეუძლია შეთანხმება და თამაშის წესის დაცვა.
მოძრაობითი უნარ-ჩვევები:
 ერთმანეთს უხამებს სხვადასხვა სახის და სისწრაფის მოძრაობებს (რბენა, გადახტომა, ჩამოხტომა, სხვადასხვა ზომის და ფორმის
საგნების დაჭერა, მიზანში სროლა, მანძილის განსაზღვრა);
 იცის და იყენებს სხვადასხვა გუნდური თამაშის ძირითად ილეთებს, წესებს, ხმოვან სიგნალებს;
 მუსიკის თანხლებით ასრულებს რიტმულ და ცეკვის მოძრაობებს;
 გადაადგილებისას იჭერს და ზუსტად გადასცემს ბურთს თანაგუნდელებს;
 გაზრდილია ამტანობა და კუნთის ძალა, ამიტომ უფრო დიდხანს შეუძლია ვარჯიში;
 ვარჯიშობს დვირზე, იცავს წონასწორობ, შეუძლია სხვადასხვა მოძრაობის შესრულება, კარგად ხტება სიმაღლესა და სიგრძეზე;
 კარგად იჭერს და ისვრის ან ტყორცნის საგნებს, როგორც სხეულის სხვადასხვა ნაწილით, ისე სპორტული აღჭურვილობის
გამოყენებით. მაგ, ჩოგანი, ჯოხი;
 შეუძლია სხვადასხვა საგნით მოძრაობა და თამაში;
 თამაშის დროს თანაგუნდელთან, ან მოწინააღმდეგესთან შეუძლია დისტანციის შერჩევა და დაცვა;
 ცდილობს მოძრაობის სიზუსტის დახვეწას.
11-12 პიროვნული უნარები:
წელი  იცის უსაფრთხოების წესები;იცის როგორ აღმოუჩინოს დახმარება;მოტივირებულად ერთვება ფიზიკურ აქტივობებში;
 ამხნევებს თანატოლებს;შეუძლია დროის განაწილება;ავლენს პირად პასუხისმგებლობას;
 თავად შეუძლია შეამოწმოს, მუშაობს თუ არა აღჭურვილობა;
 შეუძლია ახსნას როგორ გავლენას ახდენს ფიზიკური აქტივობა მის ორგანიზმზე.
საურთიერთობო უნარები:
 იყენებს გუნდური თამაშებისათვის საჭირო ძირითად ტექნიკურ ელემენტებს;
 გუნდური თამაშის მისაღწევად იყენებს სტრატეგიას და ცვლის ტაქტიკას;
 გუნდური თამაშის დროს თანამშრომლობს როგორც სიტყვიერი, ისე არავერბალური კომუნიკაციის ხერხებით;
 ერთმანეთში ინაწილებენ აღჭურვილობას;
 შეუძლიათ რიგის, წესების დაცვა და ურთიერთპატივისცემა.
მოძრაობითი უნარ-ჩვევები:
 ასრულებს რიტმულ მოძრაობებს სხვადასხვა სპორტული ინვენტარის გამოყენებით (სახტუნელა, ბურთი, რგოლი);
 დარბის სხვადასხვა დისტანციაზე;
 კარგად აკონტროლებს ემოციებს სხვადასხვა მოძრაობების დროს;
 შეუძლია დაახლოებით 1,5 მეტრზე სიგრძეზე ხტომა და სიმაღლეზე 1 მეტრზე;
 მონაწილეობს შეჯიბრში;
 კარგად ასრულებს როგორც ინდივიდუალურ, ისე გუნდურ ამოცანებს;
 კარგად შეუძლია სტატიკური და დინამიკური ბალანსის დაცვა;
 ახდენს ყველა სახის მოძრაობის კომბინირებას;
 გუნდური თამაშის დროს იცავს გაპიროვნებულ პოზიციას ან ზონას.
 ფიზიკური მომზადება

1.ძალა არის კუნთის დაძაბვის ხარჯზე გარე წინააღმდეგობების დაძლევის უნარი.

(17-18 წ.) ამოცანები:
1. ძალისმიერ შესაძლებლობათა ზრდა და მათი სათანადო შენარჩუნება სპორტული სრულყოფის
მრავალწლიანი სტადიების თავისებურებათა შესატყვისად;
2. სპორტის სახეობის სპეციფიკური მოთხოვნების შესაბამისად ძალისუნარიანობის ისეთ დონეზე
განვითარება, რომ დასახული შედეგის მისაღწევად უზრუნველყოფილი იქნეს მისი ეფექტური
გამოყენება.
მეთოდები:
1. განმეორებითი ვარჯიშობის მეთოდები არაზღვრული დამძიმებების გამოყენებით;
2. ზღვრული და ზღვრულთან მიახლოებული დაძაბულობის განმეორებითი ვარჯიშობის მეთოდები;
3. განმეორებითი ვარჯიშობის მეთოდები სხეულის სტატიკური მდგომარეობის გამოყენებით;
4. ძალისმიერ შესაძლებლობათა განვითარების არასპეციფიკური მეთოდები.
ვარჯიშები: სიმძიმეებით და ხელოვნური წინააღმდეგობით (ტრენაჟორებით)
2. გამძლეობა არის დაღლილობისადმი წინააღმდეგობის გაწევის უნარი.
(15-18 წ.) საერთო გამძლეობა განისაზღვრება, როგორც ორგანიზმის ფუნქციურ შესაძლებლობათა
ერთობლიობა, რაც სპორტის სხვადასხვა სახეობაში გამძლეობის გამოვლენის არასპეციფიკურ
საფუძველს შეადგენს. საერთო გამძლეობის საფუძველია აერობული შესაძლებლობანი.
სპეციალურ გამძლეობას უწოდებენ სპეციფიკური დატვირთვების პირობებში დაღლილობისადმი
წინააღმდეგობის გაწევის უნარს, განსაკუთრებით ორგანიზმის ფუნქციური შესაძლებლობების
მაქსიმალურად მობილიზაციის დროს სპორტის არჩეულ სახეობებში შედეგების მისაღწევად.
გამოყოფენ 4 სახის დაღლილობას - გონებრივს, სენსორულს, ემოციურსა და ფიზიკურს.
ამოცანებია:
1. მიმართულებრივი ზემოქმედება მოვახდინოთ მთელი ფაქტორების ერთობლიობაზე, რომლებიც
პირდაპირ თუ არაპირდაპირ განსაზღვრავენ სპორტსმენის სპეციალურ გამძლეობას;
2. უზრუნველყოთ მისი წინსვლითი განვითარება იმ ოდენობით, როგორიც საჭიროა გამიზნული
სპორტული შედეგის მისაღწევად.
საშუალებებია:
- საერთო და სპეციალური მოსამზადებელი ვარჯიშები, საშეჯიბრო ვარჯიშები და დამატებითი
საშუალებები.
მეთოდები:
1. ინტერვალური წვრთნა აერობულ რეჟიმში
2. ინტერვალური წვრთნა ანაერობულ-გლიკოლიტურ რეჟიმში
3. ინტერვალური წვრთნა ანაერობულ-ალაქტატურ რეჟიმში
აერობული ვარჯიშები: მოძრავი თამაშები, რბენა, ცურვა; ველოსიპედით, გორგოლაჭებითა და
სკეიტბორდით სეირნობა, ცეკვა.
ანაერობული ვარჯიშები: ბოდიბილდინგი, მძიმე წონებით ვარჯიში, სპრინტის ნებისმიერი ტიპი
(რბენა, ველოსპორტი), ლახტით ხტუნაობა და ნებისმიერი აქტიურობის სახე, რომელიც სწრაფ და
მძიმე ფიზიკურ დატვირთვებთანაა დაკავშირებული.
ვარჯიშები:რბენები დაცურვა გრძელ დისტანციებზე, კროსები, თხილამურებით რბოლა 3 კმ და მეტი,
დაღლილობის ფონზე შესრულებული ნებისმიერი ვარჯიში.
3. სისწრაფე ადამიანის მიერ მოძრაობის უმოკლეს დროში შესრულების შესაძლებლობაა.
(11-18 წ.) განასხვავებენ:
1. საერთო სისწრაფეს- სპორტსმენი იძენს საერთო და სპეციალური მომზადების პროცესში. მას
განიხილავენ, როგორც ნებისმიერი მოძრაობითი მოქმედების შესრულების უნარს, რომელიც
უზრუნველყოფს სხვადასხვა გამღიზიანებელზე საკმაო სისწრაფით რეაგირებას;
2. სპეციალურ სისწრაფეს - განიხილავენ, როგორც საშეჯიბრო ვარჯიშების, მისი ელემენტებისა და
ნაწილების დიდი სიჩქარით შესრულების უნარს.
გამოყოფენ:
1. მარტივი რეაქციის სისწრაფეს - მის გასავითარებლად იყენებენ სხვადასხვა ელექტრონულ
მოწყობილობას, რომელიც რეაქციის ფარულ პერიოდზე სწრაფ ინფორმაციას იძლევა, რისთვისაც
გამოიყენება სასტარტო ტრენაჟორები;
2. რთული რეაქციის სისწრაფეს - მის განვითარებას უფრო მეტად საჭიროებს სპორტის ის სახეობა,
რომელიც ცვალებადი სიტუაციებით ხასიათდება (სპორტული თამაშები, ორთაბრძოლები,
სლალომი, სწრაფდაშვება, სამოტოციკლო სპორტი).
საშუალებებია:
1. ზღვრული და ზღვრულთან მიახლოებული სისწრაფით შესრულებული ვარჯიშები, რომლებიც
ხასიათდება შესრულების მოკლე ხანგრძლივობით - 20-30 წამამდე;
2. საერთო-მოსამზადებელი ვარჯიშები სისწრაფეზე (სპორტის ისეთი სახეობებიდან, როგორიცაა:
მოძრავი და სპორტული თამაშები, მძლეოსნობიდან - სპრინტი, ხტომითი ვარჯიშები და სხვა), ასევე
სპეციალურ-მოსამზადებელი ჩქაროსნული და საშეჯიბროვარჯიშები.
ვარჯიშები: ზღვრული და ზღვრულთან მიახლოებული სისწრაფით შესრულებული ვარჯიშები,
რომლებიც ხასიათდება შესრულების მოკლე ხანგრძლივობით (20-30 წმ); ვარჯიშები სიგნალზე.
4.სიმარჯვე ახალი მოძრაობის სწრაფად ათვისებისა და ცვალებადი გარემოს მოთხოვნების შესაბამისად,
(11-18 წ). მოძრაობითი მოქმედების გადართვის უნარია.
სიმარჯვის განვითარებისათვის მოვარჯიშეებმა უნდა დაძლიონ სიძნელეები, რომლებიც შედგება
შემდეგი მოთხოვნებისაგან:
1. მოძრაობის სიზუსტე;
2. ურთიერთშეთანხმებულობა;
3. ვითარების შეცვლა.
ამოცანებია:
1. სპორტსმენის ,,მოძრაობითი” გამოცდილების სისტემატური განახლება;
2. მოძრაობის ანალიზატორების ფუნქციებისა და გარკვეულ სივრცობრივ-დროით პირობებში
კუნთური დაძაბულობის მიზანშეწონილად რეგულირების უნარიანობის სრულყოფა.
საშუალებებია:
1. დინამიკური ხასიათის საერთო მოსამზადებელი ტანვარჯიშული ვარჯიშები;
2. სხვადასხვა სიტუაციებში შესრულებული შედარებით მარტივი და საკმაოდ რთული ვარჯიშები
სხეულის ან მისი ნაწილების სხვადასხვა მდგომარეობაში;
3. ვარჯიშები წონასწორობაზე.
მეთოდები:
1. ახალი მრავალგვარი მოძრაობების ათვისება და თანდათანობით მათი კოორდინაციული
სირთულის გაფართოება.
2. უეცრად ცვალებადი სიტუაციის პირობებში მოძრაობითი მოქმედების გარდაქმნის უნარიანობის
განვითარება.
3. მოძრაობის სივრცობრივი, დროითი და ძალისმიერი სიზუსტის ამაღლება მოძრაობითი შეგრძნებისა
და აღქმის საფუძველზე.
,,სივრცის შეგრძნებისა” და მოძრაობის სივრცობრივი სიზუსტის სრულყოფის გზები.
შედარებით სტანდარტულ-კინემატიკური სტრუქტურის მქონე სპორტის სახეობებში (სპორტული
ტანვარჯიში, ციგურებზე ფიგურული სრიალი, წყალში ხტომა და სხვა) ,,სივრცის შეგრძნების”
სრულყოფა დაფუძნებულია სპორტულ-ტექნიკური ოსტატობის ეტალონად მიღებული მოძრაობის
სივრცობრივი პარამეტრების ზღვრულ სიზუსტესთან შესატყვისი შესრულების მიღწევაზე.
ვარჯიშები: სპორტული ტანვარჯიშიდან, აკრობატიკიდან, მძლეოსნობიდან (ხტომები, ტყორცნები),
მოძრავი და სპორტული თამაშების ელემენტები.
5.მოქნილობა უწოდებენ მოძრაობის დიდი ამპლიტუდით შესრულების უნარს.
(6-10 წ). მოქნილობაში იგულისხმება საყრდენ-მამოძრავებელი აპარატის მორფოფუნქციური თავისებურებები,
რომლებიც განსაზღვრავს მისი რგოლების ძვრადობის დონეს. ის იზომება კუთხის გრადუსებით და
ხაზობრივი სიდიდეებით.
ამოცანებია:
1. სპორტული სპეციალიზაციის შესაბამისად მოქნილობის განვითარება;
2. მოქნილობის მაჩვენებლების შენარჩუნება ოპტიმალურ დონეზე.
საშუალებები და მეთოდები:
ვარჯიშები ,,გაჭიმულობაზე”, ანუ ,,გაჭიმვის” ვარჯიშები.
ვარჯიშები: გაჭიმვის ვარჯიშები.
 მძლეოსნური და ტანვარჯიშული სახეობების ტერმინოლოგია

განმკლავი გამართული მკლავები გატანილია განზე, ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში და

მდებარეობენ ერთ სწორ ხაზზე. თითები გამართულია და ნები მიმართულია ქვევით.

გარეზემკლავი მკლავების შუალედური მდგომარეობა ზემკლავსა და განმკლავს შორის. მკლავები აწეულია

ზევით და განზე დახრილ მდგომარეობაში 45 გრადუსიანი უთხით, ნები მიმართულია
შიგნით.
ზემკლავი გამართული მკლავები აწეულია ზევით ვერტკალურ მდგომარეობაში ერთმანეთის
პარალელურად. ნები მიმართულია შიგნით, თავი გადაწეულია უკან, ვუყურებთ ხელებს.

ქვეგანმკლავი მკლავების შუალედური მდგომარეობა განმკლავსა და ქვემკლავს შორის.

ქვემკლავი მკლავები დაშვებულია ქვევით, ხელის თითები გამართულია და ნები მიმართულია ტანისკენ.

ღუნუკუმკლავი უკან გატანილი მკლავები იხრება იდაყვის სახსარში ისე, რომ ხელები გადის წინ ნებით ზემოთ
მიმართული.

ღუნგანმკლავი განმკლავში ხელები იხრება იდაყვის სახსარში და გამართული ნები დადებულია თავზე.
თავს ზევით

ღუნგანმკლავი განზე გაშლილი მკლავები იხრება წინ იდაყვის სახსარში ჰორიზონტალურად, ხელები მკერდის
მკერდის წინ წინაა ნებით ქვევით მიმართული.
ღუნგანმკლავი განზე გაშლილი მკლავები იხრება იდაყვის სახსარში ისე, რომ ხელები თავს უკანაა ნებით წინ
თავს უკან მიმართული.
დოინჯი მოხრილი ხელები დაწყობილია თეძოებზე.

ფეხშლით დგომი სრულდება განზე გაშლილი ფეხებით, სიმძიმე განაწილებულია ორივე ფეხზე.

ჯვარედინი სრულდება გადაჯვარედინებულ ფეხებზე, ცალი ფეხი წინაა, მეორე - უკან.

დგომი

წოლბჯენი მოვარჯიშე პირქვე დაწოლილი გამართული მკლავებით ებჯინება იატაკს, ფეხები

გატანილი აქვს უკან, ტანი გამართულია.
ჯდომი მოვარჯიშის ისეთი მდგომაარეობა, როდესაც იგი იარაღს ან იატაკს ებჯინება ბარძაყების
უკანა ზედაპირით.
პირაღმა წოლი მოვარჯიშე იატაკზე წევს ზურგით, წელში გამართული, მკლავები დაშვებული აქვს ქვევით.
პირქვეწოლი მოვარჯიშე იატაკზე წევს მუცლით, პირისახით იატაკისკენ.
კოტრიალი სხეულის წრიული მოძრაობა ყირამალა გადატრიალებით, როდესაც იარაღს ან იატაკს ეხება
მხრები, კისერი ან ბეჭები.
გორება მოძრაობა, როდესაც მოვარჯიშე ასრულებს გადაგორებას ისე, რომ იატაკს მონაცვლეობით ეხება
სხეულის სხვადასხვა ნაწილი.
ვარდნა ცალი ფეხით სრულდება განიერი ნაბიჯი წინ მუხლისა და მენჯ-ბარძაყის სახსარში
მოხრით, უკანა ფეხი გამართულია და მთელი ტერფით ებჯინება იატაკს, ტანის
სიმძიმე წინა ფეხზეა გადატანილი.
ბრუნი მოვარჯიშის სხეულის შემობრუნება შვეული ღერძის გარშემო.
ზეტანის ბრუნი ქვედა ტანი უძრავადაა, მხოლოდ ზეტანი ბრუნდება მარჯვნივ ან მარცხნივ,
ვერტიკალური ღერძის გარშემო.
უკუზნექი წელში გაზნექით, ზეტანი იხრება უკან.

წინზნექი
ზეტანი იხრება წინ მენჯ-ბარძაყის სახსარში მოკეცვით.
მიდგმითი ცალი ფეხი გადაიდგმება წინ - ცერზე, მეორე მიედგმება ცერით ქუსლთან და წინა
ნაბიჯი ფეხი გადაიდგმება წინ მთელ ტერფზე.
წახტომი ორივე ფეხის არეკნით ხტომი რომელიმე მიმართულებით.
წახტომი სრულდება ცალი ფეხიდან მეორეზე წინ გადახტომით.
ნაბიჯით
კიდი
ეწოდება მოვარჯიშის ისეთ მდგომარეობას, როდესაც იგი იარაღზე
დაკიდებულიასხეულის რომელიმე ნაწილით ისე, რომ მისი მხარითი ღერძი იარაღის
ღერძის ქვემოთაა.
ასვლა კიდიდან ბჯენში გადასვლა რომელიმე ხერხით (ქნევით, ძალით, ყირამალით და
სხვა).

ბჯენი მოვარჯიშის ისეთი მდგომარეობა, როდესაც იგი იარაღზე იმყოფება ისე, რომ მისი
მხარითი ღერძი ტაცით ან იარაღის ღერძის ზემოთაა.

ყირა მდგომარეობა, როდესაც მოვარჯიშე ბეჭებზე, თავზე, მხრებზე, მკერდზე,

მკლავებზე ან ხელებზეა დაყრდნობილი, ხოლო ფეხები ვერტიკალურად
ზევით აქვს ამართული.
ყირამალა სხეულის ჰაერში გადატრიალება იარაღზე ან იატაკზე ხელების დაბჯენით,
ხელყირის გადაცილებით.

წინყირამალა მოვარჯიშე ფეხებით არეკნის შემდეგ იარაღზეა ხელყირის

მდგომარეობაში და შეუჩერებლივ, ხელების აკვრით, წინ
გადატრიალებით ასრულებს დახტომს ზურგით იარაღისკენ.
უკუფეხშლა მოვარჯიშე იარაღიდან ხელების აკვრისთანავე ბრუნდება ზურგისკენ და შლის ფეხებს, ამ
მდგომარეობაში გადასცილდება იარაღს ზურგით წინ მიმართული, აერთებს ფეხებს და
ასრულებს დახტომს პირისახით იარაღისაკენ.
ფეხშლა მოვარჯიშე იარაღიდან ხელების აკვრის მომენტში შლის ფეხებს და ამ
მდგომარეობაში გადასცილდება იარაღს, რის შემდეგ აერთებს ფეხებს და
ასრულებს დახტომს ზურგით იარაღისაკენ.
ქანი მოვარჯიშის ტანის ქანქარისებური მოძრაობა იარაღთან ერთად, ე.ი. როდესაც
იარაღი მოძრაობს გარკვეული მიმართულებით მასზე მყოფ მოვარჯიშესთან
ერთად.
ქნევი მოვარჯიშის ტანი ან მისი ნაწილები ქანქარისებურ მოძრაობას ასრულებენ
კიდში ან ბჯენში, ტაცის წერტილის ირგვლივ.
ტრიალი მოვარჯიშის სხეულის წრიული მოძრაობა იარაღის ან ტაცის ირგვლივ ისე, რომ
მოვარჯიშე ბჯენიდან კიდის გადაცილებით კვლავ ბჯენში მოდის.

ლარტყა ტანვარჯიშული სკამის ქვედა მხარე.

მანა ტანვარჯიშული კედლის საფეხური.
 ჯანსაღი ცხოვრების წესის არსი და მისი ძირითადი პრინციპები
ჯანსაღი ცხოვრების წესი ადამიანის ცხოვრების სტილია, რომელიც ერთმანეთთან უწყვეტ კავშირში მყოფი
აუცილებელი კომპონენტებისა და პირობების ერთობლიობაა და ადამიანის ჯანმრთელობისა და
კეთილდღეობის მნიშვნელოვან საფუძველს ქმნის.
ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი პრინციპებია:

1. ფიზიკური აქტივობა; 4. ჯანსაღი კვება;

2. მავნე ჩვევების პრევენცია; 5. პირადი ჰიგიენა;
3. უსაფრთხო გარემო; 6. დღის რეჟიმი.

ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენს ადამიანის ჯანმრთელობაზე:

1. ცხოვრების წესი- 50%;

2. გენეტიკური ფაქტორები-20%;
3. გარემო ფაქტორები - 20%;
4. სამედიცინო მომსახურების ხარისხი - 10%.
მეტად მნიშვნელ. ჯანსაღი ცხოვრების წესის პრინციპების გათავისება როგორც ადრეულ, ისე სასკოლო ასაკში;
ბავშვისთვის ჯანსაღი ცხოვრების წესის პრინციპების ხელშეწყობის და მათზე ინფორმაციის მისაწოდებლად უპირატესად
მნიშვნელოვანია სასკოლო ასაკი.
ჯანსაღი ცხოვრების წესის სკოლაში დამკვიდრების მიზანი:
1. სკოლის მოსწავლეებისათვის ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი კომპონენტების შესახებ ინფორმაციის მიწოდება;
2. პირადი ჰიგიენის, დღის რეჟიმის, ფიზიკური აქტივობის, სწორი კვებითი ჩვევებისა და კვების კულტურის დამკვიდრების
ჩამოყალიბების ხელშეწყობა.

ფიზიკური აქტივობის სახეები და მათი გავლენა ჯანმრთელობაზე:

დონე/აღწერა აქტივობის ტიპიური მაგალითი სარგებელი ჯანმრთელობისთვის
1. არააქტიური  სკოლაში დადის ტრანსპორტით;
 სკოლაში ფიზიკურ აქტივობას ცოტა დროს უთმობს; 0
 დღის დიდ ნაწილს უთმობს ტელევიზორს და
კომპიუტერს;
 არ არის ჩართული მოძრავ თამაშებში.
2. ნაკლებად  სკოლაში ხანდახან ფეხით მიდის; უმნიშვნელო დაცვა ქრონიკული
აქტიური  სკოლაში ჩართულია აქტივობაში, მაგრამ დაავადებებისაგან.
ხანგრძლივობა დღეში 1 საათზე ნაკლებია; მოსამზადებელი ნაბიჯია
 მსუბუქი ინტენსივობის თამაშებშია ჩართული; რეკომენდებული დონისკენ.
 ხანდახან სახლში ასრულებს ნაკლებად ენერგოტევად
სამუშაოს (მაგ. მტვრის გადაწმენდა).
3. საშუალო  სკოლაში მიდის ფეხით ან ველოსიპედით მაღალი დონის დაცვა ქრონიკული
აქტივობა რეგულარულად; დაავადებებისაგან. დაზიანების და
(რეკომენდებული)  სკოლაში ჩართულია აქტივობაში, მაგრამ ჯანმრთელობაზე გავლენის
ხანგრძლივობა დღეში 1 საათზე მეტია; მინიმალური რისკი.
 სახლში რეგულარულად ჩართულია ენერგოტევად
აქტივობებში (მაგ. სახლის დალაგება, ბაღის მოვლა);
 რეგულარულად ჩართულია აქტიურ თამაშებში ან
საშუალო ინტენსივობის სპორტულ აქტივობებში.
4. ძალიან აკეთებს ჩამოთვლილი აქტივობებიდან უმეტესობას: მაქსიმალური დაცვა ქრონიკული
აქტიური  სკოლაში მიდის ფეხით ან ველოსიპედით დაავადებებისაგან. დაზიანებისა
რეგულარულად; და ჯანმრთელობაზე შესაძლო სხვა
 სკოლაში ძალიან აქტიურად არის ჩართული ფიზიკურ უარყოფითი გავლენის
აქტივობაში, ხანგრძლივობა დღეში 1 საათზე მეტი; მსუბუქად გაზრდილი რისკი.
 რეგულარულად ჩართულია სახლის და ბაღის მოვლის
აქტივობებში;
 რეგულარულად ჩართულია აქტიურ თამაშებში ან
სპორტულ თამაშებში.
5. ზედმეტად ასრულებს დიდი რაოდენობით ენერგიულ და ძალიან მაქსიმალური დაცვა ქრონიკული
აქტიური ენერგიულ აქტივობებს დაავადებებისაგან. დაზიანებისა
და ჯანმრთელობაზე შესაძლო სხვა
უარყოფითი გავლენის გაზრდილი
რისკი.
ტანადობის განვითარება
ტანადობა გარეგნულად გამოიხატება ყოველი ადამიანის მიერ ჩვეული ვერტიკალური მდგომარეობის შენარჩუნების
მანერაში (,,გამართული დგომა“).
სწორ ტანადობას მნიშვნელობა აქვს:
1.ორგანიზმის სწორი ფუნქციონირებისათვის;
2. ჰარმონიული ფიზიკური განვითარებისათვის;
3. სრულფასოვანი ჯანმრთელობისათვის;
4.ესთეთიკური და ეთიკური თვალსაზრისით.
ტანადობის ძირითადი ანტროპომეტრიული ნიშნებია:
1. სხეულის ნაწილების (თავის, ტანის, ქვედა კიდურების) ურთიერთგანლაგება საგიტალურ სიბრტყეში;
2. ხერხემლის პროფილი (გაზნექის სიდიდეები კისრის, მკერდისა და წელის არეებში).
ტანადობის განმსაზღვრელი ფაქტორები:
ტანადობა ბევრ რამეში განისაზღვრება ჩონჩხის აგებულებით, რომელიც აპირობებს სხეულის ვერტიკალურ მდგომარეობას.
ტანადობის ტიპები:
1. გამართული ტანადობა
2. გაზნექილი ტანადობა (ლორდოზული ტანადობა)
3. მოკუზული ტანადობა (კიფოზური ტანადობა)
4. დახრილი ტანადობა
5. მოხრილი ტანადობა
ტანადობის განვითარებისასპირველი ამოცანაა სამოძრაო აპარატისა და შინაგანი ორგანოების ფუნქციონირებისათვის
ხელშემწყობი რაციონალური ,,ძირითადი დგომის“ (,,გამართული ტანადობის“) ჩვევის ჩამოყალიბება და მისი შემდგომი
განმტკიცება. ეს ამოცანა წყდება სასიცოცხლო მნიშვნელობის მოძრაობითი მოქმედებების (სიარული, რბენა და სხვა)
ტექნიკის დაუფლების ერთიანობაში ფიზიკური თვისებების გამომუშავებით, განსაკუთრებით ისეთის, როგორიც არის ძალა
და მოქნილობა, სტატიკური და დინამიკური წონასწორობის დაცვის უნარის განვითარებასთან ერთად.
ვერტიკალური დგომის ,,აგების“ ვარჯიში,ისევე როგორც სხვა ვარჯიშთა უმეტესი ნაწილი, შეიძლება იყოს მთლიანი
(საერთო ზემოქმედების) - ან შედარებით ლოკალური.
ძირითადი დგომის ელემენტებად ათვისებისა და მათი სისწორის კონტროლის დროს უნდა დავიცვათ თანმიმდევრობა:
1. ტერფების მდგომარეობა.
2. ფეხების სრული გამართვა მუხლის სახსრებში.
3.მენჯის სახსრებსა და წელის არეში გაშლა.
4.სხეულის ზედა რგოლების გაწყობა.
ტანადობის გამომუშავების ძირითადი საშუალებებია:
1. ვარჯიშები ტანვარჯიშის სახეობებიდან (სამწყობრო, წყობითი და თავისუფალი ვარჯიშები, აგრეთვე ე.წ.
ელემენტარული ,,ზოგადგანმავითარებელი“ ვარჯიშები);
2. მთლიანი ვარჯიშები - სტატიკური და დინამიკური წინასწორობის გართულებულ პირობებში:
- შემცირებულ საყრდენზე წონასწორობის ვარჯიშები (მაგ. ტანვარჯიშულ დვირზე),
- ჟონგლირების ტიპის ვარჯიშები (მაგ, გურზებით, ბურთებით და სხვა),
- გადაადგილება თავზე ტვირთის დადებით (მაგ, სიარული თავზე თავისუფლად მდებარე ტენილი ბურთით).

მოძრავი თამაშები
მოძრავ თამაშთა ორგანიზაციისა და ჩატარების მთელი პროცესი პირობითად შეიძლება დაიყოს 3 ნაწილად (ფაზად):
I ფაზა - თამაშის მომზადება
II ფაზა - თამაშის დაწყება და
ხელმძღვანელობა
III ფაზა - თამაშის დამთავრება
თამაშის მოსამზადებლად საჭიროა თამაშის შერჩევა. თამაშის შერჩევისას უნდა გავით.
ის პედაგოგიური ამოცანა, რომლის გადაწყვეტაც მისი მეშვეობით უნდა მოხდეს:
1. სრულყოფა გართულებულ პირობებში;
2. გაწეული მასალის ათვისების შემოწმება;
3. ჯგუფის ყურადღებისა და ორგანიზაციულობის უზრუნველყოფა;
4. აქტიურად დასვენება და სხვა.
5-6 წელი (1-2 კლ) - ბავშვებს უმთავრესად უნდა მიეცეს სიუჟეტური თამაშობები, მაგრამ
იგი დიდხანს არ უნდა გრძელდებოდეს, მოსწავლეებმა თამაშის პროცესში უნდა ხშირად
დაისვენონ, განსაკუთრებით ისეთ თამაშებში სადაც იხარჯება კუნთური ენერგიის
დიდი რაოდენობა;
8-9 წელი (3-4 კლ) - ბავშვებთან თამაშობებში სიუჟეტურობა შენარჩუნებულია. ამ ასაკში
თამაშობებში უნდა ჭარბობდეს კოლექტიური შეჯიბრებების ელემენტები.
ხანგრძლივობა წინა ასაკთან შედარებით უფრო დიდი უნდა იყოს, წესები - უფრო
რთული და მრავალრიცხოვანი. შეიძლება თამაშში ჩაერთოს გამძლეობის გამოსამუშ.
ელემენტები და ძალისმიერი ვარჯიშები (ბაგირის მიმოწევა, წრიდან გადაყვანა).
თამაშებში უნდა ჩავრთოთ- სიარული, რბენა, მსუბუქი საგნების ტყორცნა, ხტომები,
წინააღმდეგობების დაძლევა, ცოცვები, მოულოდნელად მიმართულების ცვლა,
ვარჯიშები ყურადღებაზე, დაკვირვებაზე (სიარული, სირბილი, ხტომა, ცოცვა, ტყორცნა,
ხოხვა და სხვა).
ვაჟებს განსაკუთრებით აინტერესებთ - ძალისმიერი თამაშობები, წინაღობათა დაძლევა,
სიმარჯვის გამომჟღავნება;
გოგონებს განსაკუთრებით აინტერესებთ - ნაკვთური მოძრაობები, თამაშობები ცეკვისა
და მუსიკის ელემენტებით.
პედაგოგი თამაშის პროცესის წესიერი ხელმძღვანელობით ეხმარება მოსწავლეებს
ცოდნის შეძენაში, მამოძრავებელი ჩვევების გამომუშავებაში, მათ განმტკიცებასა და
სრულყოფაში.
თამაშის წესებისადმი დამორჩილება უნდა იყოს შეგნებული და არა მექანიკური;
პედაგოგი უნდა ცდილობდეს შეგნებული დისციპლინის გამომუშავებას;
ბავშვები უნდა ხელმძღვანელობდნენ პირადი, შინაგანი გულისწადილით, მათი
მოქმედებები საკუთარი მოფიქრებისა და სურვილის შედეგს უნდა წაროადგენდნენ;
შეგნებული დისციპლინა ხელს უწყობს თამაშის კარგ ათვისებას და მხიარულ
განწყობას, რის შედეგადაც თამაში უფრო მომხიბლავი და საინტერესო ხდება;
თამაშის მსვლელობის დროს უნდა იყოს მხიარულობა, შეძახილები, სხვადასხვა
მოძრაობები;
თამაშის პროცესში უნდა იკრძალებოდეს გაუმართლებელი ხმაური, ყვირილი,
უდისციპლინობა, რაც უწესო ხელმძღვანელობის შედეგია;
თამაშში დაუშვებელია გადაჭარბებული აზარტის დაშვება, მხოლოდ შედეგებისადმი
ლტოლვა;
პედაგოგი თვალყურს უნდა ადევნებდეს და ახალისებდეს ისეთ მოთამაშეებს,
რომლებიც ზუსტად იცავენ თამაშის წესებს, დისციპლინას, იჩენენ სიმარჯვეს,
სისწრაფეს, კოლექტიურობას, გამბედაობასა და აქტიურობას.
პედაგოგმა თამში ისეთ დროს უნდა შეწყვიტოს, როცა ბავშვები დაკმაყოფილებულნი
არიან, მაგრამ დაღლას ჯერ კიდევ არ გრძნობენ;
თამაში ისე არ უნდა გაგრძელდეს, რომ ბავშვებმა თვითონვე მოითხოვონ მისი
შეწყვეტა;
ჩატარებული თამაშის გარჩევის დროს პედაგოგმა მონაწილეობა უნდა მიაღებინოს
თვით მოთამაშეებს, მათ უნდა აღნიშნონ თამაშის პროცესში დაშვებული შეცდომები
და დასახონ მათი გამოსწორების გზები.
დაზღვევა და დახმარება
ფიზიკური ვარჯისების გავლენა მომეცადინეთა ორგანიზმზე მრავალი ფაქტორით განისაზღვრება, როგორიცაა:
ფიზიკური დატვირთვა, მოსწავლეთა ინდივიდუალური თავისებურებანი, მეცადინეობათა ორგანიზაცია, გარემო პირობები,
სწავლებისა და აღზრდის მეთოდები და სხვა.
დატვირთვის რეგულირება ნიშნავს გაკვეთილზე დატვირთვის მოცულობისა და ინტენსივობის ოპტიმალურ
უზრუნველყოფას; მოსწავლეთა შესაძლებლობების, მათი ფიზიკური მომზადებულობის და სხვათა შესატყვისობას, რათა
ადგილი არ ჰქონდეს გადაღლას, ტრავმებს (როგორიცაა კუნთურ-იოგური აპარატის დაჭიმულობა, დაჟეჟილობა, ღრძობა,
მოტეხილობა და სხვა). ამის ძირითადი მიზეზი შეიძლება გახდეს ფიზიკური დატვირთვით გამოწვეული დაღლილობა,
მასალის სირთულე, მისი მიუწვდომლობა მომეცადინისათვის, გაკვეთილის არასათანადო ორგანიზაცია, უხარისხო და
არასტანდარტული ინვენტარი, არასწორი დაზღვევა და დახმარება და სხვა.
დაზღვევა და დახმარების გამოყენება ისე უნდა მოახდინოს მასწავლებელმა, რომ თვითონ ვარჯიშის შესწავლისას
მომეცადინეს მიეცეს შესაძლებლობა დაეყრდნოს თავის შესაძლებლობებს, რომელსაც გარკვეული გულადობის, სიმტკიცის,
ნებისყოფის და სხვა თვისებების გამოვლენა ესაჭიროება.
დაზღვევა-დახმარების უადგილო გამოყენებით მასწავლებელმა შეიძლება საერთოდ ჩაკლას მომეცადინეში ინიციატივა. მან
უნდა შეძლოს მოსწავლეებს განუვითაროს პასუხისმგებლობის გრძნობა, დაცვის უნარი არა მარტო თავისი თავის, არამედ
თანამოვარჯიშეთა უსაფრთხოებისაც. მასწავლებელმა ამისათვის მომეცადინეებს უნდა შეუქმნას სათანადო პირობები;
შეაქოს, წააქეზოს, რათა ისინი ყოველთვის მზად იყვნენ ტრავმის ასაცილებლად. ხშირად ტრავმებს იწვევს მომეცადინეთა
მიერ მასწავლებლის მითითებების უგულებელყოფა, ამიტომ მასწავლებელი მკაცრ და სისტემატურ კონტროლს უნდა
უწევდეს მომეცადინეთა მიერ ურთიერთდახმარებას, ურთიერთდაზღვევას და სხვა.

მასწავლებლის მიერ დაზღვევაზე ყოფნის ადგილი და პრაქტიკული მოქმედება:

1. ტანვარჯიშულ კედელზე ვარჯიშების შესრულებისას- მასწ. უნდა იდგეს მოვარჯიშის გვერდით და მზად უნდა იყოს
დახმარების გასაწევად;
2. ღერძზე მიზიდვის შესრულებისას - მასწ. უნდა იდგეს მოვარჯიშის გვერდით და უნდა ეხმარებოდეს ტანის წორად
დაჭერაში და მიზიდვის შესრულებაში;
3. ორძელზე ხელებით გადაადგილებისას - მასწ. უნდა იდგეს მოვარჯიშის გვერდით, ცალი ხელით აკონტროლოს
მოსწავლის ხელების გადაადგილება ორძელზე, მეორე ხელით ვარდნის შემთხვევაში გაუწიოს სათანადო დახმარება;
4. წინ კოტრიალის სწავლებისას - მასწ. უნდა იდგეს ლეიბზე ჩოქბჯენში გვერდით და ოდნავ წინ, ცალი ხელით დაეხმაროს
თავის სწორი პოზიციის მიღებაში, მეორეთი დაეხმაროს გადაგორებაში;
5. ბეჭყირა და ხელყირის შესრულებისას - მასწ. უნდა იდგეს მოვარჯიშის გვერდით, ფეხებზე ხელების ჩაჭიდებით უნდა
დაეხმაროს მოძრაობის სწორად შესრულებაში;
6. ტაიჭზე ხტომისას - მასწ. უნდა იდგეს ხარიხასთან გვერდით და ოდნავ წინ, მოძრაობის არასწორი შესრულების დროს
გაუწიოს სათანადო დახმარება;
7. ტაიჭზე ფეხშლით ხტომისას - მასწ. უნდა იდგეს ტაიჭის წინ.

თუ მასწავლებელმა, საჭიროების შემთხვევაში არ მოახდინა დატვირთვის სათანადო რეგულირება, შეიძლება ადგილი

ჰქონდეს გადაღლას. მან განსაკუთრებული ყურადღება უნდა გაამახვილოს მომეცადინეთა ფიზიკური დატვირთვის გარეგან
ნიშნებზე, რომლებიც მიგვანიშნებს მომეცადინეთა გადაღლის ხარისხზე.
დაღლის გარეგანი ნიშნები:

ნიშნები მცირე ფიზიოლოგიური მნიშვნელოვანი დაღლა მკვეთრი გადაღლა

დაღლა (I ხარისხის გადაღლა) (II ხარისხის მწვავე გადაღლა)
1. კანის შეფერილობა მცირე შეწითლება მნიშვნელოვანი შეწითლება მკვეთრი შეწითლება,
გაფერმკრთალება, გალუნჯება
2. ოფლიანობა მცირე დიდი (სარტყლის ზემოთ) მკვეთრი (სარტყლის ქვემოთ),
მარილების გამოყოფა კანზე
3. სუნთქვა გახშირებ. (1 წუთში 22- გახშირებული (38-46-მდე ძლიერ გახშირებული (წუთში 50-60-
26-მდე სწორადგილზე წუთში), ზედაპირული ზე მეტი), მოუწესრიგებელ
და 36-მდე აღმართზე) სუნთქვაში გადასვლით
4. მოძრაობა მხნე სიარული დაურწმუნებელი ნაბიჯი, მკვეთრი რყევა სიარულის დროს,
სიარულისას მსუბუქი რყევა, მოძრაობათა დისკოორდინაცია,
ლაშქრობისას ჩამორჩენა მოძრაობის გაგრძელებაზე უარის
თქმა
5. შეგრძნებების ჩვეულებრივი სახეზე დაღლილობის სახის ღონემიხდილი
ზოგადი სახეობა გამოხატულობა, უმნიშვნელო გამოხატულება, აპათია, ჩივილები
მოხრილობა, გარემოსადმი ძლიერ სისუსტეზე, გულისცემის
ინტერესის დაქვეითება გახშირება, თავის ტკივილი, გულის
ძმარვა, გულის რევის შეგრძნება
6. მიმიკა მშვიდი დაძაბული დამახინჯებული
7. ყურადღება მითითებათა მკაფიო, განკარგულებების არაზუსტი განკარგულებების არასწორი
უშეცდომო შესრულება შესრულება, მოძრაობის შესრულება და შენელება. მხოლოდ
მიმართულებების ცვლისას ხმამაღალი განკარგულებების აღქმა
დაშვებული შეცდომები
8. 110-150 160-180 180-200 და მეტი
პულსი(დარტყმა/წთ)
მოსწავლეთა ფსიქოლოგიური ასაკობრივი თავისებურებები
მოტივაცია ეს არის პროცესი ან პროცესების ერთობლიობა, რომელსაც განსაზღვრავს დასახული მიზნისაკენ მოძრაობა,
აგრეთვე შინაგანი და გარეგანი ფაქტორები, რომლებიც ზეგავლენას ახდენს ბავშვის ქცევის აქტიურობასა და პასიურობაზე.
მოტივაციის შესწავლა ნიშნავს გაიგო, თუ რატომ და როდის მიისწრაფვიან ადამიანები ასე დაბეჯითებით მიზნისაკენ;
მოტივაციური პროცესების მართვა შესაძლებელია და ამ პროცესს მოტივირებას უწოდებენ;
მოტივირება არის მოტივების განვითარებისათვის პირობების შექმნა.
მოტივაციის ასამაღლებლად:
1. ბავშვს უნდა გაუჩნდეს წინსვლის შეგრძნება. ამისატვის აუცილებელია სწორად შეირჩეს დავალებათა სირთულის დონე
და დამსახურებულად შეფასდეს შესრულებული სამუშაო;
2. გამოყენებულ იქნას სასწავლო მასალის ყველა შესაძლებლობა იმისათვის, რომ დააინტერესოს მოსწავლე; დაისვას
პრობლემები, გააქტიურდეს დამოუკიდებელი აზროვნება;
3. გაკვეთილზე უნდა მოხდეს მოსწავლეების თანამშრომლობისა და ურთიერთდახმარების ორგანიზება, საგნისა და
სწავლისადმი პოზიტიური დამოკიდებულების ჩამოყალიბება. მასწავლებელმა თვითონაც სწორად უნდა ააწყოს
ბავშვებთან ურთიერთობები, დაინტერესებული იყოს მათი წარმატებით, ჰქონდეს ავტორიტეტი;
4. ზოგიერთ მოსწავლეს მუდმივად სჭირდება სწავლის დაძლევა, მუდმივი წახალისება ან დასჯა. მასწავლებელმა უნდა
ჩართოს მსობლები ერთობლივ გაკონტროლებაში.

ინტელექტი და მისი სახეები

ინტელექტი არის ადამიანის უნარი შეიძინოს და გამოიყენოს კულტურასა და გარემოსთან წარმატებით ადაპტირების უნარ-
ჩვევები.ინტელექტის სახეებია:

1.ლინგვისტური ინტელექტი
2. ლოგიკურ-მათემატიკური ინტელექტი
3. მუსიკალური ინტელექტი
4. სივრცითი ინტელექტი
5. კინესთეტიკური ინტელექტი
6. ინტერპერსონალური ინტელექტი
7. ინტრაპერსონალური ინტელექტი
8. ნატურალისტური ინტელექტი
აქვს კარგად გათავისებული სიტყვათა მარაგი, ადვილად იმახსოვრებს ახალ
სიტყვებს, სახელებს, თარიღებს, უყვარს წერა-კითხვა, ლიტერატურა, მოსწონს
სიტყვებით თამაში.
კარგად აქვს განვითარებული აბსტრაქტული აზროვნება, ადვილად ამჩნევს
ამა თუ იმ ტენდენციას, პოულობს მიმართებებს კატეგორიებსა და იდეებს
შორის, ადვილად ანგარიშობს, სიამოვნებს თავსატეხებისა და ლოგიკური
ამოცანების ამოხსნა.
ადვილად იმახსოვრებს მელოდიებს, აქვს რიტმის კარგი გრძნობა,
მგრძნობიარეა ხმებისა და ბგერების მიმართ, ხშირად მღერის ან უკრავს.
უყვარს ხატვა, შენება, დიზაინი, ადვილად ერკვევა რუკებსა და დიაგრამებში,
იოლად იმახსოვრებს სივრცეში საგანთა განლაგებას, შეუძლია
გამოსახულებისა და მისი სივრცითი მდგომარეობის ზუსტი აღდგენა.
აქვს კარგი კოორდინაცია, ეხერხება სპორტული თამაშები, ცეკვა, ესმის და
გამოხატავს დამოკიდებულებას ჟესტებით, ადვილად სწავლობს სხეულის
შეგრძნებებით.
ეხერხება საქმის ორგანიზება და ხელმძღვანელობა, ადვილად ესმის სხვათა
ემოციები, აქვს ადამიანთა შორის შუამდგომლობის უნარი, უყვარს
სოციალური თამაშები.
უყვარს მარტო მუშაობა, არის დამოუკიდებელი, აქვს კარგი ინტუიცია,
ნებისყოფიანია, ზუსტად იცის თავისი ზლიერი და სუსტი მხარეები, თავის
თავში დარწმუნებულია.
კარგად იცის და ერკვევა ფლორასა და ფაუნაში, ეხერხება მოსავლის მოყვანა,
კონსერვაცია, ველურ ბუნებაში ადვილად ახდენს ორიენტაციას.

ტურისტულ ღონისძიებათა ორგანიზაცია

ტურისტულ ღონისძიების დაგეგმვისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს: ლაშქრობის ხასიათი, მისი სირთულე და სახეობა,
მარშრუტის მანძილი, გზისა და რელიეფის ხასიათი, წლის პერიოდი, კლიმატური პირობები, ჯგუფში მოსწავლეთა
რაოდენობა და მათი ფიზიკური და ტექნიკური მომზადება, უზრუნველყოფა საჭურველ-კაზმულობით, კვების
პროდუქტებით და სატრანსპორტო საშუალებით და ა.შ.
ლაშქრობის ხელმძღვანელობა წინასწარ ირჩევს სამოქმედო რაიონსა და ტურიზმის სახეობას, რის მიხედვითაც აზუსტებს და
ხვეწს გასავლელ გზას, მის სირთულესა და ხასიათს. ამის შემდეგ აკომპლექტებს ჯგუფს, რომელსაც ფიზიკურად და
ტექნიკურად ამზადებს და მონაწილეთა შორის მოვალეობათა განაწილების მიხედვით ამოწმებს მათ შესრულებას. ასეთი
მომზადებული ჯგუფი დანიშნულ დროსა და საათზე, მიემგზავრება მარშრუტზე.
ლაშქრობაში მიმავალმა ჯგუფმა სათანადო მომზადებასთან ერთად უნდა შეადგინოს მარშრუტის დაწვრილებითი სქემა,
გაითვალისწინოს უშიშროების უზრუნველყოფის პირობები, ხოლო უშუალოდ მოგზაურობის დროს მოახდინოს რთული
უბნების გავლა ურთიერთდახმარებითა და სათანადო დაცვებით. ამავე დროს აწარმოოს რთული ადგილების სათანადო
აღწერა და მთლიანი მარშრუტის ტექნიკური დახასიათება.
ჯგუფის წევრების მიერ ყოველგვარი დისციპლინის მცირედი დარღვევა, უდიერი მოქცევა და არასწორი მოქმედება იწვევს
მარცხს, რაც ყოვლად დაუშვებელია. ამიტომ ჯგუფის წევრები და მათი ხელმძღვანელი ურთიერთგაგებით და მაღალი
დისციპლინით, ერთიანი სულისკვეთებით უნდა მოქმედებდნენ, რისთვისაც მარშრუტზე გასვლამდე ყოველგვარი მცირედი
ტექნიკური და მატერიალური უზრუნველყოფა უნდა იყოს გათვალისწინებული, რათა უშუალოდ მარშრუტზე მოძრაობის
დროს, ამა თუ იმ დაბრკოლების დაძლევისას მოუმზადებლობამ არ იჩინო თავი და ჯგუფი არ ჩააგდოს რთულ
მდგომარეობაში.
რაციონალური კვება
რაციონალირი კვება ხელს უწყობს - ზრდა-განვითარებას, ფიზიკური სრომისუნარიანობის ამაღლებას და სიცოცხლის
ხანგრძლივობას;
ჯანსაღი კვება არის ჯანმრთელი ცხოვრების სტილის ნაწილი - ეს არის ქცევისა და შეხედულებების ერთობლიობა,
რომელიც განაპირობებს ჯანმრთელობას.
თუ ადამიანი, ყოველდღიურად, საკვებთან ერთად მისი ჯანმრთელობისათვის აუცილებელ ყველა ნივთიერებას საჭირო
რაოდენობით იღებს, ასეთ კვებას ჯანსაღი კვება ჰქვია.
ჯანსაღი კვების სწავლების მიზანია - ჯანმრთელობა და კვებასთან დაკავშირებული კეთილდღეობა, რაც განაპირობებს
სოციალური და ეკონომიკური განვითარების გრძელვადიანი მიზნების აღსრულებას.
კვება ბალანსირებულია, თუ ადამინი ყოველდღიურად იღებს მისი ჯანმრთელობისათვის აუცილებელ ყველა საკვებ
ნივთიერებას ხუთივე საკვები ჯგუფიდან.

საკვების 5 ძირითად ჯგუფში:

ჯგუფი მდიდარია შესაბამისი საკვები

1. მარცვლეული ნახშირწყლებით ხორბალი, ბრინჯი, სიმინდი, ჭვავი, პურ-
ფუნთუშეული, ღომი, მაკარონი
2. ხილი და ბოსტნეული ვიტამინებით და მინერალებით წვენები, ჩირი და ა.შ.

3. რძე და რძის პროდუქტები ცილებით და კალციუმით რძე, არაჟანი, კარაქი.

4. ხორცი, თევზი და ცილის ცილებით და რკინით ქათმის ხორცი, თევზეული და ა.შ. ცილის შემცველი
შემცველი მცენარეული საკვები მცენარეული საკვები - სოიო, ლობიო, პარკოსნები,
(პარკოსნები, თხილი, ნიგოზი) თხილი, ნიგოზი, არაქისი და სხვა.

5. ცხიმი, ტკბილეული და მარილი ცხიმებით მცენარეული ცხიმი, კარაქი, ნამცხვრები.

სწავლასთან დაკავშირებული ქცევები

სწავლასთან დაკავშირებული ქცევებია:
1. კონცენტრაციის ნაკლებობა;
2. ცუდი მეხსიერება;
3. გართულებული აღქმა;
4. საშინაო დავალების მოუმზადებლობა;
5. ჩამორჩენა დავალების შესრულებისას.
სხვა ქცევები:
1.ხშირი გაცდენები;
2. მორცხვობა, არაკომუნიკაბელურობა;
3. მოუსვენრობა;
4. აღზნებადობა.

პირადი ჰიგიენა
ჰიგიენა მოიცავპრაქტიკას, რომელიც ასოცირდება ჯანმრთელობისა და სისუფთავის უზრუნველყოფასთან.
1. კბილების მოვლის პროცედურები - მისი მიზანია არა მხოლოდ კბილის ზედაპირის გაწმენდა, არამედ ნადების
მოცილება კბიბესშორისი არეებიდან, ღრძილების მასაჟი. კბილების გაწმენდის მეთოდებია: ჩარტერის, სტილმანის,
სმიტ-ბელის, რეიტეს, ფონესის, ბასისა და სხვა.
2. სხეულის მოვლის პროცედურები - აუცილებელია დილის გამამხნევებელი ვარჯიშები, რომელთა შემდეგ ასევე
აუცილებელია გრილი შხაპის მიღება ან სველი ტილოთი ტანის დაზელვა. სხეულის გაკაჟების ყველაზე მარტივ საშუალებას
ჰაერის აბაზანები წარმოადგენს. საწოლიდან ადგომისთანავე ნუ ჩაიცვამთ, ცოტა ხანს იარეთ ღამის პერანგით ან ტრუსით;
მიეცით კანს სუნთქვის საშუალება. ზაფხულში კარგია ჰაერის აბაზანების მიღება ღია ცისქვეშ. ეს იქნება თქვენი სხეულის
გასაკაჟებლად გადადგმული პირველი ნაბიჯი. ცივ წყალს ნელ-ნელა უნდა შეეჩვიოთ. ძილის წინ წყალი მოიმარაგეთ,
დილისთვის ის უკვე ოთახის ტემპერატურის იქნება. ამ წყალში დასველებული პირსახოცით დაიზილეთ სხეული, სველი
პირსახოცით გაიკეთეთ მასაჟი, წრიული მოძრაობით ქვემოდან ზემოთ.
3. თმის მოვლის პროცედურები - ა) თმები დაიბანეთ კვირაში 1-2-ჯერ; ბ) ხშირად დაივარცხნეთ თმები; გ) თმების
ბოლოების შეჭრა აუცილებელია 30 დღეში ერთხელ.
დღის რეჟიმი
1. ადგომა 7.00
2. დილის ვარჯიში, წყლის პროცედურები 7.00-7.30
3. საუზმე 7.30-8.00
4. გზა სკოლისკენ (ფეხით გასეირნება) 8.00-8.40
5. გაკვეთილები სკოლაში 9.00-12.30
6. გზა სკოლიდან სახლში (ფეხით გასეირნება) 12.30-13.00
7. სადილი 13.10-13.40
8. დასვენება 13.40-16.00
9. გაკვეთილების მომზადება 16.00-19.00
10. ვახშამი და თავისუფალი დრო 19.00-20.30
11. ძილისთვის მომზადება 20.30-21.00
12. ძილი 21.00-7.00

მავნე ჩვევები
მავნეა მრავალჯერ ავტომატურად განმეორებადი ქმედება, რომელსაც თან სდევს როგორც საზოგადოებისათვის, ისე
თავად ამ ქმედების შემსრულებელი პირისთვის ნეგატიური შედეგები. ამგვარი ავტომატური ქმედებები მეორდება,
რადგან მათი გავლენის ქვეშ მოქცეული ადამიანი სუსტი ნებისყოფის გამო ვერ ახერხებს მათზე უარის თქმას.ამგვარ
ქმედებებს მედიცინაში დაავადებად ან პათოლოგიურ დამოკიდებულებად განიხილავენ.
არსებობს მავნე ჩვევებიც, რომლებიც ნერვული სისტემის გაუწონასწორებლობის შედეგად ჩამოყალიბებული ქცევითი
დარღვევებია, რომლებიც სხვადასხვა ვითარებაში სხვადასხვაგვარად ვლინდება.
მავნე ჩვევებია:
- ალკოჰოლიზმი; ნარკომანია; თამბაქოს წევა;
- შოპინგომანია-ონიომანია; აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულება;
- საკვების ჭარბი მიღება;
- ტელედამოკიდებულება; ინტერნეტდამოკიდებულება; ტექნომანია;
- ფრჩხილების კვნეტა; კანის წვალება; ცხვირის თითით წვალება; სახსრების ტკაცუნი;
- ფანქრის ან კალმის ღრნა; ფურთხება; უცენზურო სიტყვებით საუბარი; პარაზიტი სიტყვების გამოყენება.

პირველადი სამედიცინო დახმარება

პირველადი დახმარება ეს არის ექიმის მისვლამდე დახმარების სწრაფად და სწორად გაწევა ბავშვისთვის, რომლის
ჯანმრთელობას უეცრად საფრთხე დაემუქრა.

პირველადი დახმარების აღმოჩენის პირველი დახმარების მოქმედების გეგმა

ზოგადი პრინციპები
1. შემთხვევის ადგილზე
დამოუკიდებელი, სწორი
გადაწყვეტილების მიღება;
2. აქტიური ქმედება.
მიზანები
1. დაზარალებულის სიცოცხლის
გადარჩენა;
2. დაზარალებულის მდგომარეობის
გაუარესების თავიდან აცილება
3. გამოჯანმრთელების ხელშეწყობა.
1. შემთხვევის ადგილის
დათვალიერება/სიტუაციაში გარკვევა;
2. უსაფრთხოების უზრუნველყოფა;
3. პირველი დახმარების გაწევა;
4. დახმარების დროული მოხმობა.

გადაუდებელი სამედიცინო მდგომარეობანი

გადაუდებელ მდგომარეობად მიჩნეულია პაციენტის ორგანიზმში სწრაფად მიმდინარე ისეთი პათოლოგიური
ცვლილებანი, რომელთა დროსაც სამედიცინო დახმარების დაგვიანების შემთხვევაში შესაძლოა პაციენტის სიცოცხლეს
რეალური საფრთხე დაემუქროს.
1. რესპირატორული მოშლილობანი,
მოხრჩობა (ასფიქსია)
2. გულსისხლძარღვთა მოშლილობანი:
გულის წასვლა, კოლაფსი, შოკი
3. ტრავმული შოკი გამოწვეული
ტრავმითა და მოტეხილობით
4. ანაფილაქსიური შოკი
5. კომური მდგომარეობა
6. ელექტროტრავმა, მეხის დაცემა
7. ჰიპერთერმული სინდრომი -
სითბური და მზის დაკვრა,
დამწვრობა
8. ჰიპოთერმული სინდრომი - მოყინვა
პირველადი სამედიცინო დახმარება სხვადასვა დაზიანების დროს
1. სისხლდენის შეჩერება
ა) კაპილარული სისხლდენა;
ბ) ვენური სისხლდენა;
გ) არტერიული სისხლდენა;
დ) ცხვირიდან სისხლდენა
გადაუდებელი მდგომარეობანია
ასფიქსია სისხლსა და ქსოვილებში ჟანგბადის ნაკლებობასა და ნახშირორჟანგის
სიჭარბეს განაპირობებს
გულის წასვლა სისხლძარღვთა მწვავე უკმარისობის მსუბუქი ფორმაა,
როდესაც თავის ტვინში მოკლე ხნით ფერხდება სისხლით მომარაგება;
კოლაფსი სისხლძარღვთა მწვავე უკმარისობის ყველაზე მძიმე ფორმაა
(მიზეზი შეიძლება იყოს - სხეულის მძიმე დაზიანება, დიდი ოდენობით
სისხლის დაკარგვა, მოწამვლა, მწვავე ინფექციური დაავადება);
შოკი ინგლისური სიტყვაა და დარტყმას, შეჯახებას ნიშნავს. შოკის სახეებია:
ტრავმული (ვითარდება მექანიკური, თერმული და ელექტროტრავმის
შედეგად), ჰემოტრანსფუზიული (სისხლის არასწორი გადასხმის შედეგად),
კარდიოგენული (გულის კუნთის ინფაქტის შედეგად), ფსიქიკური და სხვა.
ტრავმული შოკი ყველაზე ხშირად მძიმე ტრავმებთან დაკავშირებული მძაფრი
ტკივილის შედეგა ვითარდება (სისხლის დაკარგვა, ორგანიზმის გადაცივება
ან გადახურება, დაძაბუნება, ფიზიკური და ფსიქიკური გადაღლა, სხეულის
მკვეთრი გაუწყლოება, შიმშილი, ფსიქიკური განცდები)
ანაფილაქსიური შოკი ალერგიის ყველაზე საშიში გამოვლინებაა. ეს არის
მყისიერი ალერგიული რეაქცია, რომელიც შრატის, მედიკამენტის, ან სხვა
პრეპარატის ორგანიზმში შეყვანისთანავე აღმოცენდება. შესაძლოა
გამოიწვიოს ფუტკრის ან სხვა შხამიანი მწერისა თუ ცხოველის ნაკბენმაც.
კომა ისეთი მდგომარეობაა, როდესაც ცნობიერება სრულიად არის
გამოთიშული, პაციენტი არ რეაგირებს არცერთ გამღიზიანებელზე. ამ დროს
უმაღლესი ნერვული სისტემის მკვეთრი შეკავების შედეგად დარღვეულია
ყველა ანალიზატორის (რეფლექსური, მგრძნობელობითი, კანის,
მხედველობის,, სმენის, ყნოსვის), შინაგან ორგანოთა რეცეპტორების
ფუნქციები.
ელექტროტრავმა ორგანიზმზე ელექტროდენის ან მეხის ზემოქმედების
შედეგია. მის შედეგად ხდება ცნს-ის და კუნთოვანი აპარატის უჯრედების
ძლიერი დაზიანება, რაც იწვევს სუნთქვიდსა და გულის კუნთის მუშაობის
შეჩერებას და სიკვდილს.
სითბური და მზის დაკვრანიშნავს ორგანიზმში სითხის აორთქლების გზით
ჭარბ სითბოს გაცემას. მატულობს სხეულის ტემპერატურა, ხდება ორგანიზმის
გადახურება და ძლიერი ოფლის გამოყოფა, რაც იწვევს არტერ წნევის დაცემას.
თერმულ დამწვრობას იწვევს მაღალი თემპერატურა, ცეცხლის ალი,
გავარვარებული მკვრივი საგანი - ვითარდება ცილის კოაგულაცია, უჯრედები
იხოცება, აღმოცენდება ანთებითი რეაქცია
მოყინვა დაბალი ტემპერატურის ზემოქმედების სედეგია - იფიტება
ორგანიზმის თერმოსარეგულაციო მექანიზმები და ვეღარ ხდება დაკარგული
სითბოს კომპენსაცია, მცირდება არტერიული წნევა, სუნთქვა იშვიათდება
ა) კაპილარული სისხლდენა - ვითარდება მცირე ჭრილობის შემთხვევაში,
მცირე რაოდენობის სისხლი დუნედ მოედინება ჭრილობიდან.
კაპილარული სისხლდენა თავად შეჩერდება, თუმცა მიზანშეწონილია
სუფთა ნაჭერით ან ბინტით ზეწოლა და გადახვევა. თუ ჭრილობის
ადგილი დაბინძურებულია, საჭიროა წყლით ჩამობანვა.
ბ)ვენური სისხლდენა - ვენური სისხლი მუქი ფერისაა, შედარებით დიდი
ნაკადით მოედინება ვიდრე კაპილარული სისხლდენისას. ასეთ შემთხვევაში
სისხლდენის შესაჩერებლად მიზანშეწონილია სუფთა ნაჭერით ან ბინტით
ზეწოლა ჭრილობის მიდამოზე, შესაძლებელია გადახვევა 20-30 წუთის
განმავლობაში. მიზანშეწონილია დაზიანებული კიდურის ზემოთ აწევა.
საჭიროა ბავშვის საავადმყოფოში გადაყვანა ექიმის კონსულტაციისთვის.
გ) არტერიული სისხლდენა - არტერიული სისხლი ალისფერია და
ბიძგისებური ნაკადით შადრევანივით მოედინება. ამ შემთხვევაში
მიზანშეწონილია ლახტის დადება. ლახტი ედება ჭრილობის ზემოთ ისე, რომ
ზეწოლის გამო გადაიკეტოს არტერია და შეჩერდეს სისხლდენა. ზემო კიდურის
ჭრილობის შემთხვევაში ლახტი ედება მხარზე, ქვემო კიდურის ჭრილობის
დროს კი ბარძაყზე. ლახტი სწორად არის დადებული, თუ მის ქვემოთ არ
შეიგრძნობა პულსი. ლახტის გაჩერება არ შეიძლება 1-2 საათზე მეტად

2. ჭრილობის დამუშავება
3. თუ ბავშვი წაიქცა
4. სახის ტრავმის დროს
5. პირის ღრუს და კბილების ტრავმის
დროს
6. დამწვრობის დროს
(ზამთარში 0,5-1 საათი), მეტი დროით გამოყენების შემთხვევაში შესაძლებელია
განვითარდეს განგრენა. შესაძლებელია ლახტის პერიოდული მოშვება 30-60
წუთში ერთხელ. დაზარალებული სასწრაფოდ უნდა გადაიყვანონ
სტაციონარში.
- არ არის მიზანშეწონილი შიშველი ხელით ჭრილობასთან შეხება და სულის
შებერვა ინფიცირების თავიდან აცილების მიზნით;
- ანტისეპტიკური ხსნარი არ გამოიყენება უშუალოდ ჭრილობაზე;
- ჭრილობას უნდა დაედოს სტერილური სახვევი.
დ) ცხვირიდან სისხლდენის დროს:
- უმჯობესია ბავშვი იჯდეს ჯდომით მდგომარეობაში, რომ ნაკლები სისხლი
გადაყლაპოს;
- გაუსუფთავეთ ბავშვს ცხვირი სისხლის კოლტებისაგან;
- დაახრევინეთ თავი ოდნავ წინ და დააჭირეთ ცხვირის ძვლოვან და რბილ
ნაწილებს საჩვენებელი და ცერა თითები და ჩამოსწიეთ ნიკაპისაკენ მინიმუმ
10 წუთის განმავლობაში;
- თუ სისხლდენა ისევ გაგრძელდა, ზეწოლა განაგრძეთ კიდევ 10 წუთის
განმავლობაში.
თუ ჭრილობა სისხლმდენია, მაშინ:
- პირველ რიგში უნდა შეაჩეროთ სისხლდენა;
- ჭრილობა უნდა ჩამობანოთ წყალბადის ზეჟანგის 3%-იანი ხსნარით ან
საპნიანი წყლით;
- კანი ჭრილობის გარშემო უნდა გაუსუფთავოთ რომელიმე ანტისეპტიკური
ხსნარით (სპირტი,წყალბადის ზეჟანგი);
- დააფინეთ სტერილური საფენი და გადაახვიეთ ბინტით.
გაითვალისწინეთ (არ შეიძლება):
- ჭრილობა არ ჩამობანოთ სუფთა წყლით, მითუმეტეს სპირტით ან იოდით;
- ჭრილობაზე არ დააყაროთ არანაირი ფხვნილი და არ წაუსვათ არანაირი
მალამო;
- არ შეიძლება უშუალოდ ჭრილობაზე ბამბის დადება.
- არასოდეს აიყვანოთ ბავშვი წაქცევისთანავე, რამდენიმე წამის განმავლობაში
დააკვირდით;
- თუ ბავშვი უგონოდაა ან გაგიჩნდათ ეჭვი, რომ მოტეხილი აქვს ხელი, ფეხი
ან კისერი, სასწრაფოდ გამოიძახეთ ექიმი;
- თუ არის მტკივნეულობა კისრის არეში, ეცადეთ არ გაანძრიოთ ბავშვი,
დააწვინეთ ან გადააცურეთ მყარ ზედაპირზე თავის გაუნძრევლად. თავის
ორივე მხარეს სივრცეები ამოუვსეთ პირსახოცით. გამოიძახეთ სასწრაფო
სამ. დახმარემა;
- თუ ბავშვს დაზიანება ან მოტეხილობა არ აქვს, მაგრამ მაინც ხმამაღლა
ტირის, დაუთვალიერეთ თავი - ხომ არ აქვს დაზიანებები, სისხლჩაქცევები.
მიეცით თამაშისა და მოსვენების საშუალება, მაგრამ მასზე დაკვირვება
განაგრძეთ;
- თუ ბავშვს აღენიშნება ზილიანობა, ღებინება, მოდუნება, მიმართეთ
სასწრაფო დახმარებას.
დაუყოვნებლივ გამოიძახეთ ექიმი, თუ სახის არეში ტრავმის შედეგად:
- მხედველობა დაიკარგა, ან გაუარესდა;
- თვალის წინა ნაწილში სისხლია;
- დაზიანებულია მუდმივი კბილი;
- გაძნელებულია სუნთქვა ერთი ან ორივე ნესტოთი;
- სისხლდენა ცხვირიდან გრძელდება 10 წუთზე მეტხანს;
- თვალი მტკივნეულია;
- ცხვირის ფორმა შეცვლილია;
- ბავშვი წაიქცა პირში ფანქრით;
- ტრავმის მიზეზები უცვლელია.
თუ კბილი მოირყა, გაამაგრეთ თავი ადგილზე და გეჭიროთ 10 წუთი. თუ
მუდმივი კბილი ამოვარდა, მოკიდეთ ხელი მის გვირგვინს და გარეცხეთ
წყლით. ჩასვით კბილი თავის ბუდეში რაც შეიძლება სწრაფად. თუ არ
შეგიძლიან ამის გაკეთება, შეინახეთ კბილი თქვენი ან ბავშვის ენის ქვეშ
ნერწყვში დასასველებლად ან შეინახეთ იგი ოთახის ტემპერატურის რძეში,
სანამ მიხვალთ ექიმთან (მინიმუმ 2 საათის განმავლობაში).
ექიმი გამოიძახეთ დაუყოვნებლივ, თუ:
- სიწითლესთან ერთად კანზე არის სითბური ბუშტუკები (2 ხარისხის დამწ.);
- არის უბნები სადაც დაზიანებულია კანის ღრმა შრეები;
- არის დამწვრობა კიდურების, თავის, თვალების, ყურების ან სასქესო
ორგანოების მიდამოში;
- ბავშვი სუნთქავს სწრაფად, ქოშინებს;
 - დამწვრობა მოხდა ხანძრის პირობებში, ჩაკეტილ სივრცეში;
- დამწვრობის მიზეზია ელექტროდენი;
დამწვრობა გამოიწვია მჟავეებმა ან ტუტეებმა.
ექიმის მოსვლამდე:
- დაზარალებულ სასწრაფოდ გახადეთ ტანსაცმელი;
- დაზიანებული ზედაპირი 5-10 წუთით შეუშვირეთ გამდინარე წყლის ჭავლს.
არ გამოიყენთ მალამო, ფხვნილი, ან ცხიმი;
- ნუ გახეთქავთ დამწვრობის შემდეგ წარმოქმნილ ბუშტუკებს;
- დაფარეთ ჭრილობა სტერილური საფენით ან რომელიმე არამწებავი სუფთა
ქსოვილის ნაჭრით;
- გამოიყენეთ ცივი საფენი 15 წუთის განმავლობაში;
- მიეცით ტკივილგამაყუჩებელი (პარაცეტამოლი);
- დაალევინეთ დიდი რაოდენობის სითხეები.
თუ დამწვრობა მოხდა ქიმიური საშუალებებით:
- სასწრაფოდ ჩამობანეთ დიდი რაოდენობით წყლით - 30 წუთის
განმავლობაში მუდმივი ნაზი ნაკადით;
- მოაცილეთ დაბინძურებული ქსოვილი - თუ ქსოვილი ეკვრის დამწვრობის
ადგილს, ადვილად მოსაშორებლად, დაასველეთ იგი თბილი წყლით;
- ფისით დამწვრობისას მოაშორეთ ფისი მცენარეული ზეთით;
- დაუკავშირდით კლინიკას.
6. გულის წასვლის - კოლაფსის დროს
7. ნაკბენის დროს
8. გაზებით მოწამვლის დროს
9. მედიკამენტებით მოწამვლის დროს
10. მუცლის ტკივილის დროს
11. აპენდიციტის დროს
12. პირღებინების დროს
13. თავის ტკვილის დროს
14. ყურის ტკივილის დროს
15. გადახურების დროს (სითბური და
მზის დაკვრა)

უსაფრთხოება
უსაფრთხოების სწავლების მიზანია:
1. მოსწავლე ცოდნა შესძინოს სამოქალაქო თავდაცვისა და უსაფრთხოების საფუძვლებში;
2. ხელი შეუწყოს მოსწავლის პატრიოტად და პასუხისმგებლობის მქონე მოქალაქედ ჩამოყალიბებას;
3. ხელი შეუწყოს მოსწავლის თავისუფალ პიროვნებად და საზოგადოების სრულფასოვან წევრად ჩამოყალიბებას;
4. დაეხმაროს მოსწავლეს ჰუმანური მსოფკმხედველობის ჩამოყალიბებაში;
5. ახალგაზრდებს გამოუმუშავდეთ მტკიცე ნებისყოფა, განუვითარდეთ ექსტრემალურ სიტუაციებში შეუცდომლად და
უსაფრთხოდ მოქმედების უნარი, შეეძლოთ ურთიერთდახმარება, საკუთარი და გვერდით მყოფის სიცოცხლის გადარჩენა
სხვადასხვა სახის საგანგებო ვითარებაში.
მთავარი დებულებებია:
1. უსაფრთხოება საზოგადოებრივ ტრანსპორტში, ატრაქციონებზე და არაორდინალურ ვითარებაში;
2. უსაფრთხოების წესები: მეტროში, ავტობუსში, ტრანსპორტის გაჩერებებზე;
3. არაორდინალურ (უჩვეულო) ვითარებაში ქცევის წესები და სხვა;
4. უსაფრთხოება გზაზე: საგზაო მოძრაობის წესები და ნიშნები; შუქნიშანზე და გზის მარეგულირებლის ჩვენების
მიხედვით მოძრაობის წესები. უსაფრთხოება ველოსიპედით მოძრაობის დროს. საბავშვო ჯგუფების გადაადგილების
წესები;
5. უსაფრთხოება არამდგრად ზედაპირზე: წყალზე, ჭაობში, ყინულზე და სხვა;
6. უსაფრთხოების წესები ცურვისას, წყალზე დასვენების ხერხები, მოქმედება თუ ადამიანი იხრჩობა, ყინულის
გამძლეობის მაჩვენებლები, ყინულზე მოძრაობის წესები;
7. მოყინვისგან თავდაცვა;
8. ტურისტული უნარ-ჩვევები: ჯგუფის ფორმირება, სამწყობრო მომზადება, მარშრუტის დასახვა; ტურისტის
აღჭურვილობა; ზურგჩანთა და კარავი; დაბანაკების ორგანიზება;
9. უსაფრთხოების უზრუნველყოფა ლაშქრობისას;
10. ორიენტირების არსი. ჰორიზონტის განსაზღვრის სახეები; კომპასი. ორიენტირება ადგილზე;
11. მოლაშქრე ჯგუფის მოძრაობა; დაზღვევა და თვითდაზღვევა დაბრკოლებათა გადალახვისას;
12. პროდუქტები და ჭურჭელი; კოცონი, ლაშქრობისას საჭმლის მომზადება.

უსაფრთხოების ინდიკატორები და შედეგები

პარაგრაფის დასახელება ინდიკატორები შედეგები
I პირადი უსაფრთხოების მოსწავლე შეუძლია აღწეროს უჩვეულო შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
უზრუნველყოფა. ვითარებაში უსაფრთხო ქცევის  ასახელებს უცნობ გარემოში
ჩემი უსაფრთხოება საფუძვლები გადაადგილებისა დთუ ცხოვრებისათვის
შესაძლო საფრთხეებს;
 კონკრეტული გარემოს შესაბამისად
აღწერს უსაფრთხოდ ქცევის წესებს.
II საგზაო მოძრაობის წესები. მოსწავლე შეუძლია გამოიყენოს შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
უსაფრთხო გზა სკოლისაკენ. უსაფრთხოდ მოძრაობის წესები  ამოიცნობს საგზაო მოძრაობის წესებს;
 კონკრეტულ ვითარებას შეუსაბამებს
საგზაო მოძრაობის წესებს.
III ტურისტული უნარ-ჩვევები. მოსწავლე შეუძლია გამოიყენოს შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
მოვემზადოთ სალაშქროდ! ხალხმრავალ ადგილებში და საველე  ასახელებს უსაფრთხოდ გადაადგილების
ექსტრემალური სიტუაცია. პირობებში უსაფრთხოდ ქცევის წესები წესებს სხვადასხვა არამდგრად
ზედაპირზე (წყალზე, ყინულზე და სხვა);
 ასახელებს საზოგადოებრივ
ტრანსპორტში ან სხვა ხალხმრავალ
ადგილებში უსაფრთხოდ ქცევის წესებს;
 ასახელებს საველე პირობებში
გადაადგილებისათვის აუცილებელ
ნივთებს, მათ დანიშნულებას და იცის
მათი გამოყენება.

უსაფრთხოება და დაზიანებების პრევენცია

1. მოსწავლის ჯანმრთელობის
მდგომარეობის შეფასება
2. უსაფრთხო გარემო
კლასთან სპორტის გაკვეთილის დაწყებამდე სპორტის მასწავლებელმა უნდა
მიიღოს ინფორმაცია ყველა ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ.
ქრონიკული დაავადებების დროს (გულ-სისხლძარღვთა და სასუნთქი
სისტემების დაავადებების, ძვლებისა და სახსრების პათოლოგიის
შემთხვევაში) საჭიროა ინდივიდუალური მიდგომა, შესაბამისი დატვირთვისა
და ისეთი ფიზიკური აქტივობის შეთავაზება, რომელიც ითვალისწინებს
ექიმის რეკომენდაციებსა და ბავშვის მდგომარეობას;
მწვავე დაავადების შემთხვევაში (გაციება, გრიპი, ხველა, თავის ტკივილი) არ
არის მიზანშეწონილი ბავშვის ჩართვა ფიზიკურ აქტივობაში.
ნებისმიერ გარემოში (გარეთ-ღია ცის ქვეშ და შენობაში) ვარჯიშისა და
მოძრავი თამაშის დაგეგმვისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს , რომ
ყველა ბავშვს ესაჭიროება ინდივიდუალური სივრცე მოძრაობისათვის, რათა
თავიდან იყოს აცილებული ბავშვების ერთმანეთთან, ინვენტართან ან
ნებისმიერ სხვა საგანთან შეჯახება და მოსალოდნელი ტრავმა.
ა) უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფა
შენობაში
ბ) უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფა
ღია ცის ქვეშ
3. ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი
4.
ინდივიდუალურიუსაფრთხოებისწესე
ბი
 სავარჯიშო დარბაზის/ოთახის იატაკის ზედაპირი უნდა იყოს სწორი,
სასურველია იყოს ხის, არ უნდა სრიალებდეს, საჭიროების შემთხვევაში
აუცილებელია რბილი საფარის გამოყენება;
 სპორტული თამაში არ უნდა მიმდინარეობდეს ფანჯრების, მინის კარების
სიახლოვეს;
 დენის წყარო უნდა იყოს დაცული, სპორტული აღჭურვილობა უნდა
განლაგდეს მისგან მოშორებით;
 სათამშო გარემო თავისუფალი უნდა იყოს ბარიერისაგან: სკამები,
თამაშისთვის არასაჭირო სპორტული ინვენტარი, სხვადასხვა ელექტრო
სადენი, წყლის, გაზის მილები და სხვა;
 ისეთი აღჭურვილობა, რომელიც საჭიროებს ფიქსაციას, მაგალითად,
შვედური კედელი, უნდა შემოწმდეს ვარჯიშის დაწყებამდე;
 სპორტული თამაშისათვის გამოყენებული ინვენტარი უნდა იყოს ასაკის
შესაბამისი. მაგალითად: მცირე ასაკის ბავშვებისთვის გამოიყენება
შედარებით დიდი ზომის და რბილი ბურთები.
ღია ცის ქვეშ ვარჯიშისათვის შესაბამისი გარემოს შერჩევის დროს
მიზანშეწონილია წელიწადის დროის გათვალისწინება:
 გვიან გაზაფხულსა და ადრე შემოდგომაზე, მაღალი ტემპერატურის
პირობებში დაუშვებელია მზის გულზე ვარჯიში და ფიზიკური აქტივობა.
განსაკუთრებით დღის 11-დან 17 საათამდე, როდესაც ყველაზე მაღალია
მზის ულტრაიისფერი და სითბური გამოსხივება. მზეზე ვარჯიშის დროს
მაღალია სითბური/მზის დაკვრის და დეჰიდრატაციის (გამოშრობის)
განვითარების რისკი. ამავე დროს გასათვალისწინებელია, რომ
ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედება ზრდის კანის სიმსივნური
დაავადებების განვითარების რისკს;
 გარეთ ვარჯიშის დროს მზისგან დასაცავად ბავშვს უნდა ეხუროს
ფარფლიანი ქუდი, რომელიც დაუჩრდილავს სახეს, კისერს და ყურებს. ამავე
დროს მიზანშეწონილია, რომ ტანსაცმელი იყოს ღია ფერის, თხელი
ნატურალური ქსოვილის, გრძელმკლავიანი დამწვრობისგან თავის
დასაცავად. კანის ღია უბნები მიზანშეწონილია დაფარული იყოს მზისგან
დამცავი კრემით;
 ზამთარში გარეთ ვარჯიშის დროს აუცილებელია თბილი სპორტული
ქურთუკის და ქუდის გამოყენება;
 სათამაშო მოედანი უნდა იყოს სწორი, თავისუფალი, დაცული
სატრანსპორტო საშუალებებისაგან;
 სათამაშო მოედანზე არ უნდა გადიოდეს წყლის და გაზის მილები, ელექტრო
სადენები, არ უნდა ეწყოს სამშენებლო მასალა: გაჯი, ქვიშა, მინა, ქვები,
აგური, ბლოკი, წვეტიანი საგნები;
ღია ცის ქვეშ მოედანი უნდა შეირჩეს ისე, რომ მოშორებული იყოს ხევს, რათა
თავიდან იქნას აცილებული ბავშვის სიმაღლიდან ვარდნის რისკი.
ვარჯიშის დროს სწორად შერჩეული ტანსაცმელი ამცირებს ბავშვის გაციების,
გადახურების და სხვა დაზიანებების რისკს.
 ვარჯიშის დროს ბავშვს უნდა ეცვას თავისუფალი სპორტული ტანსაცმელი:
სპორტული შარვალი/შორტი და მაისური, რომელიც არ ზღუდავს
მოძრაობას;
 ტანსაცმელი უნდა შეირჩეს გარემოსა და წელიწადის დროის შესაბამისად;
 არ არის მიზანშეწონილი ზედმეტად თბილად ჩაცმა, ვინაიდან ასეთ
შემთხვევაში გაძნელებულია ფიზიკური აქტივობის დროს წარმოქმნილი
სითბოს გაცემა და ადვილად შეიძლება განვითარდეს გადახურება;
 სპორტული ფეხსაცმელი უნდა იყოს მსუბუქი, რბილი, ადვილად დრეკადი
ლანჩით და კარგი მოჭიდებით;
 არ არის მიზანშეწონილი სპორტული ფეხსაცმლის შიშველ ფეხზე ჩაცმა,
რეკომენდებულია წინდის გამოყენება;
 ცეკვის ან ტანვარჯიშის დროს სასურველია თხელი სპორტული ჩუსტის ან
მხოლოდ წინდის გამოყენება.
 ვარჯიშის დროს მოსწავლემ უნდა მოიხსნას ყველანაირი სამკაული:
სამაჯური, საათი, ყელსაბამი, საყურე და სხვა;
 გრძელთმიანმა მოსწავლემ ვარჯიშის დროს თმა უნდა შეიკრას;
 თუ ბავშვი ხმარობს სათვალეს, სასურველია იგი დაფიქსირებული იყოს
თავზე სპეციალური რეზინის სამაგრით;
 ზოგიერთი ვარჯიში და სპორტული აქტივობა მოითხოვს ინდივიდუალური
დამცავი საშუალებების გამოყენებას, როგორიცაა ჩაფხუტი ველოსიპედით
სეირნობისას, სამუხლეები ცეკვის, ტანვარჯიშის და სხვათა დროს, სამკაული
და სხვა;
 დაუშვებელია ვარჯიშის დროს საღეჭი რეზინის ღეჭვა, კანფეტის ან სხვა

5. დატვირთვა
6. დეჰიტრაციის (გაუწყლოვება)
7. მსუქანი ბავშვიდა ფიზიკური
აქტივობა
საკვების ჭამა, რაც ზრდის სასულეში მათი გადაცვენის (ასფიქსიის) რისკს.
ნებისმიერი ვარჯიშის ან სპორტული თამაშის დაწყებამდე საშიროა მოთელვა.
მოთელვა ხელს უწყობს:
 სისხლის ნაკადის ზრდას კუნთების და სახსრებისაკენ;
 გულისცემის სიხშირის თანდათან გაზრდა;
 კუნთების უკეთ მომარაგებას ჟანგბადით;
 კუნთების გამძლეობის მომატებას დატვირთვის მიმარტ;
 კუნთების კუმშვადუნარიანობის ზრდას.
დაუშვებელია სპორტული თამაშის ან ვარჯიშის უეცრად შეწყვეტა;
აუცილებელია განტვირთვა (გაგრილებითი აქტივობების შესრულება), რათა
თანდათან დაქვეითდეს სხეულის ტემპერატურა და გულისცემის სიხშირე;
მიზანშეწონილიამოკლე შესვენებები ვარჯიშის დროს - 2-3 წთ. პაუზები,
ბავშვის დასვენება პერიოდულად, მიუხედავად იმისა, დაიღალა თუ არა;
მიზანშეწონილიავარჯიშის შეწყვეტა- თუ ვარჯიშის დროს ვლინდება
კუნთის ან ნებისმიერი სხვა მიდამოს ტკივილი;
მიზანშეწონილია ბავშვს შესთავაზოთ სხვა ალტერნატიული მოქმედება, თუ
ბავშვს არ უნდა ფიზიკური აქტივობის შესრულება - არ შეიძლება დაძალება,
ზედმეტი შენიშვნის მიცემა, გაწყრომა და შეურაცხყოფის მიყენება
(ფიზიკური აქტივობა ბავშვისთვის უნდა იყოს სასიამოვნო).
ვარჯიშის დროს გამოიყოფა დიდი რაოდენობით ოფლი, რაც ხელს უწყობს
ორგანიზმის გამოშრობას - დეჰიდრატაციას. ჭარბი სითხის დაკარგვა იწვევს
ზოგად სისუსტეს, კუნთის ძალის შემცირებას და კოორდინაციის უნარის
დაქვეითებას.
დეჰიდრატაციის რისკის შესამცირებლად აუცილებელია სითხის დანაკარგის
შევსება ნახშირწყლების შემცველი სითხის (წვენი), მინერალური ან სასმელი
წყლის გამოყენებით. არ არის რეკომენდებული კოფეინის შემცველი სასმელის
დალევა, ვინაიდან კოფეინი აძლიერებს შარდვას, სითხით შევსების ნაცვლად
ხელს უწყობს ორგანიზმიდან სითხის ჭარბი რაოდენობით გამოყოფას და
შესაბამისად, აძლიერებს გაუწყლოებას.
დეჰიდრატაციის თავიდან ასაცილებლად მიზანშეწონილია სითხის დალევა
ვარჯიშამდე, უშუალოდ ვარჯიშის პროცესში და ვარჯიშის შემდეგ.
 10 წლამდე ასაკის ბავშვებმა სპორტულ ვარჯიშამდე 45 წუთით ადრე უნდა
მიიღონ 150-200 მლ სითხე, ხოლო ფიზიკური ვარჯიშის პროცესში 20 წუთში
ერთხელ 75-100 მლ;
 10 წელზე მეტი ასაკის ბავშვებმა, ანალოგიურად, ვარჯიშამდე მიღებული
სითხის რაოდენობა უნდა შეადგენდეს 300-400 მლ-ს, ხოლო ვარჯიშისას 150-
200 მლ-ს.
ჰიპოდინამია და დაბალი ფიზიკური აქტივობა ჭარბი წონის განვითარების
ერთ-ერთი ძირითადი ხელშემწყობი ფაქტორია. თუმცა, ჭარბი წონა ყველა
შემთხვევაში არ მიუთითებს ბავშვის სიზარმაცეზე.
ჩვეულებრივ, ჭარბი წონის მქონე მცირე ასაკის ბავშვი დიდი მონდომებით
ცდილობს ჩაერთოს ფიზიკურ აქტივობაში, თუმცა, ასეთ ბავშვებს სხვებთან
შედარებით, ნაკლები მიღწევები აქვთ, ადვილად იღლებიან, აღენიშნებათ
სუნთქვის გაძნელება, მოძრაობის შეზღუდვა, ჭარბი ოფლიანობა.
ხშირი და განმეორებითი იმედგაცრუება ხელს უწყობს ბავშვის დაბალი
თვითშეფასების ჩამოყალიბებას. ასეთი მოსწავლე წარუმატებლობის შიშის
გამო ცდილობს თავი აარიდოს ფიზიკურ აქტივობას, რაც თავის მხრივ ხელს
უწყობს მისგან ისეთი მოზარდის ჩამოყალიბებას, რომელსაც აკლია გამბედაობა
და საკუთარი თავის რწმენა. ჭარბ წონას განსაკუთრებით განიცდიან გოგონები,
განსაკუთრებით მაშინ თუ მათ დასცინიან თანატოლები. სირცხვილის
გრძნობის გამო იქმნება ფიზიკურ აქტივობაში ჩართვის ბარიერი. დადგენილია,
რომ ბავშვები, რომლებსაც დასცინიან წონის გამო, თავს არიდებენ ფიზიკურ
აქტივობას.
მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ ასეთ ბავშვს განსაკუთრებით
ფაქიზი მიდგომა ესაჭიროება. მასწავლებელმა ბავშვს ისეთი აქტივობა უნდა
შეურჩიოს, რომელიც მისთვის უფრო მოსახერხებელია და წარმატებას
ადვილად მიაღწევს. მასწავლებელმა ასეთი ბავშვები უნდა წაახალისოს,
ხშირად შეაქოს და ჩართოს ისეთ აქტივობებში, როგორიცაა სწრაფი სიარული,
ცურვა, ველოსიპედის ტარება, ვარჯიში წყალში, ნელი ტემპით სირბილი,
მსაჯობა და ა.შ.
მასწავლებელმა ჭარბი წონის ბავშვს საგანგებოდ უნდა შეურჩიოს დასვენების
რეჟიმი, რათა ბავშვმა აღიდგინოს ძალები. მასწავლებელმა განსაკუთრებული
ყურადღება უნდა დაუთმოს ვარჯიშის სწორ ტექნიკას, ტრავმის რისკის
თავიდან აცილების მიზნით. ბავშვს უნდა მისცეს საშუალება თავად აირჩიოს
სპორტული ტანსაცმელი, რომ არ შერცხვეს და კომფორტულად იგრძნოს თავი.

8. ასთმადა ფიზიკური აქტივობა
9. შაქრიანი დიაბეტიდაფიზიკური
აქტივობა
10. ჰეპატიტი და შიდსიდაფიზიკური
აქტივობა
11. სპორტისადმი ინდიფერენტული
დამოკიდებულების ზოგიერთი
მიზეზი
თუ გამოხატულია მკვეთრი სიმსუქნე, აუცილებელია სამედიცინო შეფასება და
ვარჯიშის შერჩევა ექიმის რეკომენდაციების გათვალისწინებით.
კლასში შესაძლოა იყოს ისეთი მოსწავლე, რომელსაც ბრონქული ასთმა აქვს.
პედაგოგმა უნდა იცოდეს, რომ ასთმის გამწვავებას სხვადასხვა ფაქტორი იწვევს
(ფიზიკური დატვირთვა, სხვადასხვა ალერგენი, ამინდის ცვლილება,
ვირუსული ინფექცია, ემოცია და სხვა), შეტევის სახით ვლინდება და მისთვის
დამახასიათებელია შემდეგი ნიშნები - მსტვინავი სუნთქვა, ხველა,
გულმკერდის შებოჭილობა და სუნთქვის გაძნელება (უპირატესად
ამოსუნთქვის).თუმცა, მნიშვნელოვანია იმის ცოდნაც, რომ ბრონქული ასთმა არ
წარმოადგენს ზომიერი ფიზიკური აქტივობის წინააღმდეგ ჩვენებას. თუ
ბრონქული ასთმა კარგად არის მართული, ფიზიკური აქტივობა აუმჯობესებს
ცხოვრების ხარისხს და ამცირებს ასთმის შეტევის სიხშირეს და სიმძიმეს.
რამდენიმე რეკომენდაცია ბრონქული ასთმის მქონე ბავშვებთან სამუშაოდ:
 ბავშვს ყოველთვის თან უნდა ჰქონდეს ბრონქების გამაფართოებელი
ინდივიდუალური ინჰალატორი და ვარჯიშამდე 5-10 წუთით ადრე
გამოიყენოს;
 თანდათან უნდა გახურდეს, მინიმუმ 10 წუთის განმავლობაში;
 დატვირთვა უნდა იყოს შედარებით ნაკლები ინტენსივობის;
 სიცივეში ვარჯიშის დროს, სასურველია ნიღბის გაკეთება ან შარფის ცხვირზე
მოხვევა, რათა არ ჩაისუნთქოს ცივი ჰაერი;
 მსუბუქი ვარჯიშის დროს უნდა ისუნთქოს მხოლოდ ცხვირით, ვინაიდან ამ
დროს ხდება ჰაერის გათბობა;
 ბავშვმა არ უნდა ივარჯიშოს თუ გაციებულია, ან ვირუსული ინფექცია აქვს;
 მძიმე ასთმის მქონე ბავშვები უნდა მოერიდონ ყვავილობის პერიოდში
გარეთ ვარჯიშს, მით უმეტეს თუ დადასტურებულია ალერგია მცენარის
მტვერზე;
 ასთმური შეტევის დროს ბავშვმა უნდა შეწყვიტოს ვარჯიში, შეისუნთქოს
ინჰალატორი, იყოს მოსვენებულ მდგომარეობაში, სანამ არ გაუმჯობესდება
მისი მდგომარეობა.
შაქრიანი დიაბეტით დაავადებული ბავშვი შესაძლებელია ჩაერთოს ფიზიკურ
ვარჯიშში მთელი დატვირთვით, თუმცა მნიშვნელოვანია გარკვეული
უსაფრთხოების წესების დაცვა.
ფიზიკური დატვირთვების დროს არსებობს ჰიპოგლიკემიის (სისხლში შაქრის
დონის მკვეთრი დაქვეითება) განვითარების რისკი. ჰიპოგლიკემიას
ახასიათებს კანკალი, ცივი ოფლი, გულისცემის აჩქარება, დაბუჟების შეგრძნება,
სიფერმკრთალე, გონების დაკარგვა, კრუნჩხვა. შაქრიანი დიაბეტის მქონე
ბავშვს თან უნდა ჰქონდეს მარტივი (შაქრის ნატეხი, კამფეტი, ტკბილი წვენი
და სხვა) და რთული (პური ან ტკბილი ნამცხვარი) ნახშირწყლების შემცველი
ტკბილი საკვები. ჰიპოგლიკემიის ნიშნების აღმოცენებისთანავე მოსწავლე
მშვიდად უნდა დაჯდეს, შეჭამოს ჯერ მარტივი, შემდეგ რთული ნახშირწყლის
შემცველი საკვები.
მასწავლებელს და მოსწავლეებს უნდა ჰქონდეთ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ
როგორ აიცილონა თავიდან ისეთი ინფექციური დაავადების გადადების რისკი,
როგორიცაა შიდსი, B და C ჰეპატიტი. მოცემული დაავადებების გადაცემა
ერთი ადამიანიდან მეორეზე ხდება სისხლით, სქესობრივი კონტაქტით და B
ჰეპატიტის შემთხვევაში ნერწყვით. დაავადება არ გადაეცემა ოფლით,
ცრემლით, ხელის ჩამორთმევითა და საყოფაცხოვრებო კონტაქტით.
მოცემული დაავადებების თავიდან ასაცილებლად საჭიროა შემდეგი ზომების
დაცვა:
 ჭრილობის ან სისხლდენის შემთხვევაში დაუშვებელია ჭრილობის
დამუშავება შიშველი ხელით;
 დაზარალებულმა უნდა დატოვოს სათამაშო მოედანი სისხლდენის
შეჩერებამდე და სტერილური ნახვევის დადებამდე;
 დაზარალებულმა უნდა გამოიცვალოს სისხლით დაბინძურებული
ტანსაცმელი, აღჭურვილოვის დაბინძურების შემთხვევაში უნდა მოხდეს
მისი შეცვლა ან თუ ეს ვერ ხერხდება, საჭიროა მისი გამოყენებისგან თავის
შეკავება გასუფთავებამდე. აღჭურვილობა უნდა გაირეცხოს თბილი საპნიანი
წყლით და დამუშავდეს სადეზინფექციო სითხით;
 სათამაშო მოედანზე დაუშვებელია გადაფურთხება;
 ყველა ბავშვს უნდა ჰქონდეს სასმელი წყლის ინდივიდუალური ჭურჭელი.
უხშირესი მიზეზებია:
 ცალკეული უნარის სუსტი განვითარება, რის გამოც ბავშვი თავს არიდებს
ვარჯიშს
 ინკლუზიური განათლება
ინკლუზიური განათლება გულისხმობს სსსმ მოსწავლის ჩართვა ზოგადსაგანმანათლ. პროცესში თანატოლებთან ერთად.
სკოლას მოეთხოვება სპორტის გაკვეთილებზე და სასკოლო შეჯიბრებებზე სსსმ მოსწავლეების ჩართვა, მათთვის
შემუშავებული ინდ. სასწ. გეგმის საფუძველზე (ფიზიკური პრობლემების, საივალიდო ეტლით მოსარგებლე, გონებრივი
განვითარების დარღვევის, მხედველობისა და სმენის დარღვევის მქონე მოსწავლეები).
სსსმ მოსწავლე:
1. სსს-ის მქონეა მოსწავლე, რომელსაც თანატოლების უმრავლესობასთან შედარებით, აქვს სწავლასთან დაკავშირებული
სირთულეები, ვერ ძლევს ე.ს.გ-ით გათვალისწინებულ მინიმალურ მოთხოვნებს და საჭიროებს სპეციალურ
საგანმანათლებლო მომსახურებას. კერძოდ, ე.ს.გ-ს მოდიფიცირებას ან ინდივიდუალური სასწ. გეგმის შემუშავებას;
2. სსსმ მოსწავლე შეიძლება იყოს, რომელსაც აქვს:
 ფიზიკური დარღვევა;
 სენსორული დარღვევა (სმენის, ან/და მხედველობის);
 მეტყველების დარღვევა;
 ქცევითი და ემოციური დარღვევა;
 გრძელვადიანი ჰოსპიტალიზაციის საჭიროება;
 სირთულეებით სოციალური ფაქტორების გამო და ამ მიზეზით ვერ სძლევს ე.ს.გ-ს მოთხოვნებს.

ინკლუზიური განათლების ინკლუზიური განათლების

მიზნები პრინციპები
• სსსმმოსწავლეებისსოციალურიინტეგრაცია; • სსსმ მოსწავლეთასპორტულაქტივობებშიჩართვა;
• • სსსმ მოსწავლეებისათვისთანაბარიპირობებისშექმნა;
სსსმმოსწავლეებისფიზიკურიგანათლებისხელშეწყობ • შესაბამისისპეციალისტებისადასსსმ
ა; მოსწავლეთამშობლებისჩართვასაწავლოპროცესში;
• სსსმ •
ბავშვებისინტერესებისადაშესაძლებლობებისგამოვლ ფიზიკურიგანათლებისმიზანმიმართულიდამრავალმხრივის
ენადაგანვითარება; აგანმანათლებლოპროცესი.
• სსსმ ბავშვებისფსიქიკურიდაფიზიკურიგანვითარება.
სპორტისსწავლების ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის ფიზიკურიაღზრდისმიზნებ
მიმართულებები: სწავლების მიზანია იდაამოცანები:
1. ჯანმრთელობადაუსაფრთხოება. მოსწავლეები: • •
- ეცნობიან, თურაკავშირიაფიზიკურაქტივობას, ჩააბასმოსწავლეფიზიკურაქტივობე ჯანსაღიცხოვრებისწესისგა
ჯანმრთელობასადაფიზიკურგანვითარ.შორის; ბშიდაამგზითხელიშეუწყოსმისფიზ ცნობადადანერგვა;
- ითავისებენჯანმრთელიცხოვრებისწესს; იკურგანვითარებას; •
- უვითარდებათუსაფრთხოებისდაცვისუნარ- • დამოუკიდებელიმოტორუ
ჩვევები; გააცნობიერებინოსმასჯანსაღიცხოვ ლიქმედებებისსტიმულირე
2. მოძრაობადამოტორულიუნარ-ჩვევები. რებისმნიშვნელობაადამიანისცხოვრ ბადაფორმირება;
მოსწავლეები: ებაში; •
 -ითვისებენსხვადასხვასახისმოტორულუნარ- • მარტივიფიზიკურივარჯიშ
ჩვევებს; გამოუმუშავოსმასისეთისამოქალაქ ებისტექნიკისათვისება;
- ანვითარებენძირითადფიზიკურთვისებებს ოუნარ-ჩვევები, როგორებიცაა: •
სახალისოდაგასართობიმოძრავითამაშებისსაშუა დამოუკიდებლადგადაწყვეტილებე ზოგადგანმავითარებელვარ
ლებით; ბისმიღება, პასუხისმგებლობა, ჯიშთაკომპლექსებისშესწავ
3. აქტიურიმონაწილეობა. მოსწავლეები: თანამშრომლობა. ლადაგამოყენება;
-ეჩვევიანდისციპლინას, • სწორიმოძრაობითიუნარ-
სხვისიაზრისგულისყურითმოსმენას; ჩვევებისგამომუშავება.
-
იცავენსოციალურგარემოშიწარმატებულადარსებ
ობისათვისაუცილებელწესებს.
სპორტისმასწავლებელს სპორტისმასწავლებლის
მოეთხოვება: მოვალეობები:
• • შექმნასსსსმ მოსწავლისინტელექტუალური, ფსიქიკური,
მოსწავლისფიზიკურიშესაძლებლობებისდასაგანმა სოციალურიდაემოციურიგანვითარებისათვისშესაბამისიდახელშემ
ნათლებლომოთხოვნებისსათანადოდშეფასებისუნ წყობიატმოსფეროდაპირობები;
არი; • ხელიშეუწყოსსსსმ მოსწავლისსენსორულ-
• უნარი, მოტორულსადაშემეცნებით, სოციალურდაემოციურგანვითარებას;
რომმოსწავლისგანსაკუთრებულიდაგანსხვავებულ •
ისაგანმანათლებლოსაჭიროებებიმართებულადიყო შეიმუშავოსინდივიდუალურისასწავლოგეგმადასხვასაინსტრუქცი
სდაკმაყოფილებული; ომასალები, რათაშესაბამისადდაკმაყოფილდესსსსმ
• მოსწავლისსასწავლომოთხოვნებიმისიგანვითარებისფიზიკურ,
მოსწავლისშეზღუდულიშესაძლებლობებისმიუხე ემოციურდააკადემიკურდონეებზე;
დავადშედეგისმოლოდინი; • სსსმ
• ცოდნაიმისა, მოსწავლისათვისინდივიდუალურისასწავლოგეგმაშეათანხმოსდაგ
თუროგორუნდაწარიმართოსსწავლისპროცესიდარ ანიხილოსმშობლებთან, სკოლისადმინისტრაციასთან,
ოგორუნდადაიგეგმოსსაკლასოღონისძიებებიისე, სოციალურმუშაკებთანდასხვამასწავლებლებთან;
რომყველამოსწავლესშეეძლოსმისთვისგანკუთვნი • პერიოდულადგანაახლოსმოსწავლისინდივიდ.სასწავლოგეგმა;
ლიფუნქციისშესრულება. • მონაწილეობამიიღოსსკოლისმიერსახელმძღვანელოების,
აღჭურვილობისათუსხვამასალებისშერჩევაში;
• მონაწილეობამიიღოსპროფესიულიდახელოვნებისპროგრამებში.
ცერებრალურიდამბლა
ცერებრალურიდამბლისმქონეადამიანსტვინისდაზიანებააქვს,
რასაცთანახლავსკუნთებისტონუსისდამოძრაობისკოორდინაციისდარღვევა.
ამისშედეგადადამიანსარშეუძლიანორმალურადამუშაოსკუნთები.
შეიძლებათანახლდესმოტორულიფუნქციისმოშლას:
• კუნთებისდაჭიმულობა (დაძაბულობა) დასპაზმი;
• უნებლიემოძრაობები;
• მოძრაობისადასიარულისგამართულობისდარღვევა;
• არასწორიშეგრძნებადააღქმა;
• მეტყველების, მხედველობისადასმენისდაქვეითება;
• კრუნჩხვა.
ცერებრალურიდამბლისმქონებავშვებსდარღვეულიაქვთმოტორულიფუნქციები: ჯდომა, დგომა, სიარული,
ხელებისმოძრაობადაარტიკულაცია. მათხშირადუჭირთზურგზეწოლა.

ადაპტური ფიზიკური აქტივობის ძირითადი სახეები

1. ადაპტური ფიზიკური აღზრდა
2. ადაპტური სპორტი
3. ადაპტური მოძრაობითი რეკრიაცია
მისი ძირითადი მიზანია:
 ჩამოუყალიბდეთ მომეცადინეებს საკუთარი ძალისადმი შეგნებული
დამოკიდებულება და მტკიცე რწმენა, მზადყოფნა გაბედული და
გადამწყვეტი მოქმედებისათვის, სრულფასოვანი ფუნქციონირებისათვის;
 გამოუმუშაონ ფიზიკური დატვირთვის გადალახვის უნარი, ფიზიკური
ვარჯიშების სისტემატური მოთხოვნილებების და ცხოვრების ჯანსაღი
წესის დანერგვის სურვილი.
იგი ჯანმრთელთა სპორტისაგან განსხვავდება საშეჯიბრო წესებით და
შედეგების უფრო გამოკვეთილი სოციალური მნიშვნელობით.
ადაპტური სპორტი აერთიანებს სარეაბილიტაციო სპორტს და საინვალიდო
სპორტს.
იგი კარგი საშუალებაა დაღლილობის პროფილაქტიკის, გართობის,
თავისუფალი დროის საინტერესოდ გატარებისათვის, საერთო გაჯანსაღებისა
და სიცოცხლისუნარიანობის ამაღლებისათვის.
ადაპტურიმოძრაობითირეკრიაციისსაშუალებებია:
 სუფთაჰაერზესეირნობა;
 საშუალოტემპითსიარული;
 სპორტულითამაშები (დოზირებული);

4. ადაპტური ფიზიკური რეაბილიტაცია
 მოკლემანძილზელაშქრობები;
 ცხენებითლაშქრობები;
 თევზაობადასხვ.
მისი მიზანია - ტრავმების, სხვადასხვა დაავადების, ფიზიკური და ფსიქიკური
გადატვირთვის შედეგად გამოწვეული დროებით დაკარგული ან დარღვეული
ფუნქციის აღდგენა.
სარეაბილიტაციო საშუალებებია: სამედიცინო, პედაგოგიური,
ფსიქოლოგიური, შრომითი, ფიზიკური ღზრდა, სპორტი.

ადაპტური ფიზიკური აღზრდის მეთოდური პრინციპები

1. შეგნებულობისა და აქტიურობის
პრინციპი
2. მისაწვდომობის პრინციპი
3. თანმიმდევრობისა და
სისტემატურობის პრინციპი
4. ცოდნის განმტკიცების პრინციპი
5. დიაგნოსტირების პრინციპი
შეგნებულობის და აქტიურობის არსში მოიაზრება არსებულ სინამდვილეში
გარკვევის და ენერგიული მოქმედების უნარი
ადაპტური ფიზიკური აღზრდის პროცესში გამოსაყენებელი ყველა
საშუალება, თავის სტრუქტურით, მისაწვდომი უნდა იყოს მოსწავლისათვის.
მოძრაობითი უნარის ,,თანდაყოლილ ავტომატიზმებზე“ გადატანის
კანონზომიერებები. ფიზიკური ვარჯისების შესწავლის თანმიმდევრობის დაცვა
არა მარტო მოძრაობითი ჩვევების ათვისება, ფიზიკური უნარ-ჩვევების
განვითარება შესაძლო დონემდე, არამედ შენარჩუნება ხანგრძლივი დროით
შეზღუდული მოძრაობითი აქტიურობის და სხვა ფუნქციონალური
მდგომარეობის განსაზღვრა

ადაპტური ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მიზანია შეზღუდული ფიზიკური შესაძლებლობის ადამიანს

ჩამოუყალიბოს ფიზიკური სხეულის მოვლის კულტურა, განუვითაროს ტექნოლოგიური, ინტელექტუალური და სხვა
ფასეულობების ათვისების უნარიანობა.
ადაპტური ფიზიკური აღზრდის პროცესში პედაგოგი ინდივიდუალურად საზღვრავს ამოცანის გადაჭრის გზებს:
1. რაციონალური, ოპტიმალური საწყისი მდგომარეობა, სხეულის წონასწორობა და მდგომარეობა სივრცეში;
2. ფიზიკური მოქმედების ხანგრძლივობა (დამოკ. მოსწავლის შესაძლებლობებზე);
3. მოძრაობის ტრაექტორია (მოძრაობის ფორმები, მიმართულება, ამპლიტუდა);
4. დროის ერთეული და მოქმედების შესრულების განმეორების სიხშირე (დამოკ. მოსწავლის სწრაფ-ძალისმიერი
მოქმედების შესრულებაზე);
5. ფიზიკური მოქმედების პროცესში სხვადასხვა კუნთთა ჯგუფის თანმიმდევრული დატვირთვა;
6. სამოძრაო აპარატზე მოძრაობის სიტემატური შენაცვლება (მისაწვდომი ვარჯიშების გამოყენებით);
7. თანმიმდევრობითი შეწყობილი და შეთანხმებული მოძრაობის დროის ერთეულში;
8. დაძაბვის და მოდუნების ფაზების ხანგრძლივობის რაციონალური შეთანხმება.

სსსმ მოსწავლეებში მოძრაობის უნარის განვითარების მეთოდები:

1. ერთი ვარჯიშიდან მეორე ვარჯიშზე გადასვლა;
2. კუნთების ერთი ჯგუფიდან კუნთების მეორე ჯგუფზე გადასვლა;
3. ერთი მოძრაობით ხარისხიდან მეორე მოძრაობით ხარისხზე გადასვლა.

ფიზიკური ვარჯიშები ფიზიკური ვარჯიშები

სახეობების და ხასიათის მიხედვით დატვირთვების მიხედვით
1. სუნთქვითი; 1. იზომეტრული ვარჯიშები - ეს არის ძალისმიერი ვარჯიშები,
2. სამწყობრო; რომელთა დახმარებითაც ვარჯიშში ჩართული სხეულის
3. მოსამზადებელი (ჩამზიდი); ნაწილები მოძრაობის გარეშე აღწევენ კუნთების დაძაბულობას.
4. წონასწორობის განმავითარებელი; ამ დროს კუნთის სიგრძე არ იცვლება, შესაბამისად არ გვაქვს
5. მაკორეგირებელი; მოძრაობა სახსარში;
6. მოძრაობის კოორდინაციის განმავითარებელი; 2. იზოტონური (დინამიური) ვარჯიშები -ვარჯიშის დროს
7. ვარჯიშები წინააღმდეგობებით; კუნთის შეკუმშვისას იცვლება მისი სიგრძე, კუნთის მაქს.
8. კიდები; დაძაბულობა გრძელდება რამოდენიმე წამით, ანუ მთლიანად
9. ბჯენითი; 1-2 საათიანი ვარჯიშის დროს სულ რაღაც 2-6 წუთით;
10. ცოცვები; 3. იზოკინეტიკური ვარჯიშები -ვარჯიშის დროს მოვარჯიშე
11. ტყორცნები; სხვადასხვა სიჩქარით წევს სიმძიმეს - მაგ. მოვარჯიშე
12. სიარული, სირბილი, წახტომები, ხტომები; ძალისხმევას ანდომებს არა მხოლოდ შტანგის აწევას, არამედ
13. საგნებით; მის საწყისს პოზიციაზე დაბრუნებას.
14. თამაშები. 4. აერობული ვარჯიშები;
 5. ანაერობული ვარჯიშები.

ტანვარჯიში
ტანვარჯიშის ძირითადი ამოცანაა:
1. ადამიანის ორგანიზმის ფუნქციების ჰარმონიული განვითარება, ჯანმრთელობის გაკაჟება და სიცოცხლის
გახანგრძლივება;
2. სიცოცხლისათვის აუცილებელი მოძრაობითი ჩვევების ფორმირება და სპეციალური ცოდნის შეძენა;
3. მორალურ-ნებელობითი და ესთეტიკური თვისებების გამომუშავება.
ტანვარჯიშის სახეები:
ტანვარჯიში თავისი დანიშნულებისა და ამოცანების მიხედვით 3 ჯგუფად იყოფა:
1. ტანვარჯიშის საერთო განმავითარებელი სახეობანი, რომელშიც ერთიანდება ძირითადი (საერთო) ტანვარჯიში,
ჰიგიენური და ათლეტური ტანვარჯიში;
2. ტანვარჯიშის სპორტული სახეობანი, სადაც შედის სპორტული, მხატვრული ტანვარჯიში და სპორტული აკრობატიკა;
3. სპეციალური გამოყენებითი ტანვარჯიშის სახეები, რომელიც აერთიანებს: პროფესიულ-გამოყენებითს, სამხედრო-
გამოყენებითს, სპორტულ-გამოყენებითს, საწარმოო და სამკურნალო ტანვარჯიშს.
სპორტული ტანვარჯიში
თავისუფალი ვარჯიში- გზამკვლევში მოცემული ილეთების შესრულებისას (წინ კოტრიალი, უკუკოტრიალები, იგივე
წახტომით) მნიშვნელობა ენიჭება მოძრაობის პლასტიკურობას; შემდგომ ბუქნბჯენი- თავი აწეულია, ფეხების წინ ან უკან
აკვრით და თავის მოხრით ხდება გადაკოტრიალება დაჯგუფების (მუხლები მოხრილია და ხელები ფეხებზეა) სახით და
დაბრუნება საწყის მდგომარეობაში; იგივეა წახტომით და გრძელ კოტრიალებში, იცვლება მხოლოდ ამპლიტუდა.
ბეჭყირა- ზურგზე წოლითი მდგომარეობიდან მოღუნული მუხლები აგვაქვს ზემოთ, ვერტიკალურ მდგომარეობამდე,
ვეყრდნობით იდაყვებით იატაკს, ვმართავთ მუხლებს და ტანს მაქსიმალურად.
თავყირა- თავითა და მკლავებით იატაკზე ვქმნით ტოლგვერდა სამკუთხედს, თავიდან პარტნიორის ან მასწავლებელის
დახმარებით, აგვაქვს ტანი ვერტიკალურ მდგომარეობაში სამ წერტილზე (თავი, ხელი, ხელი), სხეული დაძაბულია.
შემდგომში იგივე სრულდება დამოუკიდებლად.
გვერდითი ყირამალები- მოსამზადებელი ვარჯიშებია, ფეხის ზეაქნევები უკან და გვერდზე ტანვარჯისულ კედელთან.
შემდგომი ფაზაა ტანვარჯიშულ ლეიბზე გამართულ მკლავებზე დაყრდნობით, ცალი ფეხის აქნევით და მეორის აკვრით
ხელყირის შესრულება. შემდგომ: ს. მ. ფ. დ. განმკლავი ცალი ფეხის აქნევით, მეორის არეკნით, გამართული მკლავების
იატაკზე დადებით ყირამალა მარჯვნივ ან მარცხნივ.
ბეჭყირაში მოხრა-გაშლა- სრულდება გამართული ფეხებით, დაჭიმული ცერებით, მკლავები იატაკზეა.
ძალით ,,თავყირა“ - სრულდება ფეხებისა და ტანის ვერტიკალურ მდგომარეობაში მიყ- ვანა, ძალით, ტანი და ფეხები
გამართულია, ცერები დაჭიმულია.
,,რონდატი“ - გახლავთ გვერდითი ყირამალა 180 გრადუსიანი ბრუნით. სრულდება ორი-სამი ნაბიჯის
გამორბენით. ,,რონდატის“ შესრულებისას მკლავები და ფეხები უნდა იყოს გამართული, სასურველია ბოლო ფაზა
დამთავრდეს წახტომში.
,,ვალსეტი“ - წარმოადგენს ილეთს, რომლის საშუალებითაც იქმნება ინერცია შემდგომი ილეთის
შესასრულებლად ,,ვალსეტი“ - გამორბენით წახტომი ცალ ფეხზე, მეორე წინაა, წამხტომ ფეხზე მოსვლა, წინა ფეხის დადგმა
მომზადება წახტომი ფეხის აქნევის და წინა ფეხის არეკნით ილეთის შესასრულებლად.
წინ ყირამალები - ,,ვალსეტით“ წინ ყირამალა, წინგადაბრუნი ,,ხიდის“ გადაცილებით.
ტაიჭი სახელურებით - როგორც ზემოთ აღინიშნა, ტაიჭი ბჯენითი იარაღია. ვარჯიშის შესრულებისას მნიშვნელოვანია, რომ
ტანი იყოს გამართული, მუხლები გამართული, ცერები დაჭიმული. ილეთების შესრულებისას დიდი მნიშვნელობა აქვს
სიმძიმის ცენტრის გადატანას ხელიდან ხელზე.
რგოლები - კიდში გაქნევებისას მკლავები გამართულია, თავი პირდაპირ, მუხლები გამართულია, ცერები დაჭიმული.
ვერტიკალურ მდგომარეობაში ტანი გამართულია, რა- თა შემდგომი ამპლიტუდა (წინქნევზე და უკუქნევზე) მაქსიმალური
იყოს. შეიქმნას რიგი ილეთების შესასრულებლად, მაგალითად, `ზეშვერის~ დროს ტანი მოკეცილია, მუხლები და
მკლავები გამართულია, სრულდება წინქნევით. `მართზეშვერი~- სრულდება იგივე, ტანი გამართულია. ძალით `ზეშვერი~
და `მართზეშვერი~ - სრულდება მართკიდიდან ძალით, მკლავების მოხრით. `მართზეშვერიდან~ გადასვლა კიდში -
მკლავები გამართულია. წინ- დაშვებით გადავდივართ კიდში.
ჩამოხტომები წინ და უკან სრულდება ქნევების ბოლო ფაზაში (წინქნევით). ჩამოხტომი – უკუქნევის დაწყებამდე,
უკუქნევით ჩამოხტომი - წინქნევის დაწყებამდე.
,,შეკუზი“-_ სრულდება უკუქნევების ბოლო ფაზაში მხრების ჩაგრეხით. უკუქნევი უნდა იყოს ენერგიული.
,,გრეხილი“ - ,,ზეშვერიდან“ უკან გაშლით მხრების ამოგრეხით ჩამოხტომი, იგივე კიდში გადასვლით.
,,ფეხშლით ჩამოხტომი“ - წინქნევზე გაშლილი ფეხების (ბოლო ფაზაში) ენერგიული მიტანით, ჩამოხტომი.
ორძელი - გაქნევები სრულდება გამართული ტანით გამართულ ხელებზე, ვერტიკალურ მდგომარეობაში ტანი უნდა იყოს
სწორი. უკუქნევით ჩამოხტომი. სრულდება ბოლო ფაზაში ტანის გვერდზე გატანით და ცალ ხელზე დაყრდნობით.
,,მხარყირა“ - სრულდება უკუქნევით, ბოლო ფაზაში ვხრით ხელებს და ვეყრდნობით მხრებს, მოძრაობა ფიქსირებულია
(რამდენიმე წამი). თავიდან სრულდება მწვრთნელის დახმარებითა და დაზღვევით.
,,მხარყირიდან“ - ბჯენში გადასვლა ხდება ძალით ხელების გამართვით (ხელები უნდა გაიმართოს ტანის ვერტიკალურ
მდგომარეობამდე).
,,წინქნევით“ ბრუნით ჩამოხტომი იგივე, რაც `გაგვერდა~, ოღონდ 180 გრადუსიანი ბრუნით.
,,წინკოტრიალი“ ბჯენში - სრულდება მხარყირიდან ფეხების გაშლით, ხელების გადატაცით ორივე ძელზე.
,,უკუქნევით ჩამოხტომი ბრუნით“ - ბოლო ფაზაში ტანის გვერდზე გატანით, ცალ ხელზე დაყრდნობით ბრუნით
ჩამოხტომი.
,,გაქნევები მკლავბჯენში“ - მკლავები ოდნავ მოხრილია, დატაცი, ქნევების ტექნიკა იგივე, რაც ბჯენში.
,,უკუქნევით აბჯენი“ ენერგიული უკუქნევით, მკლავბჯენიდან ბჯენში ასვლა.
ბჯნითი ხტომები - ბჯენითი ხტომები სრულდება ,,ხარიხასა“და ,,ტაიჭზე“, ბოგიდან იარაღის სიმაღლე განისაზღვრება
მოვარჯიშეთა მომზადებულობის დონით. `ბოგი~ წარმოადგენს დრეკადი ნაკეთობაა, რომელიც მოვარჯიშეს ეხმარება
წახტომში შემდგომში ილეთის შესასრულებლად. ხტომების შესასრულებლად დიდი მნიშვნელობა ენიჭება გამორბენს,
გამორბენის მანძილი განისაზღვრება 15-20 მეტრით. გამორბენი სრულდება ე.წ. `მაღალი სტარტიდან~ და მაქსიმალური
აჩქარება ხდება ბოგიდან არეკნისას.
,,მუხლშედგომი“ - გამორბენით შეხტომი მუხლებზე ხელების ზეაქნევით, ტანის გამართვით ჩამოხტომი. სრულდება
მწვრთნელის დახმარებითა და დაზღვევით.
,,ფეხშლა“ - ,,ხარიხაზე~ ან `ტაიჭზე~, შეხტომი და ხელების აკვრით ფეხშლით წამოხტომი. მწვრთნელი აზღვევს წინიდან.
,,ღუნა“ - ,,ხარიხაზე~ ან `ტაიჭზე~, შეხტომი და ხელების აკვრით მოღუნული ფეხებით ხტომი. მწვრთნელი აზღვევს
გვერდიდან.
ხტომები ბრუნებით - ბრუნები სრულდება ხელების აკვრიდან წინსვლის დროს. მწვრთნელი აზღვევს შესაბამისად, როგორც
`ფეხშლისა~ და `ღუნის~ დროს.
ღერძი - ღერძზე გაქნევების დროს ხელები და ტანი გამართულია, ცერები დაჭიმულია; ქნევების ამპლიტუდის გაზრდა
ხდება მოვარჯიშის მიერ ინერციის გაზრდის ხარჯზე. უკუქნევით ჩამოხტომი სრულდება წინქნევის დაწყებამდე (მკვდარ
წერტილში). წინქნევით ჩამოხტომი სრულდება უკუქნევის დაწყებამდე (მკვდარ წერტილში).
,,ლაჯური ასვლა“ - სრულდება წინქნევით, ცალი ფეხის გაყრით, მეორის დაქნევით.
,,ლაჯური“ - უკუტრიალის დროს ვეყრდნობით წინა ბარძაყს, ტანი გამართულია.
,,ლაჯური წინტრიალი“ - ამ დროს ვეყრდნობით უკანა ბარძაყს, `ამოტაცით~ (თითები ზევითაა გამართული). წინგადაქნით
წამოხტომი - ვეყრდნობით ხელს, მიმართული ფეხი გადაგვაქვს წინ და ვასრულებთ ჩამოხტომს.
,,ამართასვლა“ - სრულდება ღერძზე კიდში, წინქნევი უნდა შესრულდეს გამართული ტანით, (მკვდარ წერტილში).
(უკუქნევის დაწყებამდე) ხდება გამართული ფეხების ცერების მიტანა ღერძთან და უკუმოძრაობასთან ერთად გამართვა ისე,
რომ მკლავები ფეხებთან იყოს ახლოს (იმიტაციას წარმოადგენს მწოლიარე მდგომარეობაში შარვლის ჩაცმა გა- მართული
ფეხებითა და ხელებით). სრულდება მწვრთნელის დახმარებით.
,,ზეაქნევი“ - მოკეცით ხელებზე დაყრდნობით გამართული ფეხების აქნევა.
,,ქვევლა“ - ნახევრად უკუტრიალი, კიდში გადასვლა, მკლავები გამართულია.
ნაირსიმაღლის ორძელი - დაბალი ძელიდან შეხტომა სრულდება თავიდან მწვრთნე- ლის დახმარებით. მაღალ ძელზე
შეხტომისას სპორტსმენი იყენებს დაბალი ძელის დრეკა- დობას, მწვრთნელი აზღვევს.
,,კლაკნილი დაქნევები“ - სრულდება კიდში, ხელები გამართულია, ოდნავ წინმოხრით, ენერგიული უკუზნექი შემდგომი
ამპლიტუდის გაზრდით.
,,ასწრაფა“ - შესრულებისას ამქნევი და ამრეკნი ფეხების მუხლები გამართულია, დასაშვებია ხელების მოღუნვა მეტი ძალის
გამოსაყენებლად, მოვარჯიშემ გავა ძელთან რაც შეიძლება ახლოს უნდა მიიტანოს.
გადასვლა ,,ბუქნკიდში“ - ცალი ფეხის წინ გადატანით, ამოტაცით გადასვლა წინ- კიდში.
გაქნევები მაღალ ძელზე - სრულდება გამართული ხელებითა და ტანით, ცერები დაჭიმულია, სპეციფიკიდან გამომდინარე,
შეიძლება ფეხების გაშლა.
,,ზეშვერკიდი“ - მდგომარეობა თავით ქვევით, ტანი გამართულია, ფეხების მდგომარეობა - ხელების გვერდით გარედან.
დვირი (წონასწორობა) - ცერებზე სიარული, გარბენები ცერებზე წინ და უკან, წახტომები ცალ ფეხზე. საჭიროა მოვარჯიშის
საწყისი კოორდინაციის გასავითარებლად.
მუხლდგომბჯენიდან ჩამოხტომისას ყურადღება ექცევა აქნევისა და აკვრის თანამიმდევრობას. ამქნევი ფეხი გამართულია,
ამრეკნი - არეკნისთანავე იმართება. ტანი სწორია, მხრები გაშლილი.
,,ნახევრად ბუქნის“ - შესრულებისას ტანი სწორადაა, მკერდი გამართული, მხრები გაშლილი, მკლავების მდგომარეობა
შეიძლება იყოს `წინმკლავი~ ან `განმკლავი~.
,,ჯდომწინშვერისას“ - ფეხები გაშლილი და გამართულია, ცერები დაჭიმულია. `კუთხე~ წინშვერისას 45 გრადუსზე
ნაკლები არ უნდა იყოს.
,,ტყუპფეხარეკნით“ - წახტომები სრულდება ცერებზე, მკლავების მდგომარეობა ნებისმიერი.

მხატვრული ტანვარჯიში
უსაგნოდ ვარჯიში - ვერტიკალურ სიბრტყეში ცალ და ორ ფეხზე ბრუნების დროს ტანი უნდა იყოს გამართული, ბრუნები
სრულდება მაღალ ცერებზე; ,,პასე“-ს ბრუნის დროს მუხლი უნდა იყოს მაქსიმალურად წინ აწეული.
,,ატიტიუდის“ ბრუნის შესრულების დროს ბარძაყი უნდა იყოს აწეული მაქსიმალურად უკან. წახტომების შესრულებამდე
საჭიროა გამორბენის შესწავლა.
წახტომები სრულდება მაღალი ამპლიტუდით და ტანის სწორი ფორმის შენარჩუნებით. წახტომ `ზონარას~ შესრულების
დროს მუხლები და ცერები უნდა იყოს გამართული, ხოლო ფეხები მაქსიმალურად გაშლილი.
,,ირმის“ წახტომის დროს წინა ფეხი უნდა იყოს მოხრილი მუხლში და მაქსიმალურად წინ აწეული, უკანა ფეხი -
გამართული და მაქსიმალურად უკან აწეული.
,,კოზაკით“ ნახტომის დროს გამართული ფეხი უნდა გაიტანოთ მაქსიმალურად წინ და ზევით, მეორე ფეხი იხრება მუხლში
და მიდის წინა ფეხთან.
ბრუნით წახტომების დროს უნდა დავიცვათ ბრუნის გრადუსები: 180, 360 გრადუსი და ა.შ. ბრუნის დასაწყისი და
დაბოლოება უნდა სრულდებოდეს ერთი ფორმით.
წონასწორობა ,,მერცხალას“შესრულების დროს ტანი უნდა იყოს ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში. განმკლავი; მუხლები და
ცერები დაჭიმულია, უკნა ფეხი აწეულია მაქსიმალურად. იგივე წონასწორობა უკან გადახრით. დგომი სრულდება ცერზე 3-5
წამის განმავლობაში.
ილეთები მოქნილობაზე სრულდება მაქსიმალური ამპლიტუდით. წინზნექების, უკუზნექების, `ზონარების~ შესრულების
დროს მუხლები და ცერები გამართულია.
აკრობატული ილეთები მხატვრულ ტანვარჯიშში გარკვეულწილად სპეციფიკურია. წინ კოტრიალები სრულდება ერთი
ნაბიჯით ცალ-ცალი ფეხიდან, ზურგზე გადაგორებით, მუხლზე მოსვლით. უკუკოტრიალები სრულდება ნაბიჯით უკან
ზურგზე გადაგორებით და ასევე მუხლზე მოსვლით.
გვერდითი ყირამალები სრულდება გვერდზე ნაბიჯით ფეხების აქნევა-აკვრითა და იატაკზე ხელებზე თანამიმდევრობით
დაყრდნობით.
,,ხიდი“ სრულდება ჯერ გულაღმა წოლითი მდგომარეობიდან იატაკზე, ხოლო შემდგომ ძირითადი დგომიდან.
საგნით ვარჯიშები -
რგოლი - წრიული მოძრაობა `ტრიალი~ სრულდება ხელით, რგოლი არ უნდა გადადიოდეს მაჯაზე, წელით ტრიალისას
ტანი უნდა იყოს გამართული. გდებებისას რგოლი არ უნდა ვიბრირებდეს.
რგოლის ტრიალი შესაძლებელია ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეში, ასევე საკუთარი ღერძის გარშემო.
სახტუნელა - ხტომები სრულდება მაქსიმალური ამპლიტუდით. სახტუნელა გვიჭირავს ბოლოებით. ტრიალისა და
გდებების დროს სახტუნელა უნდა იყოს დაჭიმული და უნდა ინარჩუნებდეს თავის ფორმას. დაჭერაც უნდა ხდებოდეს
ბოლოებით.
ბურთი - ბურთით ბალანსირების დროს ის უნდა იყოს ღია ხელისგულზე. გადაგორებე- ბის დროს ბურთი არ უნდა
ხტუნაობდეს. აგდება და დაჭერა უნდა ხდებოდეს გამართული მკლავით, იგივე ორი მკლავით.
,,გურზები“ - გურზები გვიჭირავს მცირე `თავით~, მცირე, საშუალო და დიდი წრეები, ასევე `წისქვილი~, სრულდება
ვერტიკალურ, ჰორიზონტალურ და გვერდით სიბრტყეებში. დიდი ამპლიტუდით აგდება-დაჭერა სრულდება გამართული
მკლავებით.
,,ბაფთა“ - მოძრაობები (სურათები) `სპირალური~, `გველანა~ და წრეები სრულდება სახის წინ, გვერდზე, ვერტიკალურ და
ჰორიზონტალურ სიბრტყეში. `სპირალი~ და `გველანა~ უნდა იყოს მჭიდრო, არ უნდა იყოს გაშლილი (5-6 რგოლი ან
ტეხილი), ბაფთამ ჰაერში მოძრაობისას უნდა შეინარჩუნოს მკაფიო სურათი.
ტაქტიკური მომზადება, საშეჯიბრო მოქმედებების ჩვევების ფორმირებისა და სრულყოფის თვალსაზრისით, მჭიდროდაა
დაკავშირებული ტექნიკურ მომზადებასთან. მხატვრულ ტანვარჯიშში ტექნიკურ და ტაქტიკურ მომზადებას შორის
საზღვრები თითქმის წაშლილია. მთავარ ამოცანად რჩება შეჯიბრების პირობების შესაბამისად, საშეჯიბრო მოქმედებების
ტექნიკის საიმედოობისა და ტაქტიკური ვარიაციულობის უზრუნველყოფა.

სპორტული აკრობატიკა
ბეჭყირა სრულდება გულაღმა წოლის მდგომარეობიდან, ხელები ტანის გასწვრივ, ფეხები ვერტიკალურად ზევით
მიმართული (რაც შეიძლება მაღლა), წელით ხელებზე დაყრდნობით.
მითითება – შესაძლებელია შესრულდეს კეცვით, ფეხშლით და ხელების დახმარების გარეშე.
მხარყირა სრულდება მარჯვენა მუხლზე დგომიდან, მარცხენა ფეხი უკან, წინზნექით, ვეყრდნობით ლეიბზე მარჯვენა
მხრით, მარცხენა მხრისკენ გადახრილი თავით და გამართული ხელებით ან ერთი მოღუნული ხელით (მარჯვენა ხელი
მარჯვნივ და წინ, მარცხენა ხელი მარცხნივ მოხრილ მდგომარეობაში, ვებჯინებით), მარჯვენის არეკნითა და მარცხენის
აქნევით ვასრულებთ ყირას ცალ მხარზე.
მითითება – მხარყირის შესრულებისას არეკნის დროს მუხლები დაჭიმული და გამართულია, შესაძლებელია შესრულდეს
მარცხენა მხარეს.
ხიდი სრულდება საწყისი მდგომარეობიდან ვიწრო ფეხშლით, დგომი, ზემკლავი უკუზნექით, მენჯის წინ წაწევით ხელების
იატაკამდე შეხებით; სხეულის სიმძიმე განაწილებულია ქვედა კიდურებზე.
მითითება – ხიდი შესაძლებელია შესრულდეს ცალ ხელზე ან ცალ ფეხზე.
თავყირა სრულდება ცალ მუხლზე დგომბჯენიდან, მეორე უკან, ცერზე; ვხრით მკლავებს, ვეყრდნობით იატაკზე შუბლის
ზემო ნაწილით ისე, რომ შეხების წერტილებით შეძლებისდაგვარად წარმოიქმნას, ტოლფერდა სამკუთხედი; ცალი ფეხის
აქნევით და მეორის არეკნით ვასრულებთ თავყირას.
მითითება – შესაძლებელია შესრულდეს ბუქნბჯენიდან, ორი ფეხის არეკნით და ძალით, ვიწრო ან განივი ფეხშლით.
იდაყვყირა სრულდება მარცხენა მუხლზე დგომბჯენიდან, მარჯვენა ფეხი უკან ცერზე, იდაყვებით იატაკზე დარდნობით
(მხრების სიგანეზე), ცალი ფეხის არეკვნითა და მეორის აქნევით.
მითითება – არეკნის დროს მხრები ოდნავ წინ გადის წონასწორობის შესანარჩუნებლად. შესაძლებელია შესრულდეს
ფეხშლით, ზონრით (შპაგატი) ან ფეხების თავთან მიტანით.
ხელყირა – ხელები იდება მოღუნული ფეხის წინ, დაახლოებით ერთი ნაბიჯის მანძილზე, ნებები თითებით წინ, (თითები
ოდნავ გაშლილია და ნახევრად მოხრილი), ხელყირა სრულდება მარცხენის არეკნით და მარჯვენის აქნევით, არეკნის წინ
მხრები უნდა წავწიოთ წინ.
მითითება – საწყის ეტაპზე ხელყირა სრულდება მასწავლებლის დახმარებით ან საყრდენთან ახლოს, სხვადასხვა
მდგომარეობაში: ფეხშლით, ზონრით ან კეცვით.
წინ კოტრიალები საწყის მდგომარეობიდან – ბუქნბჯენი, ხელების დაბჯენით წინკოტრიალი ხელფეხდაკრეფით ბუქნი.
მითითება – საწყის ეტაპზე ამ ილეთის შესრულება სასურველია მოხდეს მასწავლებლის დახმარებით, გადაგორება
ეტაპობრივად რომ მოხდეს, შემდეგი თანმიმდევრობით: თავი, კეფა, მხრები, ბეჭები. შესაძლებელია წინკოტრიალის
შესრულება წახტომით, გამორბენით გრძელი წინ კოტრიალი და სიმაღლეზე წინკოტრიალით გადახტომის შესრულებით.
უკუკოტრიალი – წინგამართული ფეხებით ჯდომში წინზნექი, წინმკლავი სრულდება ფეხებისა და მკლავების მძლავრად
ზეაქნევით, თავს უკან ხელებზე (ნებებზე) დაბჯენით
უკუკოტრიალი, ბუქნბჯენი.
მითითება – საწყის ეტაპზე სავალდებულოა მასწავლებლის დახმარება დაზღვევის მიზნით, პირველად სრულდება
უკუგადაგორება, მხოლოდ შემდეგ უკუტრიალი.
წინ კოტრიალი ხელყირიდან – ძირითადი დგომი, მკლავების წინზეაქნევით და წინ ენერგიული ნაბიჯით იატაკზე დაბჯენა,
მარცხენა ფეხის არეკნით ხელყირამდე ასვლით წინკოტრიალში გადასვლით. ზურგზე გადაგორებისას მარჯვენა ფეხი ოდნავ
მოხრილია მუხლის სახსარში ადგომი მარჯვენაზე.
მითითება – ხელყირა სრულდება მხრების წინ გაწევით და მხოლოდ შემდეგ წინკოტრიაში გადასვლით დაჯგუფებით.
უკუკოტრიალი ხელყირაში – გამართული ფეხებით ჯდომიდან სწრაფი წინზნექი, ხელის ცერებზე შეხებით და მძლავრი
აქნევით უკუკოტრიალით, ხელყირამდე ასვლით .
მითითება – ხელყირის შესრულებისას გარენები ებჯინება იატაკს.
გვედყირამალა (ბორბალა) სრულდება ადგილიდან მარცხნივ, მარცხენის განფეხდგომიდან, გარეზემკლავი, მარცხნივ
სწრაფი დახრით, მარცხენა ფეხი იდგმება იატაკზე და მარჯვენა ფეხის აქნევით მარცხენა ხელი ეყრდნობა იატაკს, შემდეგ
გადავდივართ ფეხშლით ხელყირაში, ხელყირის გადაცილების შემდეგ მარცხენა ხელის აკვრით, გადავდივართ მარჯვენაზე
და მარჯვენა ხელის აკვრით ვასრულებთ ფეხშლით დგომში გადასვლას, განმკლავს.
მითითება – მარცხენა ხელზე დაბჯენისას სასურველია, რაც შეიძლება მეტად მოხდეს მხრის სახსრის აწევა.
ყირამალა ბრუნით (რონდატი) სრულდება გამორბენით და მარჯვენაზე წახტომით, მარცხენის ღუნვით სრულდება
მარჯვენის აქნევი, ხელები მონაცვლეობით ეყრდნობა ლეიბს, გადავდივართ ხელყირაში მარცხნივ ბრუნით და ბრუნის 1800-
მდე გაგრძელებით, ფეხები ერთდება და მენჯ-ბარძაყის სახსრებში მოხრით სრულდება ხელებით აკვრა და დაძაბულ
ფეხებზე დახტომი, ზემკლავი.
მითითება – სასურველია რონდატის შესწავლა და შესრულება ყველა მეთოდის დაცვით, რადგან აკრობატულ ხტომათა
ნაერთის შესრულებისას რონდატი სხვა მომდევნო ილეთების შესრულების საფუძველია.
ნელი წინყირამალა სრულდება ხელების დაყრდნობით, ცალი ფეხის აქნევით და მეორის არეკნით ხელყირაში მოსვლით,
წონასწორობის დაკარგვით მხრები და თავი გადადის უკან და ხიდურში, მენჯის წინ გატანით და სხეულის სიმძიმის
ფეხებზე გადატანით სრულდება ხელების იატაკიდან აკვრა და წელგამართვით ადგომი.
მითითება – ვარჯიში სრულდება შერწყმულად. შესძლებელია შესრულდეს ორ ფეხზე, ფეხის შენაცვლებით და ცალ ხელზე.
წახტომით (გამორბენით) ყირამალის შესწავლისას საჭიროა წინასწარ ათვისებული იქნეს ცალ ფეხზე წახტომი (მეორე ფეხის
ღუნვით და ზეწინმკლავით), რაც ხელს უწყობს ამ მოძრაობისათვის საჭირო ტემპის შექმნას. ყირამალის შესრულებისას
მოღუნული (ამრეკნი) ფეხის ცერი დაიდგმება ლეიბზე, ერთდროულად ტანი იხრება წინ და ხელები ებჯინება ამრეკნი
ფეხიდან ერთი ნაბიჯის მანძილზე; ცალი ფეხის აქნევით და მეორის არეკნით ხელყირის გავლა, მხრებისა და თავის უკან
გადატანით ხელების ლეიბიდან აკვრა და ნახევრად მოხრილ ფეხებზე დახტომი მენჯ-ბარძაყის სახსარში მოხრით.
მითითება – წინყირამალა შეიძლება შესრულდეს ცალ ფეხზე იგივე მეთოდით, ამ შემთხვევაში დახტომი სრულდება ცალ
ფეხზე.
ნელი უკუყირამალა სრულდება საწყისი მდგომარეობიდან – ზემკლავი უკუზნექით, ხელების იატაკზე შეხებამდე არეკვნა
მარჯვენა ფეხით და თანმიმდევრულად მარცხენა ფეხის აქნევით ხელყირის გავლით მარჯვენა ფეხზე ზემართი დაშვება.
მითითება – შესაძლებელია შესრულდეს ორი ფეხით ან ფეხის შენაცვლებით.
წინ ყირამალა თავზე დაყრდნობით სრულდება ბუქნბჯენიდან ტყუპარეკნით. თავი ებჯინება ხელების წინ და თავყირის
გადაცილების შემდეგ (წელმოხრით), მენჯ-ბარძაყის სახსრებში გამართვით, ხელები იმართება იატაკიდან აკვრით.
სრულდება ფეხზე დახტომი, წელმოხრით ან წელგამართვით.
მითითება –შესაძლებელია შესრულდეს დახტომით ბუქნბჯენში, ჯდომბჯენში.
უკუყირამალა ორ ფეხზე (ფლიაკი) ვიწრო ფეხშლით დგომიდან სრულდება ნახევარ–ბუქნი, წინზნექით, უკუმკლავი. უკან
ვარდნით, ხელები სწრაფი აქნევით წარიმართება ზევით და უკან, თავი და მხრები გადადის უკან, ფეხების არეკნით და
წელში გაზნექით, გამართული ხელები ეყრდნობა იატაკზე, ხელყირის გადაცილების შემდეგ სხეული იხრება მენჯ-ბარძაყის
სახსრებში, ხელების აკვრით სრულდება დახტომი ფეხებზე, ზემკლავი.
მითითება – შეიძლება შესრულდეს ცალ ფეხზე მოსვლით და შლით ჯდომში (შპაგატი).
უკუმალაყი საწყისი მდგომარეობიდან – მცირე ბუქნი ხელების არეკნით, პარალელურად სრულდება ახტომი მაღლა ტაცით
მუხლებზე თავის უკან გადაგდებით. მოსვლა გამართული.
მითითება – მალაყის შესრულება შესაძლებელია ტრამპლინიდან, ხის დრეკადი ბოგიდან, აგრეთვე კეცვით.
წინ მალაყი სრულდება გამორბენით ტყუპი ფეხის ზევით არეკნით, არეკნის მომენტში ტანი ოდნავ წინაა დახრილი, ხოლო
ხელებით სრულდება აქნევი წინ და ზევით. მენჯი აიწევა ზევით, თავი იხრება წინ, ხდება დაჯგუფება გადაბრუნების
შემდეგ და სწრაფი გამართვა დახტომით.
მითითება – მალაყის შესრულება შესაძლებელია როგორც დაჯგუფებით აგრეთვე კეცვით, ტრამპლინიდან და ხის დრეკადი
ბოგიდან.
უკუმალაყი წელგამართვით – გადატრიალება სრულდება ზევით და უკან ხტომით, ხელების ზევით და უკან აქნევის, თავს
უკან გადაწევის და მკერდის არეში გაზნექის შემდეგ. ახტომის შემდეგ ხელები იხრება მკერდთან, მალაყის მეორე ნახევარში
მოხტუნავე, რომელიც ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში იმყოფება, ოდნავ იხრება მენჯ-ბარძაყის სახსრებში და ასრულებს
დახტომს.
მითითება – მუხლები დაჭიმული და გამართულია, დახტომის დროს კი ოდნავ იხრება.

მძლეოსნობა

ა) სპორტული სიარულის ტექნიკის საფუძვლები

სპორტულისიარულიმძლეოსნობისერთ-ერთირთულისახეობაა,
სადაცნაბიჯებისთანმიმდევრობარითმულიადამოვარჯიშემარუნდადაკარგოსმიწასთან (გრუნტთან) კონტაქტი, ე. ი.
არუნდაიყოსშესამჩნევიმხედველობისათვის`ფრენისფაზა~, შესაბამისად,
მოხრილფეხზესიარულიდაუშვებელია.ვერტიკალურმდგომარეობაშისაყრდენიფეხისმომეტებულიგადახრაარწარმოადგე
ნსწესებისდარღვევას. სპორტულისიარულისსისწრაფე 2 -2,5-
ჯერაღემატებაჩვეულებრივისიარულისსისწრაფესდადამოკიდებულიანაბიჯისსიგრძესადასიხშირეზე.სიარულისასმოძრ
აობათაერთიციკლისგანმავლობაშიადამიანიეყრდნობაგრუნტს (საყრდენს) ცალიფეხით (ერთმაგისაყრდენი) ანორივეთი
(ორმაგისაყრდენი).
ფეხის მოძრაობის ციკლში ფაზების თანმიმდევრობა შემდეგია:
ფეხის დადგმის მომენტი - 1. წინა საყრდენის ფაზა.
საყრდენი ფეხის ვერტიკალის მომენტი - 2. უკანა საყრდენის ფაზა (არეკნის).
ფეხის ,,მოწყვეტის“ (გრუნტიდან) მომენტი - 3. უკანა ნაბიჯის ფაზა.
გამქნევი ფეხის ვერტიკალის მომენტი - 4. წინა ნაბიჯის ფაზა.
ფეხის დადგმის მომენტი.
სპორტული სიარულის ტექნიკის სწავლება
სწავლების ძირითადი ამოცანაა - მოსწავლეებს ვასწავლოთ სპორტული სიარულის სწორი ტექნიკა, შევასრულოთ მოძრაობა
თავისუფლად, ზედმეტი დაძაბულობის გარეშე, სხვადასხვა სისწრაფით გადაადგილება. გარდა ამისა, საჭიროა ყველა
მოვარჯიშისათვის განისაზღვროს ოპტიმალური სისწრაფე(ტემპი და ნაბიჯის სიგრძე).
სპორტული სიარულის სწავლების ამოცანები:
ამოცანა 1. მოსწავლეებს გავაცნოთ სპორტული სიარულის ტექნიკა.
ამოცანა 2. მოსწავლეებს სპორტული სიარულის დროს ვასწავლოთ ფეხების სწორი მოძრაობა.
ამოცანა 3. შევასწავლოთ მენჯის მოძრაობა სპორტული სიარულის დროს.
ამოცანა 4. შევასწავლოთ სპორტული სიარულის დროს ხელებისა და მხრების სწორი მოძრაობა.
ამოცანა 5. სპორტული სიარულის ტექნიკური სრულყოფა.

ბ) რბენის ტექნიკის საფუძვლები

ყველა სახის რბენას ტექნიკის საერთო საფუძვლები აქვს. რბენაში, ისე როგორც სიარულში, მოძრაობის ციკლი მოიცავს ორ
ნაბიჯს (ორმაგი ნაბიჯი), მაგრამ სიარულისაგან განსხვავებით, რბენის ყოველ ციკლში ფრენის ორიპერიოდია. გაქნევი და
მოძრაობის სისწრაფე რბენაში მეტია. ეს დამოკიდებულია რბენის სიჩქარეზე.
რბენაში ისე, როგორც სიარულში, ხელების მოძრაობა შეთანხმებულია (ჯვარედინი კოორდინაცია) ფეხების მოძრაობასთან;
მხრის სარტყლისა და მენჯის შემხვედრი მოძრაობა ხელს უწყობს ნაბიჯის სიგრძის გადიდებას და აძლიერებს კუნთების
მუშაობას. ყრდნობის პერიოდში მენჯის დაშვება აუმჯობესებს არეკნის ამორტიზაციას და მოწმობს კუნთების კარგ
მოდუნებას.
 მოკლე მანძილზე რბენა
მორბენალის მოქმედების სიჩქარეების მახასიათებლების უშუალო განმსაზღვრელი თვისებების აღნიშვნისათვის ძველთაგან
სარგებლობენ განმსაზღვრელი ტერმინით `სისწრაფე~, უკანასკნელი ათეული წლების განმავლობაში მას ყველაზე უფრო
ხშირად ენაცვლება ტერმინი `ჩქაროსნული უნარიანობა~. საქმე იმაშია, რომ სისწრაფის გამოვლინების
კონკრეტულიფორმების კვლევაცხადყოფსმათ არსებით სხვაობას. სწრაფუნარიანობის თავისებურებაში გამოიყოფა:
- მარტივი და რთული რეაქციის სისწრაფე (იზომება რეაგირების ლატენტური დროით);
- ცალკეული მოძრაობითი აქტების სისწრაფე (იზომება სიჩქარისა და აჩქარების სიდიდეებით გარე წინააღმდეგობებით
დაუმძიმებელი ცალკეული მოძრაობების შესრულებისას);
- მოძრაობის ტემპში (სიხშირეში) გამოვლინებული სისწრაფე (იზომება მოძრაობის რაოდენობით დროის ერთეულში).
რბენას მოკლე მანძილზე (სპრინტი) პირობით ყოფენ ოთხ ფაზად: რბენის დაწყება - საწყისი (სტარტი), საწყისიდან
(სასტარტო) რბენა, რბენა მანძილზე (დისტანციაზე) და ფინიშირება.
რბენის დაწყება - საწყისი (სტარტი). მოკლე მანძილებზე რბენაში გამოიყენება დაბალი საწყისი, რაც მანძილის მოკლე
მონაკვეთზე სწრაფი რბენის დაწყებისა და მაქსიმალური სისწრაფის განვითარების საშუალებას იძლევა. საწყისიდან რბენის
უფრო სწრაფად დაწყებისათვის იყენებენ ტერფსაყრდენებს.
ისინიარეკნისათვისუზრუნველყოფენმყარსაყრდენს,
ფეხებისგანლაგებისდატერფსაყრდენებისმისაბჯენებისდახრილობისკუთხისსტაბილურობას.
სასტარტოტერფსაყრდენებისგანლაგებისსამიწესია:
1. ჩვეულებრივისაწყისი; 2. დაგრძელებულისაწყისიდა 3. მიახლოებული (მოკლე) საწყისი.
გავრცელებული ე. წ. ჩვეულებრივი საწყისი, რომლის დროსაც წინა ტერფსაყრდენი იდგმება საწყისის ხაზიდან 1 – 1,5
ტერფის მანძილზე, ხოლო უკანა - წინა საყრდენიდან წვივის სიგრძეზე. წინა ტერფსაყრდენისმისაბჯენი ბაქანი დახრილია
45 – 500 კუთხით, უკანა60 – 800 –ით. ტერფსაყრდენების ღერძებს შორის მანძილი, ჩვეულებრივ, უდრის 18 – 20 სმ-ს.
სასაწყისე (სასტარტო) გარბენი.მოკლემანძილზერბენაშიუკეთესშედეგსრომმივაღწიოთ,
ძალზემნიშვნელოვანიასაწყისისშემდეგდაუყოვნებლივგანვავითაროთმაქსიმალურისისწრაფე.
ამისათვისარსებობსსასაწყისეგამორბენი. ჩვეულებრივმისისიგრძე 20 – 25 მეტრია.
პირველინაბიჯებისსისწრაფედასისწორედამოკიდებულიასაწყისიდანბილიკისმიმართსხეულისუფრომახვილიკუთხითგამო
სვლაზე. აგრეთვე, მორბენალისძალასადამოძრაობისსისწრაფეზე.
მანძილზერბენა.მოცემულმოკლემანძილზემაქსიმალურისისწრაფისმიღწევისმომენტშიმორბენლისსხეულიუმნიშვნელოდაა
(72 – 800) დახრილიწინ. რბენითინაბიჯისმსვლელობაშიხდებასხეულისდახრილობისცვლილება.
არეკნისდროსსხეულისდახრილობამცირდება, ხოლოფრენისფაზაშიიგიიზრდება.
დისტანციის დასრულებამდე. რბენა დასრულებულია მაშინ, როცა მორბენალი თავისი სხეულით შეეხება
ფინიშირება. რბენის აჩქარება მოკლე მანძილზე რბენის ბოლოს შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როცა მორბენალმა ვერ
განავითარა შესაძლო მაქსიმალური სისწრაფე. მაგრამ მანძილზე თავის შეკავება იმ მიზნით, რომ რბენის სისწრაფე
გაზარდოს ფინიშზე, არ არის საჭირო. მოკლე მანძილებზე რბენის დროს მიზანშეწონილია საწყისიდანვე სწრაფად
მივაღწიოთ შესაძლო მაქსიმალურ სისწრაფეს და არ შევამციროთ იგი
ვერტიკალურსიბრტყეს, რომელიცგადისფინიშისხაზზე. პირველიმორბენალიეხებაზონარს,
რომელიცგულმკერდისსიმაღლეზეაგაჭიმულიფინიშისხაზისგასწვრივდააღნიშნავსდისტანციისდასასრულს.
ზონარსმკერდითსწრაფადრომშევეხოთ,
ბოლონაბიჯზესაჭიროაგაკეთდესმკერდითმკვეთრიწინდახრახელებისერთდროულიუკანგატანით.
ამხერხსეწოდება ,,მკერდითმიჭრა“
სპრინტში სხვადასხვა მანძილზე რბენის ტექნიკის თავისებურებანი
რბენა 100 მ-ზე. ეს მანძილი გარბენილი უნდა იქნეს შესაძლო მაქსიმალური სისწრაფით. ყოველი მოსწავლისათვის
მაქსიმალური სისწრაფე უნდა იყოს ისეთი, რომლის დროსაც იგი უნდა გარბოდეს თავისუფლად და დაუძაბავად.
საწყისიდან სწრაფი გარბენა გადადის სწრაფ აჩქარებაში, რათა მალე იქნესმიღწეული მაქსიმალური სიჩქარე და
შეძლებისდაგვარად შენარჩუნდეს ფინიშამდე.
რბენა 200 მ-ზე. ამ მანძილზე რბენის ტექნიკა განსხვავდება 100 მ-ზე რბენის ტექნიკისაგან საწყისზე ტერფსაყრდენების
განლაგებით და ნახევარი მანძილის ბილიკის მოსახვევზე გარბენით. იმისათვის, რომ საწყისიდან მეტი მონაკვეთი სწორზე
იქნეს გარბენილი, სასტარტო ტერფსაყრდენები უნდა განლაგდეს ბილიკის გარეთა ნაწილზე შემხებით მოსახვევის მიმართ.
მოსახვევში გარბენისას აუცილებელია მორბენალი დაიხაროს მთელი სხეულით შიგნით, წინააღმდეგ შემთხვევაში მას
გაიტაცებს ცენტრიდანული ძალა, რომელიც წარმოიშობა მრუდზე რბენისას. მარცხნივ-შიგნით დახრილობა უნდა მოხდეს
თანდათან. როგორც კი მიღწეული იქნება შესაძლო მაქსიმალური სისწრაფე, მორბენალი შეწყვეტს ტანის დახრას შიგნით და
ინარჩუნებს მას მოსახვევის ბოლომდე. მოსახვევზე რბენის გაადვილებისათვის უკეთესია ფეხის ტერფები დაიდგას
მარცხნივ, წარბასაკენ შებრუნებული.
რბენა 400 მ-ზე. 400 მ. რბენის ტექნიკას საფუძვლად უდევს თავისუფალი სპრინტერული ნაბიჯები; იგი სრულდება
შედარებით ნაკლები ინტენსივობით, ვიდრე 100 და 200 მ. მანძილებზე. ზეტანის დახრილობა მოსახვევში რამდენადმე
კლებულობს, ხელების მოძრაობა ნაკლებად ენერგიულია. ნაბიჯების სიგრძე მცირდება; ამასთან, მორბენალი არ კარგავს
თავისუფალ და ქნევით მოძრაობებს.
სუნთქვა მოკლე მანძილებზე რბენის დროს. 100 და 200 მ. მანძილებზე რბენის დროს მოვარჯიშე ასრულებს მაქსიმალურ,
ხოლო 400 მ-ზე რბენისას-სუბმაქსიმალური ინტენსივობით მუშაობას. მოკლე მანძილებზე რბენის დროს წარმოიშობა
ჟანგბადის უდიდესი დავალიანება. ძალზე დიდი მნიშვნელობა ენიჭება თუნდაც ჟანგბადის იმ მინიმალურ რაოდენობას,
რომელსაც შთანთქავს მორბენალი სპრინტერულ მანძილზე.
ძახილზე `საწყისზე!~ მორბენალი იკავებს საჭირო მდგომარეობას სასაწყისე ხაზს უკან და აკეთებს ღრმა ჩასუნთქვა-
ამოსუნთქვას, ხოლო ძახილზე ~ყურადღება!~ - გადადის რა სასტარტო პოზიციაზე, ჩვეულებრივ ჩაისუნთქავს. ნიშანზე
იწყებს რა რბენას, მორბენალი უნებლიეთ ნახევრად ამოისუნთქავს და ისევ მცირედ ჩაისუნთქავს. ამ უნებლიე ნახევრად
ჩასუნთქვით და ამოსუნთქვით განისაზღვრება საწყისიდან რბენის დაწყების მომენტში სხეულის კუნთთა ჯგუფის მკვეთრი
შეკუმშვა და მათი წამიერი მოდუნება შემდგომ მომენტში.
მანძილზე რბენისას მოვარჯიშეები, ჩვეულებრივ, აკეთებენ მოკლე და მკვეთრ ჩასუნთქვა _ ამოსუნთქვას, ნაბიჯების
რიტმთან შეთანხმებით ან რიტმის გარეშე. ეს არსებითად წყვეტილი არასრული სუნთქვაა ღია პირით.
200 მ-ზე რბენისას სუნთქვას უფრო მეტი მნიშვნელობა ენიჭება, მიუხედავად იმისა, რომ მორბენალი პირველ 30 – 40 მ-ზე
ჯერ კიდევ ვერ გრძნობს სუნთქვის აუცილებლობას, მან პირველივე ნაბიჯებზე უნდა ისუნთქოს გახშირებულად.
მოკლემანძილზერბენისტექნიკისსწავლება
ამოცანა 1. გავეცნოთ ყველა მოსწავლის რბენის თავისებურებას, განვსაზღვროთ ძირითადი ინდივიდუალური
ნაკლოვანებანი და მათი გამოსწორების გზები.
ამოცანა 2. შევასწავლოთ სწორზე (პირდაპირზე) რბენის ტექნიკა.
ამოცანა 3. მოსახვევში რბენის ტექნიკის სწავლება.
ამოცანა 4. მაღალი საწყისის ტექნიკისა და საწყისიდან რბენის დაწყების (სასტარტო აჩქარების) შესწავლა.
ამოცანა 5. შევასწავლოთ დაბალი საწყისი და სასაწყისე (სასტარტო) გარბენი.
ამოცანა 6. შევასწავლოთ გადასვლა სასაწყისე გარბენიდან მანძილზე რბენაზე.
ამოცანა 7. შევასწავლოთ სწორი რბენა მოსახვევიდან ბილიკის პირდაპირ მონაკვეთზე გამოსვლით.
ამოცანა 8. მოსახვევზე დაბალი საწყისის შესწავლა.
ამოცანა 9. შევასწავლოთ ფინიშირების (ზონარზე მიჭრა) წესი.
ამოცანა 10. რბენის მთლიანი ტექნიკის შემდგომი სრულყოფა.

 მოკლე მანძილზე ამანათრბენის ტექნიკა

სტადიონზე ჩატარებული ამანათრბენი სარბენი ბილიკის წრის ირგვლივ მიმდინარეობს. სტადიონზე ჩატარებულ
ამანათრბენებში გაერთიანებულია მოკლე და საშუალო მანძილების ეტაპები.
პირველ ეტაპზე რბენა იწყება დაბალი საწყისიდან. მორბენალს ამანათი უჭირავს მარჯვენა ხელში, ბოლოთი სამი თითით,
ხოლო ცერი და საჩვენებელი თითი ებჯინება ბილიკს საწყისის ხაზთან საწყისიდან რბენის დაწყება და მანძილზე რბენა არ
განსხვავდება 100 და 200 მ-ზე ჩვეულებრივი რბენისაგან. ამანათრბენის ტექნიკის სირთულე მდგომარეობს ამანათის
განსაზღვრულ ზონაში სწრაფად გადაცემაში. ამანათის გადასაცემად დადგენილია ოცმეტრიანი ზონა, რომელიც იწყება 10
მეტრით ადრე ერთი ეტაპის ბოლოდან და 10 მეტრით წინ მეორე ეტაპის დასაწყისიდან. ამანათის მიმღებს უფლება აქვს
დაიწყოს რბენა გადაცემის ზონის დასაწყისიდან 10 მ-ის მოშორებით. ეს იძლევა შესაძლებლობას განვითარდეს უფრო
მაღალი სისწრაფე.
ამანათრბენში 4X100 მ. გამოყენებულია ამანათის გადაცემის შემდეგი ხერხი: პირველ ეტაპზე მდგომს ამანათი უკავია
მარჯვენა ხელში და გარბის წარბასთან რაც შეიძლება ახლოს. მეორე მორბენალი, რომელიც ელოდებამას, დგას თავისი
ბილიკის გარეთ კიდესთან და ღებულობს ამანათს მარცხენა ხელში. იგი გარბის თავისი ბილიკის სწორ მონაკვეთს (მეორე
100 მ.) მარჯვენა კიდესთან ახლოს და მარცხენა ხელიდან გადასცემს ამანათს მესამე მონაწილეს მარჯვენა ხელში, რომელიც
გარბის ბილიკის მარცხენა მხარეს. მეოთხე მირბის ბილიკის მარჯვენანაწილშიდაღებულობს ამანათს მარცხენა ხელში.
გადაცემის სხვა ხერხი - მორბენლის მიერ მიღებული ამანათის გადატანით ერთი ხელიდან მეორეში - ამანათრბენი 4X100 მ-
ზენაკლებ ეფექტურია.
მე-2, 3, 4 ეტაპებზე მორბენლები იყენებენ გამორბენის (10 მ.) და გადაცემის (20 მ.) ზონებს ისე, რომ ამანათი მიიღონ
მაქსიმალური სისწრაფით და გაირბინონ სვლით თავისი ეტაპი. ამ ამოცანის გადასაჭრელად ამანათის მიმღები მორბენალი
ღებულობს დაბალი საწყისის მდგომარეობის მიახლოებულ პოზას (სურ. 12). დგება რა მარჯევნა ფეხით რბენის დაწყების
აღმნიშვნელ ხაზზე, მარცხენა ფეხს დგამს წინ, ეყრდნობა ბილიკს მარჯვენა ხელით, ხოლო მარცხენა ხელი გააქვს უკან -
ზევით. ამ მდგომარეობაში მოსწავლე მარცხენა მხრის ქვემოდან უყურებს თანდათან მოახლოებულ თანაგუნდელს.
ამანათრბენის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. მოსწავლეს შევუქმნათ წარმოდგენა ამანათრბენის ტექნიკაზე.
ამოცანა 2. ამანათის გადაცემის ტექნიკის სწავლება.
ამოცანა 3.შევასწავლოთ საწყისიდან რბენა ამანათის მიმღებ მორბენალს.
ამოცანა 4. მივაღწიოთ მაქსიმალური სისწრაფით ამანათის გადაცემას 20 მეტრიან ზონაში.

 საშუალო და გრძელ მანძილებზე რბენა

რბენა საშუალო და გრძელ მანძილებზე იწყება მაღალი საწყისიდან. სასაწყისე მდგომარეობისას მორბენალი ძლიერ ფეხს
დგამს ხაზთან, მეორეს კი წვერზე - 30-50 სანტიმეტრით უკან. ძახილზე `ყურადღება!~ იგი ოდნავ ხრის ფეხს, ტანის სიმძიმე
გადააქვს წინა ფეხზე ისე, რომ ამან არ გამოიწვიოს წინ ვარდნა და რბენის ნაადრევი დაწყება. ხაზთან დადგმული ფეხის წინ
გატანილია ნაირსახელიანი მოხრილი ხელი. საშუალო მანძილზე საწყისზე დგომისას შეიძლება ხელის მიწაზე დაყრდნობა
(საწყისის ხაზამდე). რაც უფრო მოკლეა გასარბენი მანძილი, მით უფრო მეტად უახლოვდება მორბენლის მდგომარეობა
დაბალ საწყისს.
გრძელ მანძილზე რბენის დროს (1500 მ და ზევით) ძახილი `ყურადღება!~ არ იძლევა. ამიტომ `საწყისზე!~ ძახილის შემდეგ
მორბენალი იკავებს ხელსაყრელ მდგომარეობას რბენის დაწყებისათვის. ნიშანზე (გასროლა ან ძახილი- `იარ!~) მორბენალი
იწყებს რბენას, პირველ ნაბიჯებს - ტანის დიდი დახრილობით, რომელიც თანდათანობით მცირდება. ნაბიჯის სიგრძე
იზრდება, რბენა ჩქარდება, მორბენალი ავითარებს სისწრაფეს და გადადის მანძილზე თავისუფალ რბენაზე.
რბენა საშუალო და გრძელ მანძილზე (სურ. 14) ხასიათდება დაუძაბავი მოძრაობით, ფეხი გრუნტზე იდგმება რბილად და
ტერფის წინა ნაწილით. გრუნტზე მთელი ტერფით ფეხის დადგმა ნაკლებ ეფექტურია, ფერხდება
ამორტიზაცია ტერფით, იზრდება წინა ყრდნობის რეაქციის ძალა, მცირდება მორბენლის წინსვლითი სისწრაფე.
წინგატანადამცირდებანაბიჯისსიგრძედა, მაშასადამე, რბენისსისწრაფეც.
რბენამანძილზე.ამდროსზეტანივერტიკალურმდგომარეობაშიაანმცირედააწინდახრილი (4 – 6 გრადუსი).
ზეტანისმცირედახრილობაიძლევაარეკნისძალებისუკეთგამოყენებისადასწრაფიწინგადაადგილებისსაშუალებას.
ძლიერდიდიდახრილობაიწვევს `ვარდნით~ რბენს,
რომლისდროსაცძნელდებამოხრილიფეხისწინგატანადამცირდებანაბიჯისსიგრძედა, მაშასადამე, რბენისსისწრაფეც.
საშუალო და გრძელ მანძილებზე რბენის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. შევქმნათ სწორი წარმოდგენა რბენის ტექნიკაზე.
ამოცანა 2. რბენის ტექნიკის სწავლება სწორზე.
ამოცანა 3. რბენის ტექნიკის სწავლება ბილიკის მოსახვევში.
ამოცანა 4. მაღალი საწყისის ტექნიკისა და სასაწყისე აჩქარების შესწავლა.
ამოცანა 5. რბენის ტექნიკის სრულყოფა.

გ) თარჯრბენი - თარჯრბენის ტექნიკა

თარჯრბენი ტარდება სხვადასხვა დისტანციაზე, სხვადასხვა სიმაღლის თარჯებზე, სხვადსხვა ასაკის პირებისათვის (76,2 სმ
- 106,7 სმ).თარჯრბენის ტექნიკა ყველა მანძილზე პირობითად ოთხ ფაზად იყოფა: საწყისი, სასაწყისე გამორბენი, არეკნი,
უსაყრდენო მდგომარეობა, რბენა თარჯებს შორის და ფინიშირება.
საწყისი და სასაწყისე გამორბენი. თარჯრბენში რბენა დაბალი საწყისიდან სრულდება უფრო რთულ პირობებში, ვიდრე
სწორზე რბენისას, რადგან თარჯმორბენლისათვის აუცილებელია არა მარტო მაქსიმალურად შესაძლებელი სიჩქარის
განვითარება მოკლე მონაკვეთზე პირველ დაბრკოლებამდე, არამედ მან უნდა შეასრულოს ნაბიჯების განსაზღვრული
რაოდენობა, რათა ზუსტად მოხვდეს არეკნის ადგილას.
ერთ შემთხვევაში თარჯმორბენლები ტერფსაყრდენებს საწყისის ხაზთან ახლოს ათავსებენ, მეორე შემთხვევაში კი ისე,
როგორც სპრინტის დროს, მესამე შემთხვევაში - საწყისის ხაზიდან მოშორებით. რბენის პირველივე მეტრებიდანვე იგი
უფრო სწრაფად უნდა გაიმართოს, რადგან საწყისიდან უკვე 9 – 10 მეტრის შემდეგ საჭიროა თითქმის ნორმალური რბენითი
მდგომარეობის მიღება - არეკნისა და პირველი წინაღობის ეფექტურად დაძლევისათვის.
დიდი ყურადღება ეთმობა ხელების თავისუფალ მოძრაობას და გაბედულ, დარწმუნებულ მისვლას თარჯთან. პირველ
თარჯამდე მანძილს გარბიან 7 ან 8 ნაბიჯში. 7 ნაბიჯის შემთხვევაში საწყისზე წინა საყრდენს ებჯინება გამქნევი ფეხი
(რომელიც პირველი გადადის თარჯზე), ხოლო 8 ნაბიჯის დროს წინა საყრდენზე უნდა იდგეს საარეკნო ფეხი. ბოლო ნაბიჯი
თარჯზე არენამდე უნდა იყოს წინაზე ოდნავ მოკლე. ეს იძლევა უკეთესი არეკნისა და დაბრკოლების დაძლევისსაშუალებას.
არეკნი და თარჯზე გადასვლა (დაძლევა). თარჯთან მისვლისას აუცილებელია საარეკნო ადგილზე ფეხის ზუსტად დადგმა
(მოხვედრა). მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეიძლება რბენის სისწრაფის შენარჩუნება და აქედან გამომდინარე დაბრკოლებების
კარგად დაძლევა. ახლო არეკნი იწვევს დაბრკოლებებზე საერთო სიმძიმის ცენტრის მაღლა აწევას, შორიდან არეკნი კი
აუარესებს თარჯზე აქტიურ მოძრაობას და მასზე გადასვლის სისწრაფეს. საარეკნო ფეხი იდგმება არეკნის ადგილზე ისე,
როგორც მოკლე მანძილზე რბენის დროს. თარჯის დაძლევა (გადასვლა) იწყება მოხრილი გამქნევი ფეხის მუხლის წინ და
ზევით ენერგიული მაღალი აწევით და ზეტანის დახრილობის მომატებით.
რბენა თარჯებს შორის. თარჯებს შორის რბენა მჭიდროდაა დაკავშირებული დაბრკოლების დაძლევის ტექნიკასთან.
თარჯიდან დაშვების შემდეგ მორბენალი ცდილობს შეასრულოს პირველი ნაბიჯი ისე, რომ შეინარჩუნოს რბენის რიტმი და
სიჩქარე. ეს ნაბიჯი უნდა იყოს დიდი, წინააღმდეგ შემთხვევაში რბენა გაძნელდება. თარჯიდან დაშვების თავისებურების
გამო გამქნევი ფეხი განიცდის დიდ დატვირთვას და პირველი ნაბიჯის შესრულება გაძნელებულია. ამასთან დაკავშირებით
განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მივაქციოთ ნაბიჯის აქტიურ გაგრძელებას, საარეკნო ფეხის მოძრაობას და ტანის
დახრილობისშენარჩუნებას. თარჯიდანდაშვებისშემდეგ მორბენალმა დაბრკოლების დაძლევისათვის
საარეკნო ადგილამდე მანძილი უნდა გაირბინოს სამ ნაბიჯში.
თარჯრბენის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. გავაცნოთ მომეცადინეებს თარჯრბენის ტექნიკა.
ამოცანა 2. სიარულიდან თარჯის დაძლევის შესწავლა.
ამოცანა 3. შევისწავლოთ ტანის დახრა გამორბენიდან თარჯის დაძლევისას ხელებით და ფეხებით სწორ მოძრაობასთან
შეთანხმებით.
ამოცანა 4. შევისწავლოთ რბენა საწყისიდან პირველ თარჯამდე და თარჯებს შორის საჭირო რიტმით.
ამოცანა 5. თარჯრბენის ტექნიკის სრულყოფა.

დ) ხტომების ტექნიკის საფუძვლები

მძლეოსნური ხტომები ხასიათდება გაზრდილი ფრენით, რაც დამოკიდებულია გამორბენსა და გრუნტიდან (საყრდენიდან)
არეკნზე. ხტომის სახეობასთან დაკავშირებით, ფრენითი ნაწილი ხასიათდება სხეულის საერთო სიმძიმის ცენტრის
მოძრაობის გარკვეული ტრაექტორიით.
გარკვეული თავისებურებები ახასიათებს სამხტომს, სადაც ერთმანეთს ენაცვლება ხტომის ყრდნობითი და ფრენითი
ნაწილები. ხტომის შედეგი, პირველ რიგში, განისაზღვრება მხტომელის ტანის ფრენის საწყისი სიჩქარით, სადაც მთავარ
როლს ასრულებს ის მოძრაობები, რომელთა საშუალებით მხტომელი ეფექტურად გამოიყენებს თავის შესაძლებლობებს,
რათა მიაღწიოს სასურველ შედეგს.
თითოეული ნახტომი მთლიანი მოქმედებაა, მაგრამ იგი შეიძლება დაიყოს შემდეგ ნაწილებად:
1. გამორბენი და არეკნისათვის მომზადება დასაწყისიდან იმ მომენტამდე, ვიდრე ფეხს დავდგამთ არეკნის ადგილზე;
2. არეკნი - არეკნის ადგილზე ფეხის დადგმიდან მის ბოლომდე;
3. ფრენი - საყრდენი წერტილიდან ფეხის მოცილება და მისი ხელახლა მიწასთან შეხებამდე;
4. დახტომი (დაშვება) - მიწასთან შეხებიდან ტანის მოძრაობის მთლიან შეჩერებამდე.
გამორბენი და არეკნისათვის მომზადება. გამორბენისას სხეული იძენს ჰორიზონტალურ სისწრაფეს, რაც აუცილებელია
ხტომის შესრულებისათვის. მხტომელის საწყისი მდგომარეობა გამორბენის დაწყების წინ უნდა იყოს ერთნაირი (ხტომის
წესებისმიხედვით) და ინდივიდუალური. ხტომის დაწყებისას ტანი დახრილია წინ; ფეხები ოდნავ, ხოლო ხელები ნახევრად
მოხრილია. ასეთი მდგომარეობა მთლიანობაში გვაგონებს რბენის სასტარტო მდგომარეობას. მხტომელის შემართება,
ყურადღების კონცენტრაცია და ძალთა მობილიზებაგანაპირობებს მის მაღალ შედეგს.
გამორბენისრულდებათანდათანობითიაჩქარებითდაბოლონაბიჯებშიმაღალსისწრაფესაღწევს. მოძრაობისსტრუქტურა,
სიმაღლეზეხტომისგამოკლებით, გამორბენისნაბიჯებშიადააჩქარებითსირბილსეყრდნობა.
არეკნი. არეკნის ამოცანაა მხტომელის ტანის სიმძიმის ცენტრის მოძრაობის მიმართულების შეცვლა. არეკნის წინა ნაბიჯის
შესრულების დროს საყრდენი ფეხი იხრება მუხლისა და მენჯ-ბარძაყის სახსარში. შესაძლებელიაოდნავი დახრილობა
ხერხემლის არეში. ამასთან, მხტომელის საერთო სიმძიმის ცენტრი დასაწყისში ჯერ უახლოვდება საყრდენ წერტილს,
შემდეგ - ცილდება მას. ამავდროულად, საყრდენი ფეხი მოქმედებს, როგორც დრეკადი ბერკეტი, რომელიც უზრუნველყოფს
ცენტრისკენ ძალის წარმოშობას, რაც იწვევს მხტომელისტანის საერთო სიმძიმის ცენტრის მოძრაობის მიმართულ. ცვლას.
ფრენი. არეკნის შემდეგ მხტომელი სცილდება გრუნტს და ტანის საერთო სიმძიმის ცენტრი შემოწერს ფრენის განსაზღვრულ
ტრაექტორიას. იგი დამოკიდებულია ფრენის კუთხეზე, საწყის სიჩქარეზე და ჰაერის წინააღმდეგობაზე. ხტომის დროს
ფრენის ფაზაში ჰაერის წინააღმდეგობა (თუ არ არის ძლიერიშემხვედრი ქარი) მეტად უმნიშვნელოა და იგი შეიძლება
მხედველობაში არც მივიღოთ.
ფრენის კუთხე იქმნება საწყისი სიჩქარის ვექტორით და ჰორიზონტით. ხშირად, მოხერხებული ანალიზისათვის მას
განსაზღვრავენ შედეგობრივი ვექტორის დახრილობით და ვერტიკალური სიჩქარით, რომელიც გააჩნია მხტომელის ტანს
არეკნის დამამთავრებელი მომენტისათვის. ყველაზე დიდ ჰორიზონტალურ სიჩქარეს ავითარებენ სიგრძეზე ხტომის და
სამხტომის დროს - 10 მ/წმ.-ზე მეტი.
დახტომი. სხვადასხვა სახეობებში ხტომის დროს დახტომის ფორმა ერთნაირი არ არის. ეფექტურად დახტომა (დაშვება)
ხელს უწყობს შედეგის გაუმჯობესებას. ყველა ნახტომის დროს დაშვებისას ფრენის სიჩქარე მცირდებამენჯ-ბარძაყის,
მუხლებისა და კოჭ-წვივის სახსრებში მოხრის ხარჯზე.
დახტომის დროს დატვირთვის შემცირებაში დიდ როლს ასრულებს ამორტიზაციის გზის სიგრძე, ესე იგი მანძილი,
რომელსაც გადის საერთო სიმძიმის ცენტრი საყრდენ წერტილთან პირველ შეხებასა და მოძრაობის მთლიან დასრულებას
შორის. რაც უფრო მოკლეა ეს გზა მით უფრო ჩქარა დასრულდება მოძრაობა, მით უფრო მკვეთრი და მძლავრი იქნება
სხეულის რყევა დახტომის მომენტში. იოგებისა და კუნთების გადატვირთვა და ორგანიზმის რყევა იწვევს სერიოზულ
დაზიანებას.
 გამორბენით სიმაღლეზე ხტომა
გამორბენით სიმაღლეზე ხტომის ხერხებია: ,,გადაბიჯების“, `მხედრული“, ,,ტალღისებური“, ,,გადაგორების“, ,,ფოსბიური-
ფლოპი“. გამორბენით სიმაღლეზე ხტომა შედგება გამორბენის, არეკნისათვის მზადების, არეკნის,თამასაზე გადასვლის და
დახტომისაგან. ხტომების სხვადასხვა ხერხებში ეს ნაწილები უმთავრესად მსგავსნი არიან, ამიტომ, ჩვენს შემთხვევაში,
ისინი განიხილება ,,მხედრული“ ხერხით ხტომის მაგალითზე. აღწერის მსვლელობაში ამ ნაწილების თავისებურებანი
აღინიშნება ხტომის სხვა ხერხებში.
,,მხედრული“ ხერხით ხტომა
გამორბენი და არეკნისათვის მზადება. გამორბენის ძირითადი ელემენტები - მოძრაობის ფორმა, სიჩქარე, სიგრძე,
მიმართულება და არეკნისათვის მზადება გამორბენით სიმაღლეზე ხტომის ყველა ხერხისათვისაა დამახასიათებელი.
გამორბენის ბოლო 2-4 ნაბიჯით მხტომელი ემზადება არეკნისათვის. ბოლო ნაბიჯებს იგი ასრულებს სწრაფად, მატულობს
ფეხების მოხრა, ხანგრძლივდება გრუნტზე ყრდნობის ფაზები და დაბლდება სხეულის სიმძიმის ცენტრი. ყოველივე ამას
ხელს უწყობს ბოლო ნაბიჯების დაგრძელება, მათი მთელ ტერფზე შესრულება და ტანის წინ დახრა. `ჩაჯდომიდან~
სხეულის სიმძიმის ცენტრის ენერგიული აწევა უზრუნველყოფს არეკნის ადგილზე ფეხის დადგმას და ამოკლებს
გამორბენის ბოლო ნაბიჯს. იმის გამო, რომ გამორბენის დიდი სიჩქარე ზრდის არეკნის ეფექტურობას, მისი სიგრძეც
დიდება, რაც იძლევა შესაძლებლობას თანდათან მოვუმატოთ სიჩქარეს და თავისუფლად შევასრულოთ ბოლო ნაბიჯები,
და, საერთოდ, უკეთ მოვემზადოთ არეკნისათვის.
გამორბენი შედგება 5-7 და მეტი სარბენი ნაბიჯებისაგან. საკონტროლო აღნიშვნები კეთდება დასაწყისში და გამორბენის
მესამე ნაბიჯზე. გამორბენის მანძილი მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული მხტომელის დიდი სიჩქარით არეკნის უნარზე.
გამორბენი იწყება პირდაპირ რბენიდან ან 2 - 4 ან მეტი აჩქარებული ნაბიჯებიდან.
სიმაღლეზე ხტომაში გამორბენის კუთხე `გადაბიჯებით~ ან `გადაგორებით~ ხტომისას უდრის 30-450 , ,,ტალღისებურში“ –
75-900, ხოლო ,,მხედრულში“- 25-350. ,,ფოსბიური-ფლოპის“ ხერხით ხტომაში გამორბენი იწყება 700 კუთხიდან და არეკნამდე
შესვლის წინ მხტომელი ცვლის მას 300-ით. გამორბენის კუთხე განისაზღვრება არა მარტო ხტომის ხერხით, არამედ
არეკნთან მისვლის და თამასაზე გადასვლის ინდივიდუალური ტექნიკის თავისებურებებით. გამორბენის კუთხის შეცვლით
შეიძლება არეკნის ადგილის დაშორება და მიახლოება. რაც უფრო მახვილია კუთხე თამასის პროექციასთან, მით უფრო
ახლოს შეიძლება იყოს არეკნი.
,,ტალღისებური“ ხერხით ხტომა
,,ტალღისებური“ ხერხით ხტომაში (სურ. 19.) გამორბენი სრულდება მახვილი კუთხით ან ოდნავ გვერდიდან (60 – 750).
გვერდიდან გამორბენისას არეკნის ადგილი უახლოვდება თამასის პროექციას, გამქნევი ფეხის მოძრაობა სრულდება
თავისუფლად, თამასაზე ტანის გადასვლის ტექნიკა ერთგვარად იოლდება, გამორბენისას მახვილი კუთხით არეკნი
სრულდება ორმოს ხაზიდან 130 – 150 სმ-ის დაშორებით.
არეკნის შემდგომ, როდესაც გამქნევი ფეხის ტერფი და წვივი აღიმართება თამასაზე, ხოლო ტანი ოდნავ შემოტრიალდება
საარეკნო ფეხისაკენ, საარეკნო ფეხი შესაბამისად ოდნავ იხრება მუხლის სახსარში, ხოლო გამქნევი ფეხი ენერგიულად
შემოაბრუნებს ტერფს შიგნით და სწრაფად ეშვება თამასის იქით. ამ დროს ტანი დახრილია თამასის მიმართ და აკეთებს
ბრუნს საარეკნო ფეხისაკენ; ტერფი და მუხლი ბრუნდება გარეთ, ტანი მეტად იხრება გამორბენის მიმართულებით. გამქნევი
ფეხი და ტანი ქმნის რკალს (ტალღას). ხელები ეშვება ქვემოთ და იდაყვის სახსარში ოდნავ მოხრილი გადის უკან.
ვაგრძელებთ რა თამასაზე რკალისებურ მოძრაობას, საარეკნო ფეხი ეშვება ქვემოთ, ასწრებს ტანს. იმავდროულად ტანი
გაიზნიქება, იდაყვის სახსარში მოხრილიხელები ადის ზემოთ და ტანის ზემოთა ნაწილთან ერთად უკან გადაინაცვლებს.
დახტომი (დაშვება) სრულდება საარეკნო ფეხზე სახით ან გვერდით თამასისაკენ.
,,ფოსბიური-ფლოპის“ ხერხით ხტომა
ამ ხერხით ხტომში გამორბენი შედგება 8 – 10 რბენითი ნაბიჯისაგან. დასაწყისში გამორბენი სრულდება 700 კუთხით. ბოლო
ოთხ ნაბიჯზე მხტომელი აკეთებს რკალისებურ შემორბენს თამასის მიმართ. შემდეგ, ვიდრე გადავიდოდეს არეკნზე,
მხტომელსშეგნებულად არ გადააქვს დატვირთვა გამქნევ ფეხზე, პირიქით, სიმძიმის საერთო ცენტრი ადის მაღლა; ამით იგი
ინარჩუნებს გამორბენისას შეძენილ დიდ სისწრაფეს, შემდგომ მხტომელი გადაინაცვლებს ახლო დადგმულ საარეკნო
(თამასიდან მოშორებულ) ფეხზე. ფეხი საყრდენზეიდგმება თითქმის მთელი ტერფით, გამორბენის ხაზზე თამასის
ვერტიკალური პროექციიდან 90 – 100 სმ-ზე. ამ მომენტში მხტომელი იმყოფება თამასიდან გვერდით, ტანი ვერტიკალურად,
საარეკნო ფეხი მუხლის სახსარში იხრება უმნიშვნელოდ.
,,გადაგორების“ ხერხითხტომა
გამორბენი სრულდება 30 – 400 კუთხით თამასისადმი, ხოლო არეკნი – თამასისაგან უახლოესი ფეხით (80 – 90 სმ.).
გამორბენი, არეკნისათვის მომზადება და არეკნი სრულდება ისე, როგორც ,,მხედრულ“ ხერხში.
ფრენის დასაწყისში ტანი იმყოფება თამასიდან გვერდით, თითქმის ვერტიკალურ მდგომარეობაში და ცოტათი დახრილია
საარეკნო ფეხისაკენ. როდესაც ფრენში ტანის მოძრაობა გრძელდება, გამქნევი ფეხი თამასისაკენ უფრო იხრება და ხელები
ტანთან შედარებით იწევს ზევით, ხოლო საარეკნო მოხრილი ფეხი რჩება ქვემოთ (სურ. 21). მხტომელს თითქოს თამასაზე
დაწოლა სურს (შემდეგ ამას აკეთებს კიდეც), გამართავს თამასის გასწვრივ გამქნევ ფეხს, ძლიერად იხრება მისკენ,
იმავდროულად სწრაფად ხრის და მიიზიდავს საარეკნო ფეხს გამქნევ ფეხთან, ე. ი. წვება რა გვერდით თამასაზე. ამ დროს
მთავარია ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში ტანის დახრით სიმძიმის ცენტრი ამაღლდეს თამასამდე. ტანის ბრუნით
მხტომელი გადადის თამასაზე, ერთდროულად ბრუნდება სახით დახტომის ადგილისაკენ. თამასაზე უფრო ეფექტური
გადასვლისათვის გამოიყენება ე. წ. ,,ყვინთვა“. ამ მიზნით გამქნევ ფეხს და ტანს უშვებს თამასის იქით მენჯ-ბარძაყის
სახსარში მოხრით. ამის შედეგადა თეძო (შედარებით მხტომელის საერთო სიმძიმის ცენტრთან) უფრო მაღლა აიწევა.
გამორბენით სიმაღლეზე ხტომის ტექნიკის სწავლება
,,მხედრული“ ხერხითხტომისშესწავლა.
ამოცანა 1. მომეცადინეს გავაცნოთ შესასწავლი ხტომის ტექნიკა.
ამოცანა 2. არეკნის ტექნიკის შესწავლა.
ამოცანა 3. არეკნისათვის მომზადებისა და გამორბენის ბოლო ნაბიჯების რიტმის შესწავლა.
ამოცანა 4. ,,მხედრული“ ხერხით ხტომის დროს ტანის ბრუნის შესწავლა.
ამოცანა 5. ,,მხედრული“ ხერხით ხტომის დროს თამასაზე გადასვლის (გადავლების) შესწავლა.
ამოცანა 6. მთლიან ხტომში ტექნიკის ცალკეული ელემენტებისა და მოძრაობის რიტმის სრულყოფა.
ამოცანა 4. შევასწავლოთ თამასაზე გადასვლის ხერხი და დახტომი.
,,გადაბიჯების“ ხერხით ხტომის შესწავლა. პირველი სამი ამოცანის და საშუალებების გადაწყვეტა აღწერილია ,,მხედრული“
ხერხით ხტომისტექნიკის შესწავლაში.
ამოცანა 4. შევასწავლოთ თამასაზე გადასვლა და დახტომი.
,,ტალღისებური“ ხერხით ხტომის შესწავლა. პირველი 3 ამოცანის და საშუალებების გადაწყვეტა იგივეა, რაც სხვა ხერხებით
ხტომის შესწავლის დროს.
,,ფოსბიური-ფლოპის“ ხერხით ხტომის შესწავლა. პირველი ამოცანა და საშუალებები იგივეა, როგორც ,,მხედრული“ ხერხით
ხტომის შესწავლის დროს.
ამოცანა 2. არეკნის ტექნიკის შესწავლა.
ამოცანა 3. შევასწავლოთ რკალისებური და სწრაფი გამორბენი.
ამოცანა 4. შევასწავლოთ ,,ფოსბიური-ფლოპის“ ხერხით თამასაზე გადასვლა.
ამოცანა 5. ტექნიკის ელემენტებისა და ხტომის მთლიანობის სრულყოფა.
,,გადაგორების“ ხერხით ხტომის შესწავლა. პირველი სამი ამოცანა და საშუალებები იგივეა, როგორც ,,მხედრული“ ხერხით
ხტომის დროს.
ამოცანა 4. შევასწავლოთ თამასაზე გადასვლა და დახტომი.

 გამორბენით სიგრძეზე ხტომის ტექნიკის სწავლება

სიგრძეზე ხტომაში მაღალი სპორტული შედეგების მიღწევა ძირითადად დამოკიდებულია გამორბენისას მიღებულ
ჰორიზონტალურ და არეკნის დროს შეძენილ ვერტიკალურ სიჩქარეზე. ამიტომ არეკნის მომენტში რაც უფრო მაღალია
გამორბენის სიჩქარე და რაც უფრო დიდი სიჩქარით შესრულდება არეკნი განსაზღვრული კუთხით, მით უფრო დიდი იქნება
ფრენის საწყისი სიჩქარე და ნახტომი. ამის გარდა, ნახტომის სიგრძე დამოკიდებულია დახტომის წინ ფრენში მხტომელის
მყარ მდგომარეობაზე და თვით დახტომის დროს სწორ მოძრაობაზე.
ფრენის ფაზის დროს შესრულებული მოძრაობები მხტომელს ეხმარება მხოლოდ წონასწორობის შენარჩუნებაში და
ეფექტური დახტომისათვის მოხერხებული მდგომარეობის დაკავებაში.ხტომის ყველა ნაწილი ორგანულად
ურთიერთშერწყმულია, მაგრამ მოხერხებული გადაცემისათვის მათი ანალიზი ცალ-ცალკე ხდება.
გამორბენი. გამორბენის სიგრძე ვაჟებისათვის 30 – 40 მეტრის ფარგლებში მერყეობს, გოგონებისათვის კი _ 25 – 35 მეტრში.
ჩვეულებრივ გამორბენის სიგრძე დგინდება მხტომელის ინდივიდუალური თავისებურებების გათვალისწინებით და
პირველ რიგში სიჩქარის სწრაფი ან ნელი გამორბენის განვითარების შესაძლებლობაზე. ბუნებრივია, რაც უფრო სწრაფად
განვითარდება სიჩქარე, მით უფრო მოკლეა გამორბენის სიგრძე.
საწყისი მდგომარეობის დროს მხტომელს10 – 15 სანტიმეტრით ერთმანეთისაგან დაცილებული ტერფები ერთ ხაზზე აქვს
განლაგებული, ფეხები მუხლის სახსარში ოდნავ მოხრილია, ხელები დაშვებულია ან დაყრდნობილია მუხლებზე, ზეტანი
რამდენადმე დახრილია წინ. ზეტანის უფრო წინდახრით მხტომელს გამოჰყავს თავი წონასწორობიდან და იწყებს რბენას
მთელი ინტენსივობით. გამორბენის ასეთი დაწყება შესაძლებლობას იძლევა პირველი ნაბიჯები შესრულდეს შედარებით
უფრო სტაბილურად, ხოლო გამორბენი -ზუსტად.
არეკნისათვის მზადება. პირველ რიგში საჭიროა ყურადღების გამახვილება არეკნზე და გამორბენის ბოლო ნაბიჯები უნდა
შესრულდეს რიტმში. ნაბიჯების გაზრდის გზით ზეტანის საერთო სიმძიმის ცენტრი დაბლა იწევს. ჩვეულებრივ
მხტომელები არეკნისათვის ემზადებიან გამორბენის ბოლო 4 ნაბიჯიდან. ეს ნაბიჯები სრულდება თავისებურ რიტმში, რაც
აადვილებს არეკნზე გადასვლას და შესაძლებელს ხდის მის გაძლიერებას. ამ რიტმის არსია - ნაბიჯისშესრულების დროს
არეკნიდან გამქნევ ფეხზე გადასვლისას არეკნის გაძლიერება.
ამასთან მე-4 ნაბიჯი (ძელაკიდან) მე-5 ნაბიჯთან შედარებით იზრდება 5-15 სმ-ით, იზრდება აგრეთვე ბოლოსწინა ნაბიჯიც,
ბოლო ნაბიჯი კი მცირდება. ყველაზე გრძელია ბოლოსწინა ნაბიჯი, ხოლო ყველაზე მოკლე-ბოლო.
არეკნისათვის მომზადება შეიძლება არა მარტო ბოლო 4 ნაბიჯზე, არამედ ბოლო ორზედაც. ამ შემთხვევაში ეფექტურობა
მეტია, ვინაიდან კლებულობს ჰორიზონტალური სიჩქარე.
არეკნი. ძლიერი და სწრაფი არეკნი, რომელიც ატყორცნის მხტომელს წინ და ზევით, ძირითადად განისაზღვრება ძელაკზე
ფეხის სწორი დადგმით და თვით არეკნით. საარეკნო ფეხის ძელაკთან შეხების მომენტში ფეხსა და ბილიკს შორის კუთხე
დაახლოებით 60-65 0 -ს უდრის. მხტომელი არეკნის ადგილზე(ძელაკზე) ფეხს დგამს მეტად სწრაფად, აქტიური მოძრაობით.
ეს ისეთივე მოძრაობაა, როგორც სარბენი ნაბიჯი, რაც ძელაკზე საარეკნო ფეხის სწრაფად დადგმის და მეორე ფეხის გაქნევის
გაძლიერების საშუალებასიძლევა. გარდა ამისა, ფეხის ძელაკზე აჩქარებული დადგმა ეხმარება ჰორიზონტალური სიჩქარის
შენარჩუნებას, რადგან ძელაკზე ფეხის დადგმის მომენტში მცირდება პროექციასა და საყრდენს შორის საერთო სიმძიმის
ცენტრის მანძილი. ამის მიუხედავად, ადგილი აქვს დამუხრუჭებას და რამდენადმე მცირდება წინსვლითი სიჩქარე; მაგრამ
ჰორიზონტალური სიჩქარის დაკარგვის ანაზღაურება ხდება არეკნის ხარჯზე ვერტიკალური სიჩქარის გადიდებით.
ფრენის ფაზა. არეკნის შემდეგ მხტომელი გადადის ფრენის ფაზაში, რომლის დროსაც საერთო სიმძიმის ცენტრის
ტრაექტორია ბალისტიკური მრუდით მიიმართება. ხტომის ფრენის ფაზა შეიძლება დაიყოს ფრენის დაწყების, ფრენისა და
დახტომის მომენტებად.
ფრენის დაწყება გამორბენით სიგრძეზე ტომის ყველა ხერხში ძირითადად ერთნაირია. არეკნის შემდეგ საარეკნო ფეხი
ოდნავ უკან რჩება, შემდეგ წინ მოძრაობით იწყებს გამართვას. ზეტანი დაახლოებით ისეთ მდგომარეობაშია, როგორც
არეკნის შემდეგ. ხელები ოდნავ დაშვებულია და წონასწორობას ინარჩუნებს.
ეს გარდამავალი მდგომარეობაა და მას ფრენითი ნაბიჯი ეწოდება, რომელსაც მხტომელი ღებულობს
ფრენისდაწყებისთანავე დაგრძელდება ნახტომის სიგრძის არაუმეტეს პირველ მეოთხედზე. ფრენითი ნაბიჯი
მთავრდება ,,მაკრატელათ“, წელში გაზნექით ან ფეხების მოხრით. ხტომის ხერხების (უფრო ზუსტად კი მოძრაობები ფრენის
ფაზაში) შესაბამისად ფრენით ნაბიჯში შესაძლოა იყოს ზოგიერთი თავისებურება. ამგვარად, ,,ნაბიჯში“ ფრენის ძირითადი
მოძრაობის სტრუქტურა უცვლელია. ფრენის ფაზაში უკან გადახრის,ხელებისა და გამქნევი ფეხის მოძრაობის
თანდათანობით ათვისება საშუალებას მისცემს მხტომელს არეკნი უფრო თამამად შეასრულოს. ასეთ შემთხვევაში მას არ
ექნება ფრენში მყარი მდგომარეობის შესაძლებელი დაკარგვის შიში.
,,ღუნის“ ხერხით ხტომის ტექნიკა. ხტომის ეს ხერხი მარტივი და ბუნებრივია. პირველი დონის მოსწავლეები წინასწარი
შესწავლის გარეშე სიგრძეზე სწორედ ამ ხერხით ხტებიან. ,,ნაბიჯში“ ფრენის შესრულების შემდეგ (სურ. 24) უკან
ჩამოტოვებული ფეხი უნდა წამოეწიოს წინას და ორივე ფეხი მივუახლოვოთ მკერდს. ამ მდგომარეობაში არაა საჭირო
ზეტანის ზედმეტი დახრა. დახტომამდე დაახლოებით 0,5 მ-ზე ფეხები თითქმის მთლიანად იმართება. ხელები აგრძელებენ
დაწყებულ მოძრაობას, ეშვება ქვევით და უკან.
,,ღუნის“ ხერხით ხტომის სერიოზული ნაკლია ფრენის შემდეგ წინ ბრუნის შესაძლებელი გადიდება. არეკნის შემდეგ ოდნავ
შესამჩნევი ბრუნიც კი მნიშვნელოვნად ძლიერდება. ფეხების მოხრით და ტანის დახრით მხტომელი ამცირებს ბრუნის
რადიუსს, ზრდის კუთხის სისწრაფეს, რის გამოც კარგავს წონასწორობას. ტანის გამართვისა და წონასწორობის დაკარგვის
თავიდან ასაცილებლად ხელების აწევა ამ ხერხში ნაკლებად ეფექტურია სიგრძეზე ხტომის სხვა ხერხებთან შედარებით.
,,გაზნექის“ ხერხით ხტომის ტექნიკა. ამ ხერხით ხტომის ტექნიკა (ნახ. 25) შემდეგში მდგომარეობს: ,,ნაბიჯში“ ფრენის
შემდეგ მხტომელი გამქნევ ფეხს დაუშვებს ქვევით და უკან საარეკნო ფეხთან. ამრიგად, ორივე ფეხი ოდნავ უკან
აღმოჩნდება: გამქნევი ფეხი მეტად გამართულია, ხოლო საარეკნო ფეხი მეტადაა მოხრილი მუხლის სახსარში.
იმავდროულად საერთო სიმძიმის ცენტრი წინაა გაწეული და მხტომელი იზნიქება წელისა და მკერდის არეში. ამ მოძრაობას
ხელს უწყობს ნახევრად მოხრილი ხელების სწრაფად განზე უკან ან უკან, მაღლა და განზე გატანა.
დახტომის მომენტისათვის ზეტანი იხრება. ტანის წინა ნაწილის კუნთების დაძაბვა ენერგიული მოხრის საშუალებას
იძლევა. ფეხები სწრაფად გადის წინ, ხოლო ხელები წინ და ქვევით მოძრაობით დახტომის წინ საწყის მდგომარეობას
ღებულობენ.
,,გაზნექის“ ხერხის ნაკლი ისაა, რომ მხტომელი არაერთხელ აკეთებს გაზნექს არეკნამდე. მაგრამ ეს შეცდომა
დამახასიათებელია მხოლოდ იმ მხტომელებისათვის, რომლებმაც ჯეროვნად ვერ აითვისეს ხტომის ტექნიკა. აღნიშნულის
გარდა, დახტომისათვის მზადების შემდეგ, რაც ხშირად ნაადრევად ხდება, ფეხები ეშვება დაბლა და დახტომი სერიოზული
ხარვეზებით სრულდება. თუ ხტომის ტექნიკა სრულყოფილია, გაზნექი სრულდება ფრენის ფაზაში და მომზადება
დახტომისათვის დროულად ხდება, მაშინ ამ ხერხით ხტომამეტად ეფექტურია.
,,მაკრატელას“ ხერხით ხტომა. ,,ღუნის“ და ,,გაზნექის“ ხერხით ხტომებში მსგავსება გამორბენის მოძრაობაში, არეკნსა და
ფრენში ირღვევა მხტომელის დაჯგუფებით ან გაზნექით. მხტომელების მისწრაფებას თავი აარიდონ ერთი მოძრაობიდან
მეორეზე მკვეთრ გადასვლას, მიიყვანა ,,მაკრატელას“ ხერხით ხტომამდე, სადაც ერთი მოძრაობა გადადის მეორეზე.
სახელწოდება ,,მაკრატელა“ ზუსტად არ ასახავს მოძრაობის ხასიათს. ფრენში არ არის ერთმანეთის შესახვედრად
გამართული ფეხების მოძრაობა. ამ ხტომში ფეხები ასრულებენ იგივე (მაგრამ უფრო განიერ) მოძრაობას, როგორსაც
რბენისას. ამიტომ ზოგჯერ ამ ხერხით ხტომას ,,ჰაერში რბენით ხტომას“ უწოდებენ.
,,მაკრატელას“ ხერხით ხტომა სრულდება ასე: გამქნევი ფრენში ,,ნაბიჯის“ მდგომარეობიდან გამართვით ეშვება, საარეკნო კი
მიიწევა წინ. განაგრძობს რა ამ მოძრაობას, გამქნევი ფეხი გადაადგილდება უკან, საარეკნო კი ერთდროულად გადის წინ
მოხრილ მდგომარეობაში. გამქნევი ფეხის დაშვებასთან ერთად ხდება საერთო სიმძიმის ცენტრის წინ გატანა და ზეტანის
უკან გადახრა. ამის შემდეგ მარცხენა ფეხი ეშვება დაბლა და შემდეგ უკან. ამავე დროს მარჯვენა ფეხი მოხრილია მუხლის
სახსარში და გამოდის წინ. ზეტანი კიდევ უფრო გადაიხრება უკან. შემდეგ მარჯვენა (საარეკნო) ფეხი დაუშვებლად
იმართება მუხლის სახსარში და გამოდის წინ. ასევე წინ გამოდის ძლიერ მოხრილი გამქნევი ფეხი (მარცხენა) და შემდეგ
იმართება რა დახტომის წინ,უერთდება საარეკნო ფეხს. ფეხის წინ გამოტანით ზეტანი იხრება წინ, რაც ამაღლებს დახტომის
შედეგიანობას.
,,ნაბიჯში“ არეკნის შემდეგ ხელები ზევით იწევა და სხვადასხვამხრივი წრიული მოძრაობით ინარჩუნებს წონასწორობას.
გამქნევი ფეხის დაშვებასთან ერთად ნაირმოსახელე (მარცხენა) ხელი ბოლომდე იმართება იდაყვის სახსარში, გარე რკალით
ადის ზევით და უკან. მეორე ხელი, რომელიც არეკნის ბოლომდე მოხრილია, იმართება წინ და განზე, შემდეგ აგვაქვს
ზევით. ხელებთან ერთად მხტომელის მხრები ბრუნდება მენჯის მოძრაობის შესახვედრად, რაც ასევე ხელს უწყობს
წონასწორობის შენარჩუნებას. წინ გამოტანის შემდეგ ხელებისა და მხრების დაშვების დროს ხდება დახტომი. ხტომებში
ყველა მოძრაობა, ისევე როგორც რბენებში, ბუნებრივად მიყვება ერთიმეორეს და გამომდინარეობს გამორბენიდან. სწორედ
ამაშია ,,მაკრატელას“ ხერხით ხტომის მთავარი დადებითი მხარე.
,,მაკრატელას“ ხერხით 4-5 მეტრზე ხტომა სამ ან სამნახევარ ნაბიჯში არ შეიძლება, ვინაიდან ჰაერში მეტად მცირე ფრენით
ფეხებით თავისუფალი მოძრაობა შეზღუდულია. შორს ხტომის დროს (7,5-8 მეტრზე) ეფექტურია სამნახევარი ნაბიჯით
შესრულებული ,,მაკრატელა“.
იმისათვის, რომ ტანის წინ ბრუნი აღიკვეთოს, ,,მაკრატელას“ ხერხით ხშირად ხტებიან მკერდისა და წელის არეში გაზნექით.
დახტომი. სწორ დახტომს დიდი მნიშვნელობა აქვს ნახტომის სიშორეზე. ყველა ხერხით ხტომის დროს დახტომამდე ცოტა
ადრე ოდნავ მოხრილი ფეხები სწრაფად უნდა გავიტანოთ წინ და ავწიოთ ისე, რომ ქუსლები მენჯზე ცოტათი დაბლა იყოს.
ამასთან, ტანი ზედმეტად არ უნდა დავხაროთ წინ, ვინაიდან გრძელდება ფეხების აქტიური მოძრაობა.
სიგრძეზე ხტომის ყველა ხერხში დახტომი ერთნაირად სრულდება. როგორც კი ტერფები სილას შეეხება, იწყება ფეხების
მოხრა, რაც დახტომს ამსუბუქებს და საერთო სიმძიმის ცენტრს გზავნის წინ და ქვევით.
გამორბენითსიგრძეზეხტომებისტექნიკისსწავლებისმეთოდიკა
ამოცანა 1. გავაცნოთ მომეცადინეებს ხტომის ტექნიკა, შევუქმნათ წარმოდგენა გამორბენზე, არეკნზე, ,,ღუნის“ ხერხით
ფრენზე და დახტომზე.
ამოცანა 2. შევამოწმოთ სიგრძეზე ხტომის შესრულების უნარი.
ამოცანა 3. შევასწავლოთ არეკნის ტექნიკა ,,ნაბიჯში“ ფრენის შეფარდებით.
ამოცანა 4. დახტომის ტექნიკის შესწავლა.
ამოცანა 6. სიგრძეზე ხტომის ტექნიკის სრულყოფა მთლიანობაში (საშუალო გამორბენიდან).
ამოცანა 7. მთლიანი გამორბენისა და საკონტროლო ნიშნის დადგენა. ძელაკზე საარეკნო ფეხის ზუსტი დადგმის შესწავლა.
ამოცანა 8. ,,მაკრატელას“ ხერხით ფრენის ფაზის ტექნიკის შესრულების შესწავლა. თუ მხტომელს აქვს ,,მაკრატელას“
ხერხით ხტომისადმი მიდრეკილება, მაშინ ამ მოძრაობის შესწავლა მეოთხე ამოცანის გადაწყვეტამდეც შეიძლება.
სწავლებაში ვითვალისწინებთ მოსწავლის ინდივიდუალურ თავისებურებებს
და ფიზიკური მომზადების დონეს.
ამოცანა 9. ,,გაზნექის“ ხერხით ფრენის ფაზის ტექნიკის შესწავლა.
ამოცანა 10. არჩეული ხერხით ხტომის ტექნიკის სრულყოფა.

 გამორბენით სამხტომი
სამხტომი ერთიანი ვარჯიშია, რომელიც სამი თანმიმდევრული ხტომისაგან შედგება და მეტი მანძილის გადალახვის
მიზნით გამორბენით სრულდება. პირველი ხტომი სრულდება ,,წახტომსავით“ ცალ ფეხზე, მეორე - ,,ნაბიჯში“ ერთი
ფეხიდან მეორეზე და მესამე - ჩვეულებრივი ხტომა სიგრძეზე, რომელიც მთავრდება ორივე ფეხზე დახტომით. ე. ი. თუ
მხტომელი აირეკნება ძელაკიდან მარჯვენა ფეხით, იგი პირველად დახტება მარჯვენაზე, შემდეგ - მარცხენაზე და შემდეგ
ორივე ფეხზე. შედეგი იზომება ძელაკიდან სილიან ორმოში დატოვებულ უახლოეს ნიშნამდე (კვალამდე). ნახტომის სიგრძე
ძირითადად დამოკიდებულია გამორბენში მოპოვებულ ჰორიზონტალურ და ყოველ არეკნში წარმოშობილ ვერტიკალურ
სისწრაფეზე.
გამორბენი და არეკნისათვის მზადება. იგი სრულდება ისევე, როგორც სიგრძეზე ხტომისას, ერთნაირია გამორბენის
მონიშვნაც, მაგრამ არსებობს რიგი თავისებურებანი. გამორბენი სრულდება 16 – 18 ნაბიჯში. მხტომელები, რომლებიც
სწრაფად ავითარებენ სიჩქარეს, შეუძლიათ გამორბენის შესრულება 14 – 16 ნაბიჯში.
ნაკლებად მომზადებულ მხტომელებს ნაბიჯების რაოდენობა ნაკლები აქვთ. სისწრაფე გამორბენში თანდათან მატულობს
და აღწევს უმაღლეს დონეს არეკნის მომენტში. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბოლო 6 აჩქარებული ნაბიჯის
სტაბილურად შესრულება. სიგრძეზე ხტომისაგან განსხვავებით, ეს ნაბიჯები სრულდება რამდენადმე სხვა რიტმში.
როგორც სიგრძეზე ხტომაში, მხტომელი სპეციალურად არ ემზადება ,,ფრენისათვის“, არამედ რაც შეიძლება დიდი
სისწრაფის განვითარებით ცდილობს ,,წახტომში“ შესვლას.
,,წახტომი“. წახტომი სრულდება ძლიერი ფეხის არეკნით, უფრო მახვილი კუთხით (60 – 680), ვიდრე გამორბენით სიგრძეზე
ხტომისას. არეკნის უფრო მაღლა წარმართვით მხტომელს შეუძლია ,,წახტომის“ სიგრძის გადიდება, მაგრამ ამის გაკეთება არ
არის მიზანშეწონილი: მაღალი ,,წახტომის“ შემდეგ დიდი დატვირთვით დახტომისას და უფრო ხანგრძლივი ამორტიზაცია
ბჯენით ფაზაში მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰორიზონტალურ სისწრაფეს და ამასთან ერთად არ გვაძლევს ეფექტური არეკნის
საშუალებას ,,ნაბიჯისათვის“. ამიტომ ,,წახტომი“ მაქსიმალურ შესაძლებელზე ოდნავ მოკლეა. მხტომელი პირველ არეკნს
მაქსიმალური ძალით აკეთებს არა მაღალი ფრენისათვის, არამედ წინ რაც შეიძლება დიდი სისწრაფით მოძრაობისათვის.
ამიტომ ტანის ფრენის კუთხე ,,წახტომში“ ნაკლებია, ვიდრე სიგრძეზე ხტომისას (16 – 180). ნაკლებად მომზადებულ
მხტომელებს ეს კუთხე უფრო ნაკლები აქვთ.
,,ნაბიჯი“. ,,წახტომის“ შემდეგ დახტომი საარეკნო ფეხის მთელ ტერფზე სრულდება. იმისათვის, რომ არ დაქვეითდეს
შემდგომი არეკნის ეფექტურობა და არ შემცირდეს ფრენის კუთხე, ამ ფეხის ზედმეტად მოხრა დაუშვებელია.
,,ხტომა“. ისევე როგორც ,,წახტომის“ შემდეგ, დახტომში ამორტიზაციის ფაზაში საყრდენი ფეხის მოხრა ,,ნაბიჯის“
შესრულების შემდეგ უნდა იყოს უფრო მცირე, რათა გავაკეთოთ სწრაფი და ენერგიული არეკნი მესამე ნახტომისათვის.
ამაში დიდად გვეხმარება წინ და ზევით ფეხისა და ხელების აჩქარებული გაქნევი. მესამე ნახტომში არეკნის კუთხე
დაახლოებით ისეთივეა, როგორც ,,წახტომში“, მაგრამ ფრენის კუთხე შესაძლებელია იყოსმეტი. არეკნის შემდეგ მხტომელი
გადადის ფრენში ,,ნაბიჯის“ მდგომარეობაში და უკანმყოფი ფეხის მოწევით იღებს ,,ღუნის“ მდგომარეობას ისე, როგორც
სიგრძეზე ხტომის უმარტივეს ხერხში. ამ მომენტში წინ ტრიალის თავიდან აცილების მიზნით მხტომელმა ხელები მაღლა
უნდა ასწიოს და წელში გაიმართოს. მხტომელის შემდგომი მოძრაობაა: ტანის წინ დახრა, ხელების დაშვება ქვევით და უკან,
ფეხების გამართვა დახტომის წინ და თვით დახტომი შეასრულოს ისევე, როგორც გამორბენით სიგრძეზე ხტომაში.
სამხტომის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. გავაცნოთ მოსწავლეებს სამხტომის ტექნიკა, შევუქმნათ წარმოდგენა გამორბენზე, წახტომზე, ნაბიჯსა
და ,,ხტომაზე“.
ამოცანა 2. მოკლე გამორბენიდან სამხტომის უმარტივესი ტექნიკის შესწავლა.
ამოცანა 3. ,,წახტომის“ და ,,ნაბიჯის“ შემდეგ ფეხის დაშვებისათვის სწორი დადგმის და შემდგომი არეკნის შესწავლა.
აგრეთვე,ხტომებში თანაბრად დაგრძელებული ფრენის ფაზების შესრულებისაკენ მისწრაფება.
ამოცანა 4. ,,წახტომის“ და ,,ნაბიჯის“ ხტომის შეერთების შესწავლა.
ამოცანა 5. ,,ნაბიჯის“ და ,,ხტომის“ შეერთების შესწავლა.
ამოცანა 6. ,,ხტომის“ უფრო სრულყოფილი ტექნიკის, არეკნში მნიშვნელოვანი ძალვების გამომჟღავნების დაუფლება.
ამოცანა 7. სამხტომის რიტმის შესწავლა საშუალო გამორბენიდან. საშუალო გამორბენის სიგრძის დადგენა.
ამოცანა 8. გამორბენისა და ხტომის ტექნიკის სრულყოფა.

ე) ტყორცნის ტექნიკის საფუძვლები

სპორტული ტყორცნის მიზანია, განსაზღვრული წესების დაცვით, იარაღის რაც შეიძლება შორ მანილზე გადაგდება.
სიშორეზე ტყორცნები მოვარჯიშისაგან მოითხოვს საკმაოდ დიდ ნერვულ-კუნთოვან დაძაბულობას, ამიტომ მაღალი
შედეგების მისაღწევად მტყორცნელს პირველყოვლისა ესაჭიროება კარგი ფიზიკური მომზადება დასწრაფძალოვანი
თვისების განუხრელი განვითარება. და, რაც მთავარია, სპორტული იარაღის ფრენის სიშორე ბევრადაა დამოკიდებული
ტყორცნის რაციონალური ტექნიკის დაუფლების ხარისხზე.
სპორტულ ტყორცნებში იარაღის ფრენის სიშორეზე მოქმედებს ისეთი ფაქტორებიც, როგორიც არის იარაღის გაშვების
სიმაღლე და ატმოსფერული გარემო. იარაღის ფრენის სიშორისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს ფრენისკუთხეს. მაგრამ
შედეგების ზრდაზე მოქმედ ძირითად ფაქტორად მიღებულია იარაღის ფრენის საწყისი სიჩქარის გაზრდა მისი
ოპტიმალური კუთხით მიმართულებისას. სპრტული იარაღის საწყისი სიჩქარე კი დამოკიდებულია იმ მოძრაობის
რაოდენობაზე, რომელიც შექმნილია გარბენში `მტყორცნელი - იარაღი~ძალვის საწყისისათვის; იარაღზე მოქმედი ძალის
სიდიდისა და ხანგრძლივობაზე ფინალური ძალვის ფაზაში. მტყორცნელის მოქმედების ხანგრძლივობა პირდაპირ
დამოკიდებულია იარაღზე მოქმედების მანძილის გაზრდაზე. სხვადასხვა იარაღის ტყორცნის დროს, მათი სპეცფიკურობის
მიუხედავად, შეიძლება საერთო მოთხოვნების განსაზღვრა.
იარაღის დაკავება. იარაღის დაკავების ხერხები ტყორცნის დროს დამოკიდებულია იარაღის მოწყობასა და ტყორცნის
ტექნიკაზე. იარაღის ხელში სწორდ და მოხერხებულად დაკავება მტყორცნელს მოძრაობის თავისუფლად და ოპტიმალურად
შესრულების საშუალებას უნდა აძლევდეს. ამ მიზნით უნდა ხდებოდეს ხელის თითების ძალისა და სიგრძის სრული
გამოყენება. გამორბენსა და მთავარ ფაზაში მოძრაობის ამპლიტუდისა და ძალვის გაზრდისათვის იარაღს იკავებენ ხელის
მტევნით ისე, რომ იგი იყოს ფალანგების ბოლოებთან ახლოს, მაგრამ მეტისმეტად იარაღის გადატანა ფალანგების
ბოლოებზე იწვევს მის დასუსტებას, ამიტომ საჭიროა მტყორცნელმა გამონახოს იარაღის დაკავების საკუთარი და
ოპტიმალური ხერხი, რაც მას იარაღზე საკმაო ძალით მოქმედების საშუალებას მისცემს.
გამორბენისათვის მზადება და გამორბენი. ტყორცნებში გამორბენად იგულისხმება: რბენა, წახტომი ან ბრუნი, რასაც
მტყორცნელი ასრულებს იარაღის გდებამდე.
ტყორცნის სწორად შესრულებას (გარბენს) წინ უძღვის მტყორცნელისმიერ საწყის მდგომარეობაში ტანის ცალკეული
ნაწილის მოძრაობა (ქანი) და იარაღის გაქნევები. მისი ძირითადი ამოცანაა ტყორცნის მთლიანობაში შესრულებაზე
ყურადღების გამახვილება, საწყისი მდგომარეობის მიღება და მომდევნო მოძრაობების შესრულების გაადვილება. ეს
მოძრაობები საშუალებას იძლევა იარაღს მიეცეს სასურველი სიჩქარე ბრუნის (გარბენის) დაწყებამდე.
ფინალური ძალვისათვის მომზადება, ფინალური ძალვა და გაჩერება.
ტყორცნებში იარაღის ფრენის სიშორე მეტწილად დამოკიდებულია ფინალური ძალვის ფაზაში მტყორცნელის
მოქმედებაზე, იარაღზე ძალმიყენების მანძილზე და მის სიდიდეზე, რომელიც მიმართული უნდა იყოს ოპტიმალური
კუთხით.
გდების წინა მდგომარეობა ტყორცნის ყველა სახეობაში ხასიათდება მაქსიმალური ზნექით, ბრუნით და ტანის გვერდზე
ტრიალით, ტყორცნის საწინააღმდეგო მიმართულებით იარაღიანი ხელის გატანით. იარაღზე ძალის ზემოქმედების
გახანგრძლივებაზე გარკვეული მნიშვნელობა აქვს მტყორცნელის ფეხების განლაგებას, რამაც შეიძლება იმოქმედოს ძალის
სიდიდეზე, განსაკუთრებით იმ ტყორცნებში, სადაც ფინალურ ძალვაში შეიმჩნევა მოძრაობის წინსვლითი ხასიათი. ფეხების
განლაგების ოპტიმალური სიგანე ყოველი მტყორცნელისათვის შესაძლებელია განისაზღვროს გამოცდილებით და
ინდივიდუალური თავისებურებებით.
იარაღის გაშვება და ფრენი. იარაღის გაშვების წერტილის სიმაღლე დამტყორცნელის მიმართ მისი განლაგება ტყორცნის
სხვადასხვა სახეობებში განსხვავებულია (სურ. 29, 30, 31). ბირთვის, შუბისა და ყუმბარის გაშვება
თითქმის ემთხვევა ხელის აწევის უმაღლეს წერტილს; ბრუნით ტყორცნის დროს (ბადრო) გაშვების ოპტიმალური სიმაღლე
ახლოა მხრის სახსრის დონესთან.
სპორტული იარაღების გაშვების ოპტიმალური კუთხეები დამოკიდებულია იარაღის (შუბის) კონსტრუქციაზე, აგრეთვე
ჰაერის დინების ძალასა და მიმართულებაზე. ფრენში ყველა სატყორცნი იარაღი ბრუნავს, მაგრამ ამას განსაკუთრებული
მნიშვნელობა აქვს ბადროს ტყორცნის დროს. ჰაერში მოძრაობის დროს ყოველი საგანი განიცდის განსაზღვრულ
წინააღმდეგობას, რაც დამოკიდებულია მოძრავი საგნის სიჩქარეზე, სიდიდეზე, ფორმასა და ჰაერის დინების
მიმართულების მიმართ მის მდგომარეობზე. ისეთი იარაღები, როგორიცაა ბადრო და შუბი, ფრენში განივი კვეთის
ფართობის მდგომარეობით შეიძლება სხვადასხვაგვარი იყვნენ შემხვედრ ჰაერის დინების მიმართ.
 ბირთვის კვრა
ბირთვი ლითონისაგან კეთდება. მისი წონაა: 3, 4, 5, 6, და 7,257 კგ. (დამოკიდებულია მოსწავლეთა წლოვანებასა და სქესზე).
ბირთვის კვრა წარმოებს წრიდან. მისი დიამეტრია 213,5 სმ. სექტორის კუთხე 450-იანია წრის ცენტრიდან. წრე
შემორკალულია ლითონით, რომელიც სექტორის მხრიდან დახურულია 10 სმ. სიმაღლის სეგმენტით მოსწავლეს მისი
გამოყენება შეუძლია საყრდენად ზემოდან შეხების გარეშე.
ბირთვის დაკავება. კვრის წინ ბირთვს იდებენ მარჯვენა ხელის მტევნის თითებზე, ან ხელისგულთან ახლოს
(მხედველობაშია ბირთვის კვრა მარჯვენა ხელით), რომლებიც იარაღის სიმძიმით ოდნავ იმართება.
გამორბენისათვის მზადება და გამორბენი წახტომით. მტყორცნელი წახტომის წინ დგება წრის უკანა ნაწილში ზურგით
კვრის მიმართულებით. მარჯვენა ფეხის წვერი იდგმება მჭიდროდ წრის რკალთან. მარცხენა ფეხი ჩაიდგმება უკან ან
მარჯვენა ფეხის გვერდით, ხედვა მიმართულია წინ. მარცხენა ხელი გაიმართება წინ და ზევით. წახტომის წინ ბირთვი
გვიჭირავს კისერთან, ხოლო იდაყვი - გვერდზე და წინ.
წახტომის შესრულების დროს მოსწავლის წინაშე დასახულია შემდეგი ამოცანა: ტანს ბირთვიანად მიეცეს ოპტიმალური
სიჩქარე, რომლის დროსაც მას შეეძლება მოძრობის მართვა, ფინალურ ძალვამდე უფრო ხელსაყრელ მდგომარეობაში
მივიდეს და შექმნას უკეთესი პირობები გამორბენიდან ფინალურ ძალვაზე გადასვლისათვის.
წახტომისათვის მზადების დროს მტყორცნელი მარჯვენა ფეხის წვერზე გადაიტანს ტანის სიმძიმეს, ასწევს ფეხს უკან და
ზევით. შემდეგ წინ დახრით ჩაჯდება მარჯვენა ფეხზე, დაუშვებს მარცხენა მოხრილ ფეხს ძირს. შემდეგ
მტყორცნელი მარცხენა ფეხს გაიქნევს კვრის მიმართულებით, რასაც მოჰყვება მარჯვენა ფეხის არეკნი და წახტომი.
ფინალური ძალვა. როგორც ცნობილია, ბირთვის ფრენის სისწრაფე მეტწილად დამოკიდებულია ფინალური ძალვის დროს
მტყორცნელის მოქმედებაზე. ფინალური ძალვის დასაწყისში გრუნტზე მყარად დადგმულიმარცხენა ფეხი რამდენადმე
იხრება ტანის მოძრავი მასის დაწოლით და ამის შემდეგ სწრაფად იმართება მარჯვენა ხელთან ერთად. ფეხების ეფექტურ
მუშაობაზე უნდა ვიმსჯელოთ ფინალურ ძალვაში მათი სწრაფი გამართვით კი არა, არამედ მოძრაობის მიმართულებით
მათი მუშაობის სიძლიერით.
ფინალური ძალვის ფაზის აქტიური მოქმედება თითქოსდა უნდა გამომდინარეობდეს გამორბენ -წახტომისაგან, რომელიც
ბირთვს უქმნის სისწრაფეს. ცალკეული მოძრაობები, რომლებიც ამ ამოცანის გადაწყვეტაში ხელსუწყობენ მოვარჯიშეს
სრულდება წახტომში. შეძლებისამებრ მარცხენა ფეხის სწრაფი დადგმა მარჯვენის შემდეგ ქმნის ფინალური ძალვის
აქტიური ნაწილის ნაადრევი დაწყების პირობას. ეს კი თავის მხრივ ხელს უწყობს ბირთვზე გრძელ მანძილზე ძალის
მიყენებას და შეძენილი სისტემით - ,,მტყორცნელი-იარაღი“- სისწრაფის სრულყოფილად გამოყენებას.
ბირთვის კვრა ბრუნით. ბირთვის კვრის ეს ხერხი გამოიყენეს 60-იანი წლების ბოლოს. მას საფუძვლად უდევს არა
სწორხაზოვანი წახტომი, არამედ წრეში ბრუნი. ბირთვის მკვრელის მოძრაობა ჰგავს ბადროს მტყორცნელისმოძრაობას.
ბირთვის კვრის აღნიშნული ხერხის გამოყენების შემთხვევაში მოვარჯიშე მოძრაობის დაწყების წინ იკავებს თითქმის
ისეთივე საწყის მდგომარეობას, როგორსაც ბადროს ტყორცნის დროს. მტყორცნელი დგას ნახევრადმოხრილი, მხრების
სიგანეზე გადგმულ ფეხებზე. მისი სხეული ოდნავ დახრილია წინ, რამდენადმე შემობრუნებულია მარჯვნივ, მარცხენა
ხელი გატანილია წინ.
ბრუნი შედგება ორსაყრდენიანი, ერთსაყრდენიანი და უსაყრდენო ფაზებისაგან. ორსაყრდენიანი ფაზა იწყება მარცხენა
ფეხის ტერფზე ბრუნით და მთავრდება მარჯვენა ფეხის ტერფის საყდენიდან მოცილებით. იგი სრულდება ისევე, როგორც
ბადროს ტყორცნის დროს. ერთსაყრდენიანი ფაზა იწყება მარჯვენა ფეხის სწრაფი წრიული მოძრაობით და მენჯის ბრუნით.
უსაყრდენო ფაზაში მოვარჯიშე უნდა იმყოფებოდეს რაც შეიძლება მცირე ხნით. აქ შეინიშნება ორი ყველაზე მეტად
გავრცელებული შეცდომა - ძალზე ხანგრძლივი უსაყრდენო ფაზა და ფეხების მუხლის სახსარში გამართვა.
ბირთვის კვრის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. მომეცადინეთათვის ბირთვის კვრის ტექნიკის გაცნობა გამორბენიდან წახტომით.
ამოცანა 2. ბირთვის სწორად დაჭერისა და კვრის სწავლება.
ამოცანა 3. ფინალური ძალვის მოძრობის სწავლება (გამორბენის გარეშე)
ამოცანა 4. წახტომისმაგვარი გამორბენის სწავლება.
ამოცანა 5. წახტომიდან ბირთვის კვრის ტექნიკის სწავლება.
ამოცანა 6. ბირთვის კვრის ტექნიკის სრულყოფა და ინდივიდუალური თავისებურებების განსაზღვრა.
 ბადროს ტყორცნა
ბადროს ტყორცნიან მკვრივი ლითონით შემოფარგლული წრიდან, რომლის დიამეტრი 250 სმ., ხოლო სატყორცნი სექტორი
450-ია. ტყორცნის სიშორე იზომება წრის შიდა მხრიდან სექტორში ბადროს დაცემის კვალამდე. ბადროს ფრენის სიშორე
ძირითადად დამოკიდებულია გაშვების სისწრაფესა და კუთხეზე, აგრეთვე ბადროს სიბრტყის ფრენში
სწორმდგომარეობაზე. ბადროს გაშვების ოპტიმალური კუთხე უმეტეს შემთხვევაში დამოკიდებულია ქარის
მიმართულებასა და სისწრაფეზე. წყნარ ამინდში ბადროს გაშვების ოპტიმალური
კუთხე უდრის 33 – 360.
ბადრო შეიძლება გაიტყორცნოს ადგილიდან, მაგრამ მისი ფრენის უდიდეს სიშორეს აღწევს ბრუნით ტყორცნის დროს.
ბრუნით შეიძლება ბადრო გაიტყორცნოს 8 – 10 მ-ით უფრო შორს, ვიდრე ადგილიდან. საწყისი მდგომარეობიდან ბრუნისას
მტყორცნელი თანმიმდევრობით გაივლის შემდეგ ფაზებს: ორსაყრდენიანს - საწყისს, მარცხენა ფეხზე -ერთსაყრდენიანს,
უსაყრდენოს (მარცხენა ფეხიდან არეკნის შემდეგ), მარჯვენა ფეხზე ერთსაყრდენიანს (დადგმის მომენტიდან) და
ორსაყრდენიანს, დასკვნითს. ბადროს ტყორცნის ტექნიკის ანალიზისას გამოყოფენ: ბადროს დაჭერა, მომზადება
ბრუნისათვის, ბრუნი და ფინალური ძალვისათვის მზადება, ფინალური ძალვა და გაჩერება (თავშეკავება).
ბადროს დაჭერა. დაშვებულ ხელში ბადრო უნდა ეყრდნობოდეს მოხრილი თითების ფალანგებს, გარდა ცერისა, რომელიც
ბადროს სიბრტყეს მხოლოდ ეხება. ხელის მტევანი ოდნავ მოხრილია მაჯის სახსარში და ბადროს რკალის ზედა ნაწილი
ეხება წინამხარს. თითების მჭიდროდ შეერთება ან მათი დაძაბულად გაშლა არ არის სასურველი, რადგან ორივე
შემთხვევაში ბადროს მართვა ძნელდება.
მომზადება ბრუნისათვის. ბრუნისათვის საწყის მდგომარეობაში მტყორცნელი დგება წრის უკანა ნაწილთან. ფეხები
მხრების სიგანეზე ან ოდნავ განივადაა. ყველაზე უფრო ხელსაყრელია ზურგით დგომა ტყორცნის მიმართულებისაკენ.
ბრუნის შესრულება ასეთი მდგომარეობიდან ძნელია, ვიდრე გვერდით დგომიდან.
საწყის მდგომარეობაში მარჯვენა ფეხი დაიდგმება თითქმის მჭიდროდ რკალის შიგნითა მხრიდან. მარცხენა ფეხი -
გვერდით მხრების სიგანეზე ან უფრო მეტ მანძილზე წინასწარ გაქნევამდე, ან ბადროიანი ხელის მარჯვნივ გაქნევთან
ერთდროულად. ფეხები განლაგდება ერთნაირ მანძილზე წრის წარმოდგენითიდიამეტრიდან, რომელიც თან ხვდება
ტყორცნის მიმართულებას.
ტყორცნისათვის მზადების დროს ზეტანი თითქმის გამართულია, ხოლო ფეხები - ოდნავ მოხრილი. ბრუნისათვის
მზადების დროს მტყორცნელი ასრულებს ბადროიანი ხელით მარჯვნივ და უკან გაქნევს, რასაც წინ უსწრებს წინასწარი
გაქნევები. გაქნევისას მარჯვენა ხელი ბადროთი დასაწყისში გაიტანება მარცხნივ, ერთდროულად ზეტანის ოდნავ ბრუნით
და სხეულის წონის უმნიშვნელო გადატანით მარცხენა ფეხზე, შემდეგ ხელი გაქნევით გაიტანება მარჯვნივ, ხოლო ტანის
სიმძიმე გადაეცემა მარჯვენა ფეხს. ამ დროს მარჯვენა ფეხი ეხება გრუნტს ტერფის მთელი სიბრტყით, ხოლო მარცხენა
გადადის ტერფის წინა ნაწილზე
ბრუნი და ფინალური ძალვისათვის მზადება. განსაზღვრულ ფართობზე (წრეში) ტყორცნისასბრუნი საჭიროა მტყორცნელის
მოძრაობის სისწრაფის განვითარებისათვის. მისი შესრულების დროს მტყორცნელის წინაშე დგას ამოცანები: ა) მიაღწიოს
მოძრაობის მაქსიმალურ სისწრაფეს, რომელიც შეიძლება ეფექტურად იქნეს გამოყენებული ფინალური ძალვის დროს; ბ)
მიზანდასახულად მოემზადოს ფინალური ძალვის შესასრულებლად.
მოძრაობის სისწრაფე ბრუნში მტყორცნელს შეუძლია შექმნას ჯერ კიდევ საყრდენ მდგომარეობაში, მაგრამ კუნთთა
დაძაბულობისა და ბრუნის სწორი რიტმის დარღვევის თავიდან აცილების მიზნით არ არის სასურველი ბრუნის სწრაფად
შესრულების დაწყება. ბადროს ტყორცნაში ბრუნი იწყება მარხენა ფეხის ტერფის წინა ნაწილზე ტრიალის დროს, ტანის
მოძრაობასთან ერთად.
მტყორცნელი მარჯვენა ფეხის ძალვით ტანის სიმძიმეს გადაიტანს მარცხენა მოხრილ ფეხზე, რის შედეგადაც მტყორცნელის
ფეხები საყრდენზე იდგმება ოდნავ გაშლილი მუხლებით. მხრის სარტყელი და ბადროიანი ხელი ჩამორჩება ბრუნში
ფეხების მოძრაობას. მარცხენა ფეხის მდგრადი მდგომარეობა მნიშვნელოვანი პირობაა ერთსაყრდენიან ფაზაში მოძრაობის
აქტიური შესრულებისათვის. მარჯვენა ფეხის მოძრაობის მიმართულება და მარცხენა ფეხის არეკნი ხელს უნდა უწყობდეს
ბრუნში მტყორცნელის წინ გადაადგილებას.
ფინალური ძალვა. მარჯვენა ფეხის დადგმით იწყება ტანის ტრიალი დახრილი ღერძის გარშემო, რომელიც გადის მარცხენა
ფეხის ტერფსა და მხარზე, წინსვლით მოძრაობასთან ერთად ტყორცნის მიმართულებით. ამ მოძრაობას მტყორცნელი
ასრულებს რაც შეიძლება სწრაფად. მხრების ხაზი ბადროს გაშვების მომენტისათვის გადის ერთ სიბრტყეში მენჯთან, ამავე
დროს უკან მყოფი ბადროიანი ხელი გამოდის მხრების ხაზზე. ბადროს ტყორცნა (გაშვება) ემთხვევა მხრის სარტყლის
მარცხნივ ბრუნის დამთავრებას.
ფინალურ ძალვაში მნიშვნელოვანია მარცხენა ხელის მოძრაობა. მარცხენა ფეხის დადგმისას იგი სწრაფად გაიტანება
მარცხნივ, რითაც გარკვეულად ეხმარება მხრის სარტყელის დაჩქარებულ ტრიალს. ფინალურ ძალვაში ბადრომ უნდა
გაიაროს მანძილი რკალზე დიდი რადიუსით. ბადროს გაშვება (გატყორცნა) ხდება ფეხების არეკნის დამთავრებასთან
ერთად. არეკნისას მარჯვენა ფეხი საყრდენს ცილდება უშუალოდ ბადროს გაშვებამდე (გატყორცნამდე) და მარცხენის
შესანაცვლებლად წინ გადაიდგმება.
ბრუნის შემდეგ მცირედ მოხრილი მარცხენა ფეხი გრუნტზე დრეკადად დადგმის შემდეგ ტანის მზარდი დაწოლის გამო
თავდაპირველად ოდნავ იხრება, ხოლო შემდეგ სწრაფად იმართება. სწრაფი არეკნის დროს ბადროს გაშვებასთან
(გატყორცნასთან) ერთად მარცხენა ფეხი სტოვებს საყრდენს.
ბადროს ტყორცნის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. გავაცნოთ მოსწავლეებს ბრუნით ტყორცნის ტექნიკა.
ამოცანა 2. შევასწავლოთ ბადროს ხელში სწორად დაჭერა და იარაღის გატყორცნა.
ამოცანა 3. ფინალური ძალვის ფაზის (ბრუნის) შემდეგ დასკვნითი მოძრაობის შესწავლა.
ამოცანა 4. ბრუნის შესწავლა ბადროს ტყორცნისათვის.
ამოცანა 5. მოსწავლეებს შევასწავლოთ ბადროს ტყორცნა ბრუნით.
ამოცანა 6.ბადროს ტყორცნის ტექნიკის სრულყოფა სხვადასხვა პირობებში; ტექნიკის ინდივიდუალიზაცია.

 შუბის ტყორცნა
მამაკაცის შუბი იწონის 800 გრ-ს, სიგრძე 260 – 280 სმ., ქალის შუბი იწონის 600 გრ-ს, ხოლო სიგრძე არის 220 – 230 სმ.
მამაკაცის შუბის სახვევის სიფართე 15 – 16 სმ-ია, ქალებისა - 14 - 15სმ. შუბის დაკავება შეიძლება
მხოლოდ სახვევზე ჭერით. შუბს ტყორცნიან სექტორიდან, რომლის საზღვრები იმყოფება 28 - 290 შორის. ტყორცნის სიშორე
იზომება რადიუსით მრუდხაზოვანი თამასის შიდა მხრიდან, რომელიც საზღვრავს გარბენს ნიშნულამდე, რომელსაც
სტოვებს შუბის წვერი გრუნტზე დაცემის დროს.
უკანასკნელ წლებში შუბის მტყორცნელების შედეგების ზრდისათვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა ახალი
კონსტრუქციის შუბის შემოღებას. ასეთ შუბს ეწოდება ,,მოლივლივე“, რადგან სწორად გაშვებისას ის ამწევი ძალის გაზრდის
და კარგი ლივლივის ხარჯზე დიდხანს იმყოფება ფრენში. გამორბენის დროს მიღებული ჰორიზონტალური სისწრაფე
საშუალებას იძლევა იარაღი 15 – 20 მეტრით შორს გაიტყორცნოს, ვიდრე გამორბენის გარეშე. შუბის ტყორცნის მთლიანი
მოქმედება შეიძლება დაიყოს შემდეგ ნაწილებად:
ა) გამორბენი; ბ) ტყორცნისათვის მომზადება; გ) ფინალური ძალვა; დ) თავშეკავება.
შუბის დაკავება. შუბის დაკავების ორი ძირითადი ხერხი არსებობს. პირველ შემთხვევაში შუა თითი და ცერი ძლიერად
შემოევლება შუბის სახვევს, ამასთან, შუა თითი იარაღს რკალავს გარდიგარდმო, ებჯინება სახვევს შუბის ბოლოს მხრიდან
სურ. 35). ცერი ფალანგით მჭიდროდ მოედება სახვევს ან მას ზევით, ხოლო
თავისუფლად გამართული საჩვენებელი თითი ირიბად დევს შუბის ტარის მეორე მხარეს, უსახელო თითი და ნეკი -
სახვევზეა.
შუბის გატყორცნა (გაშვება) ხდება ცერიდან და შუა თითიდან, ხოლო დანარჩენი თითები ეხმარებიან შუბის დაკავებას
ჩამოტოვებისა და ტყორცნის დროს. მეორე ხერხის დროს შუბს ცერი და საჩვენებელი თითი შემოევლება. ამ ხერხით
საჩვენებელი თითი ტყორცნის დროს იგივეს აკეთებს, რასაც შუა თითი პირველი ხერხის დროს. შუა თითი თავისუფლად
დევს სახვევზე უსახელო თითთან და ნეკთან ერთად. შუბის დაკავების მეორე ხერხი ითვლება უფრო ეფექტურად,
განსაკუთრებ. იმათთვის, ვისაც ადრე არ გამოუყენებია სხვა ხერხი.
გამორბენში შუბის ტარება შეიძლება ,,მხარს ზემოთ“ და ,,მხარს ქვემოთ“. ,,მხარს ზემოთ“ ხერხის დროს ტყორცნისათვის
უფრო ხელსაყრელი წინაპირობა იქმნება.
გამორბენი. გამორბენის დაწყებამდე მოსწავლე დგას ტყორცნის მიმართულებით. გამორბენის დაწყებისას ხელი, რომლითაც
უკავია შუბი, მოხრილია იდაყვის სახსარში, ხოლო იდაყვი მიმართულია წინ. შუბის წინა ნაწილი ცოტათი ქვევითაა
დაშვებული ან არის ჰორიზონტალურად. გამორბენი სრულდება თავისუფლად და აჩქარებით. მტყორცნელი პირველი
ნაბიჯისთანავე წინ დაიხრება, შემდეგ კი რამდენადმე იმართება. იმისათვის, რომ თავიდან ავიცილოთ კუნთების ზედმეტი
დაძაბულობა, გამორბენში სისწრაფის მომატებით გატაცება
საჭირო არ არის.
ტყორცნისათვის მომზადება. ტყორცნისათვის უშუალო მომზადება იწყება შუბის ჩამოტოვებით (სურ. 35), რომლის დროსაც
მტყორცნელი არა მარტო ემზადება ფინალური ძალვისათვის, არამედ ცდილობს შეინარჩუნოს წინ გადაადგილების
სისწრაფე. გამორბენში შუბი ჩამოიტოვება სხვადასხვა რაოდენობის ნაბიჯებში. შუბის ჩამოტოვების ამოცანა ყველა
ვარიანტში ერთია - შუბის მთლიანი მოქნევი მომდევნო ფაზების შეუჩერებელი შესრულებით.
ყველაზე გავრცელებული ვარიანტი - შუბის ოთხ ნაბიჯში ჩამოტოვების მომზადება იწყება მას შემდეგ, როცა მარცხენა ფეხი
დაიდგმება გრუნტზე. ადგილი, სადაც უნდა დაიდგას მარცხენა ფეხი, აღინიშნება საკონტროლო
ნიშნულით. აქედან მტყორცნელი ჩამოტოვებს შუბს და ტყორცნისათვის ემზადება.
შუბის ჩამოტოვება იწყება ერთდროულად მარჯვენა ფეხის წინ გადგმასთან ერთად მხრების მარჯვნივ მობრუნებით და
მარჯვენა შუბიანი ხელის გამართვით უკან და ოდნავ ქვევით. მარჯვენა ფეხის მიწაზე დადგმის მომენტში მოსწავლე
მიმართულია მარცხენა მხრით ტყორცნის მიმართულებით. მენჯის ღერძი პირვანდელ მდგომარეობას ინარჩუნებს, მარჯვენა
ხელი ჩამოტოვებულია უკან, შუბი წვერით ოდნავ აწეულია ზევით, ზეტანი გადახრილია უმნიშვნელოდ, ხოლო
მხედველობა მიმართულია ტყორცნის მხარეს.
მარცხენა ფეხით ნაბიჯის გადადგმისას შუბი უკან, უფრო შორს ჩამოიტოვება და მარჯვენა ხელი თითქმის იმართება.
ჩვეულებრივ ეს ნაბიჯი სრულდება აქტიურად და გაშლილად, რადგან მიწაზე მარცხენა ფეხის დადგმის მომენტში
მტყორცნელმა უნდა მოასწროს მარჯვენა ფეხის წინ გატანა. ასეთი მდგომარეობა საშუალებას იძლევა ფეხებით გავუსწროთ
ზეტანს, რასაც ფინალური ძალვის ეფექტურად შესრულებისათვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს.
ფინალური ძალვა და თავშეკავება. მარჯვენა ფეხის საყრდენზე დადგმასთან ერთად იწყება ფინალური ძალვა. იგი შუბის
ტყორცნაში სრულდება უფრო სწრაფად, ვიდრე სხვა ტყორცნებში. ფინალური ძალვა, რომელიც გამორბენის გაგრძელებად
ითვლება, უნდა მთავრდებოდეს შუბის სწრაფი გატყორცნით (გაშვებით). ფინალური ძალვის უფრო მძლავრად
ჩატარებისათვის სატყორცნ ნაბიჯში, მარცხენა ფეხის საყრდენზე შეხების მომენტამდე, არ არის საჭირო აქტიურად და
ნაჩქარევად მარჯვენა ფეხის გამართვა. იმ მომენტიდან, როცადავეყრდნობით მარცხენა ფეხს, ჯვარედინა ნაბიჯის შემდეგ
უნდა მივისწრაფოდეთ მარცხენა ფეხის წინ გატანას მარჯვენა ფეხზე წონასწორობის დაცვით.
ტყორცნის დასკვნითი ფაზა. თავშეკავება სრულდება ფეხების აქტიური ცვლით, წინ წახტომით სწრაფი არეკნის შედეგად.
ამასთან მტყორცნელი გადადის გამართვის მდგომარეობაში მყოფ მარცხენა ფეხზე, მარჯვენა ფეხით
აკავებს ნაბიჯს გაჩერებისათვის (დამუხრუჭებისათვის). ფრენის სიშორისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს შუბის ფრენის
კუთხეს, რომლის ოპტიმალური სიდიდე დამოკიდებულია ქარის მიმართულებასა და ძალაზე, შუბის ფორმაზე, მასში
სიმძიმის ცენტრის განლაგებაზე და ჰარის გარემოს დაწოლაზე.
შუბის ტყორცნის ტექნიკის სწავლება
ამოცანა 1. გამორბენით შუბის ტყორცნის ტექნიკის გაცნობა მოსწავლეებისათვის.
ამოცანა 2. შუბის ტაცის და გდების (ტყორცნის) სწორი შესრულების შესწავლა.
ამოცანა 3. შევასწავლოთ ფინალური ძალვის ფაზა.
ამოცანა 4. შევასწავლოთ გამორბენიდან ტყორცნაზე გადასვლის ტექნიკა.
ამოცანა 5. შევასწავლოთ შუბით რბენის ტექნიკა და შუბის ჩამოტოვება.
ამოცანა 7. შუბის ტყორცნის ტექნიკის ელემენტების სრულყოფა, მათი ინდივიდუალიზაცია, სხვადასხვა პირობებში
ტყორცნის სწორი ჩვევების განმტკიცება.
 ხელყუმბარის და მცირე ბურთის ტყორცნა
ხელყუმბარის (მცირე ბურთის) ტყორცნა შეიძლება გამოყენებული იქნეს დამწყებ შუბის მტყორცნელთანაც. ხელყუმბარის
(მცირე ბურთის) ტყორცნის სიშორე ისე, როგორც სხვა ტყორცნებში, მიიღწევა გამორბენით, მაგრამ მთელი ძალით ტყორცნა
შეიძლება მხოლოდ ტყორცნის, განსაკუთრებით მხარს ზემოდან ხელის სწორად გაყოლების, ტექნიკის დაუფლების შემდეგ.
სასწავლო ხელყუმბარის სიგრძე 24 სმ., სახელურის სიგრძე 10,7სმ., სახელურის დიამეტრი - 3 სმ., ხელყუმბ. წონა 700 გრ-ია.
სპორტული ხელყუმბარის ტყორცნისას მის ტარს ხელს ჰკიდებენ ბოლოსთან, ტყორცნის დროს ძალის ბერკეტის სიგრძის
გაზრდისათვის. ხელყუმბარას იჭერენ ოთხი თითით, ხოლო თავისუფალი ნეკი იხრება და ედება ტარის ფუძეს. შორს
გატყორცნას ხელს უწყობს გამორბენი; ამ დროს ყუმბარა უკავიათ იდაყვის სახსარში მოხრილ ხელში მკერდის წინ ან ,,მხარს
ზემოთ“ (სურ. 36).
ხელყუმბარის (მცირე ბურთის) ტყორცნას ბევრი აქვს საერთო შუბის ტყორცნასთან. ტყორცნის ტექნიკაში ძირითადი
განსხვავება დაკავშირებულია იარაღის (ბურთის) თავისებურებასთან და მის დაჭერის ხერხთან. გამორბენის დროს საჭირო
არაა ხელყუმბარიანი (ბურთიანი) ხელის დაძაბვა. გარბენის სისწრაფე დამოკიდებულია მტყორცნელის მომზადებულობაზე.
მან არ უნდა გააძნელოს ტყორცნისათვის მზადება და თვით ტყორცნა. ხელყუმბარის (მცირე ბურთის) ჩამოტოვება და გდება
სრულდება 3 – 4 ნაბიჯში. მცირე ბურთის სწავლების პირველი დონეზე მოსწავლეებისათვის სასურველია გამოყენებ. იქნეს
12-15 მ. გამორბენი.
ხელყუმბარის (მცირე ბურთის) ჩამოტოვება შეიძლება შესრულდეს ზევიდან უკან - ქვევით, ნაბიჯის მარჯვენა ფეხით
დაწყებით. ,,მოქნევით“ ჩამოტოვებისას მტყორცნელი უნდა გადაიხაროს ოდნავ გვერდზე ტყორცნის საწინააღმდეგო
მიმართულებით და მარჯვენა მხრის დაშვებით მიაბრუნოს მხრის სარტყელი. ,,მოქნევით“ ჩამოტოვება მთავრდება
ჯვარედინი ნაბიჯის შესრულების დაწყებამდე.
ხელყუმბარისა და მცირე ბურთის ტექნიკის სწავლებაში საჭიროა ვიხელმძღვანელოთ მითითებებით, რომლებიც
მოყვანილია ქვეთავში ,,შუბის ტყორცნა“. მცირე ბურთის ტექნიკის სწავლება შესაძლებელია როგორც ღია მოედანზე
(ტყორცნის სექტორში) ასევე სპორტულ დარბაზშიც (სურ. 37).
 ოლიმპიური თამაშები
 ანტიკური ოლიმპიური თამაშები - ჩ.წ. აღ-მდე
776 წელს -ჩატარდაპირველი ოლიმპიური თამაშები
ასპარეზობა მხოლოდ ერთ სახეობაში - ერთ სტადიაზე რბენაში იმართებოდა
პირველი გამარჯვებული იყო ქ. პოლისის ელიდის მკვიდრი, პროფესიით მზარეული - კოროიბოსი
724 წელს - პროგრამაში შეტანილ იქნა - რბენა 2 სტადიაზე (384.54 მეტრი);
728 წელს - შეჯიბრებები უფრო გრძელ დისტანციაზე, ჯერ 8, შემდეგ 10, 12, 14 სტადიებზე იმართებოდა.
708 წელს - პროგრამაში ჩნდება პენტატლონი (ხტომა, სირბილი, ბადრო, შუბი და ჭიდაობა შედიოდა);
688 წელს - პროგრამაში შეტანილ იქნა - შეჯიბრება კრივში;
680 წელს - პროგრამაში შეტანილ იქნა - შეჯიბრებები ეტლებითრბოლაში;
648წელს - პროგრამაში შეტანილ იქნა - პანკრეატიონი (ჭიდაობისა და კრივის ნაერთი);
520 წელს - პროგრამაში შეტანილ იქნა - რბენა საჭურველით (65-ე თამაშებიდან);
396 წელს - პროგრამაში შეტანილ იქნა - მესაყვირეთა და მაცნეთა რბენა ( 96-ე თამაშებიდან);
394 წელს- ძველბერძნულმა ოლიმპიურმა თამაშებმა არსებობა შეწყვიტა.

 თანამედროვე ოლიმპიური თამაშები

პიერ დე კუბერტენი(ფრანგი ბარონი) - ითვლებათანამედროვე ოლიმპიური თამაშების ფუძემდებლად;
1893 წელს - პიერ დე კუბერტენმაოლიმპ. თამაშების აღორძინების იდეა ოფიციალურად წამოაყენა;
1896 წელს - ჩატარდა თანამედროვეობის პირველი ოლიმპიური თამაშები (1500 წლის შემდეგ);
1833 წელს - ლენდსის უნივერსიტეტის პროფესორმა გუსტავ იოჰან შარატაუმ შექმნა ორგანიზაცია ,,ოლიმპიური კავშირი“
1834 და 1836წლებში - შვეციის ქალაქ რომლესში 2-ჯერ ჩატარდა სკანდინავიური ,,ოლიმპიური თამაშები“.

 ოლიმპიური დროშა
ოლიმპიურ დროშასაქვს თეთრი ფონი საზღვრის გარეშე. მის ცენტრში მოთავსებულია ოლიმპიური სიმბოლო თავის 5
ფერში (ლურჯი, ყვითელი, შავი, მწვანე და წითელი).
1913 წელს - დროშა პიერ დე კუბერტენის წინადადების საფუძველზე საერთ.ოლიმპ. კომიტეტის მიერ იქნა დამტკიცებული.
1914 წელს - პირველად ოლიმპიური დროშა აფრიალდა პარიზის საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის კონგრესზე,
რომელიც ოლიმპიური თამაშების აღდგენის 20 წლისთავს მიეძღვნა.
1914 წლის 5 აპრილს - ოლიმპიური დროშა პანეგვიპტურ თამაშებზე იქნა აღმართული. ეს თამაშები გაიმართა
საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის პატრონაჟით.
1914 წლის პარიზის კონგრესზე იქნა აღმართული დროშა - იგი ითვლება საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის
ოფიციალური დროშის ნიმუშად
1920 წლის 20 აპრილს - ოლიმპიური დროშის აღმართვის პირველი ოფიციალური ცერემონიალი გაიმართა ანტვერპენის VII
ოლიმპიურ თამაშებზე.
  ოლიმპიური დევიზი და სიმბოლო
ოლიმპიური სიმბოლო - 5 გადაჯვარედინებული რგოლი გამოხატავს 5 კონტინენტის ერთობას.
ოლიმპიური დევიზი - ,,Citius, Altius, Fortius“ (უფრო სწრაფად, უფრო მაღლა, უფრო ძლიერად), გამოხატავს ოლიმპიური
მისწრაფებას და სულისკვეთებას.
ამ დევიზის ავტორია ფრანგი მღვდელი ანრი დიდონი.
1913 წელს - დევიზი საერთაშ. ოლიმპიური კომიტეტის მიერ იქნა მოწონებული და დამტკიცებული.
1920 წელს - ოფიციალური ოლიმპიური ემბლემა დამტკიცებული იქნა და წარმოადგენს ოლიმპიური რგოლებისა და სხვა
ელემენტების ერთიან გამოსახულებას.

 ოლიმპიური ცეცხლი
1918 წელს - პირველად ოლიმპიური ცეცხლი ამსტერდამის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე აინთო. თუმცა იგი
ჩირაღდნის ესტაფეტის გარეშე მოხდა.
1936 წელს - ოლიმპიურ ცეცხლთან დაკავშირებული ცერემონიალი პირველად ბერლინის ოლიმპიურ თამაშებზე გაიმართა.
1952 წელს - ესტაფეტამ სტარტი აიღო არა ოლიმპიაში, არამედ ნორვეგიის ჩრდილოეთით მდებარე ქალაქ მორგედალში.
1964 წელს - ზამთრის ყველა ოლიმპიურ თამაშებზე ცეცხლი საბერძნეთიდან, კერძოდ ოლიმპიიდან წამოღებული
ჩირაღდნით ინთება.
1968 წლამდე (მეხიკო) - ოლიმპიური ჩირაღდნის ბოლო ეტაპზე მიღების და შემდეგ სტადიონის ფიალაზე ცეცხლის
ანთების პატივი მხოლოდ მამაკაცებს ჰქონდათ.
პირველად მეხიკოს XIX ოლიმპიურ თამაშებზე 20 წლის ქალმა - ენრიკეტა ბასილიო დე სოტელომ აანთო. ასეთი პატივი
ხვდა წილად 2000 წლის სიდნეიში ავსტრალიელ ქალს - კეტი ფრიმენს.

 ოლიმპიური ფიცი
ფიცის ტექსტი - ეკუთვნისპიერ დე კუბერტენს, რომელმაც საერთაშ. ოლიმპიურ კომიტეტს იგი 1913 წელს შესთავაზა.
1920 წელს - ოლიმპიური ფიცის ტექსტი პირველად ანტვერპენის VII ოლიმპიურ თამაშებზე გაჟღერდა.
ქარტიის თანახმად, მასპინძელი ქვეყნის სპორტსმენი ადის ტრიბუნაზე, მარცხენა ხელში უჭირავს ოლიმპიური დროშა,
მარჯვენა ხელს ზეაღმართავს და საზეიმოდ დებს ფიცს:,,ყველა სპორტსმენის სახელით გპირდებით, რომ ჩემი გუნდის
სპორტული დიდებისა და ღირსებისათვის, ჭეშმარიტი სპორტული სულისკვეთებით მონაწილეობას მივიღებ ოლიმპიურ
თამაშებში, პატივს ვცემ და დავიცავ მის კანონებს“.
1968 წლიდან მოყოლებული - საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ანალოგიური ფიცი
მიეღოთ ოლიმპიური თამაშების მსაჯებსაც.
ოლიმპიური ჩემპიონები საქართველოდან (1952 – 2012)
N გვარი, სახელი სპორტის სახეობა ჩატარების ჩატარების
წელი ადგილი
1 ციმაკურიძე დავით თავისუფალი ჭიდაობა 1952 ჰელსინკი
2 ჯუღელი მედეა სპორტული ტანვარჯიში 1952 ჰელსინკი
3 ჩიმიშკიანი რაფაელ ძალოსნობა 1952 ჰელსინკი
4 ცალქალამანიძე მირიან თავისუფალი ჭიდაობა 1956 მელბურნი
5 კარტოზია გივი კლასიკური ჭიდაობა 1956 მელბურნი
6 შავლაყაძე რობერტ მძლეოსნობა 1960 რომი
7 ქორიძე ავთანდილ კლასიკური ჭიდაობა 1960 რომი
8 კაჭარავა ვაჟა ფრენბურთი 1964 ტოკიო
9 ასათიანი ნუგზარ ფარიკაობა 1964 ტოკიო
10 სანეევი ვიქტორ მძლეოსნობა 1968 მეხიკო
1972 მიუნხენი
1976 მონრეალი
11 თედიაშვილი ლევან თავისუფალი ჭიდაობა 1972 მიუნხენი
1976 მონრეალი
12 რურუა რომან კლასიკური ჭიდაობა 1968 მეხიკო
13 საკანდელიძე ზურაბ კალათბურთი 1972 მიუნხენი
14 ქორქია მიხეილ კალათბურთი 1972 მიუნხენი
15 ჩოჩიშვილი შოთა ძიუდო 1972 მიუნხენი
16 კრატასიუკი ვიქტორ ნიჩბოსნობა ბაიდარებით 1972 მიუნხენი
17 ანპილოგოვი ალექსანდრე ხელბურთი 1976 მონრეალი
18 ლოსაბერიძე ქეთევან მშვილდოსნობა 1980 მოსკოვი
19 ბლაგიძე ვახტანგ ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა 1980 მოსკოვი
20 ხაბარელი შოთა ძიუდო 1980 მოსკოვი
21 სალუქვაძე ნინო ტყვიის სროლა 1988 სეული
22 კეტაშვილი გელა ფეხბურთი 1988 სეული
23 გობეჯიშვილი დავით თავისუფალი ჭიდაობა 1988 სეული
24 აფციაური ვლადიმერ ფარიკაობა 1988 სეული
25 გოგოლაძე ვლადიმერ სპორტული ტანვარჯიში 1988 სეული
26 ხახალეიშვილი დავით ძიუდო 1988 სეული
27 ხაბელოვი ლერი თავისუფალი ჭიდაობა 1992 ბარსელონა
28 კახიაშვილი კახი ძალოსნობა 1992 ბარსელონა
29 ზვიადაური ზურაბ ძიუდო 1992 ბარსელონა
30 ასანიძე გიორგი ძალოსნობა 2004 ათენი
31 კვირკველია მანუჩარ ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა 2008 პეკინი
32 ცირეკიძე ირაკლი ძიუდო 2008 პეკინი
33 მინდორაშვილი რევაზ თავისუფალი ჭიდაობა 2008 პეკინი
34 შავდათუაშვილი ლაშა ძიუდო 2012 ლონდონი