‫شاک یا شوک چیست؟ (‪)What is Shock‬‬

‫کار برد واژه شاک در بین مردم عام و جامعه طبی از نظر تعبیر و معنی با هم فرق دارد‪ .‬مفهوم شاک در باور مردم‬
‫عام یک واکنش یا عکس العمل عاطفی شدید در حاالت استرس آور یا یک خبری بد است‪ ،‬اما تعریف طبی شاک از‬
‫نظر طبابت بسیار متفاوت میباشد‪.‬‬
‫تعريف شاک‪ :‬ناتوانی دستگاه دوران خون در رساندن خون كافی به تمام اعضای بدن را شاک یا شوک گويند ‪ .‬در‬
‫اين حالت چون خون كافی به اعضای بدن نمی رسد‪ ،‬بدن شروع به مقابله با وضع موجود (كاهش خون رسانی ) می‬
‫كند ‪.‬‬
‫دفاع بدن در اين حالت بصورتی است كه بايد حد اكثر خون به اعضای حياتی مثل مغز و قلب رسيده و در مقابل به‬
‫اعضا كم اهميت تر مثل جلد‪ ,‬روده و عضالت خون كمتری برسد زيرا سالمت قلب و مغز ضروری تر است نظر به‬
‫آنها و در حقيقت شاک دفاع بدن در برابر اين كاهش خون رسانی است‪.‬‬
‫شاک از نظر طب عبارت از یک حالت خطیر و تهدید کننده حیات است که از سبب تغیر و کاهش فعالیت های حیاتی‬
‫بدن در اثر یک تعدادعوامل مختلف بوجود میاید‪ .‬شاک زمانی اتفاق می افتد که انساج به هایپوکسیا (یعنی کاهش و‬
‫کمرسی اوکسیجن) و هایپوگلیسیمیا ( یعنی کاهش گلوکوز) دچار می شود و این حالت در اثر پایین آمدن آنی فشار‬
‫خون شریانی و کم شدن حجم خون دورانی میباشد‪ .‬در صورت که شاک تداوم یابد در نهایت منجر به مرگ حجروی‪،‬‬
‫زیان عملکرد اعضای بدن و سرانجام در صورت عدم تداوی‪ ،‬شاک به اختالل عملکرد تمام بدن و مرگ منتهی‬
‫می‌شود‪ .‬شاک در اطفال کم سن و سال‪ ،‬افراد سالمند‪ ،‬افراد حساس و مضطرب و افراد مبتال به امراض مزمن شای ‌ع‬
‫تر است‪.‬‬
‫منابع‪https://www.emedicinehealth.com/shock/article_em.htm :‬‬
‫شرح‪ ،‬تلخیص‪ ،‬اهتمام و ترجمه توسط‪ :‬دوکتور خواجه روح هللا صدیقی‬
‫انواع شوک‬
‫شاک نظر به اینکه کدام عوامل اسباب آنرا تشکیل میدهد به انواع زیر میباشد‪:‬‬
‫‪ -۱‬شاک ناشی از کاهش حجم خون یا هایپوولمیک (‪)Hypovolemic Shock‬‬
‫شاک هایپوولیمیک (‪ :)Hypovolemic‬شاک هایپو ولیمیک عبارت از ضیاع یا کاهش حجم داخل وعایی میباشد که‬
‫میتواند از سبب ضیاع پالزما خون‪ ،‬مایع یا خود خون باشد‪ .‬مثال در خونریزی های داخلی یا خارجی ‪ ،‬استفراغ یا‬
‫اسهال شدید سبب کاهش حجم داخل وعایی می شود و شاک را بوجود می آورد‪.‬‬
‫پس بصورت خلص و عام میتوان گفت‪ ،‬این شاک بعد از حالتی بوجود مییاید که حجم خون در بدن بصورت سریع‬
‫کاهش پیدا مینماید و این شاک غالبا به دنبال خونریزی های شدید (خارجی یا داخلی) و یا خارج شدن مقادیر زیاد مایع‬
‫از بدن مانند سوختگی‪ ،‬اسهال و استفراغ ها ایجاد می شود‪ .‬یعنی علت این شاک ناکافی بودن حجم خون در داخل‬
‫رگ‌ها است‪.‬‬
‫‪ -۲‬شوک انتانی (‪)septic shock‬‬
‫این شاک بعد از کاهش شدید فشار خون در اثر مسمومیت مکروبی خون یا سپتیسمیا (‪ )septicaemia‬بوجود می آید‪.‬‬
‫در حالت سپتیسمیا بکتریا‌های موجود در خون مواد زهری تولید می‌کنند و این زهر سبب توسع یا گشاد شدن‬
‫رگ‌های خون در تمام بدن شده و این تغییر باعث پایین آمدن فشار خون و بروز شاک می‌شود‪ .‬شاک انتانی ممکن‬
‫است پس از جراحی روده ها‪ ،‬براثر زخمها نافذه شکم (‪ ،)penetrating wound‬ب ‌ه همین ترتیب امراض انتانی‪،‬‬
‫انتانات طرق بولی وغیره پدید آید‪ .‬مرگ و میر ناشی از این شاک زیاد است و چون یک حالت عاجل و خطرناک‬
‫است برای تداوی‪ ،‬مریض باید در شفاخانه در بخش مراقبت‌های ویژه (‪ )intensive care unit‬بستری شود‪.‬‬
 ‫‪ -۳‬شاک خونریزی یا هموراژیک (‪)Hemorrhagic Shock‬‬
‫این شاک یک شکلی از هایپوولیمیک شاک میباشد که در اثر خونریزی های شدید و آنی بوجود میاید و معموال بعد از‬
‫زخمها و تروما خیلی شایع میباشد و اما خونریزی می تواند به خاطر ناراحتی های دیگر طبی نیز رخ دهد مانند‪،‬‬
‫خونریزی از دستگاه معدی معایی‪ ،‬مثال از زخم معده یا زخم‌ یا روده ها وغیره‪.‬‬
‫‪ -۴‬شاک قلبی یا کاردیوژنیک (‪)Cardiogenic Shock‬‬
‫وقتی قلب توانایی پمپ کردن خون به سایر قسمت‌های بدن را از دست بدهد‪ ،‬در نتیجه آن فشار خون کاهش می‌یابد‪.‬‬
‫به گونه نمونه در سکته قلبی یا امراض عضلی قلب و یا امراض دسام ها یا والف های قلب ایجاد می شود‪ .‬ولی سکته‬
‫قلبی شایع ترین علت شاک های قلبی است‪.‬‬
‫‪ -۵‬شاک عصبی یا نوروژنیک (‪)Shock Neurogenic‬‬
‫جدار رگ‌های خون سیستم دورانی دارای عضالتی اند که توسط اعصاب غیر ارادی کنترول می شوند و به این‬
‫ترتیب فشار خون را حفظ می‌کنند تا که مقدار خون دورانی ثابت باقی بماند‪ .‬در نتیجه وارد شدن کدام صدمه به دماغ‪،‬‬
‫نخاع شوکی‪ ،‬درد و هیجان شدید‪ ،‬چون اعصاب قابلیت کنترول خود را باالی عضالت جدار وعایی از دست میدهد‪،‬‬
‫شخص دچار توسع سیستم وعایی دوران خون شده و سبب شاک می شود‪.‬‬
‫‪ -۶‬شاک هایپوگلیسمی ویا کاهش قند خون (‪)Hypoglycemic Shock‬‬
‫ت در ارتباط است‪ .‬اشخاصی که مرض شکر دارند‪،‬‬ ‫باال یا پایین بودن قند خون تقریبا همیشه با مرض شکر ویا دیاب ‌‬
‫اگر برای مدتی گرسنه بمانند‪ ،‬در این صورت قند خون شان افت پیدا می‌کند‪ .‬چون مغز انسان نسبت به قند پایین خون‬
‫بسیار حساس است بنابران شخص به شاک رفته و مواجه به کوما می شوند‪.‬‬
‫‪ -۷‬شاک حساسیتی انافیلکتیک (‪)Anaphylactic Shock‬‬
‫شاک انافیلکتیک عبارت از پاسخ شدید به مقابل مواد اجنبی (انتی جن ها ) که داخل بدن میشود میباشد‪ .‬انتی جن ها از‬
‫طریق جلد‪ ،‬توسط سرنج یا پیچکاری ‪ ،‬یا توسط انشاق می تواند داخل بدن شود و در بدن یک نوع عکس العمل در‬
‫برابر انتی جن بوجود میاید که بنام (انافیلکسز) یاد می شود و این عکس العمل انافیلکسز سبب بوجود آمدن یک سلسله‬
‫رخداد های پی در پی میشود که در نتیجه آن حجم وعایی کاهش مییابد‪ .‬این عکس العمل میتواند خفیف ویا شدید‬
‫باشد‪ .‬در بعضی حاالت سبب تورم طرق تنفسی ‪ ,‬توسع شدید سیستم وعایی و تقبض قصبات در ریه ها میگردد و در‬
‫صورت عدم تداوی سبب مرگ مریض میگردد‪.‬‬
‫بصورت عام و خالصه می توان گفت‪ ،‬وقتی بدن نسبت به بعضی از مواد کیمیایی یا مواد خارجی عکس العمل‬
‫حساسیتی یا الرژیک نشان می‌دهد‪ ،‬گاهی این عکس العمل ممکن است بیش از حد باشد ویا این که نظر به مضریت‬
‫ماده وارده عکس العمل خیلی شدید باشد و تولید شاک نماید و همین حالت را شاک حساسیتی یا انافالکسی می گویند‬
‫معمولترین سبب شاک انافیالکتیک شامل عکس العمل الرژیک در برابر بعضی مواد غذایی‪ ،‬انتی بیوتیک‌ها‪ ،‬بعضی‬
‫ادویه و نیش زدن زنبورها وغیره می‌شود‪.‬‬
‫چگونگی فعالیت بدن انسان بصورت نورمال‬
‫‪ -۱‬حجرات یا سلول‌ها بدن برای انجام عملکرد شان به دو چیز نیاز دارند‪ :‬اوکسیجن و گلوکوز‪ .‬این دو عنصر به‬
‫سلول‌های بدن انسان اجازه می‌دهند تا انرژی تولید کنند و وظایف خاص شان را انجام دهند‪.‬‬
‫الف – اکسیجن‪ :‬اکسیجن هوا توسط تنفس از طریق ششها یا ریه‌ها وارد بدن می‌شود و مولکول‌های اکسیجن از کیسه‬
‫‌های هوایی ششها توسط کرویات سرخ خون جذب و به مالیکول‌های هموگلوبین خون متصل شده و وارد کوچک‬
‫‌ترین رگ‌های خون (شعریه ها یا مو رگ‌ها) می‌شوند و به این ترتیب وارد دوران عمومی خون می شود و زمانی‬
‫خون توسط قلب به فشار پمپ و در تمام بدن جریان پیدا می‌کنند‪ ،‬اکسیجن هم به تمام حجرات یا سلول‌های انساج بدن‬
 ‫‌رسانیده می شود و در برگشت‪ ،‬خون مواد اضافی میتابولیزم یا سوخت و ساز انساج را به جگر و هموگلوبین کاربن‬
‫دای‌ اوکسید تولید شده را گرفته و به ششها یا ریه‌ها انتقال داده و از طریق تنفس به بیرون آزاد مینماید و به این ترتیب‬
‫انتقال اوکسجن توسط عمل تنفس صورت میگیرد‪.‬‬
‫ب‪ -‬گلوکوز ‪ :‬گلوکوز از طریق غذاهایی که می‌خوریم در بدن تولید می‌شود و این گلوکوز تولید شده توسط جریان‬
‫خون در بدن دوران مینماید و با استفاده از مالیکول‌های انسولین برای «باز کردن دریجه حجرات» وارد حجرات یا‬
‫سلول های بدن می‌شود تا انرژی الزم را برای میتابولیزم یا سوخت و ساز سلولی فراهم کند‪.‬‬
‫چه عوامل و اسباب باعث شاک می شود‬
‫الف ‪ -‬زمانی که یک بی نظمی در بدن رخ میدهد‬
‫بصورت نورمال بدن از میتابولیزم یا سوخت و ساز هوازی (اکسیجن هوا آزاد) برای کار کردن حجرات استفاده‬
‫مینماید ولی اگر به حجرات اکسیجن هوازی نرسد حجرات مجبور می شوند‪ ،‬از روش غیرهوازی (فضا بسته بدون‬
‫اکسیژن) برای تولید انرژی استفاده‌کنند‪ .‬در این صورت متاسفانه ماده ای بنام لکتیک اسید به عنوان محصول فرعی‬
‫سوخت و ساز غیرهوازی تولید شده و سبب تغییر در تعادل اسیدی قلوی خون می شود و خون را اسیدی تر میسازد‬
‫و این وضعیت می‌تواند به حالتی منجر شود که در نتیجه آن‪ ،‬از حجرات مواد کیماوی سمی در جریان خون نشت‬
‫کرده و سبب آسیب به جدار رگ‌های خون می‌شوند‪ .‬این حالت غیر‌هوازی در نهایت منجر به مرگ حجرات می‌شود‪.‬‬
‫اگر تعداد زیادی سلول‌ها مواجع به مرگ شوند‪ ،‬در نتیجه آن ارگان‌های بدن دچار اختالل شده و بدن دچار عدم کفایه‬
‫و نهایتا مرگ اتفاق می‌افتد‪.‬‬
‫ب ‪ -‬در کجا بی نظمی رخ میدهد؟‬
‫‪ -۱‬سیستم اکسیجن رسانی به سلول‌های بدن به طرق مختلفی ممکن است دچار نواقص شود‪ .‬به گونه نمونه‪:‬‬
‫مقدار اکسیجن موجود در هوای تنفسی یا استنشاقی ممکن است کاهش پیدا کند مثال تنقس در ارتفاعات یا مسومیت ب‬
‫کاربن مونواکساید‪.‬‬
‫‪ -۲‬ششها یا ریه ها ممکن است قادر نباشند اکسیجن را به جریان خون انتقال بدهد‪ .‬به گونه نمونه‪:‬‬
‫الف – سینه بغل یا ذات الریه‬
‫ب – عدم کفایه یا نارسایی احتقانی قلب (در این حالت شش یا ریه از مایع پر می‌شود که بنام ادِدما ریوی یاد می‬
‫شود)‬
‫ت – ضربه یا ترومای که همراه با کوبیدگی یا فشردگی ششها باشد‪.‬‬
‫ث ‪ -‬امبولی شش یا ریه (حالتی است که بندش یک شریان خون در شش توسط یک جسم مانند لخته خون‪ ،‬حباب هوا‬
‫وغیره بوجود میاید‪).‬‬
‫‪ -۳‬ممکن است قلب قادر به پمپ خون به انداز‌ه ای کافی به انساج بدن نباشد‪ ،‬به گونه نمونه‪:‬‬
‫الف ‪ -‬حمله‌ قلبی که سبب بین رفتن انساج عضلی قلبی شده باشد در این صورت قلب نمی‌تواند با قدرت کافی خون را‬
‫به سرتا سر بدن پمپ کند‪.‬‬
‫ب – در صورت که اختالل در ریتم قلب رخ دهد‪ ،‬قلب نتواند به صورت منظم و هماهنگ تپش داشته باشد‪.‬‬
‫ت – پریکاردیت یا التهاب محفظه قلب (پریکاردیوم) یا التهاب عضلی قلب به خاطر انتانات مکروبی یا سایر علل‪،‬‬
‫ت تپش های کارا خود را از دست میدهد‪.‬‬
‫در این صورت قلب ظرفی ‌‬
‫‪ -۴‬در حالتی که تعداد کافی کرویات سرخ در خون نباشد‪ .‬اگر کرویات سرخ خون کافی نباشند (کم خونی)‪ ،‬آن گاه با‬
‫هر تپش قلب اکسیجن کافی به انساج بدن نخواهد رسید‪ ،‬به گونه نمونه‪:‬‬
 ‫الف ‪ -‬خونریزی حاد و مزمن‪،‬‬
‫ب ‪ -‬عدم توانایی مغز استخوان برای تولید کرویات سرخ خون‪،‬‬
‫ت ‪ -‬افزایش تخریب کرویات سرخ خون در بدن (به عنوان مثال‪ ،‬مرض کم خونی داسی شکل)‪.‬‬
‫‪ -۵‬ممکن است مایعات دیگر نیز به اندازه‌ ای کافی در خون موجود نباشند‪ .‬خون انسان حاوی کرویات خون (سرخ‪،‬‬
‫سفید‪ ،‬و پالکت)‪ ،‬پالسما (که بیش از ‪ ٪۹۰‬آن آب است)‪ ،‬و پروتئین‌ها و بسیاری مواد دیگر کیمیاوی مهم است‪ .‬کمبود‬
‫آب در بدن سبب دی‌هایدریش و در نتیجه می تواند باعث شاک شود‪.‬‬
‫‪ -۶‬در بعضی حالت ممکن است رگ‌های خون قادر به حفظ قوام و فشار کافی در جدار خود نباشد تا که بتواند به‬
‫خون اجازه پمپ شدن به باقی نقاط بدن را بدهد‪ .‬در حالت عادی‪ ،‬جدار رگ‌های خون برای آن که اجازه دهند خون‬
‫بر خالف قوه جاذبه زمین به نواحی باالی قلب پمپ شود تحت فشار است‪ .‬این فشار را سیستم عصبی مرکزی انسان‬
‫بصورت ناخود آگاه کنترل میکندو توسط فعالیت متقابل دو ماده‌ کیمیایی ادرنالین و استیل کولین آن را در حالت توازن‬
‫و تعادل نگهمیدارد‪.‬‬
‫اگر این سیستم ادرنالین با مشکل مواجه شود‪ ،‬آن وقت است جدار رگ‌های خون انبساط می کند یا گشاد می‌شود و‬
‫خون در قسمت‌هایی از بدن که به زمین نزدیک‌تر هستند جمع می‌شود‪ ،‬و ممکن است بازگشت آن به قلب و پمپ‬
‫مجدد به سایر قسمت‌های بدن با مشکل مواجه شود‪.‬‬
‫اعراض و عالیم شاک‬
‫اعراض و عالیم شاک اغلب مربوط به علت اصلی بروز شاک میباشد و از یک مریض تا مریض دیگر نظر به عامل‬
‫سببی شاک فرق مینماید‪.‬‬
‫زمانی یک شخصی به شاک میرود‪ ،‬مراحل مختلفی از شاک را پشت سر می‌گذارد و عالیم حیاتی او در مراحل‬
‫مختلف تغییر می‌کند و متفاوت است‪ .‬در مراحل اولیه‪ ،‬بدن سعی می‌کند با حرکت دادن مایعات از داخل حجرات یا‬
‫سلول‌ها به داخل جریان خون و با تالش برای حفظ فشار خون در محدوده‌ نورمال این تغییرات را جبران کند و ممکن‬
‫است افزایش خفیفی در ضربان قلب به وجود بیاید‪ .‬به گونه مثال‪ ،‬اگر شخصی اهدای خون به اندازه یک واحد (‪۵۰۰‬‬
‫میلی لیتر یا حدودا ‪ ۱۰‬درصد از حجم خون بدن) میکند‪ ،‬بدن او این حالت را تحمل نموده و بدنش به خوبی این کمبود‬
‫را جبران می‌کند و بعضا ممکن شخص کمی احساس سرچرخی داشته باشد ولی غالبا با نوشیدن مایعات بر طرف‬
‫می‌شود‪ .‬مثال دیگر ورزش کردن و غفلت در نوشیدن مایعات کافی در جریان و بعد از ورزش است که در نتیج ‌ه آن‬
‫احساس خستگی برای شخص پیدا می شود و با گرفتن مایعات و استراحت از بین میرود‪.‬‬
‫اما بگونه نمونه در یک حالت خونریزی غیر معمول وقتی بدن این قدرت جبران و معاضه را از دست میدهد‪،‬‬
‫سرعت تنفس سریع تر می‌شود چون بدن به این وسیله سعی می‌کند تا اکسیجن بیشتری را در کرویات سرخ‪ ،‬خون‬
‫باقیمانده جذب کند و آنرا به حجرات یا سلول‌های بدن برساند‪ ،‬به همین ترتیب مریض تکی‌کاردیا پیدا مینماید یعنی‬
‫ضربان قلب او سریع می شود‪ .‬این سریع شدن تنفس و سریع شدن ضزبان قلب حاالت معاضوی بدن هستند و هرگاه‬
‫این مکانیزم جبرانی و معاضوی بدن نه تواند ضایعات را جبران نماید در این صورت است که فشار خون شروع به‬
‫پایین شدن مینماید و بدن به کمبود اوکسجن و گلوکوز دچار شده و شاک اتفاق می افتد‪.‬‬
‫در یک تعداد از انواع شاک عالیمی مانند رنگ پریدگی‪ ،‬کبودی و سردی جلد‪ ،‬عرق فراوان‪ ،‬تندی تنفس همراه با‬
‫تالش زیاد‪ ،‬تیره و تار شدن چشم ها‪ ،‬بزرگ شدن مردمک چشم ها‪ ،‬احساس تشنگی‪ ،‬دلبدی و استفراغ‪ ،‬بی قراری و‬
‫هیجان‪ ،‬نبض تند و ضعیف‪ ،‬افت فشار خون‪ ،‬احساس خفگی‪ ،‬بی هوشی و کاهش دفع ادرار ممکن در نزد مریض‬
‫دیده شود‪.‬‬
‫تشخیص شوک‬
 ‫روشهای تشخیصی شاک همزمان و همراه با تداوی آن میباشد‪ .‬پس الزم است که دلیل اصلی مرض شناسایی شود و‬
‫گاهی سبب آن مشخص است‪ ،‬مثال‪ ،‬شخصی یک صدمه جسمانی یا تروما دارد و از زخم او خونریزی شدیدی جریان‬
‫دارد ولی در موارد دیگر‪ ،‬تشخیص شاکها دشوار است چون نوع معاینات تشخیصی مربوط به سبب شاک میباشد‪.‬‬
‫معموال تشخیص شاک از طریق سابقه طبی شخص صورت میگیرد ولی ایجاب مینماید که داکتر شخص را یک‬
‫معاین ‌ه جسمانی یا فزیکی کامل نماید و موارد زیر جدا در گرفته شود‪:‬‬
‫‪ -۱‬عالئم حیاتی مریض تحت نظارت و کنترل قرار داده شود‪ ،‬مانند فشار‪ ،‬تنفس‪ ،‬تب‪ ،‬ضربان قلب و تعداد نبض‬
‫وغیره‪.‬‬
‫‪ -۲‬معاینات البراتواری خون انجام داده شود (نوع معاینات البراتواری مربوط به مریضی یا ناراحتی اصلی شخص‬
‫میباشد‪).‬‬
‫‪ -۳‬در صورت لزوم و شکستگی ها معاینات رادیولوژی مریض انجام داده باید شود‪.‬‬
‫تداوی عاجل و خانگی مریض‬
‫اگر با شخصی برخورد کردید که به شاک رفته باشد‪ ،‬اولین عکس العمل تان باید تماس با سرویس عاجل باشد‪ .‬چون‬
‫تداوی مریضان که به شاک میروند در خانه کار درستی نیست ولی تا رسیدن امبوالنس ویا رسانیدن مریض به‬
‫شفاخانه می توانید موارد زیر را اجرا نماید‪:‬‬
‫‪ -۱‬شخص را در یک مکان امن بخوابانبد و پا های او را از سطح زمین بلند قرار داده و سعی کنید او را گرم و‬
‫راحت نگه دارید‪.‬‬
‫‪ -۲‬برای برقراری تنفس سر مریض را به یک طرف راست یا چپ دور و قرار دهید در صورتیکه کدام صدمه در‬
‫گردن نداشته باشد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اگر مریض بی هوش است‪ ،‬نفس نمی‌کشد و هیچ ضربان قلب ندارد‪ ،‬بهتر است که برای او کمک های اولیه را‬
‫شروع نماید‪ ،‬یعنی برای وی تنفس مصنوعی دهن به دهن بدهید و همچنان باالی سینه آن طبق دستور کمک های‬
‫اولیه فشار وارد نماید تا قلب دو باره به کار به افتد‪.‬‬
‫‪ -۴‬اگر مریض زخم باز و خونریزی دارد‪ ،‬کوشش شود که خونریزی با فشار بسته شود‪.‬‬
‫تداوی شوک ‪ :‬تداوی شاک در شفاخانه و در تحت مراقبت و کنترول جدی و نظر به سبب آن صورت میگیرد‪ ،‬و‬
‫لی در جریان انتقال مریض پرسونل سرویس عاجل و هرکس دیگر موارد زیر را باید در نظر داشته باشند‪:‬‬
‫اولین کار ارزیابی اولیه مریضی که دچار شاک شده است میباشد و اولین اقدام آنها اطمینان از عالیم حیاتی مریض‬
‫میباشد و این عالئم اولیه عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -۱‬باز بودن مجرای تنفسی‪ :‬ارزیابی این که آیا مریص به قدری بیدار و هوشیار است که خودش بتواند نفس بکشد ویا‬
‫اینکه چیزی راه دهن یا بینی او را مسدود کرده است و اگر ممکن باشد باز شود‪.‬‬
‫‪ -۲‬تنفس‪ :‬ارزیابی میزان تنفس و این که آیا به مریض تنفس دهن به دهن داده شود ویا از وسایل طبی مانند کیسه‬
‫هوایی و ماسک اوکسیجن ضرورت دارد‪.‬‬
‫‪ -۳‬جریان خون‪ :‬ارزیابی کیفیت فشار خون و تعیین این که آیا برای رساندن مایع یا ادویه ها جهت کمک به فشار‬
‫خون به تزریق داخل وریدی نیاز است یعنی کنول گذاشته شود‪.‬‬
‫‪ -۴‬اگر خونریزی آشکاری وجود داشته باشد‪ ،‬سعی شود تا آن را با فشار مستقیم کنترل و بسته شود‪.‬‬
‫‪ -۵‬برای حصول اطمینان از آن که قند خون مریض پایین نباشد‪ ،‬به یک دستگاه تست قند خون (انگشتی) نیاز است‪.‬‬
‫‪ -۶‬بصورت کل تداوی مریص در شفاخانه نظر به سبب شاک آن اجرا می شود‪.‬‬