មេម ៀនទ១ី សុមី នម៉ាទច

ិ ននចំនច
ុ ប
ូ ធាតុ
(Chapitre1: Cinématique du point materiel)

1
1. សេចក្ដសី ្ដម
ី ​

1.1. ស អ្
ី ជា
វី េសី េម៉ាទច
ិ ?(Quelle est la cinématique?)
• េសី េម៉ាទច
ិ គជា
ឺ ការេក្
ិ ាទ្ទេ
ឹ សដី មកាេច
ិ ដែល​ចលនានេចំេចរូបធា ​េង
ិ ចលនាអ្ងគធា ទ្ វូ បាេសគ
េក្
ិ ា​សោយមេ
ិ គិ ពប
ី ពវសេ (ក្មល ំង) ដែលបងកឲ្យមេចលនា​េង
ិ មេ
ិ គិ បា ភូ សិ ្េងៗដែល
មេឥទធព
ិ លសលច
ី លនាសទ។​​

• ភាពសៅសេងៀម​េង
ិ ភាពមេចលនា​គជា
ឺ ស្ថាេភាពពរី របេ់អ្ងគធា មួយ។

- អ្ងគធា មួយទ្ វូ បាេេមគល់ថាសៅសេងៀម​សបវា

ី មេ
ិ ផ្លលេ់បូ រទ
ដ ត
ី ង ឹ មជ្ឃោាេជ្វំ ិញ។
ំ របេ់វាស ៀបេង

- អ្ងគធា មួយទ្ វូ បាេេមគល់ថាមេចលនាសបវា

ី ផ្លលេ់បូ រទ
ដ ត
ី ង ឹ មជ្ឃោាេជ្វំ ិញ។
ំ របេ់វាស ៀបេង

2
1. សេចក្ដីស្ដីម​

1.2. ចំេចរូបធា (Définition d’un point matériel)

• សគសៅទ្បព័េធសមកាេិចមួយជាចំេចរូបធា កាលណាវ ិមទ្ របេ់វា ូចណាេ់សោយ
ស ៀបេង
ឹ លក្ខណៈទ្បដវងនេចលនា(ចមងយចរ ឬកាំគេលង….)។ ក្នងការអ្េវ ត សគក្៏
អាចចា ់ទក្អ្ងគធា រងដែលស
ឹ ដវី ចលនារ ំក្ល
ិ (គ្មាេរងវល
ិ ) ជាចំេចរូបធា បាេ
ដែរ។

• On appelle point matériel ou masse ponctuelle un système

mécanique qu'il est possible de modéliser par un point géométrique
M auquel est associée sa masse m. Il s'agit souvent d'un système
dont les dimensions sont petites devant les distances
caractéristiques du mouvement étudié (distance parcourue, rayon
d'une orbite...). En pratique, il faut un système sans déformation
(généralement nommé « solide ») ni rotation.

3
1. សេចក្ដសី ្ដីម​
1.3. ទ្មុយលំេ​េង
ិ ទ្មុយសពល ( Repère d’espace et repère de temps)

សែីមបេ
ី ិក្ាចលនាណាមួយ​អ្នក្េសងក ទ្ ូវក្ំណ ទ
់ ត
ី ង
ំ របេ់វាសោយសទ្បី៖

- ក្នងលំេ ( ជាលំេអ្គ
ឺ ែ
លី ​ឬលំេបទ
ី េ
ិ ) េង
ិ

- តមសពលសវលា​(ជាសពលសវលាោច់ខា មិេអាទ្េ័យេឹងអ្នក្េសងក )

Pour étudier le mouvement d’un point matériel un observateur doit repérer leur
position :
- dans l’espace (l’espace est Euclidien ( à trois dimensions)) ;
- dans le temps (le temps est absolu (indépendant de l’observateur))

4
1. សេចក្ដសី ្ដម
ី ​
1.3.1 ទ្មុយលំេ​( Repère d’espace)

• ទ្មុយលំេរក្ំណ ់សោយគល់ ទ្មុយ 𝑂 េង

ិ អ្័ក្េដក្ង​ដែលសគសៅទ្បព័េធ ទ្មុយអ្រ ូណរម៉ាល់​ឬ
ទ្បព័េធក្ូអ្រសោសេរ។​តមរយៈទ្បពេធ ទ្មុយសេេះ​អ្នក្េសងក អាចក្ំណ ទ
់ ត
ី ង
ំ របេ់ចល័ ​ទេ
ិ សៅ
ចលនា​…។​

Repère dans un plan Repère dans l'espace

5
1. សេចក្ដសី ្ដីម​

1.3.2 ទ្មុយសពល​( Repère de temps)

• សែីមបអា
ី ចស្លីយសៅេឹងេំេរួ ថា “សពលណា?” សគទ្ ូការអ្នក្ក្ ់ទ្តសពលសវលា។​រយៈសពលរវាងសេ
ការណ៍ពីរ​ឬខណៈសពលពីរទ្ ូវវាេ់សោយសទ្បីនាឡកា
ិ ​​ឬឧបក្រវាេ់សពលសវលាទ្ក្ូណូដម៉ាទ្ ។

6
 z

1. សេចក្ដសី ្ដម
ី ​
y
1.4 ទ្បព័េធសោង (Les référentiels) O 
x
ក្នងអ្ ាេ័យរូបវ ិទា​ទ្បព័េធសោងគេ
ឺ ំសៅសលីវ ាដែលមេភាាប់សោយ ទ្មុយលំេរ​េង
ិ ទ្មុយសពល​េង
ិ សៅជាប់េង
ឹ អ្នក្
េសងក (មេ
ិ មេចលនាស ៀបេឹងអ្នក្េសងក ) ។​ទ្បព័េធសោងមេែូចជា៖​

- ទ្បព័េធសោងកាលសី ឡ​ឬទ្បព័េធសោងេច
ិ ល

- ទ្បព័េធសោងមិេកាលីសឡ​ឬទ្បព័េធសោងអ្េិចល

- ទ្បព័េធសោងែី(Référentiel terrestre)

- ទ្បព័េធសោង​géocentrique

- ទ្បព័េធសោងក្ូដពេិច(Référentiel de Copernic)

- ទ្បព័េធសោងសក្ដពល(Référentiel de Kepler)

- ទ្បព័េធសោង្ចិ ម៉ាេ់(Référentiel barycentrique)

7
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.1. ទីតង
ំ ​ចមងយចរ​េិងបមលេ់ទី

𝑥3 𝑥1 𝑥2
𝑥
𝑂
𝒕𝟑 𝒕𝟏 𝒕𝟐

𝑥1 = 𝑥 𝑡1 : ជាទត
ី ង
ំ របេ់ចល័ សៅខណៈ 𝑡1 , (𝑥1 > 0)
ជាទូសៅ៖ 𝑥 = 𝑥 𝑡 : ជាទត
ី ង
ំ របេ់ចល័ សៅខណៈ 𝑡,
𝑥2 = 𝑥 𝑡2 : ជាទត
ី ង
ំ របេ់ចល័ សៅខណៈ 𝑡2 , (𝑥2 > 0)
• 𝑥 > 0 ចល័ សៅខាស្ថដគ
ំ ល់𝑂 (ចមងយ 𝑥 ពគ
ី ល់ 𝑂)
𝑥3 = 𝑥 𝑡3 : ជាទត
ី ង
ំ របេ់ចល័ សៅខណៈ 𝑡3 , (𝑥3 < 0) • 𝑥 < 0 ចល័ សៅខាងស្វងគល់𝑂 (ចមងយ 𝑥 ពីគល់ 𝑂)

8
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.1. ទីតង
ំ ​ចមងយចរ​េិងបមលេ់ទី

Δ𝑥 > 0 Δ𝑥 = 𝑥2 − 𝑥1 > 0 ជាបមល់ទីរបេ់ចល័ ក្នងរយៈសពល​Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1

Δ𝑆 = 𝑥2 − 𝑥1 > 0 ជាចមងយចររបេ់ចល័ ក្នងរយៈសពល Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1
ΔS= Δ𝑥

Δ𝑥 < 0 Δ𝑥 = 𝑥2 − 𝑥1 < 0 ជាបមល់ទីរបេ់ចល័ ក្នងរយៈសពល​Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1

Δ𝑆 = 𝑥2 − 𝑥1 > 0 ជាចមងយចររបេ់ចល័ ក្នងរយៈសពល Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1
ΔS= |Δ𝑥|

ΔS
Δ𝑥 Δ𝑥 = 𝑥2 − 𝑥1 > 0 ជាបមល់ទរី បេ់ចល័ ក្នងរយៈសពល​Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1
Δ𝑆 = 𝑥3 − 𝑥1 + 𝑥3 − 𝑥2 > 0 ជាចមងយចររបេ់ចល័ ក្នងរយៈសពល
Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1
ΔS > Δ𝑥

9
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.2. សលបឿេម យម
𝑥1 𝑥2
𝑥
𝑂

𝒕𝟏 𝒕𝟐

ចមងយចរ
សលបឿេម យមតមចមងយចរ =
Δ𝑆 Δ𝑥 𝑥 −𝑥
→ 𝑣ҧ =< 𝑣 > = Δ𝑡 = Δ𝑡 = 𝑡2 −𝑡 1 , 𝑣ҧ > 0
រយៈសពល 2 1

បមលេ់ទី
សលបឿេម យមតមបមលេ់ទី =
Δ𝑥 𝑥 −𝑥
→ 𝑣𝑥ҧ =< 𝑣𝑥 > = Δ𝑡 = 𝑡2−𝑡 1 , 𝑣𝑥ҧ > 0
រយៈសពល 2 1

10
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.2. សលបឿេម យម
𝑥2 𝑥1
𝑥
𝑂

𝒕𝟐 𝒕𝟏

ចមងយចរ
សលបឿេម យមតមចមងយចរ =
Δ𝑆 |Δ𝑥| |𝑥 −𝑥 |
→ 𝑣ҧ =< 𝑣 > = = = 2 1 𝑣ҧ > 0
រយៈសពល Δ𝑡 Δ𝑡 𝑡2 −𝑡1

បមលេ់ទី
សលបឿេម យមតមបមលេ់ទី =
Δ𝑥 𝑥 −𝑥
→ 𝑣𝑥ҧ =< 𝑣𝑥 > = Δ𝑡 = 𝑡2−𝑡 1 , 𝑣𝑥ҧ < 0
រយៈសពល 2 1

11
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.2. សលបឿេម យម

𝑥1 𝑥2 𝑥3
𝑥
𝑂

𝒕𝟏 𝒕𝟐

ចមងយចរ
សលបឿេម យមតមចមងយចរ =
Δ𝑆 𝑥3 −𝑥1 + 𝑥3 −𝑥2
→ 𝑣ҧ =< 𝑣 > = Δ𝑡 = , 𝑣ҧ > 0
រយៈសពល 𝑡2 −𝑡1

បមលេ់ទី
សលបឿេម យមតមបមលេ់ទី =
Δ𝑥 𝑥 −𝑥
→ 𝑣𝑥ҧ =< 𝑣𝑥 > = = 2 1 , 𝑣𝑥ҧ > 0
រយៈសពល Δ𝑡 𝑡2 −𝑡1

12
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.3. សលបឿេខណៈ

Δ𝑥 𝑑𝑥 • សបី 𝑣𝑥 > 0 ចល័ ក្ំពងមេចលនាតមទិេសៅវ ិជ្ាមេនេ 𝑥

សលបឿេខណៈ 𝑣𝑥 = lim 𝑣𝑥ҧ = lim = = 𝑥ሶ ,
Δ𝑡→0 Δ𝑡→0 Δ𝑡 𝑑𝑡 • សបី 𝑣𝑥 < 0 ចល័ ក្ំពងមេចលនាតមទិេសៅអ្វ ិជ្ាមេនេ 𝑥

ម៉ាូឌលសលបឿេខណៈ 𝑣 = 𝑣𝑥 > 0, ∀𝑡

សលបឿេម យម

13
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.4. េំទេះ

បដទ្មបទ្មួលសលបឿេខណៈ 𝑣𝑥 𝑡2 − 𝑣𝑥 𝑡1 Δ𝑣𝑥
េំទេះម យម = → 𝑎ത𝑥 =< 𝑎𝑥 > = =
រយៈសពល 𝑡2 − 𝑡1 Δ𝑡

េំទេះខណៈ 𝑎𝑥 = lim 𝑎ത𝑥 = lim

Δ𝑣𝑥 𝑑𝑣𝑥
= = 𝑣ሶ𝑥 = 𝑥ሷ
Δ𝑡→0 Δ𝑡→0 Δ𝑡 𝑑𝑡

• សបី 𝑎𝑥 > 0 ចល័ មេេំទេះតមទេ

ិ សៅវ ិជ្ាមេនេ 𝑥
• សបី 𝑎𝑥 < 0 ចល័ មេេំទេះតមទិេសៅអ្វ ិជ្ាមេនេ 𝑥

* សបី 𝑎𝑥 . 𝑣𝑥 > 0 ចល័ មេចលនាេ្េះ

** សបី 𝑎𝑥 . 𝑣𝑥 < 0 ចល័ មេចលនាយឺ
14
3. ចលនាទ្ ង់មួយវមទ្
ិ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3.5. ចលនាទ្ ង់មេេំទេះសេរ

𝑣𝑥 = 𝑣𝑥 0 + 𝑎𝑥 𝑡 = 𝑣0 + 𝑎𝑡
• 𝑎𝑥 = 𝑎 = 𝑐𝑡𝑒 សេរ ⇒ ቐ 1 1
𝑥 = 𝑥 0 + 𝑣𝑥 0 . 𝑡 + 𝑎𝑥 𝑡 2 = 𝑥0 + 𝑣0 𝑡 + 𝑎. 𝑡 2
2 2

* 𝑥 𝑡 = 𝑥, 𝑣𝑥 (𝑡) = 𝑣𝑥
** 𝑥 0 = 𝑥0 , 𝑣𝑥 0 = 𝑣𝑥0 = 𝑣0 𝟎: 𝟎𝟎

• វ ិបាក្៖ េមគល់៖
𝑣𝑥0 = 𝑣0 > 0
𝑣𝑥 −𝑣𝑥0 𝑣𝑥2 −𝑣𝑥1 𝑥
𝑎ത𝑥 = 𝑎𝑥 = = =⋯ 𝑂 𝑥0 > 0
𝑡 𝑡2 −𝑡1

𝑣𝑥2 − 𝑣𝑥20 = 2𝑎𝑥 𝑥 − 𝑥0 𝑣𝑥0 = 𝑣0 < 0

𝑥
𝑂 𝑥0 > 0
𝑣𝑥22 − 𝑣𝑥21 = 2𝑎𝑥 𝑥2 − 𝑥1
𝑣𝑥0 = 𝑣0 > 0
𝑣𝑥0 +𝑣𝑥
𝑣𝑥ҧ = 𝑥
2 𝑥0 < 0 𝑂
15
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.6. ចលនាទនាលក្់សេរ ី

16
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.6. ចលនាទនាលក្់សេរ ី

• ខណៈ​𝑡 = 0: 𝑦 0 = 0, 𝑣𝑦 0 = 0

𝑔 𝑂 , 𝑡 = 0 • េំទេះ​𝑎𝑦 = 𝑔 = សេ

𝑣𝑦 = 𝑣𝑦 0 + 𝑎𝑦 𝑡 = 0 + 𝑔𝑡 = 𝑔𝑡
⇒൞ 1 1 1
𝑦 = 𝑦 0 + 𝑣𝑦 0 . 𝑡 + 𝑎𝑦 𝑡 2 = 0 + 0. 𝑡 + 𝑔. 𝑡 2 = 𝑔𝑡 2
2 2 2

17
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.6. ចលនាទនាលក្់សេរ ី

• ខណៈ​𝑡 = 0: 𝑦 0 = 𝑦0 , 𝑣𝑦 0 = 0

• េំទេះ​𝑎𝑦 = −𝑔 = សេ
𝑔 𝑡=0
𝑣𝑦 = 𝑣𝑦 0 + 𝑎𝑦 𝑡 = 0 − 𝑔𝑡 = −𝑔𝑡
⇒൞ 1 1 1
𝑦 = 𝑦 0 + 𝑣𝑦 0 . 𝑡 + 𝑎𝑦 𝑡 2 = 𝑦0 + 0. 𝑡 − 𝑔. 𝑡 2 = 𝑦0 − 𝑔𝑡 2
2 2 2

18
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.7. ការវ ិភាគទ្កាភច ់ ួយវ ិមទ្

ិ នេចលនាទ្ ងម

សមគណទ្បាប់ទិេនេបនា្ ់កា ់ពីរចំេចសលីទ្កាបទីតង

ំ អ្េគមេ៍សពល
𝑥 − 𝑡 គជា
ឺ សលបឿេម យម 𝑣𝑥ҧ សៅចសនាលេះខណៈសពលនេចំេចទំងពីរសនាេះ

ឧទេរណ៍

3.0𝑠 → 4.0𝑠: 𝑣𝑥ҧ =? 𝑣𝑥 =? 𝑎𝑥 =?

19
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.7. ការវ ិភាគទ្កាភច ់ ួយវ ិមទ្

ិ នេចលនាទ្ ងម

សមគណទ្បាប់ទិេនេបនា្ ់ប៉ាេះទ្ ង់ចំេចមួយសលីទ្កាប ទីតង

ំ អ្េគមេ៍សពល
(𝑥 − 𝑡) គឺជាសលបឿេខណៈ 𝑣𝑥 សៅទ្ ង់ខណៈសពលសនាេះ

ឧទេរណ៍

1) 𝑣𝑥 𝑡4 =?
2) ចូរបំសពញេញ្ញា > ឬ < ក្នងចសនាលេះខាងសទ្កាម
• 𝑣𝑥 𝑡1 _______0,
• 𝑣𝑥 𝑡2 _______0 ,
• 𝑣𝑥 𝑡5 _______0
20
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.7. ការវ ិភាគទ្កាភច ់ ួយវ ិមទ្

ិ នេចលនាទ្ ងម

• សមគណទ្បាប់ទិេនេបនា្ ់កា ់ពីរចំេចសលីទ្កាប សលបឿេអ្េគមេ៍សពល (𝑣𝑥 − 𝑡)គឺជាេំទេះម យម 𝑎ത𝑥

សៅចសនាលេះខណៈសពលនេចំេចទំងពរី សនាេះ។
• សមគណទ្បាប់ទិេនេបនា្ ់ប៉ាេះទ្ ង់ចំេចមួយសលទ្ី កាប សលបឿេអ្េគមេ៍សពល 𝑣𝑥 − 𝑡 គជា
ឺ េំទេះខណៈ
𝑎𝑥 សៅទ្ ង់ខណៈសពលសនាេះ

សមគណទ្បាប់ទិេនេបនា្ ់សេេះជាេំទេះម យម
ចសនាលេះសពល​𝑡1 េិង 𝑡2
សមគណទ្បាប់ទិេនេបនា្ ់ប៉ាេះសេេះជាេំទេះសៅ
ខណៈ​𝑡1

21
 ់ ួយវ ិមទ្ ​(CINÉMATIQUE EN UNE DIMENSION)
3. ចលនាទ្ ងម

3.7. ការវ ិភាគទ្កាភច ់ ួយវ ិមទ្

ិ នេចលនាទ្ ងម

ឧទេរណ៍

រវាងរេយេត 𝐴 េង
ិ រេយេត 𝐵 ចូរសទ្បៀបស ៀប៖
• េំទេះម យមរវាងរេយេតទង
ំ ពី រ

• េំទេះខណៈរវាងរេយេតទង
ំ ពី រ

• ចមងយចរេរបរវាងរេយេតទង
ំ ពី រ

22
4. ចលនាពរី វ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.1 វ ិក្ទ័រទីតង
ំ ​អាប់េីេសកាង​ចមងយចរ​​េិងបមលេ់ទី

ទត
ី ង
ំ របេ់ចេ
ំ ចចល័ 𝑃 សៅខណៈ 𝑡 ណាមួយទ្ ូវបាេក្ំណ ់

សោយវ ិចទ័រ 𝑂𝑃 = 𝑟(𝑡)

Ԧ សៅថាវ ិចទ័រទត
ី ង
ំ ។

Dans un référentiel , la position d’un point matériel 𝑃

à l’instant 𝑡 est définie par le vecteur 𝑂𝑃 = 𝑟(𝑡)
Ԧ ,
appelé vecteur position.
𝑦

𝑡
𝑃

𝑂𝑃 = 𝑟(𝑡)
Ԧ
𝑂 𝑥

23
4. ចលនាពរី វ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.1 វ ិក្ទ័រទីតង
ំ ​អាប់េីេសកាង​ចមងយចរ​​េិងបមលេ់ទី

អាប់េេី សកាង៖ អាប់េេ

ី សកាងនេចំេច 𝐴 សលីដខេសកាង 𝐶 គឺជា​ នមល
ពិជ្គណិ 𝑠 ដែល នមលោច់ខា របេ់វាសេាីេឹងទ្បដវងដខេសកាង 𝑂′𝑃
෪ េិង
෪ = 𝑠(𝑡)
𝑂′𝑃
េញ្ញាគបឺ ញ្ញាក្់ទេ
ិ សៅនេចលនា។
On appelle abscisse curviligne du point 𝐴 de la courbe (𝐶) le
nombre algébrique 𝑠 dont la valeur absolue est égale à la
longueur de l’arc curviligne 𝑂෪
′ 𝑃 et dont le signe est celui du sens

de parcours de O′ 𝑃.

𝑦 ෪ = 𝑠(𝑡)
𝑂′𝑃

𝑡
𝑃
𝑂′

𝑂𝑃 = 𝑟(𝑡)
Ԧ (𝑠)
𝑂 𝑥

24
4. ចលនាពរី វ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.1 វ ិក្ទ័រទីតង
ំ ​អាប់េីេសកាង​ចមងយចរ​​េិងបមលេ់ទី

ក្នងរយៈសពល​Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1 សគមេ៖
• ចមងយចរគ​ឺ Δ𝑠 = 𝑃
෫1 𝑃2 = 𝑠 𝑡2 − 𝑠 𝑡1
Δ𝑠
• បមលេ់ទីគឺ​Δ𝑂𝑃 = 𝑃1 𝑃2 = 𝑂𝑃2 − 𝑂𝑃1

• ជាម៉ាូឌល​ Δ𝑂𝑃 = 𝑂𝑃2 − 𝑂𝑃1 ≤ Δ𝑠 Δ𝑂𝑃

𝑦
Δ𝑠
𝑃1
𝑃2
𝑡1 𝑡2 Δ𝑂𝑃
𝑃
𝑂′ 𝑟(𝑡
Ԧ 1)
𝑟(𝑡
Ԧ 2)
(𝑠)
𝑂 𝑥

25
4. ចលនាពរី វ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.1 វ ិក្ទ័រទីតង
ំ ​អាប់េីេសកាង​ចមងយចរ​​េិងបមលេ់ទី

*ធា ចមងយចរ​េិងធា បមលេ់ទី

កាលណា 𝑡2 ≈ 𝑡1 សនាេះ Δ𝑡 = 𝑑𝑡 សៅថាធា រយៈសពល។

ក្នងរយៈសពល 𝑑𝑡 សេេះសគបាេ៖ Δ𝑠
• ចមងយចរ Δ𝑠 = 𝑠 𝑡2 − 𝑠 𝑡1 = 𝑑𝑠 សៅថាធា ចមងយចរ
Δ𝑂𝑃
• បមលេ់ទី Δ𝑂𝑃 = 𝑃1 𝑃2 = 𝑂𝑃2 − 𝑂𝑃1 = 𝑑𝑂𝑃 សៅថាធា បមលេ់ទី

​ក្រណីសេេះ​ធា ចមងយចរ = ម៉ាូឌលធា បមលេ់ទី 𝑑𝑠 = ‖𝑑𝑂𝑃‖

𝑦
𝑃1 𝑑𝑠 𝑃2

𝑑𝑂𝑃
𝑡1 𝑡2 ≈ 𝑡1
𝑟Ԧ1 𝑟Ԧ2
𝑃
𝑂′

(𝑠)
𝑂 𝑥
26
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

ធ ូអ្សោសេរសែកា បលង់​(𝑥𝑂𝑦)
4.2 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្
𝒚

• វ ិក្ទ័រទីតង
ំ នេចំេចច័ល 𝑃 សៅខណៈ 𝑡 គឺ៖

គេលងច
​ លនា 𝑂𝑃 = 𝑟Ԧ 𝑡 = 𝑥 𝑢𝑥 + 𝑦 𝑢𝑦

• ដែល​𝑥 = 𝑥 𝑡 , េិង 𝑦 = 𝑦(𝑡) សៅថាេមីការបា៉ា

𝑃(𝑥, 𝑦)
𝑦 រ៉ា ដម៉ាទ្ ​នេចលនារបេ់ចំេច 𝑃

𝒖𝒚 • ទំនាក្់ទំេងគ្មាេ​𝑡 រវាង​𝑥 េិង 𝑦 គឺ 𝑓 𝑥, 𝑦 = 0

𝑂𝑃 = 𝑟(𝑡)
Ԧ
សៅថាេមីការគេលង​ នេចលនារបេ់ចំេច 𝑃
𝑶 𝑥 𝒙
𝒖𝒙

27
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

ធ ូអ្សោសេរសែកា បលង់​(𝑥𝑂𝑦)
4.2 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្

𝑦 • វ ិក្ទ័របមលេ់ទច
ី សនាលេះខណៈ 𝑡1 េង
ិ 𝑡2 គ៖
ឺ
𝒕𝟏 Δ𝑟Ԧ 𝑡 = 𝑟Ԧ2 − 𝑟Ԧ1 = Δ𝑥 𝑢𝑥 + Δ𝑦 𝑢𝑦
𝒕𝟐

ដែល​Δ𝑥 = 𝑥2 − 𝑥1 , េង
ិ Δ𝑦 = 𝑦2 − 𝑦1
𝑃1 (𝑥1 , 𝑦1 ) Δ𝑆
𝑃2 (𝑥2 , 𝑦2 )
• ចមងយចរចសនាលេះខណៈ 𝑡1 េង
ិ 𝑡2 គ៖
ឺ
𝑡2 𝑡2
𝑟1 𝑟2
Δ𝑆 = 𝑆1 − 𝑆2 = න 𝑑𝑠 = න 𝑥ሶ 2 + 𝑦ሶ 2 𝑑𝑡
𝒖𝒚 𝑡1 𝑡1
• វ ិក្ទ័សលបឿេម យមគិ តមបមលេ់ទី​ សៅចសនាលេះខណៈ
𝑡1 េង
ិ 𝑡2 គ៖
ឺ
𝑶
𝒖𝒙 𝑥 Δ𝑟Ԧ Δ𝑥 Δ𝑦
< 𝑣Ԧ > = = 𝑢𝑥 + 𝑢
Δ𝑡 Δ𝑡 Δ𝑡 𝑦

• សលបឿេម យម​គិតមចមងយចរ​សៅចសនាលេះខណៈ 𝑡1
េង
ិ 𝑡2 គ៖
ឺ
𝑡2
Δ𝑠 1
<𝑣 >= = න 𝑥ሶ 2 + 𝑦ሶ 2 𝑑𝑡
Δ𝑡 Δ𝑡
𝑡1
28
 4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

ធ ូអ្សោសេរសែកា បលង់​(𝑥𝑂𝑦)
4.2 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្

𝒚 • សលបឿេខណៈ​𝑣Ԧ = 𝑣𝑥 𝑢𝑥 + 𝑣𝑦 𝑢𝑦
𝑡
𝑑 𝑟Ԧ 𝑑 𝑑𝑥 𝑑𝑦
• 𝑣Ԧ = = 𝑥𝑢𝑥 + 𝑦𝑢𝑦 = 𝑢𝑥 + 𝑢𝑦 = 𝑥𝑢
ሶ 𝑥 + 𝑦𝑢
ሶ 𝑦
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑑𝑥 𝑑𝑦
𝑣𝑥 = = 𝑥ሶ , 𝑣𝑦 = = 𝑦ሶ
𝑣Ԧ𝑥 𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑦(𝑡)
𝑣Ԧ𝑦 𝑣(𝑡)
Ԧ 𝑑𝑥 2 𝑑𝑦 2
ម៉ាូឌលសលបឿេ​ 𝑣Ԧ =
𝑑𝑠
• 𝑣𝑥2 + 𝑣𝑦2 = + =
គេលង​ចលនា
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡

𝑟(𝑡)
Ԧ • េំទេះខណៈ​ 𝑎 = 𝑎𝑥 𝑢𝑥 + 𝑎𝑦 𝑢𝑦
𝒖𝒚

𝑶 𝑥(𝑡)
𝒙 • 𝑎Ԧ =
𝑑𝑣
=
𝑑
𝑣𝑥 𝑢𝑥 + 𝑣𝑦 𝑢𝑦 =
𝑑𝑣𝑥
𝑢𝑥 +
𝑑𝑦
𝑢𝑦 = 𝑥𝑢
ሷ 𝑥 + 𝑦𝑢
ሷ 𝑦
𝒖𝒙 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑑𝑣𝑥 𝑑𝑣𝑦
𝑎𝑥 = = 𝑣ሶ𝑥 = 𝑥ሷ , 𝑎𝑦 = = 𝑣ሶ𝑦 = 𝑦ሷ
𝑑𝑡 𝑑𝑡

• ម៉ាូឌលេំទេះ​ 𝑎Ԧ = 𝑎𝑥2 + 𝑎𝑦2

29
 4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

ធ ូអ្សោសេរសែកា បលង់​(𝑥𝑂𝑦)
4.2 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្

𝒚 • សលបឿេខណៈ​𝑣Ԧ = 𝑣𝑥 𝑢𝑥 + 𝑣𝑦 𝑢𝑦
𝑡
Δ𝑟Ԧ 𝑑 𝑟Ԧ
• 𝑣Ԧ = lim < 𝑣Ԧ > = lim =
Δ𝑡→0 Δ𝑡→0 Δ𝑡 𝑑𝑡

𝑑 𝑑𝑦
= 𝑥𝑢𝑥 + 𝑦𝑢𝑦 𝑢𝑦 = 𝑥𝑢
ሶ 𝑥 + 𝑦𝑢
ሶ 𝑦
𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑎Ԧ𝑥
𝑦(𝑡) 𝑑𝑥 𝑑𝑦
𝑣𝑥 = = 𝑥ሶ , 𝑣𝑦 = = 𝑦ሶ
𝑣(𝑡)
Ԧ 𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑎Ԧ𝑦
𝑎(𝑡)
Ԧ គេលង​ចលនា
𝑑𝑥 2 𝑑𝑦 2
ម៉ាូឌលសលបឿេ​ 𝑣Ԧ =
𝑑𝑠
𝑟(𝑡)
Ԧ • 𝑣𝑥2 + 𝑣𝑦2 = + =
𝒖𝒚 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡

• េំទេះខណៈ​ 𝑎 = 𝑎𝑥 𝑢𝑥 + 𝑎𝑦 𝑢𝑦
𝑶 𝑥(𝑡)
𝒙
𝒖𝒙 𝑑𝑣 𝑑 𝑑𝑣𝑥 𝑑𝑦
• 𝑎Ԧ = = 𝑣𝑥 𝑢𝑥 + 𝑣𝑦 𝑢𝑦 = 𝑢𝑥 + 𝑢𝑦 = 𝑥𝑢
ሷ 𝑥 + 𝑦𝑢
ሷ 𝑦
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑑𝑣𝑥 𝑑𝑣𝑦
𝑎𝑥 = = 𝑣ሶ𝑥 = 𝑥ሷ , 𝑎𝑦 = = 𝑣ሶ𝑦 = 𝑦ሷ
𝑑𝑡 𝑑𝑡

• ម៉ាូឌលេំទេះ​ 𝑣Ԧ = 𝑎𝑥2 + 𝑎𝑦2

30
 4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.3 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្
ធ ូអ្សោសេរ​បូដ៉ា ល​(𝑂𝑟𝜃)

• ក្ូរអ្រសោសេនេ 𝑃 ក្ំណ ់សោយ​(𝑟, 𝜃)

𝑃(𝑟, 𝜃) • វ ិក្ទ័រទត
ី ង
ំ ក្ំណ ់សោយ៖ 𝑟Ԧ = 𝑟u𝑟

• 𝑟 សៅថាកាំបូដ៉ា ល(rayon polaire)

គេលង​ចលនា
𝑢𝑟 𝑟(𝑡)
Ԧ • 𝜃 សៅថាមប
ំ ូដ៉ា ល (angle polaire)
𝑢𝜃 𝜃
𝑶 𝒙 • 𝑢𝑟 សៅថាវ ិចទ័រឯក្តរ៉ា ែាល់

• 𝑢𝜃 សៅថាវ ិចទ័រឯក្តអ្រ ូរ៉ាែាល់

31
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.3 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្
ធ ូអ្សោសេរ​បូដ៉ា ល​(𝑂𝑟𝜃)

• វ ិក្ទ័របមលេ់ទច
ី សនាលេះខណៈ 𝑡1 េង
ិ 𝑡2 គ៖
ឺ
𝒕𝟏 𝑟Ԧ2 − 𝑟Ԧ1 = Δ𝑟Ԧ = Δ 𝑟𝑢𝑟 = Δ𝑟 𝑢𝑟 + 𝑟Δ𝑢𝑟
𝒕𝟐
ដែល​Δ𝑟 = 𝑟2 − 𝑟1 , េិង Δ𝑢𝑟 = 𝑢𝑟2 − 𝑢𝑟1
𝑃1 (𝑥1 , 𝑦1 ) Δ𝑆
𝑃2 (𝑥2 , 𝑦2 )
• ចមងយចរចសនាលេះខណៈ 𝑡1 េិង𝑡2 គឺ៖
𝑡2 𝑡2
𝑟1 𝑟2 Δ𝑆 = 𝑆1 − 𝑆2 = න 𝑑𝑠 = න ሶ 2 𝑑𝑡
𝑟ሶ 2 + (𝑟𝜃)
𝑢𝑟1 𝑡1 𝑡1
𝑢𝑟2 • វ ិក្ទ័សលបឿេម យមគិ តមបមលេ់ទី​ សៅចសនាលេះខណៈ
𝑡1 េង
ិ 𝑡2 គ៖
ឺ
𝑶
𝑥 Δ𝑟Ԧ Δ𝑟 Δ𝑢𝑟
< 𝑣Ԧ > = = 𝑢𝑟 + 𝑟
Δ𝑡 Δ𝑡 Δ𝑡

• សលបឿេម យម​គត
ិ មចមងយចរ​សៅចសនាលេះខណៈ 𝑡1
េិង𝑡2 គឺ៖
𝑡2
Δ𝑠 1
<𝑣 >= = න ሶ 2 𝑑𝑡
𝑟ሶ 2 + (𝑟𝜃)
Δ𝑡 Δ𝑡
𝑡1
32
 4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.3 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្
ធ ូអ្សោសេរ​បូដ៉ា ល​(𝑂𝑟𝜃)

𝑡 • សលបឿេខណៈ​ 𝑣Ԧ = 𝑣𝑟 𝑢𝑟 + 𝑣𝜃 𝑢𝜃

𝑑 𝑟Ԧ 𝑑 𝑑𝑟 𝑑𝑢𝑟
• 𝑣Ԧ = = 𝑟𝑢𝑟 = 𝑢 +𝑟 = 𝑟𝑢 ሶ 𝜃
ሶ 𝑟 + 𝑟𝜃𝑢
𝑣Ԧ𝑟 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑟 𝑑𝑡

𝑑𝑟 𝑑𝜃
𝒗 𝑣𝑟 = = 𝑟ሶ , 𝑣𝜃 =𝑟 = 𝑟𝜃ሶ
𝑑𝑡 𝑑𝑡
𝑂′
គេលង​ចលនា
𝑣Ԧ𝜃
𝑟(𝑡)
Ԧ
ម៉ាូឌលសលបឿេ​ 𝑣Ԧ =
𝑑𝑠
𝒖𝒓 • 𝑣𝑟2 + 𝑣𝜃2 =
𝑑𝑡
𝒖𝜽
𝑶 𝒙

33
 4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.3 េិក្ាចលនាសោយសទ្បីទ្បព័េក្
ធ ូអ្សោសេរ​បូដ៉ា ល​(𝑂𝑟𝜃)

𝑡
• េំទេះខណៈ​𝑎Ԧ = 𝑎𝑟 𝑢𝑟 + 𝑎𝜃 𝑢𝜃

𝑎Ԧ 𝑟 𝑑𝑣 𝑑 𝑑 𝑑
ሶ 𝜃)
• 𝑎Ԧ = = 𝑣𝑟 𝑢𝑟 + 𝑣𝜃 𝑢𝜃 = 𝑟𝑢
ሶ 𝑟 + (𝑟𝜃𝑢
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡

𝒗
𝑎(𝑡)
Ԧ = (𝑟ሷ − 𝑟𝜃ሶ 2 )𝑢𝑟 + 2𝑟ሶ 𝜃ሶ + 𝑟𝜃ሷ 𝑢Ԧ𝜃
𝑂′
𝑎Ԧ 𝜃 គេលង​ចលនា
𝑟(𝑡)
Ԧ 𝑎𝑟 = 𝑟ሷ − 𝑟𝜃ሶ 2 , 𝑎𝜃 = 2𝑟ሶ 𝜃ሶ + 𝑟𝜃ሷ
𝒖𝒓
𝒖𝜽
𝑶 𝒙
• ម៉ាូឌលេំទេះ​ 𝑎Ԧ = 𝑎𝑟2 + 𝑎𝜃2

34
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.4 ទ្មុយទ្បសឺ ណ

Les composantes de Frenet sont relatives au trièdre défini en un

point de la trajectoire (c) par les trois vecteurs unitaires
suivantes:
❖ 𝑢𝑡 វ ិចទ័ឯក្ត្គំប៉ាេះ
𝑪
𝑶′
❖ 𝑢𝑛 វ ិចទ័ឯក្ត្គំដក្ង​ដែល​𝑢𝑡 × 𝑢𝑛 = 𝑢𝑏

❖ 𝑢𝑏 វ ិចទ័ឯក្តបីណរម៉ាល់

បលង់ចលនា

35
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.4 ទ្មុយទ្បសឺ ណ
𝑪

• ទំនាក្់ទំេងទ១
ី ​ទ្បសឺ ណ 𝑅𝐶
𝑅𝐶
𝑑𝑢𝑡 𝑢
= 𝑅𝑛
𝑑𝑠 𝐶

• ទំនាក្់ទំេងទ២
ី ​ទ្បសឺ ណ

𝑑𝑠
𝑣Ԧ 𝐴Τ𝑅 = 𝑢 = 𝑠𝑢
ሶ 𝑡
𝑑𝑡 𝑡

Où 𝑠 - représente l’abscisse curviligne sur (c) orienté

𝑅𝑐 - le rayon de courbure

36
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.4 ទ្មុយទ្បសឺ ណ

• េំទេះ្គំប៉ាេះ​េិងេំទេះ្គំដក្ង
𝑑𝑣 𝑑𝑢𝑡
𝑣Ԧ = 𝑣. 𝑢𝑡 ⇒ 𝑎Ԧ = 𝑢𝑡 + 𝑣
𝑑𝑡 𝑑𝑡

𝑑𝑢𝑡 𝑢𝑛 𝑑𝑢𝑡 𝑣
តមទំនាក្់ទំេងទ១
ី ​FRENET: = ⇒ = 𝑢
𝑑𝑆 𝑅𝐶 𝑑𝑡 𝑅𝐶 𝑛
𝐷𝑜𝑛𝑐:
𝑑𝑣 𝑣2
𝑎Ԧ = 𝑢𝑡 + 𝑢𝑛
𝑑𝑡 𝑅𝐶
𝑑𝑣
= 𝑎𝑡 : សៅថាេំទេះ្គំប៉ាេះ
𝑑𝑡
𝑣2
= 𝑎𝑛 ∶ សៅថាេំទេះ្គំដក្ង
𝑅𝐶
37
4. ចលនាពីរវ ិមទ្ ​ឬចលនាក្នងបលង់​(CINÉMATIQUE EN DEUX DIMENSIONS)

4.4 ទ្មុយទ្បសឺ ណ

• ការគណនាកាំក្ំសណាង

សយង
ី មេ:
𝑣2 𝑣2 𝑑𝑣
𝑎𝑛 = ⇒ 𝑅𝐶 = , ដែល 𝑎𝑛 = 𝑎2 − 𝑎𝑡2 េង
ិ 𝑎𝑡 =
𝑅𝑐 𝑎𝑛 𝑑𝑡

ី ស្ថគល់េមីការគេលងក្នងទទ្មង់សេេះ 𝒚 = 𝒇 (𝒙) សនាេះសយង

***សបសី យង ី អាចគណនាកាំក្ំសណាង 𝑅𝐶 ទ្ ង់
ចំេចណាមួសលគ
ី េលងតមក្សេាមខាងសទ្កាម:
𝟑
𝟐 𝟐
𝒅𝒚 𝟑
𝟏+
𝒅𝒙 𝟏+ 𝒚′𝟐 𝟐
𝑹𝑪 = =
𝒅𝟐 𝒚 𝒚′′
𝒅𝒙𝟐

38