Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 18

/fli6«o ;xsf/L gLlt, @)^(

!=k[i7e"ld
;xsf/L k4ltdf cfwfl/t pBf]u Joj;fosf] :yfkgf u/L b]zsf] cfly{s tyf ;fdflhs ljsf;df
of]ubfg k'¥ofpg' ;xsf/Lsf] d'Vo p2]Zo xf] . ;xsf/L ;fdflhs cy{Joj:yfsf] dxTjk"0f{ s8L klg
xf] . ul/jL lgjf/0f, pTkfbs k"0f{ /f]huf/Lsf] l;h{gf, ;fdflhs PsLs/0f / jftfj/0f ;+/If0fdf
;xsf/L pBf]u Joj;fosf] of]ubfg dxTjk"0f{ x'g] cfwf/df ;+o'Qm /fi6« ;+3n] ;b:o /fi6«x?nfO{
;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{g ug{ pTk]|l/t ;d]t u/]af6 o; If]qsf] dxTj k|i6 x'g cfPsf] 5
. ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] dxf;efn] ;g\ @)!@ nfO{ cGt/f{li6«o ;xsf/L jif{ 3f]if0ff u/L b]zsf]
;fdflhs tyf cfly{s ljsf;df ;xsf/L pBf]u Joj;fosf] ckl/xfo{tfsf] ;+b]z lbPsf] 5 .
cGt/f{li6«o ;xsf/L jif{sf] cj;/df ;xsf/L If]qsf] ;Gt'lnt ljsf;sf nflu klxnf] k6s hf/L
ul/Psf] of] /fli6«o ;xsf/L gLlt,@)^( n] P]ltxfl;s dxTj ;d]t /fv]sf] 5 .

@=ljutsf k|of;x¿
g]kfndf lj=;+= @)!) ;fndf ;xsf/L ljefusf] :Yffkgf ePkl5 ;xsf/L If]qsf] ljsf; cf/De
ePsf] xf] . lj=;+= @)!# ;fn r}q @) ut] klxnf] ;xsf/Lsf] ?kdf lrtjg lhNnfdf avfg C0f
;xsf/L ;ldltsf] u7g ul/Psf] lyof] . g]kfndf lj=;+= @)!^ ;fndf klxnf] k6s ;xsf/L P]g
hf/L ePsf] xf] . lj=;+= @)$^ ;fn cufl8;Dd cg'sn " /fhgLlts jftfj/0fsf] cefjn] ;xsf/L
If]qsf] ck]lIft ljsf; x'g ;s]sf] lyPg . k|hftGqsf] k"g:y{fkgf kl5 ;xsf/Lsf cGt/f{li6«o ?kdf
:jLsf/ ul/Psf d"No / l;4fGtx?sf] k[i7e"lddf ;xsf/L P]g, @)$* hf/L eof] / :jM:km"t{ ¿kdf
b]ze/L ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] ljsf; tyf lj:tf/ x'g] jftfj/0f aGof] . g]kfnsf] cGtl/d
;+ljwfg, @)^# df b]zsf] ;du| cfly{s ljsf;sf] nflu ;/sf/, ;xsf/L / lghL If]qnfO{ ;+o'Qm
?kdf kl/rfng ug]{ ;+j}wflgs Joj:yf ;d]t ePsf] 5 . ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] u7g, ;~rfng
/ lgodgsf nflu ;xsf/L P]g, @)$* / ;xsf/L lgodfjnL, @)$( k|rngdf /x]sf 5g\ . o;}u/L
;xsf/L If]qsf] ljsf;df ;3fp k'¥ofpg gLltut k[i7kf]if0f, cWoog tyf cg';Gwfg, k|j4{g /
;dGjosf] e"ldsf lgjf{x ug]{ u/L /fli6«o ;xsf/L ljsf; af]8{ P]g, @)$( cg';f/ /fli6«o ;xsf/L
ljsf; af]8{sf] u7g klg ul/Psf] 5 . o;sf cltl/Qm /fli6«o s[lif gLlt, @)^! / s[lif Joj;fo
k|j4{g gLlt, @)^# n] klg s[lif If]qsf] ljsf;sf nflu ;xsf/L k4ltsf] k|of]u / ljsf;nfO{ hf]8
lbPsf] 5 . oL ;a} k|of;x?sf] afah'b klg ;xsf/L dfkm{t ;du| cfly{s If]qsf] ljsf;sf] nflu
lbzf lglb{i6 ug]{ /fli6«o ;xsf/L gLltsf] th'{df x'g eg] ;s]sf] lyPg .

#=jt{dfg l:ylt
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] wf/f #% -@_ df æ;/sf/, ;xsfl/tf / lghL If]qsf]
dfWodaf6 d'n'sdf cy{tGqsf] ljsf; ug]{ gLlt /fHon] cjnDag ug]{ 5Æ eGg] k|fjwfg /x]sf] 5 .
xfn;Dd d'n'sdf s/Lj @& xhf/ k|f/lDes ;xsf/L ;+:yfx¿, ^^ j6f lhNnf ;xsf/L ;+3x?, !%&
j6f ljifout lhNnf ;xsf/L ;+3x¿, !^ j6f ljifout s]Gb|Lo ;+3x¿, @( j6f zfvfx? ;lxt
Ps /fli6«o ;xsf/L a}+s / ;a}eGbf dflyNnf] ;+3sf] ?kdf /fli6«o ;xsf/L ;+3sf] :yfkgf
eO{;s]sf] 5 . ;xsf/Ldf #* nfv eGbf a9L g]kfnL gful/sx? ;b:osf] ?kdf hf]l8Psf 5g\ .
;xsf/Lsf ;b:ox¿df dlxnfsf] ;xeflutf $) k|ltzt eGbf klg a9L /xg'n] dlxnf

1
;zlQms/0fdf ;xsf/Ln] of]ubfg k'¥ofPsf] ;xh} cg'dfg ug{ ;lsG5 . dlxnfx¿ dfq ;b:o /xL
;~rfng ePsf ;xsf/L ;+:yfx¿sf] ;+Vof @% ;o eGbf a9L k'u]sf] 5 . ;xsf/Lx¿sf] s"n z]o/
k"FhL ¿= @& ca{, jrt lgIf]k ¿= !$) ca{ / nufgL ¿= !#$ ca{ k'u]sf] 5 . b]zsf] s"n ljQLo
sf/f]jf/df ;xsf/Ln] !% k|ltztsf] lx:;f cf]u6]sf] 5 . ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿df %) xhf/ eGbf
a9L g]kfnL gful/sx?n] k|ToIf / sl/j % nfv eGbf a9Ln] ck|ToIf /f]huf/L k|fKt u/]sf 5g\ .
/fHo / lghL If]qsf] kx'Fr gk'u]sf 7fpF tyf ;d'bfodf ;d]t ;xsf/Laf6 :yflgo afl;Gbfx?
nfeflGjt aGg ;s]sf] kfOPsf] 5 . zx/L If]qdf afx'Notf /x]sf] eP tfklg b]zsf] &% j6}
lhNnfdf ;xsf/L ;+:yfx?sf] lj:tf/ ePsf] 5 . ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] btf{, cg'udg, lgodg /
k|j4{gsf nflu ;xsf/L ljefu cGtu{t #* j6f l8lehg ;xsf/L sfof{nox¿sf] :yfkgf ul/Psf]
5 . ;xsf/Lsf kbflwsf/L Pj+ sd{rf/Lx?nfO{ ;xsf/L ;DaGwL k|lzIf0f lbg s]Gb|Lo:t/sf] Pp6f
;xsf/L k|lzIf0f s]Gb| / kfFr ljsf; If]qdf Ps–Ps j6f k|lzIf0f s]Gb|x¿ l8lehg ;xsf/L
sfof{no ;d]tsf] sfd ug]{ u/L lqmoflzn /x]sf 5g\ . ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gdf
k|efjsf/L e"ldsf lgjf{x ug{ g]kfn ;/sf/n] @)^( ;fn h]i7 % ut] ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f
dGqfnosf] :yfkgf ;d]t u/]sf] 5 . ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] ;~rfng / Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L
agfpg ;xsf/L ljefuaf6 dfkb08 hf/L u/L ;f]sf] cfwf/df l;ldt ?kdf ePklg cg'udg tyf
lgodg ug]{ ul/Psf] 5 . ;xsf/L dfkm{t art kl/rfng tyf nufgL clej[l4 ub}{ ;xsf/LnfO{
d'n'ssf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts ljsf;sf] dxTjk"0f{ dfWod agfpg] Pj+ ul/jL lgjf/0f,
/f]huf/L l;h{gf tyf u|fdL0f ljsf;df ;xsf/LnfO{ k|fyldstfsf ;fy cl3 a9fpg] nIo ;lxt
;xsf/L ;DaGwL ljljw sfo{qmdx? th'{df u/L sfof{Gjogdf NofOPsf] 5 .

$=;d:of tyf r'gf}tLx?


;xsf/L If]qsf] ljsf;sf nflu ljutdf w]/} k|of;x¿ ul/Psf] ePtf klg ck]lIft pknlAw xfl;n
x'g ;s]sf] 5}g . /fli6«o ;xsf/L gLltsf] th'{df x'g g;Sbf ;xsf/L If]qsf] ax'cfoflds ljsf;sf
nflu :ki6 dfu{ lrqsf] cefj /x]sf] lyof] . k|rlnt ;xsf/L P]gdf ;do ;fk]If kl/dfh{g x'g
g;s]sf]n] ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] btf{, ;~rfng, cg'udg / lgodg;DaGwL sfo{x¿df
k|efjsfl/tf Nofpg ;lsPsf] 5}g . :jMlgodgsf] cEof;sf nflu xfnsf Joj:yfx? k|efjsf/L
gePsf]n] ;xsf/Ldf ;'zf;g ;'lglZrt ug{ ;lsPsf] 5}g . ljQLo sf/f]jf/ ug]{ ;xsf/L ;+3
;+:yfx? / ;xsf/L a}+ssf nflu :ki6 sfg"gL Joj:yf x'g g;Sbf ;xsf/L dfkm{t x'g] ljQLo
sf/f]jf/nfO{ Jojl:yt, ;'/lIft / e/kbf]{ agfpg sl7gfO{ ePsf] 5 . d'n'sdf ;xsf/Lsf] k|j4{gsf
nflu cfjZos kg]{ cf}krfl/s ;xsf/L lzIff, tflnd tyf Jojl:yt ;xsf/L ;"rgf k|0ffnLsf]
pko'Qm ljsf; x'g afFsL g} 5 . ;xsf/L If]qnfO{ lbOg] cg'bfg, C0f / s/ 5'6sf ;'ljwfx¿sf
ljifodf gLltut :ki6tfsf] vfFrf] 5 . pTkfbgzLn If]qx?df ;xsf/Lsf] of]ubfg a9fpg g;Sbf
:j/f]huf/d"ns jftfj/0f l;h{gf x'g g;sL >d zlQm tyf k|ltefx? knfog x'g] qmd Go"g ug{
;lsPsf] 5}g . If]qut gLlt / sfo{qmdx?sf] cefjdf t'ngfTds nfesf pBf]u Joj;fox?df
;xsf/L k4ltsf] pkof]u x'g ;s]sf] 5}g . ;xsf/L If]qsf] ljsf; / lj:tf/sf nflu k|zf;lgs
lhDd]jf/L af]s]sf] ;xsf/L ljefusf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f x'g ;s]sf] 5}g . xfn klg #& lhNnfx?df
;xsf/L sfof{nox?sf] :yfkgf gePsf]n] To; e]usf hgtfx?nfO{ ;xsf/L ;DaGwL /fHo k|bQ
;]jf k|fKt ug{ sl7gfO{ eO/x]sf] 5 . ;xsf/Lsf ljleGg txsf ;+3x¿n] ;xsf/L If]qsf] ljsf;,
Joj:yfkg / Joj;fonfO{ k|j4{g ug]{ sfddf k|efjsf/L e"ldsf lgjf{x ug{ g;ls/x]sf] cj:yf 5 .

2
%=;xsf/L gLltsf] cfjZostf
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n] cfly{s ljsf;sf] gLlt cjnDag ug{] ;Gbe{df ;xsf/L If]qsf]
e"ldsfnfO{ cToGt} dxTj lbPsf] 5 . ;xsf/L If]qnfO{ /fli6««o ljsf;sf tLg cfwf/ :tDe dWo]
Pssf] ¿kdf /fHoåf/f :jLsf/ ul/Psf] 5 . d'n'sdf ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gsf nflu
k|f/lDes txb]lv /fli6«o tx;Ddsf] ;+u7gfTds ;+/rgfsf] lgdf{0f eO;s]sf] 5 . s[lif, ljQ,
:jf:Yo, lzIff, oftfoft, ;~rf/, ljB't, cfjf;, ko{6g, jLdf h:tf If]qx¿df ;xsf/L k4ltaf6
pBf]u Joj;fo ug]{ cfsif{0f a9\b} uPsf] 5 . u|fdL0f If]qsf nlIft ;d'bfosf cgf}krfl/s ;d"xx?
;xsf/L k|lt cfslif{t x'g' ;xsf/L If]qsf] pknlAwsf] ?kdf lng ;lsG5 . ;xsf/L dfkm{t b]zsf]
cfly{s tyf ;fdflhs ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg /fli6«o tyf cGt/f{li6«o lgsfox?sf] ;xof]u
kl/rfng x'g] oy]i6 ;Defjgf klg 5 . ;fdflhs PsLs/0f, ul/aL Go"gLs/0f, pTkfbgzLn
/f]huf/Lsf] l;h{gf, dof{lbt Pj+ ;sf/fTds >d ;DaGw, jftfj/0f ;+/If0f, ;dtfd"ns ;dfj]zL
;dfhsf] lgdf{0f, pBdzLntfsf] ljsf;, :jR5 / k|lt:kwL{ Jofj;flos jftfj/0fsf] l;h{gf,
pTkfbgdf a[l4 h:tf pknAwL xfl;n u/L b]zsf] ;fdflhs tyf cfly{s ljsf;df ;xsf/L If]qaf6
of]ubfg k'¥ofpg pBf]u Joj;fodf ;xsf/Lsf] Jojxfl/s k|of]usf nflu /fli6«o ;xsf/L gLltsf]
ckl/xfo{tf dxz"; ul/Psf] 5 . o;} k[i7e"lddf g]kfnsf] ;xsf/L If]qsf] ljsf;sf] nflu of] /fli6«o
;xsf/L gLlt, @)^( th'd { f ul/Psf] xf] .

^=b'/ b[li6 (Vision):


d'n'ssf] bLuf] / ;dtfd"ns cfly{s ljsf; tyf cu|ufdL ;fdflhs ?kfGt/0fsf nflu ;jn /
;Ifd ;xsf/L k|0ffnL .

&=bL3{sfnLg nIo (Long-term Goal):


:yflgo >d, ;Lk / k"FhLnfO{ clwstd ?kdf kl/rfng ug]{ u/L ;xsf/LnfO{ cy{tGqsf] Ps ;jn
:tDesf] ¿kdf ljsl;t ub}{ cfly{s tyf ;fdflhs ljsf;sf] /fli6«o nIodf of]ubfg k'¥ofpg] .

*=p2]Zox? (Objectives):
*=! lzIff, tflnd / ;"rgfsf] dfWodaf6 ;xsf/Lsf] ;+:yfut Ifdtf ljsf; / ;xsf/L
;DaGwL hgr]tgf clea[l4 ug]{ .
*=@ s[lif If]q nufot cGo pTkfbg tyf ;]jfdf cfwfl/t ;a} k|sf/sf Joj;fodf ;xsf/LnfO{
lqmofzLn t'Nofpg] .
*=# dlxnf, u/La, ;LdfGts[t, ckfË, e"ldxLg tyf lk5l8Psf ju{ / >ldsx?sf ;fy} cfd
gful/sx?sf] hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg ;xsf/Lsf] kx'Fr clea[l4 ug]{ .
*=$ ;xsf/L k|al4{t pBf]u Joj;fosf] ljsf; tyf lj:tf/ ub}{ ;xsf/L If]qnfO{ k|efjsf/L,
k|lt:kwL{ Pj+ u'0f:t/Lo agfpg] .
*=% ;xsf/Lsf] lglb{i6 d"No / l;4fGtx¿sf] cEof; ub}{ k|efjsf/L Joj:yfkg ljlwsf]
cjnDag tyf lgodg dfkm{t ;xsf/L If]qdf ;'zf;g sfod ug]{ .
3
*=^ ;xsf/L pBf]u Joj;fox?sf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{g ug{ ;/sf/, ;xsf/L, lghLIf]q tyf
ljsf; ;fem]bf/x? jLr ;xsfo{ / ;xof]unfO{ k|j4{g ug]{ .
*=& ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gsf nflu bL3{sfnLg of]hgf, dfgj ;+;fwg ljsf;,
cfjZos ;+u7g ;+/rgfx?sf] lgdf{0f Pj+ sfg"gL Joj:yfx? ug]{ .
(= gLltx? (Policies)
(=! lzIff, tflnd / ;"rgfsf] dfWodaf6 ;xsf/Lsf] ;+:yfut Ifdtf ljsf; /
;xsf/L;DaGwL hgr]tgf clea[l4 ug]{ ;DaGwdf b]xfosf gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
(=!=!= ;xsf/Lsf] d"No / l;4fGtx¿nfO{ cg';/0f ug{ u/fpg ;a} ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?nfO{
clek|]l/t ul/g] 5 .
(=!=@= ;xsf/L lzIff, tflnd / ;"rgfnfO{ Jofks / k|efjsf/L agfpg ;DalGwt ;/sf/L
lgsfo tyf ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?nfO{ k|efjsf/L 9+un] kl/rfng ul/g] 5 .
(=!=#= ;b:ox?sf] r]tgf clej[l4 ug{ / Joj:yfkg Ifdtf a9fpg ;xsf/L cg'lzIf0f / tflndnfO{
clgjfo{ ul/b} nlug] 5 .
(=!=$ ;xsf/L ;DaGwL tflnd lbg] / ;"rgf ;Dk]if0f ug]{ sfddf ;xsf/Lsf ;+3 ;+:yfx?sf]
cu|;/tf / ;xeflutfnfO{ k|f]T;flxt ul/g] 5 .
(=!=% cfd gful/sx?nfO{ ;xsf/L ;DaGwL hgr]tgf clea[l4sf nflu ;/sf/, :yfgLo lgsfo,
;xsf/L If]q, gful/s ;dfh, ljsf; ;fem]bf/, z}lIfs If]q, ;~rf/ hutsf ;fy} ;Da4
;fdflhs ;+3 ;+:yfx? kl/rfng ul/g] 5 .
(=@ s[lif If]q nufot cGo pTkfbg tyf ;]jfdf cfwfl/t ;a} k|sf/sf Joj;fodf
;xsf/LnfO{ lqmofzLn t'Nofpg b]xfosf gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
(=@=!=;xsf/L k4ltaf6 pBf]u Joj;fo :yfkgf / ;~rfng ug{ s'g} cj/f]w gx'g] u/L
;DalGwt ljifox?sf] If]qut gLlt tyf sfg"gx?df kl/dfh{g ul/g] 5 .
(=@=@ >ldsx?sf] :jfldTj /xg] ;xsf/L pBf]u Joj;fo dfkm{t /f]huf/Lsf] l;h{gf ug{ gLltut
Joj:yfsf ;fy} pko'Qm sfo{qmdx?sf] th"{df u/L sfof{Gjog ul/g] 5 .
(=@=# ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{ :jR5 / jftfj/0f d}qL agfpg cfjZos k|ljlwsf] pkof]udf
k|f]T;flxt ul/g]] 5 .
(=@=$ s[lif pTkfbg, e08f/0f, k|zf]wg tyf ahfl/s/0f / s[lif ;fdu|Lsf] cfk"lt{ Joj:yfkgdf
s[lif ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] ;+UngtfnfO{ k|f]T;fxg ul/g] 5 .
(=@=% ;fj{hlgs If]qsf snsf/vfgf, s[lif kmd{ tyf ahf/ s]Gb|x?sf] Joj:yfkgdf ;xsf/L ;+3
;+:yfx?sf] ;+nUgtf / ;xeflutfnfO{ k|fyldstf lbOg] 5 .
(=@=^ s[lif, lzIff, :jf:Yo, phf{, jLdf, ko{6g, ;~rf/ h:tf pTkfbg tyf ;]jfsf pBf]u
Joj;fodf ;xsf/L ;+3 ;+:yfsf] nufgL / Joj:yfkgnfO{ pTk]|l/t ul/g] 5 .

4
(=@=& :yfgLo k"FhL, >d, ;Lk / ;fwgsf] kl/rfng u/L u|fdL0f cy{tGqsf] ljsf; ug{
;xsf/Ldf cfwfl/t s[lif;Fu ;DalGwt pBf]u Joj;fonfO{ k|j4{g ul/g] 5 .
(=# dlxnf, u/La, ckfË, ;LdfGts[t, e"ldxLg tyf lk5l8Psf ju{ / >ldsx?sf ;fy} cfd
gful/sx?sf] hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg ;xsf/Lsf] kx'Fr clea[l4 ug{ b]xfosf gLltx?
cjnDag ul/g] 5 M
(=#=! n}+lus b[li6sf]0fn] kl5 k/]sf ;xsf/Ldf cfj4 dlxnfx?nfO{ Psn tyf ;fd"lxs ?kdf
pBf]u Joj;fo ;~rfng ug]{ Ifdtf ljsf;sf nflu cfjZos kg]{ Jofj;flos tyf
;Lkd"ns tflnd k|bfg ug{ ;xof]u pknAw u/fOg] 5 .
(=#=@ ljkGg kl/jf/nfO{ ;xsf/L ;+:yfx?df cfa4 u/fO{ ;fd"lxs pBf]u Joj;fox? ;~rfng
u/L pgLx?sf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg] u/L nlIft
sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5 .
(=#=# nlIft ;d"xåf/f ;~rfng ul/g] pBf]u Joj;fox?sf nflu ljFp k"FhLsf] Joj:yfkg Pj+
Jofj;flos Ifdtf clea[l4 ug{ ;x'lnotk"0f{ C0f tyf k"FhLut cg'bfg pknAw u/fpg]
Joj:yf ldnfOg] 5 .
(=#=$ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] g]t[Tjdf n}+lus ;dfgtf / ;dfj]zLsf] cjwf/0ff ljsf; ug{
;sf/fTds lje]bsf ljz]if Joj:yfx?sf ;fy} g]t[Tj Ifdtf ljsf;sf nflu ;zlQms/0fsf
sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5 .
(=#=% ljsf; ;fem]bf/x¿sf] ;xsfo{df nlIft ;d'bfo / If]qdf ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] :yfkgf
/ ;~rfngsf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5 .
(=#=^ cgf}krfl/s ;d"xx?nfO{ ;xsf/Ldf ?kfGt/0f u/L Ifdtf clea[l4sf sfo{qmdx? ;lxt
;+:yf btf{sf] k|s[ofnfO{ ;xsf/Lsf sfof{nox?af6 ;xlhs/0f ul/g] 5 .
(=#=& ;d'bfosf ;b:ox?nfO{ ;xsf/Lsf] dfWodaf6 Psh'6 eO{ pBf]u Joj;fo ;~rfng ug{
pTk|]l/t ug{] vfnsf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5 .
(=#=* ul/j 3/kl/jf/ klxrfg ;lxt To:tf JolQmx?nfO{ ;xsf/Ldf ;+ul7t u/L art
kl/rfng, ljgf lwtf] shf{, hf]lvd Joj:yfkg, ;Lkd"ns tflnd, s[lif pTkfbg tyf n3'
pBd :yfkgfdf ;xof]u pknAw u/fOg] 5 .
(=$ ;xsf/L k|al4{t pBf]u Joj;fosf] ljsf; tyf lj:tf/ ub{} ;xsf/L If]qnfO{ k|lt:kwL{,
k|efjsf/L Pj+ u'0f:t/Lo agfpg b]xfosf gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
(=$=! ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{ k|lt:kwL{ agfpg ;xsf/L k|lt /x]sf ;a} k|sf/sf lje]bsf/L
Joj:yfx?sf] cGTo ul/g] 5 .
(=$=@ cfly{s ljsf;sf ;Defljt If]qx?df ;xsf/L pBf]u Joj;fosf] lj:tf/ Pj+
ljljlws/0fnfO{ k|f]T;fxg ul/g] 5 .
(=$=# ;xsf/L If]qnfO{ ;Ifd agfpg ljQLo ;xof]u pknAw u/fpg'sf ;fy} cfjZos
k"jf{wf/sf] kx'Fr clea[l4 ul/g] 5 .

5
(=$=$ ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{ gfkmfd"ns ge} ;b:o / ;d'bfosf] ;]jfk|lt s]lGb|t
agfpg / ;xsf/Lsf] Joj:yfkgnfO{ l;4fGtlgi6 agfpg pko'Qm s/ k|0ffnLsf] ljsf;
ul/g] 5 .
(=$=% /f]huf/L l;h{gf, pTkfbgdf a[l4, :yfgLo ;DefJotfsf] pkof]u, ;]jf k|jfxdf
u'0f:t/Lotf Pj+ pTkfbgsf] d"No clea[l4df of]ubfg k'¥ofpg] ;xsf/L pBf]ux?sf]
:yfkgf / Ifdtf clea[l4sf] sfo{df ;xof]usf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5 .
(=$=^ ;xsf/L pBf]u Joj;fox?sf] ;du| Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L agfpg ;"rgf k|ljlwsf]
pkof]udf ljz]if hf]8 lbOg] 5 .
(=$=& ;xsf/L If]qdf cg';Gwfg tyf ljsf;sf] sfo{nfO{ k|f]T;flxt ub}{ o; If]qdf gljg k|of]u
tyf ;Defjgfsf gFof If]qx?sf] klxrfg ul/g] 5 .
(=% ;xsf/Lsf] lglb{i6 d"No / l;4fGtx¿sf] cEof; ub}{ k|efjsf/L Joj:yfkg ljlwsf]
cjnDag tyf lgodg dfkm{t ;xsf/L If]qdf ;'zf;g sfod ug]{ ;DaGwdf b]xfosf
gLltx? c+uLsf/ ul/g] 5 M
(=%=! ;xsf/Lsf kbflwsf/L, Joj:yfks / sd{rf/Lx?sf] u'0f:t/ / Ifdtf clej[l4df ljz]if
hf]8 lbOg] 5 .
(=%=@ ;xsf/Lsf] Joj:yfkgnfO{ ljlw / k|lqmofdf cfwfl/t agfO{ ;xeflutf, kf/blz{tf /
hjfkmb]lxtfnfO{ Jojxf/df ;"lglZrt ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 .
(=%=# ;xsf/Lsf kbflwsf/L, Joj:yfks / sd{rf/Lx?nfO{ ;xsf/L ;~rfngsf dfkb08x? /
cfrf/ ;+lxtfsf] kfngfdf lhDd]jf/ agfOg] 5 .
(=%=$ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] cfGtl/s lgoGq0f k4lt / n]vfk/LIf0fnfO{ yk Jojl:yt u/L
:j–lgodgsf] cEof;nfO{ k|efjsf/L agfOg] 5 .
(=%=% lglZrt l;dfeGbf a9Lsf] sf/f]jf/ ug]{ ;xsf/Lsf] Joj:yfkgdf ;~rfns ;ldlt /
Joj:yfkg jLrsf] sfo{ ljefhg / ;DaGwnfO{ kl/eflift u/L ;+:yfut ;+:s[lt
(Corporate Culture) sf] ljsf; ul/g] 5 .
(=%=^ k|efjsf/L ;"rgf ;Dk|]if0fsf] ljlw cjnDag u/L u/fO{ ;xsf/Lsf ;b:ox?df ;"rgf
tyf hgr]tgf k|jfx u/L ;xsf/Ldf ;'zf;gsf] k|j4{g ul/g] 5 .
(=%=& ;xsf/L dfkm{t x'g] ljQLo sf/f]jf/nfO{ ;'/lIft / e/kbf]{ agfpg ;a} ;xsf/Lsf]
lgoldt cg'udg / ;f] sf] cfwf/df lgodg x'g] k|efjsf/L Joj:yf ul/g] 5 .
(=%=* Joj:yfkgdf ;xsf/L k4lt ljk/Ltsf sfo{x? / ;xsf/Lsf] >f]t ;fwgsf] b'?kof]u ug]{
k|j[lQ cGTo ug{ z"Go ;xgzLntfsf] gLlt cjnDag ul/g] 5 .
(=%=( ;xsf/Lsf] ;+3Lo ;+/rgfnfO{ Jofj;flos / ;b:o ;+3 ;+:yfx?k|lt a9L lhDd]jf/
agfpg k|efjsf/L sfg"gL Joj:yf ul/g] 5 .
(=%=!) ;xsf/Lx¿ jLr :j:y k|lt:kwf{sf] ljsf; ug{ ;+:yfx?nfO{ ljifout ;+3x?df
cfa4 u/fO{ ;xsf/Lx? jLrsf] ;xsfo{sf] ;+:s[ltnfO{ k|a4{g ul/g] 5 .
6
(=%=!! ;xsf/Lsf] d"No / l;4fGtx?sf] k|a4{g ug{ tyf ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] Ifdtf
clea[l4df ;xof]u k'¥ofpg u}/ gfkmfd"ns ;xsf/L ;+:yfx?sf] u7gnfO{ k|f]T;fxg ul/g]
5.
(=^ ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{g ug{ ;/sf/, ;xsf/L, lghLIf]q tyf ljsf;
;fem]bf/x? aLr ;xsfo{ / ;xof]unfO{ k|j4{g ug]{ ;DaGwdf b]xfosf gLltx?
canDag ul/g] 5 M
(=^=! ;/sf/, lghL If]q / ;xsf/L jLrsf] ;xsfo{ / ;fem]bf/Ldf pTkfbg tyf ;]jfd"ns
pBf]u Joj;fox?sf] :yfkgf ug{ k|f]T;fxg ul/g] 5 .
(=^=@ ;xsf/L pBf]u Joj;fosf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gdf :yfgLo lgsfo tyf ljsf;
;fem]bf/x¿sf] ;xeflutfnfO{ k|f]T;flxt ul/g] 5 .
(=^=# b]zsf] cfly{s ljsf;df ;xsf/L If]qsf] of]ubfg clea[l4 ug{ pTkfbgsf cGo
If]qx?;Fu cu| tyf k[i7 ;DaGw sfod x'g] ljz]if Joj:yfx? ul/g] 5 .
(=^=$ /fli6«o cy{tGqdf ;xsf/L If]qsf] of]ubfgnfO{ u0fgf u/L k|sfzg ug]{ u/L lhDd]jf/
lgsfox?nfO{ kl/rfng ul/g] 5 .
(=^=% ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gdf ;DalGwt ;/sf/L, u}/ ;/sf/L tyf ;xof]uL
lgsfox?sf] ;xof]unfO{ ;dGjofTds 9+un] kl/rfng ug]{ k4ltsf] ljsf; ul/g] 5 .
(=^=^ hgzlQm ljsf;, cWoog cg';Gwfg tyf cg'z/0f, nlIft ;d'bfo / If]qdf ;xsf/L
pBf]u Joj;fosf] ljsf; ;DaGwL PsLs[t sfo{qmd Pj+ ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{
6]jf k'Ug] k"jf{wf/ ljsf;sf nflu låkIfLo tyf ax'kIfLo j}b]lzs ;xof]u kl/rfng
u/L ;xsf/L If]qsf] ;Gt'lnt / ck]lIft ljsf; ul/g] 5 .
(=^=& ;xsf/L If]qsf] ljsf;sf nflu Go"g x'g] k"FhL kl/k"lt{ ug{ ;x'lnotk"0f{ C0f tyf
cg'bfg ;xof]usf nflu j}b]lzs Pj+ cfGtl/s >f]t kl/rfngsf cj;/sf] pkof]u
ul/g] 5 .
(=^=* /fli6«o ;xsf/L cleofgnfO{ ljZj ;xsf/L cleofg;Fu hf]8L /fd|f cEof;x?sf]
cg';/0f Pj+ cfk;L ;xof]ux? k|a4{g ug{ ldq /fi6«x?;Fu låklIfo, If]lqo /
cGt/f{li6«o:t/df ;DaGw / ;xsfo{sf] nflu /rgfTds k|of;x? ul/g] 5 . ;xsf/Lsf]
ljZj cleofg;Fu g]kfnsf] ;DaGw lj:tf/ / ljsl;t ub}}{ nlug] 5 .
(=& ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gsf] nflu bL3{sfnLg of]hgf, dfgj ;+;fwg ljsf;,
cfjZos ;+u7g ;+/rgfx?sf] lgdf{0f Pj+ sfg"gL Joj:yfx? ug]{ ;DaGwdf b]xfosf
gLltx? canDjg ul/g] 5 M
(=&=! ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|a4{gsf nflu bL3{sfnLg /0fgLlts of]hgfsf]
th"{df u/L sfof{Gjog ul/g] 5 .
(=&=@ ljBfno tyf pRr lzIffsf] kf7\oqmddf ;xsf/L lzIffnfO{ plrt :yfg lbg'sf ;fy}
;xsf/L k|lzIf0f s]Gb|x?sf] Ifdtf, u'0f:t/ / kx'Fr clea[l4 ul/g] 5 .

7
(=&=# ;xsf/L ljefu tyf cGtu{tsf sfof{nox?sf] ;+u7g ;+/rgfdf k'g/fjnf]sg u/L
;]jf k|jfxnfO{ k|efjsf/L agfOg] 5 .
(=&=$ ;xsf/L ;+3x?nfO{ ;xsf/L cleofgsf] cu'jfO{ ug]{ / Joj:ffonfO{ ;'b[9 ug]{ p2]Zo tkm{
s]lGb|t x'g] u/L ;xsf/L If]qsf] :jfoQtf / :jtGqtfsf] cEof;nfO{ ;'b[9 ul/g] 5 .
(=&=% ;]jf / pTkfbgsf] k|s[ltsf] cfwf/df ljifout ;+3 ;+:yfx?sf] u7g / ;~rfngnfO{ k|f]T;fxg
x'g] u/L ;+3 ;+:yf btf{ ;DaGwL k|fawfgx? :ki6 ul/g] 5 .

!)= /0fgLlt tyf sfo{gLltx? (Strategies & Working Policies):

!)=! lzIff, tflnd / ;"rgfsf] dfWodaf6 ;xsf/Lsf] ;+:yfut Ifdtf ljsf; / ;xsf/L
;DaGwL] hgr]tgf clea[l4 ug]{ gLltx? sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf
sfo{gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
!)=!=! ;xsf/Lsf] cEof;nfO{ kl/:s[t ub}{ n}hfg ;xsf/Lsf ;b:ox?nfO{ ;xsf/L lzIff /
kbflwsf/L x?nfO{ ;xsf/L Joj:yfkg ;DaGwL tflnd lng] lbg] Joj:yfnfO{ clgjfo{
ub}{ nlug] 5 .
!)=!=@ ;xsf/L lzIffnfO{ dfWolds tyf pRr–dfWolds / pRr lzIffsf] kf7\oqmddf ;dfj]z
u/fO{ ;xsf/Lsf] nflu cfjZos kg]{ bIf hgzlQm tof/ x'g ;Sg] cg's'n jftfj/0f
l;h{gf ul/g] 5 .
!)=!=# Jofj;flos lzIffdf ;xsf/L lzIff tyf ;fj{hlgs If]qsf tflnd k|lzIf0fx?df
;xsf/L Joj:yfkg sf] ljifo ;dfj]z ul/g] 5 .
!)=!=$ ;/sf/L lgsfosf ljleGg txsf k/LIffx?sf] kf7\oqmddf ;xsf/L ljifo ;dfj]z ul/g]
5.
!)=!=% /fli6«o ;xsf/L cWoog cg';Gwfg tyf k|lzIf0f k|lti7fgsf] u7g u/L] ;xsf/L ;DaGwL
cWoog, cg';Gwfg tyf k|lzIf0fsf] sfo{nfO{ k|efjsf/L agfO{g] 5 . o;} k|lti7fg
cGtu{t /xg] u/L xfn ;~rfngdf /x]sf ;a} ;xsf/L k|lzIf0f s]Gb|x?nfO{ :jfoQ
lgsfosf] ?kdf ljsf; u/L ;xsf/L sn]hsf] cfjZostf ;d]t kl/k"lt{ ul/g] 5 .
!)=!=^ ljleGgtxdf ;xsf/L ;"rgf s]Gb|x?sf] :yfkgf u/L ;xsf/L ;DaGwL ;"rgf
;Dk|]if0fnfO{ k|efjsf/L agfOg] 5 .
!)=!=& ;xsf/L If]qsf] k|a4{gsf nflu :yflgo, /fli6«o / cGt/f{li6«o:t/sf sfo{qmdx?sf]
cfof]hgf u/L ;xsf/Lsf] dxTj / pkof]lutfsf jf/]df hgr]tgf clea[l4 ul/g] 5 .
!)=!=* ;xsf/L ;DaGwL hgr]tgf a9fpg ;~rf/ dfWodx?sf] k|efjsf/L pkof]u / ;xsfo{df
ljz]if hf]8 lbOg] 5 .
8
!)=!=( lzIf0f ;+:yfdf ;xsf/L ;DaGwL /rgfTds lqmofsnfkx? ;~rfng u/L ljBfyL{
hLjgdf g} ;xsf/L k4ltsf] cEof; ug{ pTk|]l/t ul/g] 5 .
!)=!=!) ;xsf/Lsf] cgf}krfl/s lzIff k|a4{g ug{ k|a4{gfTds ;fdu|Lx?sf] k|sfzg / k|efjsf/L
k|;f/0fsf] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=@ s[lifIf]q nufot cGo pTkfbg tyf ;]jfdf cfwfl/t ;a} k|sf/sf Joj;fodf
;xsf/LnfO{ lqmofzLn t'Nofpg] gLltx?nfO{ sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf
sfo{gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
!)=@=! ;xsf/L k4lt cg'?k ;d'bfodf cfwfl/t / ;b:o s]lGb|t eO{ cg';"lr–! nufot
k|rlnt cf}Bf]lus P]g, lgodfjnL Pj+ gLlt adf]lhdsf pBf]u Joj;fox? :yfkgf /
;+rfng ug{ k|f]T;fxg ul/g] 5 .
!)=@=@ ;xsf/LnfO{ cy{tGqsf] Pp6f ;jn :tDesf] ¿kdf :yflkt ug{ pTkfbg tyf
;]jfd"ns ;xsf/Lx¿nfO{ pko'Qm ljQLo tyf u}/ ljQLo ;'ljwf pknAw u/fOg] 5 .
!)=@=# s"n ufx{:y pTkfbgdf ;xsf/L If]qsf] of]ubfg a9fpg lghL If]q / ;xsf/L jLr cu|,
k[i7 / cGt/ ;DaGwsf] ljsf; ul/g] 5 . o;sf nflu ;fem]bf/L pBf]u Joj;fosf]
k|f?k tof/ u/L sfo{fGjogdf NofOg] 5 .
!)=@=$ ;+:yfx?nfO{ ljifo, ef}uf]lns cj:yf, hg;xeflutf, ;'zf;g / sf/f]jf/sf] cfwf/df
juL{s/0f u/L ;f]xL cfwf/df lgodg tyf ;xof]u ug]{ ljwL / sfo{qmd th'{df ul/g] 5
.
!)=@=% /fli6«o of]hgf cfof]u, s[lif, :jf:Yo, pBf]u, lzIff, ko{6g, phf{, l;FrfO{, :yfgLo
ljsf;, zx/L ljsf;, o'jf, >d tyf /f]huf/ h:tf s]Gb|Lo / ;f] cGtu{tsf
lgsfox?df ;xsf/L ka4{gsf nflu lhDd]jf/ dxfzfvf÷zfvf jf ;Dks{ ljGb'
(Focal Point) sf] Joj:yf u/L ljifout ?kdf ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ /
k|j4{gdf ;DalGwt lgsfox?nfO{ lhDd]jf/ agfOg] 5 .
!)=@=^ s[lifdf cfwfl/t pTkfbg, e08f/0f, k|zf]wg, ahfl/s/0f tyf s[lif ;fdu|L cfk"lt{sf]
nflu s[ifsx?sf] ;xeflutfdf :yfkgf ul/Psf] ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{ ;x'lnotk"0f{
C0f tyf cg'bfg ;xof]u pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=@=& s[lif ;fdu|Lx?sf] pTkfbg, cfoft tyf lgof{t / ljt/0fsf sfo{x?df ;xsf/Lsf ;+3
;+:yfx?nfO{ k|fyldstf lbO{ cfjZos ;xof]u pknAw u/fOg] 5 .
!)=@=* e"ldxLg tyf ;fgf ls;fgx?nfO{ ;xsf/L v]tL ug{ pkof]udf gcfPsf ;fj{hlgs hUuf
lnhdf pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=@=( hUuf rSnfaGbL u/L ;xsf/L k4ltaf6 ;fd"lxs v]tL ug]{ jf ;xsf/Ldf cfj4 eO{
æPs ufpF Ps pTkfbgÆ sf] nIo cg';f/ Ps} k|s[ltsf] pTkfbgsf] cleofgdf nfu]sf
s[ifsx?sf] ;xsf/Lx?nfO{ ljz]if ;'ljwfx? pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=@=!) s[lif If]qsf] pTkfbsTj a9fpg pGgt k|ljlwsf] k|of]u ug{] tyf k|fËfl/s v]tLnfO{
k|f]T;flxt ug{ s[ifsx? ;xefuL ;xsf/LnfO{ ljz]if ;'ljwfx? pknAw u/fOg] 5 .
9
!)=@=!! cfly{s, ;fdflhs, ;fF:s[lts / jftfj/0fLo ljifo;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{qmd
th'd{ f, sfof{Gjog / cg'udgdf ;xsf/L;Fu ;DalGwt s]Gb|Lo jf :yfgLo ;/sf/L
lgsfo / ;xsf/L ;+3x?sf] k/fdz{ lnOg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)+=@=!@ ;DalGwt ljifosf ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] ;xeflutf clea[l4 ug{ / k/fdz{ lng
/fHon] u7g ug]{ ljleGg ;ldlt tyf pk;ldltdf ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] k|ltlglwTj
;'lglZrt ul/g] 5 .
!)=@=!# :j/f]huf/d"ns ljz]if sfo{qmdx? cGtu{t pknAw u/fOg] ;x"lnotk"0f{ shf{ tyf
cg'bfg ;xof]u sfo{qmdx?df s[lif tyf u|fdL0f If]qsf pTkfbg, ljt/0f tyf ;]jfd"ns
;xsf/LnfO{ k|fyldstf lbOg] 5 .
!)=@=!$ ;xsf/L dfkm{t s[ifsx?nfO{ ;x'lnotk"0f{ C0f ;'lawfx? pknAw u/fpg ljleGg
>f]tx?sf] pkof]u ul/g] 5 . ;xsf/L dfk{mt kl/rfng ul/g] o; k|sf/sf] ;'ljwfsf
nflu lglb{i6 sfo{ljlw agfO{ >f]tsf] ;b'kof]u ;'lglZrt ul/g] 5 .
!)=@=!% ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] pTkfbgnfO{ ahf/Ls/0f ug{ ;3fp k'¥ofpg ljleGg
:yfgx?df ;/sf/ / ;xsf/L aLrsf] ;xsfo{df ;xsf/L ahf/ s]Gb|x?sf] ljsf; ul/g]
5.
!)=# dlxnf, u/La, ckfË, ;LdfGts[t, e"ldxLg tyf lk5l8Psf ju{ / >ldsx?sf ;fy} cfd
gful/sx?sf] hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg ;xsf/Lsf] kx''Fr clea[l4 ug]{ ;DaGwdf
c+uLsf/ ul/g] gLltx?nfO{ sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf sfo{gLltx?
cjnDag ul/g] 5 M
!)=#=! ;xsf/Ldf cfj4 ljkGg dlxnf, ;LdfGts[t, ul/a ;d'bfo, ckfË, e"ldxLg tyf
lk5l8Psf] ;d'bfo / >ldsx¿nfO{ :j/f]huf/d"ns pBf]u tyf Joj:ffo :yfkgf ug{
cfjZos kg]{ Jofj;flos tyf ;Lkd"ns tflndx? k|bfg ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=#=@ dlxnf pBdzLntf / g]t[Tjsf] ljsf; ug{ dlxnfx?n] ;~rfng u/]sf ;xsf/Lx? aLr
;xsfo{sf nflu ;fd"lxs nufgLsf pBf]u Joj;fo ;~rfng ug{ k|f]T;fxg ul/g] 5 .
;xsf/L dfkm{t dlxnfx?åf/f :yfkgf ul/g] ;fgf tyf 3/]n' pBf]ux?nfO{ k"FhLut
cg'bfg ;xof]u pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=#=# ;LdfGts[t Pj+ Go"g cfo ePsf ju{nfO{ ;xsf/Ldf cfa4 u/fO{ pknAw ;Lk, k"FhL tyf
>dnfO{ clwsflws kl/rfng u/L hLljsfd'vL÷lgjf{xd'vL lqmofsnfkaf6 Jofj;flostf
tkm{ pGd'v t'Nofpg] sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 .
!)=#=$ u|fdL0f If]qsf s[lif ;xsf/Lx?nfO{ ljifout cfjZostfsf] cfwf/df lglb{i6
sfo{ljlw jdf]lhd ;x'lnot Aofhb/df C0f ;'ljwf, shf{sf] Aofhdf cg'bfg, afnL tyf
kz' aLdf ubf{ nfUg] lk|ldod /sddf cg'bfg tyf d]lzg cf}hf/sf] vl/b nufotsf]
k"h
F Lut vr{df cg'bfg lbg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=#=% lk5l8Psf ju{, e"ldxLg nufot >f]t / ;fwg ljlxg / cgf}krfl/s If]qdf sfd ug]{
>ldsx?nfO{ cfo cfh{gsf] lqmofsnfkdf ;+nUg u/fpg ;xsf/Ldf cfa4 u/fO{ k"FhL

10
dflysf] kx'Frsfnflu ;x'lnot k"0f{ C0f tyf k"FhLut cg'bfg pknAw u/fpg] Joj:yf
ul/g] 5 .
!)=#=^ k/Dk/fut k];fnfO{ Jofj;flos agfpg nlIft ;d'bfonfO{ ;xsf/Ldf ;+ul7t u/L
cfw'lgs ;Lkd"ns tflndsf] Joj:yf u/L k"FhLdf kx'Fr k'¥ofpg ;x'lnotk"0f{ C0f tyf
cg'bfg ;xof]u pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=#=& ljkGg ;d'bfosf JolQmx?sf] ;xeflutf / afx'Notf /x]sf ;xsf/L ;+:yfx¿ kl/rfng
u/L ul/aL lgjf/0fsf lqmofsnfk ;+rfng ug{ ;/sf/sf ;Da4 lgsfox? / ljsf;
;fem]bf/x?nfO{ lgb]{lzt ul/g] 5 .
!)=#=* ul/j 3/kl/jf/ klxrfg kqsf cfwf/df ul/jx? dfq ;b:o eO{ ;~rfngdf NofOPsf
jf cGo ;xsf/Ldf cfj4 kl/ro k|fKt ul/j ;b:ox?nfO{ k|bfg ul/g] ljgf lwtf] shf{sf]
;'/If0f, artsf] ;'/If0f, afln tyf kz'wg ljdf, s[lif tyf n3' Joj;fosfnflu k"FhLut
cg'bfg, ;Lkd"ns tflnd h:tf cfo clea[l4 tyf hf]lvd Joj:yfkgsf sfo{df lglb{i6
sfo{ljlw adf]lhd ;xof]u ug]{ cfjZos Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=#=( ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{ pknAw u/fOg] cg'bfg ;xof]u jf cGo ;'ljwfnfO{
k|efjsf/L agfpg /fli6«o of]hgf cfof]u, cy{ dGqfno, ;xsf/L tyf ul/jL lgjf/0f
dGqfno, ;xsf/L ljefu / /fli6«o ;xsf/L ;+3sf kbflwsf/Lsf] ;xeflutf /xg] Ps
pRr:tl/o ;ldltsf] u7g u/L cg'bfg sfo{qmdnfO{ k|efjsf/L agfOg] 5 .
!)=#=!) /fli6«o ;xsf/L ljsf; af]8{ P]g adf]lhdsf] ;xsf/L ljsf; sf]if dfkm{t ;xsf/L pBf]u
Joj;fonfO{ ;x'lnotk"0f{ C0f tyf cg'bfg ;xof]u kl/rfng ug{ sf]ifsf] cfsf/ /
k|efjsfl/tfdf a[l4 ul/g] 5 .
!)=$ ;xsf/L k|al4{t pBf]u Joj;fosf] ljsf; tyf lj:tf/ ub}{ ;xsf/L If]qnfO{ k|lt:kwL{
Pj+ u'0f:t/Lo agfpg] gLltx?nfO{ sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf
sfo{gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
!)=$=! ;xsf/L If]qsf] pTkfbsTj / u'0f:t/df a[l4 Nofpg s[lif ;xsf/Lsf kbflwsf/L tyf
;b:ox?nfO{ cfjZos kg]{ tflnd, cjnf]sg e|d0f tyf cg'z/0f sfo{qmdx? / k/fdz{
;]jf ;'ljwfx?sf] lj:tf/ ul/g] 5 .
!)=$=@ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿nfO{ Jofj;flos ¿kdf ;Ifd t'Nofpg ;xsf/Lsf
;b:ox?nfO{ nlIft u/L k|fljlws tyf Jofj;flos tflndsf ljz]if sfo{qmdx? ;~rfng
ul/g] 5 .
!)=$=# ;xsf/L pBf]u Joj;fosfnflu cfjZos kg]{ bIf hgzlQmsf] ;xh
pknAwtfsfnflu dfgj ;+zfwg ljsf; of]hgf agfpg / ;DalGwt lgsfox? jLr
;dGjo ug{ /fli6«o ;xsf/L ljsf; jf]8{sf] e"ldsf k|efjsf/L agfOg] 5 .
!)=$=$ ;xsf/L If]qsf] pTkfbg tyf ;]jf k|jfxdf k|lt:kwf{Tds Pj+ u'0ffTds Ifdtf a[l4sf]
nflu pko'St k|ljlwsf] cjnDagdf k|f]T;fxg x'g] u/L cfly{s ;xof]u tyf ;'ljwfx?
pknAw u/fOg] 5 .

11
!)=$=% ;xsf/L pBf]u tyf Joj;fonfO{ cfslif{t / k|lt:kwL{ t'Nofpg pTkfbgsf] cfwf/ tyf
kl/df0f, ef}uf]lns ljs6tf, ;]jf k|jfx Pj+ /f]huf/L l;h{gf h:tf cfwf/df ljz]if
;'ljwfx? pknAw u/fOg] 5 .
!)=$=^ u|fdL0f If]q tyf sd ljsl;t gu/kflnsf / nlIft ;d"xsf dlxnf, ckfË, dhb'/,
>lds / lk5l8Psf tyf ul/j JolQmx? dfq cfj4 ;xsf/L ;+:yfx?sf]] ;+:yfut
ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] u/L pko'Qm s/ k|0ffnLsf] ljsf; ul/g] 5 .
!)=% ;xsf/Lsf] lglb{i6 d"No / l;4fGtx¿sf] cEof; ub}{ k|efjsf/L Joj:yfkg ljlwsf]
cjnDag tyf lgodg dfkm{t ;'zf;g sfod ug]{ ;DaGwdf c+uLsf/ ul/g] gLltx?nfO{
sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf sfo{gLltx? cjnDag ul/g] 5 M
!)=%=! ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] ;~rfng tyf Joj:yfkgdf hjfkmb]lxtf, ;xeflutf /
kf/blz{tfnfO{ ;+:yfut ub}{ nlug] 5 . o;sfnflu ljBdfg ;xsf/L P]g lgod
;dofg'sn " k"g/fjnf]sg ul/g] 5 .
!)=%=@ ;xsf/L ;DaGwL d"No / l;4fGtx¿ cg';/0f ub}{ k|rlnt ;xsf/L P]g lgod adf]lhd
;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] ;~rfng tyf Joj:yfkg ug{ ;xsf/L ;+3 ;+:yfsf
kbflwsf/Lx¿nfO{ lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfOg] 5 .
!)=%=# ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf ;b:ox?sf] jrt /sdsf] ;'/If0f ug]{ u/L ;+3 ;+:yfx?sf]
of]ubfgdf cfwfl/t art ;'/If0f sf]ifsf] Joj:yf ul/g] 5 . nufgLsf] ;'/Iffsf nflu
nufgLsf dfkb08x? lgwf{/0f u/L ;f] sfo{sf] cg'udg lgodgsf ;fy} shf{ ;"rgf
k|0ffnLsf] k|efjsf/L Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=%=$ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] Joj:yfkgnfO{ ;jn agfpg ;xsf/L ;+3 ;+:yfsf] n]vf tyf
n]vfk/LIf0f sfo{nfO{ yk Jojl:yt agfpFb} nlug] 5 . ;fj{hlgs ;'g'jfO{sf] lgoldttf
dfk{mt ;xsf/Lsf ;+3 ;+:yfx?nfO{ ;b:o / ;d'bfo k|lt lhDd]jf/ / kf/bzL{ Jojxf/
tk{m pTk|]l/t ul/g] 5 .
!)=%=% ;xsf/Lsf l;4fGt, d"No / dfkb08x?sf] cg'z/0f u/L ;du| ;xsf/L If]qnfO{
:jlgodgsf] cEof; ug{] ynf] agfpg cfGtl/s lgoGq0f, afXo k/LIf0f / lglxt
:jfy{k"0f{ åGb Joj:yfkgsf nflu pko'Qm Joj:yfx? ul/g] 5 .
!)=%=^ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] lgoldt ¿kdf cg'udg / lgodg ug{ ;xsf/L ljefunfO{
cfjZos ;fwg >f]t / clwsf/ ;lxt lhDd]jf/ lgsfosf] ?kdf ljsf; ul/g] 5 .
!)=%=& ;xsf/L ;+:yfx¿df :j:y k|lt:kwf{sf] ljsf; ug{ / nfut k|efjsfl/tf sfod ug{
æPs ;b:o Ps ;xsf/LÆ sf] gLlt c+lusf/ ul/g] 5 .
!)=%=* s'g} lglb{i6 ef}uf]lns If]qdf Pp6f ljifosf] sf/f]jf/ ug]{ ;xsf/L ;+:yfx?sf] ;+Vof
cTolws eO{ c:j:y k|lt:kwf{sf] l:ylt b]lvPdf lglZrt cjlwsf nflu To:tf
:yfgx?df gofF ;+:yf btf{df /f]s nufpg] Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=%=( ;xsf/Lsf ;b:ox?nfO{ ;xsf/L lzIffsf] lgoldt Joj:yf ldnfpg ;xsf/L
;+:yfx?nfO{ lhDd]jf/ agfOg] 5 . btf{sfnflu k|:tfljt ;xsf/L ;+:yfsf lgj]bs

12
;b:ox?nfO{ btf{ cl3 ;xsf/L ;DaGwL cg'lzIf0f lng' kg]{ Joj:yfnfO{ clgjfo{ ul/g]
5.
!)=%=!) lglZrt l;dfeGbf a9Lsf] ljQLo sf/f]jf/ ug]{ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] sf/f]jf/sf]
dfl;s tyf jflif{s k|ltj]bg lnO{ cg'udg sfo{nfO{ yk k|efjsf/L agfOg] 5 . o:tf
k|ltj]bgx? ;+sng tyf ljZn]if0fsf] sfo{nfO{ Jojl:yt ug{ ;"rgf k|ljlwsf] pkof]u
ul/g] 5 .
!)=%=!! Ifdtfsf] ljZn]if0f u/L ;DalGwt ljifosf s]lGb|o ;xsf/L ;+3x?nfO{ cfˆgf ;b:o
;+3 ;+:yfx?sf] :j+o cg'udg u/L lgodgsf] sfo{df g]kfn /fi6« a}+s, ;xsf/L ljefu /
;xsf/Lsf sfof{nox?nfO{ ;3fpg] k|0ffnLsf] ljsf; ul/g] 5 .
!)=%=!@ ;xsf/Ldf Jofj;flostf / ;xsfo{sf] ;+:s[ltnfO{ k|j4{g ug{ pko'Qm sfg"gL Joj:yf,
cfrf/ ;+lxtfsf] lgdf{0f, ;ldltsf ;b:ox?sf] lgjf{rg tyf lgo'lQm k|lqmofsf] cg'udg
/ lgodgdf ljz]if hf]8 lbOg] 5 .
!)=%=!# :ki6 dfkb08 / sfo{ljlwx?sf cfwf/df ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] lgodg sfo{
;~rfng ul/g] 5 .
!)=%=!$ PsLs/0f sfo{nfO{ k|f]T;fxg ug{ yk ;'lawfsf] k|fjwfg / ljz]if sfo{qmdx? ;~rfng
u/L ;xsf/Lsf ;+3 ;+:yfx?sf] ;+VofnfO{ l;ldt agfO{ Ifdtf a[l4 ug{ clek|]l/t ul/g]
5 . lglb{i6 dfkb08 adf]lhd Go"gtd zt{x? k'/f ug{ g;Sg] ;xsf/LnfO{ dh{/df n}hfg]
clgjfo{ zt{x?sf] lgdf{0f u/L sfo{fGjogdf NofOg] 5 .
!)=%=!% ljQLo sf/f]jf/ ug]{ ;xsf/Lx?nfO{ ;]jf ljlzli6s/0fsf] cfwf/df cGo sf/f]jf/ ug{
lg?T;flxt ul/g] 5 . of] Joj:yf zx/L If]qdf tTsfn} sfof{Gjogdf nlug] 5 .
!)=%=!^ ljQLo ;xsf/Lsf] cg'udgsf] nflu sf/f]jf/ / ;b:otfsf cfwf/df g]kfn /fi6« a}+s,
;xsf/L ljefu / ;DalGwt s]lGb|o ;xsf/L ;+3 / s[lif ;xsf/L ;+:yfx?sf] clwsf+z
:jfldTj /x]sf] ;fgf ls;fg ljsf; a}+ssf] pkof]u ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 .
!)=%=!& zx/L If]qdf ljQLo ;xsf/Lsf] ;3gtfnfO{ lgoGq0f ug]{ pko'Qm Joj:yfx? u/L
;xsf/L ljQLo ;]jfx?nfO{ u|fdL0f tyf ljQLo ;]jf gk'u]sf If]qx?df lj:tf/ ug]{ u/L
cfjZos Joj:yfx? ldnfOg] 5 .
!)=%=!* ljQLo sf/f]jf/ ug]{ p2]Zon] :yfkgf ul/g] ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] btf{sf] nflu
;DefJotf cWoognfO{ clgjfo{ ul/g] 5 . o;sf nflu lglb{i6 sfo{ljlw agfO{ ;f] sf]
kfngf ug]{ u/L ;xsf/L k|zf;gnfO{ kf/bzL{ agfOg] 5 .
!)=%=!( ;xsf/L dfk{mt ;~rfng ul/g] n3' ljQ sfo{qmdnfO{ ;b:ox?sf] cfly{s zf]if0f gx'g]
u/L kl/rfng ug{ / ;xsf/L dfkm{t ul/g] yf]s shf{ k|jfxdf Ps ?ktf sfod ug{
:ki6 sfo{ljlwx?sf] th'{df u/L sfof{Gjogdf NofOg] 5 .
!)=^ ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{g ug{ ;/sf/, ;xsf/L, lghL If]q tyf ljsf;sf
;fem]bf/x? jLr ;xsfo{ / ;xof]unfO{ k|j4{g ug]{ ;DaGwdf c+uLsf/ ul/g] gLltx?
nfO{ sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf sfo{gLltx? cjnDag ul/g] 5 M

13
!)=^=! ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|a4{gsf sfo{df :yflgotxsf ;/sf/L lgsfox?, :yfgLo
lgsfox?, ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?, ;xof]uL ;+:yfx? / gful/s ;dfhsf jLrdf :yflgo
;~hfn lgdf{0f u/L ;xsfo{ / ;dGjosf] ;+:s[lt ljsf; ul/g] 5 .
!)=^=@ ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|a4{gsf nflu :yfgLo lgsfox?sf] cu|;/tf /
;xeflutfnfO{ ;'lglZrttf k|bfg ul/g] 5 . :yfgLo:t/df ;xsf/Lsf] ljsf; / k|a4{g
ug]{ e"ldsfdf :yfgLo lgsfox?sf] cu'jfOnfO{ k|f]T;fxg ul/g] 5 .
!)=^=# ;xsf/L / lghL If]qsf] jLrdf pTkfbg, k|zf]wg tyf ahfl/s/0fsf] sfo{df ;xsfo{sf]
;+:s[lt ljsf; u/L Ps csf{ aLr kl/k"/ssf] ;DaGwnfO{ ljsl;t ub}{ nlug] 5 .
!)=^=$ ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gdf ;fem]bf/x¿sf] ;xeflutf Pj+ ;xof]unfO{
;dGjofTds 9+un] kl/rfng ul/g] 5 .
!)=^=% ;xsf/L If]qsf] ljsf;sfnflu låkIfLo / ax'klIfo ;xof]u kl/rfng ug{ ljleGg ldq
/fi6«x?sf ;xof]uL ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L lgsfox?;Fu ;xsfo{ ug]{, ;xsf/Lsf
If]lqo tyf ljZj:t/sf ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?;Fu ;xof]usf] cfbfg k|bfg ug{ ljleGg
txsf ;~hfndf ;lqmo ;xeflutf hgfpg], ;xof]uL ;+:yf tyf lgsfox?;Fu hLjGt
;DaGw sfod /fvL ;xsf/L cleofgnfO{ lg/Gt/ ?kdf k|a4{g ul/g] 5 .
!)=^=^ ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gdf dxTjk"0f{ of]ubfg k'¥ofpg] lgsfo /
JolQmx?nfO{ lgoldt ?kdf ;Ddfg tyf k'/:s[t ug]{ Joj:yf ul/g] 5 .
!)=& ;xsf/Lsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gsf] nflu bL3{sfnLg of]hgf, dfgj ;+;fwg ljsf;,
cfjZos ;+u7g ;+/rgfx?sf] lgdf{0f Pj+ sfg"gL Joj:yfx? ug]{ ;DaGwdf c+uLsf/
ul/g] gLltx?nfO{ sfof{Gjogdf Nofpg b]xfosf /0fgLlt tyf sfo{gLltx? cjnDag
ul/g] 5 M
!)=&=! ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?nfO{ k|efjsf/L 9+un] kl/rfng ug{ cNksflng / lb3{sflng
of]hgf lgdf{0f u/L ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|a4{g ul/g] 5 .
!)=&=@ ;xsf/L If]qsf] nflu cfjZos kg]{ dfgj ;+zfwgsf] k|If]k0f tyf hgzlQm
Joj:yfkgsf] nflu ;'b[9 ;+/rgfx?sf] ljsf; ul/g] 5 . hgzlQm k|If]k0fsf] sfo{df
;xsf/L ljsf; jf]8{ / hgzlQm ljsf;df ljZjljwfnox?, pRr dfWolds lzIff
kl/ifb;Fu ;xsfo{ / ;dGjo u/L cfjZos Joj:yfx? ldnfOg] 5 . hgzlQm ljsf;sf]
sfddf ;xsf/L k|lzIf0f s]Gb|x? / ;xsf/Lsf ;+3x?nfO{ ;d]t kl/rfng ul/g] 5 .
!)=&=# /fli6«o ;xsf/L ljsf; af]8{nfO{ ;xsf/Lsf] ljz]if1 lgsfosf] ?kdf ljsf; ug{
cfjZos ;|f]t tyf ;fwg pknAw x'g] Joj:yf ldnfOg] 5 . o;sf nflu cfjZostfsf
cfwf/df ;+u7g ;+/rgf / sfg"gL Joj:yfdf kl/dfh{g ul/g] 5 .
!)=&=$ ;xsf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gsf nflu ljifout cfwf/df ;DalGwt
dGqfno, ljefu, af]8{, ;ldlt tyf lgsfox?nfO{ lhDd]jf/ agfpb} nlug] 5 .
!)=&=% /fli6«o ;xsf/L ;+3sf] e"ldsfnfO{ k|efjsf/L agfpg ;+3sf] Ifdtf clea[l4 tyf
;xsf/L If]qsf] k|a4{gfTds sfo{df ;xof]u / ;xsfo{sf] ;+:s[lt ljsf; ul/g] 5 .

14
!)=&=^ ;xsf/L ;+3x?sf] e"ldsfnfO{ k|efjsf/L agfpg b]xfo adf]lhdsf] Joj:yf ul/g] 5 M
-s_ ;xsf/L cleofgnfO{ g]t[Tj k|bfg ug]{ u/L ljleGg txsf ;xsf/L ;+3x?sf] ;+u7g
;+/rgfnfO{ k|efjsf/L agfpb} nlug] 5 .
-v_ Jofj;flos p2]Zon] ;+3 ;+:yfx?nfO{ cfjZostf / ;DefJotfsf cfwf/df ljleGg
txdf ;+ul7t eO{ ;+o'Qm ?kdf pBf]u Joj;fo ug{ k|f]T;flxt ul/g] 5 .
-u_ ;xsf/Lsf ;+3x?sf] g]t[Tjdf dlxnfx?sf] ;xeflutf slDtdf $) k|ltzt k'¥ofpg]
u/L ;dtfd"ns ;sf/fTds lje]bsf Joj:yfx? cjnDag ul/g] 5 .
-3_ lglb{i6 ef}uf]lns If]qsf ;a} ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?nfO{ ;DalGwt ;+3x?df ;b:otf
lng k|f]T;fxg ul/g] 5 .
-ª_ ;+3 ;+:yfdf /x]sf] ;b:o ;+Vofsf] cfwf/df ;+3df dtbfgsf] clwsf/ sfod x'g]
Joj:yf ldnfO{ ;+3x?sf] ;+/rgfnfO{ a9L eGbf a9L k|ltlglwTj d"ns agfOg] 5 .
-r_ ;+3x?sf] g]t[TjnfO{ u}/ /fhg}lts agfpg cfrf/ ;+lxtf / dfkb08x?sf] pkof]u ul/g]
5.
!)=&=& If]qut gLlt tyf sfg'gx¿df ;xsf/L ;DaGwL Joj:yf ;dfj]z u/L ;xsf/L pBf]u
Joj;fosf] bfo/f km/flsnf] agfOg] 5 . ;xsf/L P]gdf ;d]t If]qut ljifox?nfO{
;Daf]wg ul/g] 5 .
!)=&=* /fli6«o ;xsf/L a}+snfO{ ;xsf/Lsf] ;femf :jfldTjsf] a}+ssf] ?kdf ljsf; ug{ ;a}
;xsf/L ;+3 ;+:yfx?nfO{ ;b:otf lng k|f]T;fxg ul/g] 5 . ;xsf/L a}+ssf] Joj:yfkg
/ lgodgsf] nflu cfjZos sfg"gL Joj:yf ul/g] 5 .
!)=&=( art tyf C0fsf] sf/f]jf/ ug]{ ;xsf/Lx?nfO{ Jojl:yt ?kdf ;~rfng ug{ 5'§} art
tyf C0f ;xsf/L P]gsf] lgdf{0f ul/g] 5 .
!)=&=!) ;xsf/L If]qsf] k|zf;lgs sfo{x¿df bIf clws[t tyf sd{rf/Lx?sf]] pknAwtf
;'lglZrt ug{ lghfdtL ;]jf cGtu{t j[lQ ljsf;sf] cj;/ ;lxt ;xsf/L ;d"xsf]
Joj:yf ul/g] 5 .
!)=&=!! ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f dGqfno jf cGtu{tsf lgsfox?df sfo{/t sd{rf/Lx?sf]
j[lQ ljsf;sf cj;/x?df a[l4 u/L cfsif{s ;d"xsf] ?kdf ljsl;t ul/g] 5 .
!)=&=!@ ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|a4{gsf] sfo{df ;xsf/L ;+3 ;+:yfx?sf] e"ldsfnfO{
dxTj lbO{ /fHosf] e"ldsf ;xhstf{ / lgodgsf/L lgsfosf] ?kdf l;ldt ub}{ nlug] 5
.
!)=&=!# /fHo lgolGqt / lgb]{lzt k'/fgf ;femf ;+:yfx?nfO{ k|rlnt sfg"g tyf ;xsf/Lsf
l;4fGt adf]lhd k"0f{ ?kdf ;xsf/Ls/0f ul/g] 5 .
!!= sfo{of]hgf
/fli6«o ;xsf/L gLltnfO{ ;Dj4 lgsfox?sf] e"ldsf lglb{i6 ul/Psf] sfo{of]hgf tof/u/L
k|efjsf/L 9+un] sfof{Gjog ul/g] 5 .
!@= ;+:yfut ;+/rgf

15
of] gLltsf] sfof{Gjog kIfsf] ;dLIff ug{, sfof{Gjogsf hl6ntf sd ug{ / cfjZos
dfu{bz{gsf nflu ;xsf/L tyf ul/jL lgjf/0f dGqLsf] cWoIftfdf b]xfo adf]lhdsf lgsfosf
kbflwsf/Lx? ;b:o /x]sf] Ps pRr:tl/o æ/fli6«o ;xsf/L gLlt lgb]{zg ;ldltÆ /x]sf] 5 .
-s_ /fHodGqL jf ;xfos dGqL, ;xsf/L tyf ul/jL lgjf/0f dGqfno
-v_ pkfWoIf, /fli6«o of]hgf cfof]u
-u_ ueg{/, g]kfn /fi6« a}+s
-3_ ;lrj, cy{ dGqfno
-ª_ ;lrj, pBf]u dGqfno
-r_ ;lrj, phf{ dGqfno
-5_ ;lrj, s[lif ljsf; dGqfno
-h_ ;lrj, dlxnf jfnjflnsf tyf ;dfhsNof0f dGqfno
-em_ ;lrj, jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno
-~f_ ;lrj, >d tyf /f]huf/ dGqfno
-6_ ;lrj, ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfno
-7_ ;lrj, ;+l3o dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno
-8_ ;lrj, lzIff dGqfno
-9_ ;lrj, ;xsf/L tyf ul/jL lgjf/0f dGqfno
-0f_ ;lrj, ;fdfGo k|zf;g dGqfno
-t_ ;lrj, /fli6«o of]hgf cfof]u
-y_ ;x–cWoIf, /fli6«o ;xsf/L ljsf; jf]8{
-b_ /lhi6«f/, ;xsf/L ljefu
-w_ cWoIf, /fli6«o ;xsf/L ;+3
-g_ cWoIf, g]kfn pBf]u jfl0fHo ;+3
-k_ ;x–;lrj, ;xsf/L tyf ul/jL lgjf/0f dGqfno – ;b:o ;lrj
!#=cfly{s kIf
o; gLltdf ePsf Joj:yfx? sfof{Gjog ug{ lgoldt ah]6 kl/rfng ul/g'sf ;fy} k|ultsf
cfwf/df ah]6sf] cfsf/ j[l4 ub{} nlug] 5 . :yfgLo txdf ;xsf/L ;+3 ;+:yfsf] ljsf; /
lj:tf/sf nflu :yflgo lgsfo tyf ljsf; ;fem]bf/x?sf] ;xof]u ;d]t kl/rfng ul/g] 5 .
7"nf nufgLsf nflu ;fem]bf/Lsf] cjwf/0ff pkof]udf NofOg] 5 . hgzlQm tyf ;xsf/Lsf
k"jf{wf/ ljsf;sf] If]qdf bft[ lgsfox?sf] ;xof]u ;d]t kl/rfng ul/g] 5 .

!$=sfg"gL Joj:yf
o; gLltdf ePsf Joj:yfx?nfO{ k"0f{ / k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjogdf Nofpg ljBdfg ;xsf/L
;Da4 sfg"gx?sf] cfjZostf cg';f/ kl/dfh{g jf k'gn]{vg ul/g] 5 . ;xsf/L a}+s tyf ;xsf/L
dfkm{t ul/g] ljQLo sf/f]af/nfO{ ;'/lIft / e/kbf]{ agfpg 5'§} P]g lgodsf] Joj:yf ul/g] 5 .
ljifout ;xsf/Lsf] ljsf;nfO{ ;xof]u k'Ug] cGo lgsfout P]g lgodx?df kl/dfh{gsf] kxn
ul/g'sf ;fy} cfjZostfsf cfwf/df gofF sfg"gx?sf] lgdf{0f ;d]t ul/g] 5 .

!%=cg'udg / d"Nof°g

16
gLlt sfof{Gjogsf] lgoldt cg'udgsf] sfo{ ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f dGqfno jf cGtu{tsf
lgsfox?af6 x'g] 5 . sfof{Gjog kIfnfO{ yk k|efjsf/L agfpg k|To]s jif{ sfof{Gjogsf] ;dLIff
u/L ;f]sf] ljj/0f ;fj{hlgs ul/g] 5 . gLlt sfof{Gjogsf] k|efj d"Nof+sg /fli6«o of]hgf cfof]u
af6 x'g]5 .

!^=hf]lvd kIf
;xsf/L cy{ Joj:yfsf] ax'cfoflds If]q xf] . o; gLltdf ePsf Joj:yf sfof{Gjog ug{ u/fpg
;DalGwt ;a} ;/sf/L lgsfox?n] lhDd]jf/ / k|lta4 eO{ cfˆgf] e"ldsf lgjf{x ug'{ kg]{ x'G5 . of]
gLltdf ePsf Joj:yfx? k"0f{?kn] sfof{Gjogsf Nofpg ;xsf/L cleofgsf] ;lqmotfn] klg plQs}
dxTj /fVb5 . gLltdf ePsf Joj:yfx? sfof{Gjogsf nflu ;dod} ;Da4 P]g lgodx?sf]
kl/dfh{g tyf gofF sfg"gx?sf] lgdf{0f ckl/xfo{ x'G5 . sfg"gL cfwf/ lgdf{0f ug{, cfjZos
;+/rgfut k|jGw ug{ tyf ;fwg ;|f]tsf] Joj:yf ldnfpg ;lsPg eg] gLltdf ePsf ;a}
k|fjwfgx? sfof{Gjogdf Nofpg g;lsg] hf]lvd /x]sf] 5 .

!&=gLltsf] k|of]u / kl/dfh{g


o; gLltnfO{ ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|a4{gsf nflu ;DalGwt ;a} lgsfox?af6 dfu{
lrqsf] ?kdf pkof]u ul/g] 5 . ;fdfGotof o; gLltdf ePsf Joj:yfx? k|To]s kfFr jif{df
k'g/fjnf]sg ul/g] 5 . gLltdf ePsf Joj:yfx?df kl/dfh{g ug{ cfjZos b]lvPdf ;f] cufj} klg
g]kfn ;/sf/n] ;Sg]5 .

cg';"rL – !
;xsf/L dfk{mt ;~rfng ug{ ;lsg] pBf]u Joj;fox? M
-s_ s[lif pTkfbg, e08f/0f, k|zf]wg, ljt/0f, ahfl/s/0f tyf s[lif ;fdfu|Lsf] cfk"lt{ .
-v_ Joj;flos kz'kfng tyf kz'hGo pBf]u Joj;fox? .
-u_ jghGo pTkfbg tyf k|zf]wg pBf]ux? / jftfj/0f ;+/If0f;DaGwL pBf]ux? .

17
-3_ ljBfnosf] :yfkgf tyf Joj:yfkg, Jofj;flos tyf ;Lkd"ns k|lzIf0f s]Gb| :yfkgf /
Joj:yfkg, / k/fdz{ ;]jf .
-ª_ c:ktfn, ;fd'bflos :jf:Yo ;]jf, cf}iflw tyf :jf:Yo pks/0f pTkfbg tyf ljqmL /
:jf:Yo;Fu ;DalGwt cGo pBf]u Joj;fox? .
-r_ ko{6g pBf]u Joj;fox? .
-5_ ;~rf/ tyf k|lalwsf] ljsf;, lj:tf/ tyf k|;f/0f .
-h_ art tyf C0f Pj+ a}+s tyf ljQLo ;]jf .
-dm_ oftfoft tyf 9'jfgL ;]jf .
-`_ hUuf tyf cfjf; ljsf; .
-6_ >lds :jfldTjsf pBf]u Joj;fox? .
-7_ pkef]Qmf ;xsf/L
-8_ phf{ pTkfbg, k|zf/0f / ljt/0f .
-9_ ljdf Joj;fo .
-0f_ v'b|f tyf yf]s k;nx? .
-t_ h8La'6L v]tL, k|zf]wg / ahfl/s/0f .
-y_ lzkd"ns 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux? .
-b_ ;DefJotfsf cfwf/df cGo pBf]u Joj;fox? .

18

You might also like