ÜRİNER SİSTEM

ENFEKSİYONLARI
ÜRİNER SİSTEM; böbrekler, üreterler(idrar
yolu), mesane(idrar torbası) ve üretra dan
oluşur.
 ÜRİNER SİSTEM İLE İLGİLİ GENEL
BELİRTİLER
❖ KOSTOLOMBER AĞRI: Taşların üreterlere hareket
etmesiyle şiddetli ağrıların oluşması.Ağrı
sırasında bulantı,kusma ve hematüri olabilir.
❖ POLLAKÜRİ: Sık idrara çıkmadır. Konjestif kalp
yetmezlilerinde,diabetes mellitusta,kronik böbrek
yetmezliğinde görülür.
❖ NOCTURİA: Geceleri uykudan şiddetli idrar
yapma isteğiyle uyanma,gece boyunca tekrar
etmesidir.
❖DİSÜRİ: İdrar yapma sırasında yada sonunda
üretra ucunda yakıcı ağrı olması.
❖POLİÜRİ: İdrar miktarının 1-1,5 litre civarında
artması
❖OLİGÜRİ: İdrar miktarının 24 saatte 400 ml.den
az olmasıdır.Nefrotik sendrom,akut renal
yetmezlik,konjestif kalp yetmezliği
❖ANÜRİ: İdrarın 24 saatte 0-50 ml yada hiç
olmamasıdır.
❖ÖDEM:Ekstraselüler sıvının artması sonucu, bu
sıvının deri altı bağ dokusunda birikmesi doku ve
organların şişmesi.Konjestif kalp yetmezliği,
nefrotik sendrom,siroz, açlık ve alerjik ödemler
,tromboflebit gibi hastalıklarda görülür.
❖Bufisür ödem (göz kapaklarında görülür)
❖Kalp yetmezliğinde ödem,sert ve siyanozludur
❖Anazarka ödem (ayak sırtı,bacak,yüz karın
derisi,dış genital organlarda görülür)
 ÜRİNER SİSTEM İLE İLGİLİ GENEL
TEŞHİS YÖNTEMLERİ
İDRAR TETKİKLERİ
• GFR (Glomerüler filtrasyon hızı),böbrek fonksiyonlarını
değerlendirmede önemli bir yöntemdir. Normal bir
insanda GFR, 125 ml/1.75 m2 vücut alanıdır.Kreatin
klirensine bakılır
• ÜRE(BUN= blood urea nitrojen: kan üre nitrojeni); Normal kanda;
25-35 mg/100 ml’dir. Karaciğer tarafından protein
metabolizması sonucunda ortaya çıkan amonyaktan
sentezlenen bir maddedir.
• KREATİNİN: Artık maddedir. Böbreklerden atılır.Kas
metabolizması sonucu ortaya çıkan bir üründür. Ağır
egzersiz,travma, yada oral kreatin kullanan sporcularda
değer artar.(%10-15 normal) kandaki değeri; 0.7-1.5
mg/100 ml
İDRAR RENGİ; Normalde berrak, açık sarıdır.Ürokromdan
dolayı

Kırmızı renk: Kan, rifampisin kullananlarda

Turuncu(koyu sarı): Konsantre idrar, sarılık
Yeşil-Mavi: Psödömanas enfeksiyonları, metilen
mavisi, tetrasiklin kullananlarda
Mavi-Siyah: İM.demir tedavisi,methemoglobinüri
Bulanık: Bakteriüri, Piyüri, idrarda silindirler
olması
Soluk:Poliüri, kronik böbrek yetmezliği
Sarı: B kompleks vitaminleri tedavisi
Koyu kahverengi (kola rengi): Bilirubinüri,
beklemiş idrar, hematüri
İdrar Dansitesi: Böbreklerin idrarı konsantre ve dilüe etme
yeteneğini gösterir. Normal değer: 1015-1025

• MİKTAR: Normal insanda, günlük idrar miktarı 1-1,5

litre kadardır.
• KOKU: Taze idrar hafif amonyak kokar.Beklemiş
idrar yada E.Coli enfeksiyonunda balık gibi kokar.
• İDRAR PH; Normalde 4,5-8 arasındadır.Bu değerlerin
üzerinde olması bakteriürinin yada bikarbonatüri
• İDAR GLİKOZU: Normalde (-) negatiftir. İdrarda
glikoz olmaması gerekir.Varlığı tübüler hasarın
göstergesidir.
• İDRARDA KETON: Normalde(-) Negatiftir. Varlığı
Ketonemiyi işaret eder. Uzamış açlık yada Diabetik
ketoasidozda artar.
• BİLİRUBİN POZİTİFLİĞİ: Normalde
Negatiftir(-). Tıkanma sarılığında (-), diğer
sarılıklarda idrarda (+) pozitiftir.
• İDRARDA KAN: Mikroskopta eritrositler
görülür.Hematüri
• İDRARDA PROTEİN-ALBÜMİN: 24 saatlik
idrarda bakılır. Günlük, 150 mg . Gebelikte bu
oran artar.
• İDRARDA MİKROSKOPİK İNCELEME:
(SEDİMENT): Silindirlerin varlığı, renal hasar
hakkında önemli bilgi verir.
 RADYOLOJİK TETKİKLER:

• Direkt batın grafisi(düs)

• İntravenöz pyelografi(İVP)
• Ultrasonografi
• Bilgisayarlı Tomografi (BT)
• Manyetik Rezonans Görüntüleme(MR,MRG)
• Renal Anjiografi
• Nükleer Sintigrafik Değerlendirme
• Böbrek biyopsisi
• Nozokomiyal üriner sistem
enfeksiyonlarının gelişiminden %85
idrar sondası sorumludur
• Tüm nozokomiyal enfeksiyonlar
içerisinde en sık görülen (%30-40)
üriner sistem enfeksiyonlarıdır
• İdrar torbası yere asla değmemelidir.
• İdrar torbası asla hastanın mesane
seviyesi ve üzerine getirilmemelidir
• Meatus ve sonda hergün sabunla
yıkanmalı, her büyük abdest sonrası ve
gerektikçe bu işlem tekrarlanmalıdır
• Sonda ile ilgili yapılacak her işlem öncesi
eller temizlenmeli, temiz eldiven giyilmeli,
işlem bittikten sonra eller tekrar
temizlenmelidir
Nasıl önlenebilir ?
• Sonda endikasyon dışı gereksiz
takılmamalıdır
• Sonda takılması sırasında asepsi
ve antisepsiye uyulmalıdır
• İdrar sondası mümkün olan en kısa
sürede çıkartılmalıdır.
 Perine bakımı:
• Nemli, sıcak ve vücudun en kirli bölgelerindendir. Ter,
idrar gibi vücut salgıları deri kıvrımları arasında biriktiği
için, mikroorganizmaların kolayca yerleşip çoğaldığı bir
bölgedir.

• Üretra daha kısa ve üretral meatüs ile anüsün birbirine

çok yakın olması nedeni ile özellikle kadınlarda perine
temizliği çok önemlidir.

• Perinenin her gün temizlenmesi gerekir. Çünkü perine

salgılara maruz kaldığı için nemlidir. Bu nedenle de
bakteri üremesinin kolay olduğu bölgedir.
 Perine Bakımı Verilirken;

• Hastanın gizliliği korunmalıdır.

• Tıbbi asepsi ilkelerine uygun

çalışılmalıdır.

• Hastanın utanma, sıkıntı gibi duyguları

önlenmeye çalışılmalıdır.
Hasta Perine Bakımı İşlem Sırası:
• Malzemeler hazırlanır.

• Eller yıkanır.

• Hastaya uygulama hakkında bilgi verilir.

• İşlem için hastadan izin alınır.

• Malzemeler için uygun ve temiz bir alan
seçilir ve kolay ulaşılabilecek biçimde
yerleştirilir.
• Yatak etrafına perde ya da paravan
çekilir.
• Eldivenler giyilir.
• Hastanın alt giysileri çıkarılır. Genital
bölge açıkta olmalıdır.
• Hastanın üzerinde yalnızca, çarşaf
kalacak biçimde, üst yatak takımları
ayakucuna toplanır.

• Hastaya pozisyon verilir. Kadın

hastalarda; dorsal rekümbent, erkek
hastalarda supine pozisyonu verilmelidir.
Kadınlar için;

a.Önce simfibis pubis, içten dışa doğru,

b.Uzak taraftaki labia majör yukarıdan
aşağıya, yakın taraftaki labia majör
yukarıdan aşağıya,
c.Yine önce uzak taraf daha sonra yakın
taraf olmak üzere labia minörler yukarıdan
aşağıya,
 d.Daha sonra uzak taraf, sonra yakın taraf bacak
içten dışa doğru silinir.
 Erkek hastalarda penis gövdesinden
tutulur;

a. Önce üretral meatüs,

b. Dairesel hareketle, pubise, aşağı doğru
silinir ve
c. Hastadan bacaklarını biraz açması
istenerek; testisler yukarıdan aşağıya,
basınç uygulamadan silinir.
 - Mikroorganizmaların diğer alanlara
yayılmaması için, her silme işlemi için ayrı
bir tampon kullanılmalıdır. Temizleme
işlemi daima az kirli bölgeden çok kirli
bölgeye doğru yapılır.
- Durulama ve kurulama için aynı sıra
izlenir. Tüm uygulamalarda, bir bölge için
bir gaz tampon uygulanmalıdır.- Hastaya
lateral pozisyon verilir.
 Böbrek Enfeksiyonu
• Böbrek enfeksiyonu, mikroorganizmaların
vücuda girerek böbreklere ulaşması ve
burada iltihaplanmaya neden olması
sonucu gelişir. Akut veya kronik olabilir..
• Tedavi edilmezse kronik böbrek yetmezliği
gelişebilir. Ayrıca enfeksiyon etkeni kana
karışarak, kanın zehirlenmesine ve ölüme
yol açabilir.
 Belirtileri:

✓ Sırtta başlayarak kasığa doğru yayılan

ağrı. Ağrı süreklidir.
✓Aniden yükselen ateş
✓Mesane boş olsa bile ani idrara çıkma
isteği
✓Bol miktarda idrar yapma, idrar yapmada
zorlanma, ağrılı idrar yapma
✓ Bulanık veya kanlı idrar yapma
✓Şiddetli bulantı ve kusma
Enfeksiyonu kolaylaştırıcı faktörler
• Böbrek taşları
• Doğumsal böbrek bozukluğu
• Prostat bezinin büyümesi (Selim Prostat
Hiperplazisi)
• Gebelik
• Sonda takılması
 TANIYA YÖNELİK ARAŞTIRMALAR

• İdrar tahlili: İdrarda bakteri aranır ve bir

takım maddelerin seviyesine bakılır.
• İdrar kültürü yapılır ve etken
mikroorganizma izole edilmeye çalışılır.
• Kan tahlili: Akyuvar (lökosit) sayısının
artışı enfeksiyonu işaret eder.
• İdrar yolları filmi ve İVP çekilmesi:
Özellikle böbrek taşından şüphelenilen
vakalarda yapılır.
• Sistoskopi: Bir endoskopi cihazıyla
mesaneye girilerek gerekli incelemeler
yapılır.
• Ultrason: Böbrek hacmi ve yapısı
görüntülenmeye çalışılır
 TEDAVİ:

• Etken olan mikroorganizmaya karşı uygun

antibiyotiklerin kullanılması gerekir.
• Tekrarlayan enfeksiyonlarda mutlaka idrar
kültürü ve antibiyogram yapılmalıdır. Çıkan
sonuca göre seçilecek antibiyotik 10-14
gün süreyle kullanılır.
• Tedaviden 2 ve 6 hafta sonra idrar tahlili
tekrarlanmalı, idrarda hala bakteri varsa
antibiyotik tedavisi tekrar edilmelidir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu
• İdrar yolu enfeksiyonu idrar yolunun
herhangi bir bölümünü etkileyen
bir enfeksiyondur.
• İdrarda normalde bakteri bulunmaz.
• Mesane veya böbreğe bakteri girip idrarın
içinde çoğalırsa idrar yolu enfeksiyonu
meydana gelir.
 Belirtileri:
• Sık sık ve azar azar idrara çıkma
• İdrar yaparken yanma
• Kasık ağrısı
• Kötü kokulu idrar
• Bulanık idrar
• Kanlı idrar
• Ateş
• Böğür ağrısı
 Tanı:
• İdrar nümunesi alınır,
idrarında nitrit, lökosit veya
lökosit esteraz varlığına bakılır.
• Burada çok önemli bir nokta idrar örneği
verirken idrarın herhangi bir yere değip
kirlenmesini engellemektir. Bu amaçla
ürathra çevresi temiz bir gazlı bez ile
silinir, idrar yapmaya başladıktan sonra ilk
gelen idrar boşa akıtıldıktan sonra bir
miktar idrar kabına yapılır. Buna orta akım
idrar örneği denir.
• Kültür ve antibiyogram yapılmasındaki
amaç ise enfeksiyonun hangi tür bakteri
tarafından yapıldığının ve bu bakteriye
karşı hangi antibiyotiklerin etkili
hangilerinin etkisiz olduğunun
ayırdedilmesidir.
• Bu sayede gereksiz ve etkisiz antibiyotik
kullanımının önüne geçilir. Sık tekrarlayan
veya tedaviye dirençli olan enfeksyonlarda
altta yatan ek bir patolojinin saptanması
amacı ile idrar akımı ölçüm testleri
(sistometri), sistoskopi (ışıklı bir boru ile
mesanenin inclenmesi) IVP (ilaçlı böbrek
filmi) gibi tetkikler yapılabilir.
 Tedavi :
• Antibiyotik tedavisi uygulanır.
• ev tedavisi olarak bol su içmek,
• sık idrara çıkmak,
• şeker ve şekerli gıdalardan kaçınmak,
• C vitamini almak, enfeksiyonun süresini
kısaltır.
 Mesane enfeksiyonları:
• SİSTİT: Mesanenin iltihaplanmasına
denir. Bakteriyel enfeksiyonlar sonucunda
meydana gelir.Hamilelik, doğum, cinsel
ilişki,ayak üşütmeleri…
 BELİRTİ VE BULGULAR:
• Sık sık idrara çıkma
• Acil idrara çıkma hissi
• İdrar yaparken yanma ve ağrı hissi
• Hematüri(idrardan sonra 1-2 damla kan
görülmesi)
• Geceleri idrara çıkma
• Karnın alt kısmında ağrı rahatsızlık hissi
• Ateş,titreme
• Bakteriürü
• TANI: Tam idrar tetkiki ve idrar
kültürü
• TEDAVİ: Hastanın istirahatı sağlanır.
Antibiyograma göre antibiyotik
tedavisi başlanır. Ağrı ve ateşe
yönelik ilaçlar verilir. Bol sıvı alması
sağlanır. Ayak ve göbek altına sıcak
uygulama, hijyene dikkat edilir
 Üretra Enfeksiyonu
Üretrit:Üretra iltihabıdır.
Belirtileri:
•Sık idarar çıkma;

•İdrara çıkarken sancı duyma;

•İdrarda cerahat;

•Akıntı (erkeklerde).
Teşhis:İdrar tahlili.
Tedavi:Antibiyotik tedavisi
 ÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARINDA
GENEL TEDAVİ YÖNTEMLERİ

• Koruyucu Tedavi: Hastaya düşük protein

diyeti verilir. Üre değeri düşürülmeye
çalışılır.Hipertansiyon tedavisi uygulanır.Taş
oluşumuna engel olmak için taşların tetkikleri
yapılır, faktöre yönelik diyet ve ilaç tedavisi
verilir.
• Medikal Tedavi: Kültür ve antibiyogram
sonucunda en uygun antibiyotik kullanılarak
enfeksiyon tedavi edilir. Diüretikler verilir.
• Cerrahi Tedavi:
• Lazer tedavisi: Prostat hipertrofilerinde
• ESWL(Şok dalgası) ile taşların
düşürülmesi: Şok dalgası verilerek
düşemeyecek taşların küçük parçalara
ayrılarak düşmeleri sağlanır.