Tingkatan 4 - Bab 3: Tamadun Awal Asia Tenggara 东南亚的初期文明

Petempatan Awal Asia Tenggara

- Asia Tenggara terbahagi 分成 dua iaitu kerajaan di Tanah Besar Asia Tenggara 东南亚大
陆 danKepulauan Asia Tenggara 东南亚群岛.

a) Kerajaan di Tanah Besar Asia Tenggara seperti kerajaan:

i. Funan
ii. Angkor
iii. Ayuthia

b) Kerajaan di Kepulauan Asia Tenggara seperti kerajaan:

i. Kedah Tua, Langkasuka (di Kepulauan Melayu 马来群岛)
ii. Srivijaya, Majapahit (di Kepulauan Indonesia 印尼群岛)

1) Bilakah munculnya 出现 petempatan dan kerajaan awal?

- Sejarahwan menggunakan sumber bertulis dan artifak arkeologi 考古 untuk menentukan

jangka masa 时期 kemunculan sesuatu kerajaan.

i. Sumber dari China 来自中国的来源

- menyatakan kewujudan kerajaan Funan pada pertengahan abad ke-2 Masihi
- membuktikan Funan ialah kerajaan terawal 最早的国家 di Asia Tenggara
- 里面讲到 Raja Funan aka Houen-Tien aka Kaundinya

ii. Data Arkeologi 考古数据

- Jumpaan seni arca 雕塑 berunsur Hindu dan Buddha
- langgam 风格 arca dipengaruhi oleh seni arca Amaravati 阿马拉瓦蒂佛塔 dari India

Tahap awal 初期阶段:

- Hubungan awal dengan China berbentuk diplomatik 外交.
- Hubungan awal dengan India berbentuk kebudayaan 文化.
- Hubungan perdagangan antarabangsa 国际贸易关系 antara kawasan petempatan awal
wujud sejak zaman logam 铜器时代 buktinya jumpaan gendang gangsa 青铜鼓 di Dongson
(Vietnam), Batu Buruk (Terangganu),Sg.Klang (Selangor).
- Hubungan perdagangan dengan Rom 罗马 juga berlaku buktinya jumpaan persamaan
artifak manik 珠子 diKota Tinggi dan Muar (Johor).

- Bijih Timah 锡米 telah diproses menjadi gendang gangsa di Dongson dan menjadi pelabuhan
pembekal 供应码头
- Kebanyakan petempatan awal ini belum boleh ditakrif sebagai 被诠释为 kerajaan kerana masih
belum menpunyai raja 还没有王.
-Walau bagaimanapun, perdagangan maritim 海运贸易 berkembang seiring dengan kemahiran
membuat kapal layar dan perahu.
- Jumpaan manik dan tembikar membuktikan perdagangan maritim berlaku sejak abad ke –5 SM
tetapi kerajaan awal Asia Tenggara hanya muncul pada abad ke –2 M.

Ekonomi Kerajaan Awal Asia Tenggara

1) Bentuk-bentuk 构造 Kerajaan Awal

a) Kerajaan Agraria 农业朝代

- kegiatan ekonomi berasaskan pertanian, penternakan, memungut hasil hutan dan sungai.
- Kerajaan agraria ini muncul di kawasan pertanian yang subur seperti kerajaan Dvaravati di Sg
Irrawady (Myanmar), Kerajaan di lereng bukit 山坡 dan tanah gunung berapi 火山地
– kerajaan Taruma (Indonesia).

b) Kerajaan Maritim 海运朝代

- kegiatan ekonomi berasaskan perdagangan 贸易, kelautan dan pelabuhan.
- Ia terletak di pesisiran pantai 沿海地带, lembah sungai 低洼 dan kepulauan
seperti Srivijaya di Sg Musi (Sumatera), Kedah Tua di Sg Mudadan Merbok
(Kedah), Tiumah di Pulau Tioman (Pahang).
- Terdapat juga kerajaan agraria yang berkembang menjadi 发展成为 kerajaan
maritim contohnya Funan.

2) Kegiatan Ekonomi Kerajaan Agraria

- Tanaman utama ialah padi 稻米. Padi sawah 水稻 di lembah sungai kerana bekalan air
cukup. Padi huma 旱稻 di tanah tinggi dan bukit dibuat teres 阶地 dan relung 凹陷 kerana
kurang air.
- Tanaman sampingan seperti jagung, pisang, keledek 番薯 dan sayur.
- Hasil hutan seperti kayu gaharu 沈香, damar 树脂, buah- buahan.
- Hasil rempah 香料 seperti cengkih 丁香, lada hitam.
- Sarang burung 燕窝 diambil dari gua untuk perdagangan.
- Menangkap ikan di sawah, sungai, paya 沼泽.
- mendapatkan kulit kura-kura.
- Menternak seperti lembu, kerbau, kambing, ayam.

- Bermula dengan sara diri, kemudian terdapat lebihan hasil dijual kepada penduduk Bandar atau
kerajaan maritim.
- Sistem pengairan 灌溉系统 amat penting dalam pertanian contoh Tasik Tonle Sap 洞里萨湖
dan Sg Mekong 湄公河 di Angkor.
- Sistem pengairan yang baik mempengaruhi perkembangan pertanian. Raja sendiri terlibat
dalam pembinaan.

1. Kegiatan Pertanian Kerajaan Angkor

- kerajaan Agraria yang kuat
- terletak di Lembah Sungai Mekong
- tanah sekitar subur
- iklim panas lembab, 很适合 pertanian

- Raja Angkor (Raja Indravarman I ) membina baray (tempat takungan

air) & mengurussistem pengairan. Kesannya, hasil padi telah menampung keperluan makanan
pendudukkerajaan Angkor.
Kepentingan 重要性 Tasik Tonle Sap
- Pada musim banjir 水灾季节 - Bekalan air 水供 diterima dari Sg Mekong yang mengalir
ke Tasik Tonle Sap dan menyuburkan tanah.
-Pada musim kemarau 旱季- kawasan sekitar menjadi subur disebabkan lumpur 污泥 yang subur.
- Tasik ini turut mengairi kawasan penanaman sawah padi. Menampung keperluan penanaman
padi.
- Tasik Tonle Sap juga membekalkan 供应 ikan air tawar 淡水鱼. Sumber protein 蛋白质来源.
- Tasik ini amat penting untuk bekalan sumber air minuman.

3) Kegiatan Ekonomi Kerajaan Maritim

- Kerajaan ini terletak di pesisir pantai dan kepulauan.

- Peringkat awal 早期 – menangkap ikan, memungut hasil laut.
- Kemudian, berkembang menjadi 发展成为 perkampungan nelayan 渔村.
- Ada yang berkembang menjadi pengeluar emas, bijih timah 锡米.
- Hasil lebihan 多余的产量 telah didagangkan – maka petempatan ini
menjadi tempat berdagang 贸易地点 danberkembang menjadi pelabuhan pembekal 供应码
头 seperti Klang ( Selangor ), Kuala Selinsing ( Perak ).
- Pelabuhan ini disinggahi pedagang untuk mendapatkan barangan hasil tempatan – emas, timah,
rotan, damar, hasil laut.
- Pelabuhan pembekal 供应码头 maju menjadi pelabuhan kerajaan 国家港
口 seperti Champa, Kedah Tua,Langkasuka, Srivijaya. Pelabuhan kerajaan 国家港
口 muncul disebabkan wujudnya kerajaan.
- Mulanya pelabuhan ini berdagang di kawasan berhampiran kemudian berkembang,
contohnya Langkasuka danChampa akhirnya berdagang dengan Vietnam, China Selatan,
hingga ke India dan barat.
- Pelabuhan entrepot 出入口港口 muncul kerana kedudukannya yang strategik
contohnya kedudukan Kedah Tuadan Srivijaya yang terletak yang terletak di Selat
Melaka dan Selat Sunda serta menjadi laluan perdagangan antara China dan India. Ini juga
mendorong kedatangan pedagang kedua-dua negara ke situ.
- Bekalan pelabuhan entrepot seperti emas, timah, hasil hutan, dan hasil dari kerajaan lain di
sekitarnya. Membeli barangan daripada pedagang antarabangsa dan edarkan kepada pedagang
lain.
- Emas menjadi tumpuan sehingga Semenanjung Tanah
Melayu dan Sumatera dikenali Semenanjung Emas danBumi Emas – orang Yunani 希
腊 dan India telah mengetahui tentang kekayaan emas di sini sejak awal abad masihi lagi.

- Penduduk maritim yang terdiri daripada orang tempatan, orang laut dan orang pedagang luar.
- Mereka menggunakan bahasa Melayu sebagai lingua franca 社交语言(bahasa perhubungan).
- Orang Melayu terkenal sebagai pelaut, pedagang, peneroka dan mempunyai pelabuhan yang
lengkap dengan kemudahan seperti di Champa dan Srivijaya.
- Mereka mampu belayar kerana berkemahiran membuat perahu (jarak dekat) dan kapal layar
(jarak jauh).
- Mereka juga tahu menggunakan kaedah untuk menuju ke sesuatu tempat berpandukan bintang
di langit.
[会根据星星来航海]

1. Ciri-ciri 特征 Kerajaan Srivijaya

- Terletak di Sg. Musi dan Batang Hari.
- Memiliki tentera laut yang besar, terdiri daripada pelbagai golongan rakyat termasuk orang laut.
Mereka mengawal keselamatan kerajaan dan perdagangan di Selat Melaka.
- Kapal dagang dalam perjalanan antara China dan India singgah di sini kerana kedudukan
pelabuhannya baik dan kedudukan strategik di Selat Melaka.
- Bekalan barang dagang dibekalkan dari kawasan pemerintahannya dan jajahan takluknya.
- Menurut I Tsing, Sivijaya mampu menghasilkan kapal besar 大船.

2. Ciri-ciri 特征 Kerajaan Kedah Tua/ Chieh-cha/ Kataha

- Terletak di Sg. Mas (pada abad ke-5 hingga 11 – menganut agama Buddha 佛教) dan di lembah
Sg. Bujang(abad ke –11 hingga 13 – menganut agama Hindu). Buktinya ialah jumpaan candi
berunsur Hindu/Buddha dan arca Hindu/Buddha.
- Merupakan pelabuhan enterpot yang banyak dipengaruhi Srivijaya.
- Pelabuhan dan kerajaan tertua 最老的国 di pantai barat 西海岸 Semenanjung Tanah
Melayu. Buktinya jumpaan tembikar China zaman Dinasti Tang, Song dan Yuan [唐宋元 3 个
朝代], pelita tembaga 铜油灯 dan tembikar dari Timur Tengah 中东, manik dari India, Sri
Lanka dan Myanmar.
- Gunung Jerai menjadi panduan 指引 kapal dagang ke sini. Malam melalui nyalaan api
-Kedudukan strategik di laluan Selat Melaka dan terlindung daripada tiupan angin monsun 季候
风 memajukan pelabuhannya.
- Pelabuhannya mempunyai tempat menyimpan barang dagangan seperti damar, rotan, timah.
- Barang dagang juga dibawa dari luar seperti sutera 丝绸, teh, kaca, manik, tembikar.

4) Konsep saling bergantung dan melengkapi 互相依靠和完善的概念 antara Kerajaan

Agraria dan Maritim

- Kerajaan agraria yang ramai penduduk seperti Sailendra di Jawa Tengah 中爪哇
menghasilkan sumber makanan 食物来源 seperti beras yang banyak untuk dibekalkan kepada
kerajaan maritim. Sebaliknya kerajaan agraria memerlukan kerajaan maritim untuk
mendapatkan barang mewah 奢侈品 dari Negara luar seperti Chinadan India seperti tembikar
陶瓷 China, tekstil dari India dan China, pelbagai jenis gelas dan manik.
- Kerajaan agraria membekalkan keperluan makanan 食物需求 dan hasil hutan 森林产物
untuk kerajaan maritim sebagai barang pertukaran.
- Kerajaan maritim membina kapal 建船 dengan mendapatkan bahan kayu yang baik 好木
材 daripada kerajaan Pegu di Burma.
 - Kerajaan maritim juga mendapatkan tukang kayu 木匠 dan tukang batu 石匠 yang mahir
dari kerajaan agrarian.
- Gajah 大象 yang menjadi kenderaan raja maritim juga didapati daripada kerajaan agraria
di Burma dan Siam.
- Kerajaan agraria juga membekalkan tenaga kerja 人力.

Pengaruh Agama Hindu dan Buddha dalam Kerajaan Awal

1) Cara Kedatangan 到来的方法 Pengaruh Hindu dan Buddha

- Pengaruh India dibawa oleh golongan Ksyatria atau tentera 军队. Golongan penakluk dari
India membentuk tanah jajahan takluk di Asia Tenggara.

- Dibawa oleh Vaisya atau pedagang 商人

- Dibawa oleh Brahmin atau pendeta

-Perdagangan 使到 Asia Tenggara 的当地人民接受这些改变.

- 其中他们接受 kebudayaan India 因为 Asia Tenggara 和 India 在很早以前就有生意上的来

往.
- Penyesuaian dan pengambilan aspek-aspek kebudayaan India yang menarik sahaja dengan
budaya tempatan berlaku, buktinya jumpaan seni arca bercirikan Asia Tenggara di Srivijaya –
ikatan tali kulit harimau hanya ada diSrivijaya.

*Bukti Kemasukan pengaruh kebudayaan dari India*

- peninggalan data arkeologi seperti candi-candi

- Lembah Bujang 的 candi : ciri Hindu dan Buddha

- Angkor 的 candi : ciri Hindu

- Srivijaya 的 candi : ciri Buddha

- Perkembangan agama Buddha di Srivijaya didukung dengan data catatan I-Tsing.

- Aspek Hindu/Buddha yang diambil berbeza antara seoang pemerintah di Asia Tenggara dengan
pemerintah Asia Tenggara yang lain – di Kedah Tua (Buddha), Dieng di Indonesia
(Hindu), Pulau Bangka (Hindu mazhab Vishnu).

- Pengaruh Hindu/Buddha berlaku serentak 与…一起 dengan hubungan perdagangan,

apabila Rom 罗马 menghentikan perdagangan emas ke India maka India beralih mendapat
logam emas di Asia Tenggara. [Maharaja Vespian dari Rom memberhentikan perdagangan
tersebut untuk mengelakkan 为了避免 kekurangan sumber logam emas di Rom]

2) Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Sistem Pemerintahan 政体

- Gelaran raja 王的称号 bermula digunakan selepas kedatangan pengaruh sistem beraja India.

[刚开始时是没有 raja 这个称号的, 只有 ketua, 到后来才慢慢有 raja 的]

- Di bawah raja ialah kerabat diraja dan pembesar termasuk ahli agama seperti Brahmin. Selepas
itu，rakyat dan hamba (bawah sekali).

- Raja berkuasa mutlak dalam semua hal, perintah raja menjadi undang-undang, sesiapa yang
menentang perintah dianggap menderhaka 叛国.

[Derhaka: konsep yang menjelaskan hubungan antara raja dengan rakyat, iaitu rakyat mesti taat
dan tidak boleh menentang raja 不可以反抗国王]

-Walau bagaimanapun raja harus adil 公平 kepada golongan diperintah.

*konsep dewa-raja*
-人民相信 raja merupakan bayangan tuhan , 所以他们 takut derhaka 怕反抗.
-maka muncul konsep dewa-raja
-他们也相信 raja memiliki kesaktian 有神力

- wujud unsur mitos 神话 dan legenda 传说 tentang asal usul raja digunakan
untukmemperkuat kedudukan dan status raja.

-Adat Istiadat (Upacara pertabalan raja) dipimpin oleh Brahmin aka pendeta untukmengukuhkan
kedaulatan raja.Bertujuan membezakan kedudukan raja daripada golongan yang diperintah.

- Raja yang terpengaruh sistem Buddha/Hindu membina kompleks kota 因为每一个 raja 都要成
为 raja yang terulung.
- Komples kota melambangkan alam semesta 全宇宙(orde kosmos 宇宙秩序). Negara dianggap
alam semesta, raja dan ibu kota ialah pusat alam (pusat pemerintahan), maka raja perlu mengatur
kesejahteraan negara dan rakyat (alam semesta).

1. Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Pemerintahan Angkor

-在 Kerajaan Angkor , Angkor Wat dibina oleh Raja Suryavaram II.

-在 Angkor, Raja dianggap raja dewa.

-Raja dibantu pembesar atau gabenor di daerah.
- Brahmin pula berperanan dalam upacara agama.
- Raja juga dibantu oleh pembesar dalam kalangan pegawai tentera dan hakim.

2. Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Pemerintahan Srivijaya

- Pengaruh yang muncul ialah agama Buddha Mahayana 大乘佛教.

- Raja dibantu pentadbiran pusat dan daerah.

- Pentadbiran pusat terdapat 4 kumpulan 组 anak raja iaitu yuvaraja, pratiyuvaraja, raja
kumara dan raja putra. Seorang daripada anak raja tersebut bakal 将 menggantikan raja 继承王
位 kecuali raja putra kerana beliau anak gundik 妾的子女.
- Di bawah anak raja ialah ketua pentadbiran pusat (parvanda atau senapati), seterusnya
pegawai lain seperti hakim, temenggung dan penghulu.
- Kedudukan hamba terletak paling bawah sekali.
- Pentadbiran daerah ditadbir oleh Datu. Datu terbahagi kepada parvanda (berketurunan raja)
dan bhupati (orang-orang kaya). Datu perlu bersumpah 宣誓 taat setia di tempat suci
bernama Telaga Batu,Palembang. Bukti: jumpaan sebuah batu bersurat dengan ular tedung 眼镜
蛇 berkepala tujuh.
*Mengangkat Sumpah di Srivijaya*
- Datu akan meminum air yang disiram pada batu bersurat.
- Air dikumpulkan di bahagian bawah batu bersurat untuk diminum
- Tujuan: menetapkan pembesar memberikan taat setia kepada raja 忠于国王
- diketuai oleh Brahmin 婆罗门[通常有这些 agama/kepercayaan 的活动都是 diketuai
oleh Brahmin 的]
- disertakan doa (谁 mengkhianati 背叛 persetujuan 就会 ditimpa bencana)

3) Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Kesenian 艺术

- Monumen 纪念碑,纪念建筑物 ialah binaan/bangunan 建筑物 daripada batu untuk

memperingati orang ternama atau peristiwa penting seperti candi 佛塔，寺庙/kuil 神庙, wat 寺
院，庙宇/stupa 印度塔, arca 雕像，塑像 danpatung 雕像，塑像.

- Candi – berfungsi sebagai monumen keagamaan bagi agama Hindu dan Buddha, rumah ibadat,
tempat menyimpan abu jenazah 灰体 raja dan keluarganya, tempat menyimpan patung dewa
utama dan lambang kepada keagungan dan kehebatan seseorang raja/pemerintah 领导人.

- Angkor Wat 吴哥窟 dan Candi Borobudur 婆罗浮屠寺 melambangkan order kosmos.

- Rumah ibadat di Thailand, Kemboja, Vietnam disebut wat, tetapi di Burma disebut stupa, di
Indonesia disebut candi.
 - Candi Dieng 迪昂寺 dan Candi Prambanan 普兰巴南 di Indonesia untuk agama Hindu, tetapi
candi sepertiChaiya 猜亚 dan Yarang di Thailand untuk agama Buddha.

- Patung dewa Visnu, Siva, Brahma, Durga dan Lingga merupakan patung agama Hindu.
- Patung Avalokitesvara 千手观音雕像 merupakan patung agama Buddha.

- Candi dan patung di Asia Tenggara yang dijumpai terdapat beberapa jenis dan hasil campuran
gaya tempatan danIndia. Antara pengaruh India tersebut ialah patung zaman Dinasti Gupta.

[这些不同类型的 patung & candi, 代表着 zaman penciptaannya 生产时代]

1. Pengaruh Hindu dalam Kesenian Angkor Wat

- Angkor Wat dibina oleh Raja Suryavarmen II untuk agama Hindu di Kemboja.

- melambangkan orde kosmos dengan ketinggian 213 meter dan keluasan 208 hektar 公顷.
- Candi ini mempunyai tempat pemujaan, menara, tembok.
- Tempat pemujaan di bahagian tengah setinggi 39 meter dengan teres bertingkat 4. Setiap
sudutnya mempunyai menara.

- Ia juga mempunyai ukiran di dinding yang menggambarkan epik 史

诗 Ramayana dan Mahabhrata.

2. Pengaruh Buddha dalam Kesenian Borobudur 婆罗浮屠寺

- Candi di Jawa Tengah ini untuk agama Buddha Mahayana.
- Ia terbahagi kepada 3 tingkat iaitu sila, samadhi dan panna. Setiap tingkat melambangkan satu
tahap kehidupan yang diwakili oleh patung stupa dan patung Buddha.
- Dikaitkan dengan ajaran Buddha, iaitu konsep Lapan Jalan Kebenaran.

-Di tingkat pertama diukir cerita kehidupan Gautama Buddha 释迦牟尼.

-Bahagian paling atas dianggap sebagai tertinggi dan lambang kepada pencapaian tahap
nirwana(佛教)解脱, iaitu tahap manusia membebaskan dirinya daripada nafsu.

3. Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Kesenian Lembah Bujang 布章谷

- Candi Lembah Bujang terdapat di Bukit Batu Pahat Pendiat dan Pangkalan Bujang.
- Candi Hindu - terbahagi 2 iaitu Vimana ( bahagian suci tempat arca keagamaan )
dan Mandapa ( bahagian luar).
 - Candi Buddha - memiliki pelan jenis cruciform 十字形.

4) Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Bahasa 语言

1. Pengaruh Bahasa Sanskrit 梵文

- Kewujudan bahasa Sanskrit meningkatkan pencapaian dalam bidang intelektual 知

识 masyarakat.

- Batu bersurat tulisan Sanskrit mengandungi

maklumat agama, pemerintahan, raja dan undang-undang. Contohnya Batu
Bersurat di Kutei tentang keturunan raja, Batu bersurat di Sg Mas Kedah Tua berkaitan
dengan agama Buddha.

- Bahasa Sanskrit merupakan bahasa keagamaan.

- Bahasa Sanskrit ini digunakan dalam kitab-kitab keagamaan dan bahasa.

- Bahasa sankrit juga terdapat dalam kitab sastera Hindu, Buddha, Tamil.

- Bahasa sankrit telah mengalami penyesuaian dengan bahasa Melayu seperti perkataan dukkha
(duka), dorhaka (derhaka).

- Bahasa ini menjadi bahasa ilmu dan bahasa komunikasi 沟通语言 kerajaan awal Asia Tenggara.

- Inskripsi di Palembang memaparkan kemahiran pahat batu yang tinggi- penulisnya mempunyai
asas yang kukuh dalam bahasa sankrit. [发展 seni ukir]

5) Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Kesusasteraan 文学

1. Kesusasteraan India

- Pengaruh India terhadap Asia Tenggara dalam bidang kesusasteraan dikesan melalui peranan
bahasa Sanskrit.

-Kesusasteraan India melalui epik Ramayana dan Mahabhrata.

- Pengaruhnya terdapat dalam epik Ramayana dan Mahabhrata serta Puranas 往世书(sastera
klasik Asia Tenggara).

- Pengaruh dalam puisi dan prosa Jawa seperti Nagarakertagama, Sutasoma.

- Epik disampaikan melalui kesusasteraan, cerita lisan dan teater seperti wayang kulit.

- Karya Mahabhrata diadun dengan unsur tempatan seperti Hikayat Pendawa Lima, Hikayat
Pendawa Jaya.
- Karya Ramayana pula melahirkan Hikayat Seri Rama.