Chương 6.2.

LỰA CHỌN CÁC PHẦN TỬ, THIẾT

BỊ TRONG HTCCĐ
6.1. KHÁI QUÁT CHUNG
1. Đặt vấn đề
Trong quá trình làm việc, các phần tử, thiết bị có thể phải chịu 3 chế độ làm
việc:
 Bình thường: Uđm, Iđm
 Quá tải: > Uđm, Iđm
 Sự cố (NM): >> Iđm → Phải cắt phần tử, thiết bị bị sự cố ra khỏi nguồn càng
nhanh càng tốt. Tuy nhiên phải có thời gian → PT, TB phải chịu đựng được
trong thời gian tồn tại sự cố này.
Bởi vậy các PT, TB đưa vào làm việc cần phải được lựa chọn thảo
mãn đồng thời 3 điều kiện trên.
2. Điều kiện chung lựa chọn các PT, TB: U đm.TB  U đm.m
 (1)
a. Điều kiện để PT, TB đảm bảo làm việc bt và qt:  I đm.TB  I lv .max
 Đối với đd lv //: Ilvmax = 2Ibt= 2Icp (tức là tính khi 1 đd bị đứt);
 Đối với mạch MBA: Ilvmax = kqtmaxIbt=kqtmaxIđmBA(thg kqtmax= 1,4 );
 Đối với mạch MPĐ: Ilvmax = kqtmaxIbt= 1,05Iđm
20-Jun-21 1
2. Điều kiện chung lựa chọn các PT, TB:
b. Điều kiện để PT, TB đảm bảo chịu đựng được ở chế độ sự cố:
Dòng điện NM lớn → sinh ra lực điện và nhiệt lớn có thể phá hỏng
và đốt cháy phẫn dẫn/cách điện của PT, TBĐ. Do đó cần kiểm tra
theo 2 điều kiện:
 Điều kiện ổn định động: Iđ.đm ≥ ixk (2)
 Điều kiện ổn định nhiệt:
t qd (Với tqd = tN)
I nh.dm  I N (3)
t nh.dm
Lưu ý:
1) Đối với các PT, TB hạ áp (U ≤1000V) không cần kiểm tra ổn định động
2) Đối với PT, TB có Iđm ≥ 1000A, không cần kiểm tra ổn định nhiệt
3) Đối với dây dẫn và thanh dẫn, điều kiện ổn định nhiệt kiểm tra theo tiết
diện tối thiểu:
BN
Sch  S min  (mm 2 )
C

20-Jun-21 2
 6.2. LỰA CHỌN KHÍ CỤ ĐIỆN CAO ÁP
1. Lựa chọn MCĐ
TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra
1 Điện áp định mức, UđmMC (kV) UđmMC  Uđm.m
2 Dòng điện định mức, IđmMC (A) IđmMC  Ilv.max
3 Dòng điện cắt định mức, IC.đm (kA) IC.đm  IN
4 Công suất cắt định mức, SC.đm (MVA) SC.đmMC  SN
5 Dòng điện ôđđ định mức, Iđ.đm (kA) Iđ.đm  ixk
tqd
6 Dòng điện ôđn định mức, Inh.đm (kA) I nh.dm  I 
tnh.dm

20-Jun-21 3
 6.2. LỰA CHỌN KHÍ CỤ ĐIỆN CAO ÁP
2. Lựa chọn MC phụ tải

TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra
1 Điện áp định mức, UđmMC (kV) UđmMC  Uđm.m
2 Dòng điện định mức, IđmMC (A) IđmMC  Ilv.max
3 Dòng điện ôđđ định mức, Iđ.đm (kA) Iđ.đm  ixk
tqd
4 Dòng điện ôđn định mức, Inh.đm (kA) I nh.dm  I 
tnh.dm
5 Dòng điện định mức của CC, IđmCC (A) IđmCC  Ilv.max
6 Dòng điện cắt định mức của CC, IC.đmCC (A) IC.đmCC  IN
7 Công suất cắt định mức của CC, SC.đmCC (A) SC.đmCC  SN

20-Jun-21 4
 3. Lựa chọn DCL
TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra
1 Điện áp định mức, UđmDCL (kV) UđmDCL  Uđm.m
2 Dòng điện định mức, IđmDCL (A) IđmDCL  Ilv.max
3 Dòng điện ôđđ định mức, Iđ.đm (kA) Iđ.đm  ixk

tqd
4 Dòng điện ôđn định mức, Inh.đm (kA) I nh.dm  I 
tnh.dm

4. Lựa chọn CC cao áp

TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra

1 Điện áp định mức, UđmCC (kV) UđmCC  Uđm.m

2 Dòng điện định mức, IđmCC (A) IđmCC  Ilv.max
3 Dòng điện cắt định mức của CC, IC.đmCC (A) IC.đmCC  IN
4 Công suất cắt định mức của CC, SC.đmCC (A) SC.đmCC  SN

20-Jun-21 5
 6.3. LỰA CHỌN MÁY BIẾN ÁP
1. Lựa chọn MBA điện lực
 Đối với TBA có 1 máy: khcSđmB  Stt
 Đối với TBA có 2 máy: khckqtmaxSđmB  Stt
Trong đó:
SđmB - công suất đm của MBA, (nhà chế tạo cho);
Stt - công suất tính toán (công suất lớn nhất của phụ tải).
kqtmax - hệ số quá tải lớn nhất của MBA, kqtmax = 1,4
(quá tải không quá 5 ngày 5 đêm, mỗi ngày không quá 6 giờ).
1   2
k hc  1  Hệ số hiệu chỉnh giữa mt chế tạo và sử dụng (chỉ sử dụng
100 khc nếu MBA ngoại nhập)
1 ,  2 - nhiệt độ môi trường sử dụng và nhiệt độ chế tạo (0C)
Ví dụ: Hà nội nhiệt độ trung bình 240C;
Mátcơva nhiệt độ trung bình 50C;
Thì: 1   2
khc  1   0,81
100
20-Jun-21 6
 6.3. LỰA CHỌN MÁY BIẾN ÁP
2. Lựa chọn MBA đo lường
a. Máy biến dòng điện (BI)
TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra
1 Điện áp sơ cấp định mức, Uđm.BI (kV) Uđm.BI  Uđm.m

I lv.max
2 Dòng điện sơ cấp định mức, I1đm.BI (A) I 1 đm. BI 
1,2
3 Phụ tải cuộn dây thứ cấp, S2đm.BI, (VA) S2đm.BI  S2tt
i xk
4 Hệ số ổn định động, kđ kđ 
2 I 1dm. BI

I  . t qd
5 Hệ số ổn định nhiệt, knh k nh 
I 1dm. BI t nh.dm

20-Jun-21 7
 2. Lựa chọn MBA đo lường
b. Máy biến điện áp (BU)
TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra

1 Điện áp sơ cấp định mức, Uđm.BU (kV) Uđm.BU  Uđm.m

2 Phụ tải 1 pha thứ cấp, S2đm.BI, (VA) S2đm.pha  S2tt.pha

3 Sai số cho phép, N% N %  N % 

N % - sai số tiêu chuẩn.

20-Jun-21 8
 6.4. LỰA CHỌN KHÍ CỤ ĐIỆN HẠ ÁP
motor control

Lưới điện hạ áp

Cách ly Cách ly

Đóng cắt Đóng cắt

Bảo vệ ngắn mạch Bảo vệ ngắn mạch

Bảo vệ quá tải

Khởi động Điều khiển với
mềm biến tần
Điều khiển công suất

20-Jun-21 9
 motor starter

Switch Cầu dao Công- Rơ le Áptômát Áptômát Thiết bị

(cầu dao) tải tắctơ nhiệt kiểu kiểu tích hợp
từ điện từ nhiệt

Cách ly
Đóng cắt
Ngắn mạch
Quá tải
Điều khiển

20-Jun-21 10
 7.4. LỰA CHỌN KHÍ CỤ ĐIỆN HẠ ÁP
 Các khí cụ ở mạng điện hạ áp như áptômát, côngtắctơ, cầu dao,
cầu chì,....được lựa chọn theo điều kiện điện áp và dòng điện, kiểu
loại và hoàn cảnh làm việc không cần kiểm tra điều kiện ổn định
động và ổn định nhiệt do dòng ngắn mạch.
 Riêng chọn áptômát và cầu chì cần lưu ý:
 Đối với ATM: Phải kiểm tra khả năng cắt dòng điện ngắn mạch và
chỉnh định để cắt dòng điện quá tải;
 Đối với CC: Phải phân biệt dùng cho mạng điện sinh hoạt, chiếu
sáng hay dùng trong mạng công nghiệp mà chọn cho đúng.
Sau đây, sẽ nêu cách chọn các thiết bị này.

20-Jun-21 11
 6.4. LỰA CHỌN KHÍ CỤ ĐIỆN HẠ ÁP
1. Chọn ATM:

BI

TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra

1 Điện áp định mức, UđmATM (V) UđmATM  Uđm.m

2 Dòng điện định mức, IđmATM (A) IđmATM  Ilv.max

3 Dòng điện cắt định mức, IC.đm (kA) IC.đm  IN

Quá tải: chỉnh định

20-Jun-21 12
 6.4. LỰA CHỌN KHÍ CỤ ĐIỆN HẠ ÁP
2. Chọn cầu chì:

a. Đối với CC dùng cho mạng điện chiếu sáng:

TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra

1 Điện áp định mức, UđmCC (V) UđmCC  Uđm.m

2 Dòng điện định mức, IđmCC (A) IđmCC  Ilv.max= Itt

20-Jun-21 13
 2. Chọn cầu chì:
b. Đối với CC dùng cho mạng điện công nghiệp:
 Nếu BV cho 1 động cơ:

TT C¸c ®¹i lîng chän vµ kiÓm tra C«ng thøc chän vµ kiÓm tra

1 Dßng ®iÖn ®Þnh møc, I®m.CC (A) I®m.CC  Itt = ktI®m.®C

I mm K mm I dm .DC
2 Dßng ®iÖn ®Þnh møc, I®m.CC (A) I®m.CC  =
 
Trong ®ã:
kt - hÖ sè tải cña ®éng c¬, nÕu kh«ng biÕt lÊy kt = 1; Pdm .DC
I®m.®C- dßng ®iÖn ®Þnh møc cña ®éng c¬, I®m.®C =  3U dm cos  dm
U®m- ®iÖn ¸p d©y ®Þnh møc, U®m = 380V;
Cos®m - hÖ sè c«ng suÊt ®Þnh møc cña ®.c¬, thêng Cos®m = 0,8;
 - hiÖu suÊt cña ®c¬, thêng  = 0.8-0,95 (cã thÓ lÊy  = 1);
Kmm - hÖ sè më m¸y ®.c¬ (nhµ chÕ t¹o cho), thêng Kmm = 5; 6; 7;
 - hÖ sè phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn khëi ®éng cña ®.c¬, lÊy nh sau:
Víi ®.c¬ më m¸y nhÑ (hoÆc kh«ng tải) nh m¸y b¬m, m¸y c¾t gät kim lo¹i  = 2,5;
20-Jun-21
Víi ®éng c¬ më m¸y nÆng (cã tải) nh cÇn cÈu, cÇn trôc, m¸y n©ng  =1,6; 14
 b. Đối với CC dùng cho mạng điện công nghiệp:

 Nếu BV cho nhiều động cơ:

TT C¸c ®¹i lîng chän vµ kiÓm tra C«ng thøc chän vµ kiÓm tra

1 Dßng ®iÖn ®Þnh møc, I®m.CC (A) I®m.CC   k ti .I dm .DCi

i2
n 1
I mm max   k ti I dm .DCi
2 Dßng ®iÖn ®Þnh møc, I®m.CC (A) I®m.CC  i2

20-Jun-21 15
 6.5. CHỌN TIẾT DIỆN DÂY DẪN VÀ CÁP
1. Chọn tiết diện dây dẫn theo mật độ dòng điện kinh tế
PP này chỉ dùng chọn tiết diện dd của các mạng điện cao áp từ 110kV trở lên
I max I tt
1) Điều kiện chọn tiết diện: Fkt  
j kt j kt
Jkt, A/mm2
Loại dây dẫn Tmax ≤ 3000h Tmax = 3000-5000h Tmax > 5000h
A và AC 1,3 1,1 1,0
Cáp lõi đồng 3,5 3,1 2,7
Cáp lõi nhôm 1,6 1,4 1,2

2) Kiểm tra:
U   PR   QX
 U cp
 Tổn thất điện áp: U đm
 Phát nóng: Isc ≤ Icp
Ngoài ra, đối với cáp bắt buộc phải kiểm tra thêm điều kiện ổn định nhiệt:
Fch  .I  t qd
α - hệ số nhiệt độ, αcu = 6 và αAl = 11; tqđ = (0,5-1)s
20-Jun-21 16
 2. Chọn tiết diện dd theo tổn thất điện áp cho phép
 PP này dùng để chọn tiết diện dd ở mạng điện hạ áp và mạng điện địa
phương (U ≤ 35kV) chiều dài lớn.
 Xuất phát từ công thức tính tổn thất điện áp:
n n
r0  Pi .li  x0  Qi .li
1 n
U  i 1 i 1
  Pi .Ri  Qi . X i   U R  U X
U dm U dm i 1

Nhận thấy, r0 và x0 đều phụ thuộc vào tiết diện F, do đó ta có thể chọn tiết diện
bằng cách chọn điện kháng x0 (vì x0 = 0,35÷0,45Ω/km - không thay đổi nhiều).
Các bước chọn tiết điện dd theo phương pháp này làm như sau:
B1. Chọn sơ bộ x0
- Đối với dây hạ áp: Chọn x0 = 0,35Ω/km
- Đối với dây TA áp: Chọn x0 = 0,38Ω/km (với 10÷22kV); x0 = 0,4Ω/km (với 35kV)
B2. Từ x0 đã chọn, xác định được: n
x0  Qi .li
U X  i 1

U dm
20-Jun-21 17
 2. Chọn tiết diện dd theo tổn thất điện áp cho phép
B3. Từ ∆Ucp xác định được ∆UR:
∆UR = ∆Ucp - ∆UX
B4. Xác định tiết diện dây dẫn cần chọn:
n n
r0  Pi .li  P .l i i
U R  i 1
F i 1

U dm U RU dm
 - điện dẫn suất, ví dụ:  Al  32m / mm2
Từ F tính được, tra bảng phụ lục để chọn dây dẫn có tiết diện gần nhất
B5. Kiểm tra dây dẫn đã chọn theo điều kiện tổn thất điện áp cho phép:
n n
r0  Pi .li  x0  Qi .li
1 n
U  i 1

U dm
i 1
  Pi .Ri  Qi . X i   U cp
U dm i 1
- Nếu điều kiện được thỏa mãn thì dây dẫn chọn đạt yêu cầu;
- Trường hợp không thỏa mãn, chọn dây dẫn có tiết diện lớn hơn 1 cấp,
rồi kiểm tra lại theo điều kiện trên.
20-Jun-21 18
 3. Chän tiÕt diÖn d©y dÉn theo dßng ph¸t nãng cho phÐp

PP nµy dïng ®Ó chän tiÕt diÖn d©y dÉn lưíi h¹ ¸p c«ng nghiÖp vµ sinh
ho¹t ®« thÞ.
Tr×nh tù c¸c bưíc chän tiÕt diÖn theo phư¬ng ph¸p nµy như sau:
- B1: X¸c ®Þnh dßng ®iÖn tÝnh to¸n mµ ®ưêng d©y ph¶i t¶i Itt;
- B2: Lùa chän lo¹i d©y, tiÕt diÖn d©y theo biÓu thøc:
k1k2Icp  Itt
Trong ®ã: k1- hÖ sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é, øng víi m«i trêng ®Æt d©y, c¸p;
k2- hÖ sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é, kÓ ®Õn sè lưîng d©y hoÆc c¸p ®i chung mét
r·nh; k1 vµ k2 tra trong phô lôc.
Icp- dßng ®iÖn l©u dµi cho phÐp øng víi tiÕt diÖn d©y hoÆc c¸p ®Þnh chän
(tra b¶ng)

20-Jun-21 19
 3. Chän tiÕt diÖn d©y dÉn theo dßng ph¸t nãng cho phÐp

- B3: KiÓm tra l¹i:

* Theo ®iÒu kiÖn kÕt hîp víi thiÕt bÞ b¶o vÖ:
I dc
+ NÕu b¶o vÖ b»ng cÇu ch×:
k 1 k 2 I cp 

(§èi víi m¹ch ®éng lùc  = 3; cßn m¹ch ¸nh s¸ng sinh ho¹t  = 0,3)
+ NÕu b¶o vÖ b»ng ATM:
I kddt I kdnh
k 1 k 2 I cp  ; k 1 k 2 I cp 
4,5 1,5
Ikddt - dßng ®iÖn khëi ®éng ®iÖn tõ cña ATM (dßng chØnh ®Þnh c¾t
ng¾n m¹ch)
Ikdnh - dßng ®iÖn khëi ®éng nhiÖt cña ATM (dßng chØnh ®Þnh c¾t qu¸
t¶i cña r¬ le nhiÖt)

20-Jun-21 20
 3. Chän tiÕt diÖn d©y dÉn theo dßng ph¸t nãng cho phÐp

* Theo ®iÒu kiÖn æn ®Þnh nhiÖt dßng ng¾n m¹ch:

Fch  .I  t qd
Trong ®ã:
-hÖ sè phô thuéc vËt liÖu lµm dd, cu = 6; Al = 11
tq® = tN = (0,5-1)s

* Theo ®iÒu kiÖn tæn thÊt ®iÖn ¸p:

Umax  Ucp = 5%U®m

20-Jun-21 21
 7.6. CHỌN TIẾT DIỆN THANH DẪN (THANH CÁI)
TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra
1 Dòng điện phát nóng lâu dài cho phép, Icp (A) k1k2Icp  Ilv.max
2 Khả năng ổn định động, cp (kG/cm2) cp  tt

3 Khả năng ổn định nhiệt, F (mm2) F  I  t qd

Trong đó: k1 – hệ số hiệu chỉnh, phụ thuộc vào việc đặt thanh dẫn.
+ Đặt đứng: k1 = 1;
+ Đặt nằm ngang:k1 = 0,95.
k2 – Hệ số hiệu chỉnh theo nhiệt độ môi trường
(tra trong sổ tay KTĐ khi nhiệt độ môi trường khác với nhiệt độ TC).
 - hệ số phụ thuộc vật liệu làm thanh dẫn: Cu = 6; Al = 11.
cp - ứng suất cho phép của vật liệu làm thanh dẫn
(cp.Cu= 1400 kG/cm2; cp Al= 700 kG/cm2; cp Fe= 1600 kG/cm2).

20-Jun-21 22
 6.6. CHỌN TIẾT DIỆN THANH DẪN (THANH CÁI)
tt - ứng suất tính toán (kG/cm2): suất hiện khi có lực điện động của dòng NM:
M
 tt  , kG / cm 2 , M - mô men uốn tính toán,
¦W
+ Khi thanh dẫn có từ 3 nhịp trở lên:
Ftt .l A
M , kGcm a
10 B
+ Khi thanh dẫn có 2 nhịp: a

Ftt .l C
M , kGcm l
8 l
Ftt  1,76.10 2. i xk2 , kG Hệ thanh dẫn 3 pha
a
ixk- dòng điện ngắn mạch xung kích 3 pha, kA
l - khoảng cách giữa các sứ trong một pha (chiều dài một nhịp thanh cái), cm;
a - khoảng cách giữa các pha, cm;
W - mô men chống uốn của TC, cm3 tính được dựa vào hình dáng thanh góp:

20-Jun-21 23
W - mô men chống uốn của thanh dẫn, cm3 tính được dựa
vào hình dáng thanh góp:
Thanh chữ nhật
Thanh chữ nhật rỗng Thanh tròn Thanh tròn rỗng
Đặt đứng Đặt ngang
b
h
h b h H D d D

hb 2 bh 2 H 4  h4 D 3  (D 4  d 4 )
W W W W W
6 6 6H 32 32 D

20-Jun-21 24
 6.7. CHỌN SỨ ĐỠ THANH DẪN
TT Các đại lượng chọn và kiểm tra Công thức chọn và kiểm tra

1 Điện áp định mức, Uđm.S (kV) Uđm.S  Uđm.m

2 Dòng điện định mức, Iđm.S (A) Iđm.S  Ilv.max

3 Lực cho phép tác động lên đầu sứ, Fcp (kG), Fcp  kFtt

4 Dòng ổn định nhiệt cho phép, Inh.đm (mm2) Inh.đm  I

Fcp - Lực cho phép tác động lên đầu sứ, (kG):
(Fcp = 0,6Fph, Fph-lực phá hỏng sứ, nhà chế tạo cho)
k – hệ số hiệu chỉnh: H'
k H H’
H - chiều cao sứ; H
H’ - chiều cao từ chân sứ đến tâm tiết diện thanh dẫn
l
Ftt  1,76.10 2. i xk2 , kG Thanh dẫn đặt trên sứ
a
20-Jun-21 25