Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 15

SENIOR CERTIFICATE EXAMINATIONS/NATIONAL SENIOR

CERTIFICATE EXAMINATIONS

ISINDEBELE ILIMI LEKHAYA (HL)

IPHEPHA LESITHATHU (P3)

2023

UMHLAHLANDLELA WOKUTSHWAYA

IMITLOMELO: 100

Umhlahlandlela wokutshwaya lo unamakhasi ali-15.

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 2 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

ISIGABA A: AMATHEKSTHI WOKUZITLAMELA (AMA-ESEYI)

UMBUZO 1

TJHEJA:

 Kiwo woke amatheksthi yelela inani lamagama aphakanyisweko. I-eseyi


ephathelene nesithombe ayinikelwe isihloko esiyifaneleko.
 Indlela otlolako arhumutjhe ngayo isihloko ifanele yamukelwe nanyana ihluka
kunaleyo elindelwe ngotshwayako ikani nayikhambelana nesihloko.

1.1 Into owangenza yona iyokuhlala isemkhumbulwenami.

TJHEJA: I-eseyi le kungenzeka kube ngecocako/ngeveza imizwa


bucoca.
Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa le-eseyi:

 Le yi-eseyi lapho umtloli ademba ngento ethileko eyenzeke kuye, akhe


ayibona yenzeka komunye nofana acocelwa ngayo. Kuyenzeka kokhunye
umtloli atlole i-eseyi ayisusele ehloko.
 Ohlolwako ulindeleke bona acoce ngento embi enziwa yona nokobana
wenziwa ngubani.
 Ohlolwako kulindeleke bona acoce bekahlathulule bona ngiyiphi into
enziwa yona abe aveze nabonobangela abenza bona ahlale ayikhumbula
into leyo.
 Ohlolwako kulindeleke bona atlole indaba ibe sesikhathini esidlulileko
beyikholwakale nanyana kungeyokuzitlamela.
 Yamukela i-eseyi eveza amaphuzu abhamba nofana afihlakeleko
ngesihlokwesi. [50]

1.2 Ngabona ngaye bona nami ngingaphumelela epilweni.

TJHEJA: I-eseyi le kungenzeka kube ngehlathululako/ngecocako.

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa le-eseyi:

 Le yi-eseyi lapho umtloli afuze anabe khudlwana, acoce ngalokho


akubonako nokwamkarako emuntwini loyo kwamenza bona abone
bonyana naye angaphumelela.
 Kufanele ohlolwako asebenzise amagama azokubeka tjhatjhalazi nofana
azokubeka kukhanye bha bona ngikuphi akubonako nokwamkarako
kwamenza bona azibone bona naye angaphumelela.
 Ohlolwako kulindeleke bona atlole indaba ibe sesikhathini esidlulileko
beyikholwakale nanyana kungeyokuzitlamela.
 Yamukela i-eseyi eveza amaphuzu abhamba nofana afihlakeleko
ngesihlokwesi. [50]

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 3 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

1.3 Ngalemuka mhlokho bona ifundiso yababelethi ingcono kuneyabangani.

TJHEJA: I-eseyi le kungenzeka kube ngehlathululako/ngecocako.

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa le-eseyi:

 Le yi-eseyi lapho umtloli afuze anabe khudlwana, acoce ngalokho


okwenzekako nokwamlemukisako kwamkhumbuza bona ifundiso ayithole
ebabelethini bakhe ingcono khulu kunaleyo ayithola ebanganini.
 Kufanele ohlolwako asebenzise amagama azokubeka tjhatjhalazi nofana
azokubeka kukhanye bha ifundiso ayinikelwe nofana ayithole ebabelethini
bakhe aveze nokobana ingcono ngani kuneyabangani.
 Ohlolwako kulindeleke bona atlole indaba ibe sesikhathini esidlulileko
beyikholwakale nanyana kungeyokuzitlamela.
 Yamukela i-eseyi eveza amaphuzu abhamba nofana afihlakeleko
ngesihlokwesi. [50]

1.4 Ukuhlangana kwami naye kwangenza ngaba ngilomuntu enginguye


namhlanje.

TJHEJA: I-eseyi le kungenzeka ibe ngehlathululako/ ngeveza imizwa.

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa le-eseyi:

 Ohlolwako akaveze imizwakhe nokuthatheka kwehliziyo ngesihloko


anikelwe sona.
 Ohlolwako akaveze ahlathulule ubujamo agade akibo ngaphambi kobana
ahlangane nomuntu loyo.
 Ihlangothi elikhulu le-eseyi le akube ngelihlathululako ukobana
ukuhlangana kwakhe nomuntu loyo kwamenzelani epilwenakhe kufikela
lapha azibona sele angilomuntu anguye namhlanjesi.
 Okuqakatheke khulu ngesihlokwesi kukobana ohlolwako kumele aveze
ubujamo agade akibo ngaphambi kokuhlangana kwakhe nomuntu lo.
 Kilesisihloko silindele ukubona umfundi akhuluma ngesihlokwesi aveze
izehlakalo ezibhamba eziveza okuhle nofana okumbi ngokuhlangana
kwakhe nomuntu loyo. [50]

1.5 Amalungelo angumasiza abulale.

TJHEJA: Le yi-eseyi emahlangothimabili.

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa le-eseyi:

 Ohlolwako kulindeleke bona aveze tjhatjhalazi amaphuzu amahle


namambi ngamalungelo esinawo sibabantu.
 Okuqakathekileko nge-eseyi le kukobana ohlolwako kulindeleke bona
angathathi ihlangothi, anikele amaphuzu amahle namambi ngesihlokwesi. [50]

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 4 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

1.6 Ukuzimadanisa nabanye abantu kungakwenza ulahlekelwe similo


nendlela yokuziphatha. Vumelana nofana uphikisane nesitatimendesi.

TJHEJA: Le yi-eseyi ehlangothilinye.

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa le-eseyi:

 Ohlolwako kulindeleke bona athome ngokobana akhethe ihlangothi


azokutlola ngalo, aveze iinzathu zokobana kubayini avumelana nofana
aphikisana nesitatimende.
 Ohlolwako kulindeleke bona aveze iindlela abantu abasuke bazimadanise
ngazo nabanye abantu okungabenza bona bagcine sebalahlekelwe similo
nendlela yokuziphatha.
 Kuqakathekile bona ohlolwako anikele amaphuzu asekela imibonwakhe
lokha nakavumelana nofana aphikisana nesitatimendesi kufikela
ekupheleni kwendabakhe. [50]

1.7 –  Ohlolwako angakhetha nanyana ngimuphi umhlobo we-eseyi afuna


1.8 ukutlola ngawo. Kungaba yi-eseyi ecocako, ehlathululako, eveza imizwa,
emahlangothimabili nofana ehlangothilinye.
 Kuqakathekile bona ohlolwako aqinisekise bonyana indabakhe
nesithombe ziyakhambelana.
 Ohlolwako angacoca ngemibono ebhamba nofana aveze imibono
efihlakeleko ngesithombe asikhethileko. [50]

IMITLOMELO YESIGABA A: 50

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 5 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

ISIGABA B: AMATHEKSTHI WOKUTHINTANA

UMBUZO 2

2.1 INCWADI YOBUNGANI

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa incwadi yobungani:

 Iba nesiphande sinye, sitlolwe ngesandleni sokudla. Isiphande sotlolako


siba nelanga elitlolwe ngesiNdebele. Isib. 12 kuJanabari/kuTjhirhweni
20…, ingasi ngesiNgisi nofana lingatlolwa ngeenomboro. Isib.
12/06/20... Tjheja: Isiphande, isilotjhiso nesiphetho azingabalwa
nakubalwa inani lamagama.
 Itlolelwa umuntu owazekako, kungaba mnganakho, umnakwenu,
umzawakho; njll.
 Isilotjhiso asiphakamise ibizo lomuntu omtlolelako. Isib. Jabulile, Mma,
Baba; njll.
 Esingenisweni akuvele umnqopho wokutlola incwadi leyo
ngobufitjhani.
 Isingeniso singaba mumutjho munye kufika kemithathu ubunengi.
Akucocwa iindaba ezinengi.
 Ohlolwako akahlathulule khudlwana emzimbeni amaphuzu
akhambisana nomnqopho awuveze esingenisweni.
 Iba nesilayeliso. Isib. Ubalotjhise boke ekhaya/Ngilotjhisela kibo boke
abangaziko ngapho; njll.
 Iba nesiphetho. Isib. Ngimi umnganakho/Ngimi umntwanakho/Ngimi
umzawakho/Ngimi bese kuthi ngaphasi kwesiphetho utlole igama lakho.
Lokhu kwenzelwa ukobana loyo otlolelweko azi kuhle bonyana utlolelwe
ngubani. Isibongo singatlolwa nangabe unabangani/iinini ezinamagama [25]
afanako nofana ungahlala ungasitloli.

2.2 UMLANDO KAMUFI

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa umlando kamufi:

Amatshwayo womlando kamufi


 Unesihloko esinamagama kamufi apheleleko.
 Unamagamakhe apheleleko.
 Unelanga abelethwa ngalo.
 Unegama lendawo abelethelwa kiyo. Tjheja: Akungatlolwa igama
lesibhedlela.
 Unamagama wababelethi bakhe.
 Unemithombo yefundo asele adlule kiyo.
 Unalokho akuzuzako eemfundweni zakhe.
 Uneendawo asebenze kizo.
 Uneenkhundla azifumanako zangokomsebenzi.
 Unelanga akhambe ngalo ephasini.

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 6 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

Tjheja: Akungatlolwa unobangela wokuhlongakala kwakamufi kodwana


kungavezwa khunye kwalokhu: Wetjiwe ngunokufa lokha nakakhambe
ngengozi, uhlongakele ngemva kokugula isikhathi esifitjhani nofana eside
nakagulileko.
 Unomndenakhe awutjhiyileko ephasini njengomyenakhe nofana ukosikazi,
abentwana, ababelethi, iinzukulu zakhe nabanye ahlobana nabo
ngokweengazi.
Tjheja: Akungatlolwa amabizo weenini azitjhiyileko.
 Unesiphetho esimumutjho omfitjhani wokumlayelisa nofana iinanazelo
zakhe. [25]

2.3 I-INTHAVYU
Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa i-inthavyu:

 Iba nesakhiwo esifana nesomdlalo.


 Iba nesingeniso, umzimba nesiphetho.
 Esingenisweni kulapho kwethulwa khona indaba ekuzokukhulunywa
ngayo (ummongo wendaba) nokobana kuzabe kukhuluma abobani
(amagama wabantu abakhulumako) begodu bakuphi (igama lendawo).
 Amagama walabo abakhulumako atlolwa ngesandleni sesincele, abe
mafitjhani nesibongo singasetjenziswa. Akutlolwa litho ngaphasi
kwamagama walabo abakhulumako.
 Kutlolwa ikholoni emva kwamagama wabantu abakhulumako.
 Ukukhethwa kwamagama kumele kutjengise ukwehlukana kwezinga
lalabo abakhulumako. Isib. UMongameli wenarha nakakhuluma
nomrhatjhi, umphathi webubulo lakwa-FNB nakakhuluma nomuntu
ozokuhlungelwa umsebenzi.
 Isiphetho sendaba asibe sekulumenabo, kuzwakale bonyana seyiyaphela.

Amaphuzu alindeleke ngesihlokwesi:

 Ukufika kombikiindaba.
 Ukucocisana ngamahlelo/ngeendlela ozisebenzisako ukusiza abentwana
bona baphumelele.
 Indima engadlalwa babelethi ukukusiza ukuphumelelisa umnqophakho.
Tjheja: Abafundi bangaveza namanye amaphuzu angakavezwa ngehla. [25]

2.4 IKULUMO EHLELEKILEKO

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa ikulumo ehlelekileko:

 Iveza ihloso yekulumo.


 Itlolwa ngeendima.

Nanzi iinhlokwana ezilindeleke ngaphasi kwekulumo ehlelekileko:

- Isihloko > Kuqakathekile ukobana sibe nokobana ikulumo izokwenzelwaphi


(indawo), ngubani (igama nesibongo), ngaliphi ilanga
(Isib. 20 kuSinyikhaba 20…) begodu sethule okumunyethwe
yikulumo (ummongondaba wekulumo).

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 7 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

- Isilotjhiso > Kumele ococako alotjhise abakhona ngokulandelana kwabo,


abakhulu nabancani, abalamanise kuhle ngokweenkhundla zabo
emehlweni womphakathi.

- Isingeniso > Kumele sidose kodwana sibe sifitjhani senze kobana balalele.

- Ummongondaba > Ikulumo ayitlolwe ngokucacileko, ibe nemitjho emifitjhani


enemiqondo elula beyisebenzise neembonelo
ezijayelekileko. Awube magama akhiwe kuhle
kugegedwe ukubuyelela amagama khulu
/ngokudluleleko ngombana kulahlekisa ihlathululo
yamambala (amatlitjhe).

- Isiphetho > Siqakathekile begodu sisirhunyezo salokho esele kukhulunyiwe,


asifake iselela. [25]

2.5 I-AJENDA NAMAMINITHI WOMHLANGANO

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa i-ajenda:

Iba nesikhathi, indawo nelanga okuzokubanjwa ngalo umhlangano.

ISIBONELO SE-AJENDA YOMHLANGANO

1. Ukuvula nokwamukela abakhona.


2. Abakhona/iincancabezo/abangeko.
3. Ukufundwa kwamaminithi adlulileko.
4. Okuvela emaminithini adlulileko.
5. Iindaba ezitja.
5.1………………..
5.2………………..
6. Okhunye okuvelako
7. Ilanga lomhlangano olandelako.
8. Ukuthokoza abakhambele umhlangano.
9. Ukuvala.
Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa amaminithi womhlangano:

 Amagama walabo abathule iimphakamiso nalabo abasekelileko


kuyenzeka atlolwe. Akukafaneli loyo otlola amaminithi atlole
ukuphaphalaza, ukuphikisana, ukudelela nofana ukurarana.
 Aba sesikhathini esidlulileko.
 Aveza iimphakamiso neenqunto ezithethweko.
 Ayatlikitlwa ekugcineni.

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 8 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

ISIBONELO SAMAMINITHI WOMHLANGANO


ILANGA: 13 kuSinyikhaba 20…
ISIKHATHI: 10:00
INDAWO: Eholweni yePhola Park, KwaMhlanga.

1. Ukuvula nokwamukela abakhona.


Umhlangano wathome nge-iri le-10. USihlalo uMma uNaDima uvule
umhlangano ngomthandazo. USihlalo wamukela boke abaphumelele
ukuza emhlanganweni bewapha nomnqopho womhlangano lowo.

2. Abakhona/iincancabezo/abangekho.
USihlalo ufunde amagama walabo abangakaphumeleli ukuza
emhlanganweni.

3. Ukufundwa kwamaminithi adlulileko.


Abegade bakhona lilutjha nabosomarhwebo. Irejista yakhutjhwa lapho
boke egade bakhambele umhlangano bakutlikitle khona.

4. Okuvela emaminithini adlulileko.


Amaminithi womhlangano odlulileko azange afundwa ngombana lo
bekumhlangano wokuthoma obizwe lilutjhwa ukuzokukhulumisana
nabosorhwebo bendawo.

5. Iindaba ezitja.
5.1 Ukungasebenzi kwelutjha.
5.2 Okungenziwa ukulungisa ubujamobu.
6. Okhunye okuvelako
7. Ilanga lomhlangano olandelako.
8. Ukuthokoza abakhambele umhlangano.
9. Ukuvala.

TJHEJA: Umfundi otlole i-ajenda YODWA akanikelwe imitlomelo engaba


li-0-5 kwaphela kokumunyethweko. Umfundi otlole amaminithi WODWA
akanikelwe imitlomelo engaba li-8-10 kwaphela kokumunyethweko. [25]

2.6 I-ATHIKILI YEPHEPHANDABA

Nakhu okuqakathekileko nakutshwaywa i-athikili yephephandaba:


 Isihloko kufuze sidose ozosifunda begodu silulubeze.
 I-athikili kumele itlowe ihlukaniswe ngamakholomu. Lokhu kuzokusiza
ukobana ingabi nesakhiwo esifana nese-eseyi nofana ibe nesakhiwo
sesikhangiso.
 I-athikili kufuze bona ummongo womzimbayo ukhambisane nesihloko.
 I-athikili kufuze itjengiswe kuhle begodu nemiqaliswayo/iinthombe zibe
zihle ngemibala ekhanyako nedosako ekhambelana nayo.
 Kufuze ikhulume noyifundako begodu ibe sesitayeleni saloyo oyitlolako.
 Isitayela sotlolako singasebenzisa iinthombengqondo, sihlathulule
nanyana sibe nezwelo.

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 9 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

 Kufanele itlolwe igama lomuntu oyitlolileko, indawo, isikhathi, ubujamo


nezinye iinsiza zingafakwa ku-athikili.
 Kufuze ivuse ilulubezo njengesikhangiso ikhuthaze abayifundako bona
bayifunde.
 Iindima akukafuzi bona zibe zide.
 Amaledere asetjenzisweko kufuze kube ngilawo azakwamukeleka. [25]

IMITLOMELO YESIGABA B: 50
INANI LOKE: 100

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 10 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

ISIGABA A: IRUBHRIKHI YOKUTSHWAYA/YOKUHLOLA INDABA/I-ESEYI YELIMI LEKHAYA [50 IMITLOMELO]

TJHEJA:

 Sebenzisa irubhrikhi njalo nawutshwaya i-eseyi.


 Amamaksi asukela eli-0–50 ahlukaniswe ngamazinga weentlhadlhuli ezi-5.
 Okumunyethweko, iqhinga lokusetjenziswa kwelimi nesitayela, lelo nalelo kghono lesitlhadlhuli lihlukaniswe ngezinga eliphezulu
neliphasi.
 Isakhiwo asithintwa lizinga eliphezulu namkha eliphasi.

IRUBHRIKHI YOKUHLOLA INDABA YELIMI LEKHAYA [50 AMAMAKSI]

Iqhinga Ngokudluleleko Ngokwekghono Ngokulingeneko Ngokusisekelo Ngokungakalingani


OKUMUNYETHWEKO 28–30 22–24 16–18 10–12 4–6
NOKUHLELA - Ukuphendula - Ukuphendula okuhle - Ukuphendula - Ukuphendula - Ukuphendula
okudluleleko. khulu. okwanelisako. okungakajami okuphume endleleni
Izinga eliphezulu

(Ukuphendula) - Imiqondo - Kunobufakazi - Imiqondo ndawonye. khulu.


Ukuhleleka kwemiqondo ehlakaniphileko, nokukhula kwendaba ekhambelanako - Imiqondo - Imiqondo enganatlha
yokuhlela. evusa imiqondo okubonakalako nekholisako. engakanqophi. nengazwakaliko.
Ukulemuka komnqopho, netjengisa ukukhula. nokumnandi. - Kunokuhleleka - Ubufakazi obuncani - Imiqondo
abamukelilwazi nobujamo. - Ukuhleleka - Ukuhleleka okuhle nokukhambelana bokuhleleka ebuyabuyelelweko.
okudluleleko khulu nokukhambelana okulingeneko nokukhambelana - Imiqondo
30 AMAMAKSI nokukhambelana kwesingeniso, umzimba kwesingeniso, kwesingeniso, engakahleleki
kwesingeniso, nesiphetho. umzimba nesiphetho. umzimba nesiphetho. nengakhambelaniko.
umzimba nesiphetho.
25–27 19–21 13–15 7–9 0–3
- Ukuphendula - Ukuphendula okuhle. - Ukuphendula - Ukuphendula - Ukuphendula isihloko
okudluleleko - Imiqondo ekarisako okwanelisako okungakhambelaniko akukalingwa
Izinga eliphasi

kodwana kutlhayela nekhambelanako. kodwana nokusezingeni nokulingwa.


amatshwayo - Kunokuhleleka okunganatlha. eliphasi. - Imiqondo
wendaba ehle. nokukhambelana - Imiqondo izwakala/ - Imiqondo engakhambelaniko
- Imiqondo ekhulileko okuhle kwesingeniso, ikhambelana ayikahlangani nengakafaneli.
nenokuhlakanipha. umzimba nesiphetho. ngokulingeneko. begodu ayikanqophi. - Imiqondo enganatlha
- Kunokuhleleka - Kunokuhleleka - Kunokuhleleka nengazwakaliko.
nokukhambelana nokukhambelana okungakhambelani
okuhle kwesingeniso, - kwesingeniso, nesingeniso, umzimba
umzimba nesiphetho. umzimba nesiphetho. nesiphetho.

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 11 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

IRUBHRIKHI YOKUHLOLA INDABA YELIMI LEKHAYA [50 AMAMAKSI] (iyaraga)

Iqhinga Ngokudluleleko Ngokwekghono Ngokulingeneko Ngokusisekelo Ngokungakalingani


14–15 11–12 8–9 5–6 0–3
ILIMI, ISITAYELA NOKU- - Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, - Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista nesitayela
EDITHA. nelwazimagama elifaneleko isitayela nelwazimagama nelwazimagama ezingakafaneli khulu
nelihle ngokudluleleko, nelwazimagama elifanele umnqopho, elingakafaneli umnqopho, umnqopho, abamukelilwazi

Izinga eliphezulu
Iphimbo, irejista, isitayela elinemba umnqopho, elifanele umnqopho, abamukelilwazi abamukelilwazi nobujamo. nobujamo.
nelwazimagama elifanele abamukelilwazi nobujamo. abamukelilwazi nobujamo - Ukusetjenziswa kwelimi - Ilwazimagama elitlhayela
umnqopho, abamukelilwazi - Ukusetjenziswa kwelimi nobujamo. ngokulingeneko. okusezingeni eliphasi. khulu lenza kube budisi
nobujamo. kusezingeni elihle - Ilimi liyanemba - Ukusetjenziswa kwelimi - Ihlelo nesipelinghi ukuzwisisa itheksthi.
Ukukhethwa kwamagama, ngokudluleleko. belisetjenziswe kuhle. okwethula ihlathululo. kuneemphoso ezinengi - Ilimi elingazwakaliko.
ukusetjenziswa kwelimi, - Ihlelo nesipelinghi - Ihlelo nesipelinghi - Ihlelo nesipelinghi khulukhulu. -Ihlelo nesipelinghi
imithetjhwana, iimphumuzi, esinganamphoso khulu (0- akunamphoso khulu, kuneemphoso ezinengi - Kutlanywe ngokusezingeni kuneemphoso ezinengi
ihlelo nesipelinghi. 2). zimbalwa (5-9). (15-19) eliphasi khulukhulu. khulu ngokudluleleko.
- Kutlanywe kuhle - Kutlanywe kuhle - Kutlanywe - Kutlanywe ngokusezingeni
15 AMAMAKSI ngokudluleleko. khulu. ngokusezingeni eliphasi ngokudlulelelko.
elilingeneko.
13 10 7 4
- Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, - Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, isitayela
nelwazimagama isitayela nelwazimagama nelwazimagama
elifaneleko nelihle nelwazimagama elifanele umnqopho, elincani nelisezingeni
Izinga eliphasi

elinemba umnqopho, elifanele abamukelilwazi eliphasi


abamukelilwazi nobujamo. umnqopho, nobujamo elingakafaneli umnqopho,
- Ukusetjenziswa kwelimi abamukelilwazi ngokulingeneko. abamukelilwazi nobujamo.
kusezingeni elihle khulu. nobujamo. - Ukusetjenziswa kwelimi - Ukusetjenziswa kwelimi
- Ihlelo nesipelinghi - Ilimi liyanemba okungathuli ihlathululo. okungakafaneli.
esinganamphoso ezinengi belisetjenziswe - Ihlelo nesipelinghi - Ihlelo nesipelinghi
(3-4). ngokufaneleko. kuneemphoso ezinengi kuneemphoso ezinengi
- Kutlanywe ngokudluleleko. - Ihlelo nesipelinghi khulu (20 kuya phezulu). khulukhulu.
kuneemphoso - Kutlanywe - Kutlanywe ngokusezingeni
ezinengana (10 -14). ngokusezingeni eliphasi khulukhulu.
- Kutlanywe kuhle. eliphasi.
ISAKHIWO 5 4 3 2 0–1
- Kuvezwe amatshwayo - Amatshwayo - Amatshwayo - Amatshwayo - Amatshwayo
Amatshwayo wetheksthi. nemininingwana nemininingwana nemininingwana neminye imininingwana nemininingwana
Ukwakhiwa kweengaba eqakatheke evezweko kuvezwe ngokulingeneko. yesakhiwo sendaba kuvezwe efunekako
nemitjho. ngokudluleleko kukhambelana - Kunokukhambelana ngokusisekelo. kuyatlhayela.
ngesakhiwo sendaba. kuhle. okulingeneko kwendaba. - Ukwakheka kwemitjho - Ukwakhiwa kwemitjho
- Kunokukhambelana okuhle - Kunokukhambelana - Imitjho neengaba kwakheke neengaba kuneemphoso. neengaba kuneemphoso
5 AMAMAKSI ngokudluleleko kwendaba. okuhle kwendaba. ngokulingeneko. - Indaba isazwakala kancani. ezinengi khulu.
- Imitjho neengaba - Imitjho neengaba - Indaba isanikela - Indaba ayinamqondo.
kwakheke ngendlela ehle kwakheke ngendlela umqondo.
ngokudluleleko. ehle.

ISITJENGISO SOKWABIWA KWEMITLOMELO:


Km-: (Tlola umtlomelo otholwe mfundi), L-: (Tlola umtlomelo otholwe mfundi), Sk-: (Tlola umtlomelo otholwe mfundi)
Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla
IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 12 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

ISIGABA B: AMATHEKSTHI WOKUTHINTANA

IRUBHRIKHI YOKUHLOLA AMATHEKSTHI WOKUTHINTANA WELIMI LEKHAYA [25 AMAMAKSI]


Iqhinga Ngokudluleleko Ngokwekghono Ngokulingeneko Ngokusisekelo Ngokungakaneli
OKUMUNYETHWEKO, 13–15 10–12 7–9 4–6 0–3
UKUHLELA NESAKHIWO - Ukuphendula okudluleleko, - Ukuphendula okuhle - Ukuphendula - Ukuphendula - Ukuphendula kutjengisa
okungaphezu kwalokho okutjengisa ilwazi elihle okulingeneko ngokusisekelo ukungabi khona
-Ukuphendula nemibono. okulindelweko. lamatshwayo wetheksthi. okutjengisa ilwazi okutjengisa ilwazi kwelwazi lamatshwayo
-Ukubuthelelwa nokuhleleka - Imiqondo ehlakaniphileko - Umtlolo unqophile, lamatshwayo wetheksthi. lamatshwayo wetheksthi.
kwemibono. nekhulileko. awukaphumi - Akunakudzimelela wetheksthi. - Akunakukhambelana
-Umnqopho, abamukelilwazi, Ilwazi elingeneleleko esihlokweni begodu nokukhambelana - Kunokunqopha kwemiqondo.
amatshwayo/imithetjhwana lamatshwayo wetheksthi. usekelwe kuhle ngendlela okulingeneko okukhona kodwana - Imininingwana esekela
Kanye - Umtlolo unqophile. enobukghoni. kokumunyethweko okunengi isihloko imbalwa
nobujamo - Kunokukhambelana - Kunemininingwana esekela nemiqondo. kuphambene khulukhulu.
kokumunyethweko isihloko. - Eminye imininingwana nesihloko. - Akakasebenzisi
15 AMAMAKSI nomqondo. - Isakhiwo esifaneleko kodwana esekela isihloko iveziwe. - Imininingwana amatshwayo
- Isakhiwo sihleleke kuhle esinokungakhambelaniko - Isakhiwo sifanele esekela nemithetho yesakhiwo.
ngokudluleleko, yoke okuncazana. ngokulingeneko isihloko imbalwa.
imininingwana esekela kodwana - Kunobutjhapha
isihloko iveziwe. kunokungakhambelani. obukhona
- Isakhiwo esifaneleko obubonakalako
nesinembako. emithethweni
nematshwayweni
wesakhiwo.
ILIMI, ISITAYELA KANYE 9–10 7–8 5–6 3–4 0–2
NOKU-EDITHA
- Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, isitayela - Iphimbo, irejista, - Iphimbo, irejista,
nelwazimagama nelwazimagama kuwufanele nelwazimagama isitayela isitayela
-Iphimbo, irejista nesitayela
kuwufanele kuhle khulu kuhle umnqopho, kuwufanele nelwazimagama nelwazimagama
kufanele
umnqopho, abamukelilwazi abamukelilwazi nobujamo. ngokulingeneko kuwufanele akukhambelani
umnqopho/umphumela,
nobujamo. - Ihlelo lisetjenziswe umnqopho, abamukelilwazi kancani umnqopho, nomnqopho,
abamukelilwazi nobujamo.
- Ihlelo lisetjenziswe ngokunembako nobujamo. abamukelilwazi abamukelilwazi
-Ukusetjenziswa kwelimi kanye
ngokunembako belihleleke belihleleke kuhle. - Kuneemphoso zehlelo nobujamo. nobujamo.
nemithetjhwana.
kuhle khulu. - Akunamphoso ezinengi. kodwana azilimazi - Kuneemphoso - Kuneemphoso
-Ukukhethwa kwamagama.
- Kuneemphoso ezincani ihlathululo. zehlelo ezenza ezinengi khulu ezenza
-Ukusetjenziswa kwamatshwayo
khulu. bona ihlathululo bona ihlathululo
wokutlola nesipelinghi.
ingazwakali. ingazwakali
nakancani.
10 AMAMAKSI - 0-2 yeemphoso - 5-9 yeemphoso tlomelisa=8 - 12-15 yeemphoso - 20 ukuya phezulu
Tlomelisa=10 - 10-11 yeemphoso tlomelisa=7 tlomelisa=6 tlomelisa 3 nofana 4
- 3-4 yeemphoso tlomelisa=9

ISITJENGISO SOKWABIWA KWEMITLOMELO:


Km-/Sk-: (Tlola umtlomelo otholwe mfundi)
L-: (Tlola umtlomelo otholwe mfundi)

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 13 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 14 DBE/2023
SC/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe Phendla


IsiNdebele ILimi LeKhaya (HL)/P3 15 DBE/2023
SCE/NSC – Umhlahlandlela wokutshwaya

Ilungelo lokukhuphela lifunjethwe

You might also like