ZAGADNIENIA DO KOLOKWIUM WYKŁADOWEGO Z FIZYKI CZĘŚĆ WFTiMS

1. Opisać ruch jednostajny prostoliniowy

Ruch jednostajny prostoliniowy - to ruch, w którym ciało porusza się po prostej linii utrzymując stałą
prędkość. W każdym punkcie trasy ciało ma tę samą prędkość, a odległość, jaką pokonuje w
jednostkowym interwale czasu, jest stała. Przyspieszenie w ruchu jednostajnym prostoliniowym wynosi
zero, co oznacza brak zmiany prędkości w czasie.

2. Opisać ruch zmienny prostoliniowy

Ruch zmienny prostoliniowy - to ruch, w którym prędkość ciała zmienia się w czasie, utrzymując jednak
poruszanie się po prostej linii. W tym przypadku, w przeciwieństwie do ruchu jednostajnego
prostoliniowego, ciało doświadcza przyspieszenia lub opóźnienia, co powoduje zmiany w prędkości w
zależności od czasu. Wzrost prędkości oznacza dodatnie przyspieszenie, a zmniejszenie prędkości to
opóźnienie.

3. Opisać spadek swobodny ciał w polu grawitacyjnym.

Spadek swobodny ciał w polu grawitacyjnym - to proces, w którym ciała poruszają się wyłącznie pod
wpływem siły grawitacyjnej, bez innych oddziaływań oporu czy napędu. W tym kontekście, wszystkie
ciała na powierzchni Ziemi spadają w kierunku centrum grawitacyjnego z tą samą przyspieszeniem, które
jest nazywane przyspieszeniem grawitacyjnym. W przybliżeniu na powierzchni Ziemi wynosi ono około
9,8 m/s². Spadek swobodny jest ruchem jednostajnie przyspieszonym w dół, a równania opisujące ten
ruch są często związane z ruchem jednostajnie przyspieszonym.

4. Opisać rzut pionowy ciał w polu grawitacyjnym.

Rzut pionowy ciała w polu grawitacyjnym - to ruch, w którym ciało porusza się pionowo, czyli w
kierunku góra-dół, pod wpływem siły grawitacyjnej. Jeśli ciało jest rzucone w górę lub opuszczone z
pewnej wysokości, podlega ruchowi jednostajnie przyspieszonemu w dół. Jeśli ciało jest rzucone w górę,
prędkość początkowa zmniejsza się stopniowo pod wpływem grawitacji, aż do chwili, gdy ciało osiągnie
najwyższy punkt trasy, zwany zenitem, po czym zaczyna opadać zwiększając prędkość pod wpływem
przyspieszenia grawitacyjnego.

Wzory matematyczne opisujące rzut pionowy obejmują równania ruchu jednostajnie przyspieszonego,
takie jak równanie opisujące odległość, prędkość i czas lotu. Przybliżone wartości przyspieszenia
grawitacyjnego na powierzchni Ziemi (około 9,8 m/s²) są często używane do analizy takich ruchów.

5. Opisać rzut poziomy ciał w polu grawitacyjnym.

Rzut poziomy ciała w polu grawitacyjnym - to ruch ciała poruszającego się poziomo, czyli w kierunku
równoległym do powierzchni ziemi, pod wpływem siły grawitacyjnej. W przypadku rzutu poziomego ciało
ma jedynie składową poziomą prędkości, a składowa pionowa wynosi zero. Siła grawitacyjna wpływa
jedynie na kierunek poziomy ruchu.

Jest ważne zaznaczyć, że w idealnych warunkach, bez oporu powietrza, ciało poruszałoby się po
trajektorii równoległej do powierzchni ziemi z jednostajną prędkością poziomą. Jednakże, w
rzeczywistych warunkach opór powietrza może wpływać na ruch ciała, co może być uwzględniane w
bardziej zaawansowanych analizach tego typu ruchu

6. Opisać rzut ukośny ciał w polu grawitacyjnym.

Rzut ukośny ciała w polu grawitacyjnym - to ruch, w którym ciało jest rzucone pod pewnym kątem
doziemskim, łącząc ruch poziomy i pionowy. W czasie rzutu ukośnego ciało jest jednocześnie
przyspieszane w dół pod wpływem grawitacji, a także porusza się w poziomie z równomierną prędkością.

W analizie tego rodzaju ruchu często korzysta się z dwóch składowych prędkości – jednej poziomej i
jednej pionowej. Przy braku oporu powietrza, czas lotu, maksymalna wysokość i zasięg rzutu ukośnego
zależą od kąta, z jakim ciało zostało rzucone, oraz od początkowej prędkości. Również przyspieszenie
grawitacyjne wpływa na trajektorię ciała w rzucie ukośnym. Ruch ten jest jednym z podstawowych
przykładów kombinacji ruchu jednostajnego prostoliniowego i ruchu jednostajnie przyspieszonego w
jednym zadaniu.

7. Wyjaśnić ogólnie pojęcie siły; podać przykłady sił występujących w przyrodzie.

Siła - to wektorowa wielkość fizyczna, która opisuje oddziaływanie między ciałami lub cząstkami. Działa
na ciało, zmieniając jego ruch, kształt lub stan ruchu. Siła jest zdefiniowana jako iloczyn masy ciała (lub
cząstki) i przyspieszenia, jakie to ciało uzyskuje pod wpływem tej siły, zgodnie z drugą zasadą dynamiki
Isaaca Newtona.

Przykłady sił występujących w przyrodzie to:

1) *Siła grawitacyjna:* Pociągająca ciała ku sobie siła, działająca zawsze w kierunku centrum masy
obiektów. Na powierzchni Ziemi jest odpowiedzialna za spadek ciał.

2) *Siła elektrostatyczna:* Oddziaływanie między naładowanymi elektrycznie ciałami. Jest opisana

równaniami elektrostatyki i zależy od wielkości ładunków i odległości między nimi.
3) *Siła elektromagnetyczna:* Siła, która działa między naładowanymi cząstkami ruchomymi w
obecności pola magnetycznego. Jest opisana równaniami elektrodynamiki.

4) *Siła jądrowa:* Siła, która utrzymuje jądra atomowe razem, przeciwdziałając odpychaniu
elektrostatycznemu między dodatnio naładowanymi protonami. Działa na bardzo krótkie odległości
wewnątrz jądra.

5) *Siła tarcia:* Siła przeciwdziałająca ruchowi ciał względem siebie i wynikająca z oddziaływań
międzycząstkowych. Może być siłą tarcia suchego, cieczowego lub powietrznego.

8. Wyjaśnić pojęcie siły tarcia, wymienić oraz omówić rodzaje sił tarcia.

Siła tarcia to rodzaj siły, która działa pomiędzy dwoma powierzchniami, które się ze sobą stykają,
utrudniając ich względny ruch. W przeważającej większości przypadków siła tarcia działa przeciwnie do
kierunku ruchu lub tendencji do ruchu między tymi dwoma powierzchniami. Istnieje kilka rodzajów sił
tarcia, z których każdy ma swoje własne cechy i zastosowania. Oto kilka głównych rodzajów sił tarcia:

1) Tarcie suche: To rodzaj tarcia występującego między suchymi powierzchniami. Głównym czynnikiem
wpływającym na tarcie suche jest nierówność powierzchni, a siła tarcia zależy od siły dociskającej
powierzchnie do siebie.

2) Tarcie kinetyczne: Jest to siła tarcia, która występuje między dwoma powierzchniami, gdy jedna z nich
porusza się względem drugiej. Tarcie kinetyczne zazwyczaj jest nieco mniejsze niż tarcie statyczne, czyli
siła tarcia potrzebna do pokonania oporu początkowego i rozpoczęcia ruchu.

3) Tarcie statyczne: To siła tarcia, która działa między dwoma nieruchomymi (nieporuszającymi się)
powierzchniami. Jest to siła, którą trzeba pokonać, aby rozpocząć ruch obiektu. Po pokonaniu tej siły
tarcia, obiekt zacznie się poruszać, a tarcie kinetyczne staje się dominującym czynnikiem.

9. Wyjaśnić pojęcie inercjalnego i nieinercjalnego układu odniesienia – podać przykłady.

Inercjalny układ odniesienia to taki układ, w którym obiekt lub punkt materialny poruszający się
bezwzględnie, czyli nie podlegający żadnym siłom zewnętrznym, porusza się ruchem jednostajnym
prostoliniowym lub pozostaje w spoczynku. W innych słowach, w inercjalnym układzie odniesienia
obowiązują prawa fizyki Newtona. Gdy siły zewnętrzne są zerowe lub się równoważą, obiekty w takim
układzie poruszają się z stałą prędkością lub pozostają w spoczynku.

Przykład inercjalnego układu odniesienia: Samolot poruszający się z niemal stałą prędkością na dużej
wysokości nad Ziemią, gdzie opory atmosferyczne są minimalne.

Nieinercjalny układ odniesienia to taki układ, w którym obiekt lub punkt materialny podlega działaniu sił
pozornych (niewymuszonych), co prowadzi do zakrzywiania trajektorii ruchu. W przypadku
nieinercjalnego układu odniesienia obowiązują prawa ruchu w zmodyfikowanej formie, z
uwzględnieniem sił pozornych.

Przykład nieinercjalnego układu odniesienia: Samochód, który skręca w prawo lub lewo. Z punktu
widzenia pasażera w samochodzie, który porusza się na łuku drogi, działa na niego siła odśrodkowa (siła
odśrodkowa nie jest faktyczną siłą, lecz wynika z ruchu obiektu w nieinercjalnym układzie odniesienia).

10. Podać zasady dynamiki Newtona dla ruchu postępowego wraz z przykładami ich zastosowania.

I zasada dynamiki Newtona (Zasada inercji):

Ciało pozostaje w spoczynku lub porusza się ruchem prostoliniowym jednostajnym, jeśli suma sił
działających na nie jest równa zeru.

Przykład zastosowania: Samochód utrzymujący stałą prędkość na prostej drodze. Jeśli siły oporu, tarcia i
siły aerodynamiczne zrównoważą się, samochód będzie poruszał się bez przyspieszania lub zwalniania.

II zasada dynamiki Newtona:

Przyspieszenie ciała jest proporcjonalne do siły netto działającej na ciało i odwrotnie proporcjonalne do
masy ciała. Można to zapisać matematycznie jako

Przykład zastosowania: Wypadkowa siła działająca na samochód jest równa iloczynowi masy samochodu
i jego przyspieszenia. Jeśli chcemy zwiększyć prędkość samochodu, musimy zwiększyć siłę (np. naciskając
gaz) lub zmniejszyć masę.

III zasada dynamiki Newtona (Zasada akcji i reakcji):

Na każdą akcję istnieje równa i przeciwnie skierowana reakcja. Oznacza to, że siła, jaką jedno ciało działa
na drugie, jest równa i przeciwnie skierowana do siły, jaką drugie ciało działa na pierwsze.

Przykład zastosowania: Skakanie z wysokości. Jeśli ktoś skacze z wysokości na ziemię, jego ciało działa na
powierzchnię ziemi siłą grawitacyjną. Jednocześnie ziemia działa na ciało skoczka siłą reakcji,
zapobiegając jego swobodnemu upadkowi w nieskończoność.

11. Opisać ruch jednostajny po okręgu.

Ruch jednostajny po okręgu to rodzaj ruchu, w którym obiekt porusza się po krzywej ścieżce, tworzącej
pełen lub częściowy okrąg, utrzymując stałą prędkość liniową. Oznacza to, że długość toru ruchu na
okręgu jest jednakowa w równych odstępach czasu, ale kierunek ruchu obiektu ulega ciągłej zmianie.
Kluczowym elementem tego ruchu jest utrzymanie stałej prędkości liniowej, a nie stałej prędkości
kątowej, ponieważ obiekt porusza się po krzywej ścieżce.
Podstawowe cechy ruchu jednostajnego po okręgu obejmują:

1)Stała prędkość liniowa: Prędkość obiektu jest stała, co oznacza, że zmiana odległości od punktu
początkowego jest jednakowa w równych odstępach czasu.

2)Zmiana kierunku: Obiekt porusza się po krzywej trajektorii, co oznacza, że kierunek ruchu ulega ciągłej
zmianie. Siła skierowana do środka krzywizny (siła odśrodkowa) jest odpowiedzialna za tę zmianę
kierunku.

3)Akceleracja skierowana do środka krzywizny: Pomimo stałej prędkości liniowej obiektu, występuje
akceleracja skierowana do środka krzywizny trajektorii. Ta akceleracja jest związana z siłą odśrodkową,
która utrzymuje obiekt na krzywej ścieżce.

12. Opisać ruch zmienny po okręgu.

Ruch zmienny po okręgu to rodzaj ruchu, w którym obiekt porusza się po krzywej ścieżce, tworzącej
pełen lub częściowy okrąg, a prędkość liniowa lub prędkość kątowa (lub obie te wielkości) ulegają
zmianie w czasie. W przeciwieństwie do ruchu jednostajnego po okręgu, gdzie prędkość jest stała, w
ruchu zmiennym po okręgu obiekt przyspiesza lub zwalnia.

Podstawowe cechy ruchu zmiennego po okręgu obejmują:

1)Zmiana prędkości liniowej lub kątowej: W miarę jak obiekt porusza się po okręgu, jego prędkość może
ulegać zmianie. To oznacza, że obiekt przyspiesza (przyśpiesza) lub zwalnia (spowalnia) wzdłuż krzywej
trajektorii.

2)Zmiana kierunku i akceleracja kierunkowa: Podobnie jak w ruchu jednostajnym po okręgu, zmiana
kierunku ruchu jest nadal obecna, a akceleracja skierowana do środka krzywizny występuje, jednak w
tym przypadku może się zmieniać w czasie.

3)Zmiana prędkości kątowej: Prędkość kątowa obiektu, czyli szybkość, z jaką obraca się wokół osi obrotu,
może również ulegać zmianie w czasie. Zmienna prędkość kątowa wiąże się z zmiennym ruchem obiektu
po okręgu.

13. Wyjaśnić sens fizyczny zmiennych opisujących ruch obrotowych. Porównać i podać relacje między
wielkościami w ruchu postępowym i obrotowym ipostępowym

Ruch postępowy i obrotowy to dwa podstawowe rodzaje ruchu, które opisują ruch ciał. Zmiennymi
fizycznymi opisującymi te ruchy różnią się w zależności od rodzaju ruchu, ale istnieją również pewne
analogie. Poniżej przedstawiam sens fizyczny zmiennych opisujących ruch obrotowy, a następnie
porównam je z zmiennymi ruchu postępowego:

Ruch Obrotowy:
Kąt (θ): Kąt obrotu opisuje, jak bardzo ciało obróciło się wokół osi. Jednostką miary kąta w układzie SI
jest radian (rad).

Prędkość kątowa (ω): Prędkość kątowa określa, z jaką szybkością ciało obraca się wokół osi. Jednostką
prędkości kątowej w układzie SI jest radian na sekundę (rad/s).

Częstość obrotowa (f): Częstość obrotowa to liczba obrotów wykonanych przez ciało w jednostce czasu.
Jednostką częstości w układzie SI jest hertz (Hz), gdzie 1 Hz to jeden obrót na sekundę.

Moment obrotowy (τ): Moment obrotowy opisuje, z jaką siłą ciało obraca się wokół osi. Jednostką
momentu obrotowego w układzie SI jest niuton-metr (Nm).

Moment bezwładności (I): Moment bezwładności opisuje rozkład masy ciała względem osi obrotu.

Porównanie zmiennych ruchu obrotowego i postępowego:

Kąt (θ) vs. Długość drogi (s):

Ruch obrotowy: Kąt opisuje, jak bardzo ciało obróciło się wokół osi.

Ruch postępowy: Długość drogi opisuje, jak daleko ciało przeszło w linii prostej.

Prędkość kątowa (ω) vs. Prędkość liniowa (v):

Ruch obrotowy: Prędkość kątowa opisuje szybkość obrotu wokół osi.

Ruch postępowy: Prędkość liniowa opisuje szybkość ruchu wzdłuż drogi.

Częstość obrotowa (f) vs. Częstość (f):

Ruch obrotowy: Częstość obrotowa to liczba obrotów na jednostkę czasu.

Ruch postępowy: Częstość to liczba cykli (np. drgań) na jednostkę czasu.

Moment obrotowy (τ) vs. Siła (F):

Ruch obrotowy: Moment obrotowy opisuje rotacyjną siłę powodującą obrót.

Ruch postępowy: Siła opisuje siłę powodującą ruch w linii prostej.

Moment bezwładności (I) vs. Masa (m):

Ruch obrotowy: Moment bezwładności opisuje rozkład masy względem osi obrotu.

Ruch postępowy: Masa opisuje ilość materii i wpływa na opór zmiany ruchu.

14. Wyjaśnić pojęcie pracy w sensie fizycznym. Opisać pojęcia pracy siły stałej i pracy siły zmiennej.
Praca w sensie fizycznym:

W fizyce, praca (oznaczana przez W) to iloczyn siły (F) działającej na obiekt i przesunięcia (d), jakie ten
obiekt wykonuje w kierunku tej siły. Matematycznie można to zapisać jako W=F⋅d⋅cos(θ), gdzie θ to kąt
między wektorem siły a kierunkiem przesunięcia. Jednostką miary pracy w układzie SI jest dżul (J).

Praca siły stałej:

Praca przy stałej sile w kierunku przesunięcia: Jeśli siła działa wzdłuż kierunku przesunięcia, kąt między
siłą a kierunkiem przesunięcia wynosi 0 stopni, a cos(0)=1. Wtedy praca (W) jest równa iloczynowi siły (F)
i odległości (d): W=F⋅d.

Przykład: Podnoszenie przedmiotu w górę z siłą F na odległość d w kierunku siły.

Praca przy stałej sile pod kątem: Jeśli siła działa pod kątem do kierunku przesunięcia, kąt między siłą a
kierunkiem przesunięcia wynosi θ, a cos(θ) jest czynnikiem korekcyjnym. Wtedy praca (W) to
W=F⋅d⋅cos(θ).

Przykład: Przeciąganie obiektu na płaskiej powierzchni pod kątem do kierunku ruchu.

Praca siły zmiennej:

Zmiana siły w trakcie ruchu: Jeśli siła działa na obiekt i jej wartość zmienia się w trakcie ruchu, to
konieczne jest zastosowanie całki do obliczenia całkowitej pracy.Praca (W) jest równa całkowitej wartości
iloczynu siły (F(x)) i przesunięcia (dx): W=∫F(x)dx.

Przykład: Sprężyna, której siła zmienia się w miarę jej rozciągania lub sprężania.

Praca przy siłach skośnych: Jeśli siła działa pod kątem do kierunku ruchu i zmienia się, praca obliczana
jest jako całka ∫F⋅cos(θ)dx.

Przykład: Ruch ciała po pochyłej powierzchni z siłą tarcia.

15. Podać definicję energii kinetycznej oraz energii potencjalnej pola grawitacyjnego.

Energia kinetyczna (Ek) to forma energii związana z ruchem ciała. Definiowana jest jako iloczyn połowy
masy (m) ciała i kwadratu jego prędkości (v): Ek=1/2mv^2, gdzie:

Ek to energia kinetyczna, m to masa ciała, v to prędkość ciała.

Energia kinetyczna rośnie kwadratowo względem prędkości. Oznacza to, że podwajając prędkość ciała,
jego energia kinetyczna zwiększa się czterokrotnie, a potrójna prędkość zwiększa ją dziewięciokrotnie.

Energia potencjalna pola grawitacyjnego:

Energia potencjalna pola grawitacyjnego (Ep) to energia związana z położeniem ciała w polu
grawitacyjnym, takim jak pole grawitacyjne Ziemi. Definiowana jest wzorem: Ep=mgh, gdzie: Ep to
energia potencjalna pola grawitacyjnego, m to masa ciała, g to przyspieszenie grawitacyjne (ok. 9.8
m/s^2 na powierzchni Ziemi), h to wysokość ciała nad pewnym ustalonym punktem odniesienia
(zazwyczaj mierzona w metrach).

Energia potencjalna pola grawitacyjnego zależy od masy ciała i jego wysokości nad powierzchnią, gdzie
ziemskie pole grawitacyjne wykonuje pracę, opadając z wyższej na niższą wysokość. Wzrost wysokości
zwiększa energię potencjalną, a spadek wysokości ją zmniejsza. Energia potencjalna pola grawitacyjnego
zamienia się w energię kinetyczną, gdy ciało zaczyna się poruszać, na przykład spadając swobodnie.

16. Podać zasadę zachowania energii oraz zasadę zachowania pędu. Omówićrodzaje zderzeń na
podstawie wybranych przykładów

Zasada zachowania energii mówi, że w izolowanym układzie (czyli układzie, na który nie działa żadna
zewnętrzna siła) suma energii mechanicznej pozostaje stała. Energia mechaniczna składa się z energii
kinetycznej (Ek) oraz energii potencjalnej (Ep): Emech=Ek+Ep

W przypadku braku sił tłumienia, strat energii w postaci ciepła, czy innych nieliniowych procesów, zasada
zachowania energii jest ważna i użyteczna do analizy różnych rodzajów ruchu.

Zasada zachowania pędu:

Zasada zachowania pędu mówi, że w izolowanym układzie suma pędów wszystkich ciał pozostaje stała.
Pęd (p) ciała o masie (m) i prędkości (v) jest zdefiniowany jako iloczyn masy i prędkości: p=m⋅v

Zasada zachowania pędu wynika z trzeciej zasady dynamiki Newtona (zasady akcji i reakcji). Jeżeli ciało A
działa siłą na ciało B, to ciało B działa równocześnie siłą o tej samej wartości, ale przeciwnego zwrotu, na
ciało A. W związku z tym, suma pędów układu zamkniętego pozostaje stała.

Rodzaje zderzeń na podstawie przykładów:

1) Zdarzenie sprężyste:

W sprężystym zderzeniu, energia kinetyczna jest zachowana.

Przykład: Bilard - kulki odbijają się od siebie, a suma ich prędkości pozostaje niezmieniona.

2) Zdarzenie niesprężyste:

W niesprężystym zderzeniu, ciała tracą część swojej energii kinetycznej, która przekształcana jest na inne
formy energii (np. ciepło).

Przykład: Samochody zderzające się na drodze - energia kinetyczna pojazdów przekształca się na
deformację i ciepło.
3) Zderzenia całkowicie niesprężyste:

W zderzeniach całkowicie niesprężystychh, ciała po zderzeniu zlepiają się i poruszają wspólnie jako jedno
ciało.

Przykład: Kulki plasteliny, które po zderzeniu formują jedną masę.

17. Podać i objaśnić na wybranym przykładzie zasadę zachowania momentu pędu.

Zasada zachowania momentu pędu mówi, że w izolowanym układzie (bez zewnętrznych momentów sił)
suma momentów pędu wszystkich ciał w tym układzie pozostaje stała. W matematycznej postaci zasada
ta może być wyrażona jako:

Στ zewn=dL/dt, gdzie, Στ zewn to suma momentów sił zewnętrznych, dL/dt to tempo zmiany momentu
pędu układu, Στ Łączenie dwóch wirujących krążków:

Rozważmy dwa krążki o masach m1 i m2, obracające się z momentami bezwładności I1 i I2 odpowiednio.
Niech ω1 i ω2 będą ich prędkościami kątowymi. Niech krążki są swobodnie zawieszone na osiach, a
następnie połączone elastyczną lekką linką. W jaki sposób zmieni się ruch obu krążków po połączeniu?

Rozwiązanie:

Początkowy moment pędu:

Przed połączeniem moment pędu pierwszego krążka to L1=I1*ω1, a drugiego to L2=I2*ω2

Moment pędu po połączeniu:

Po połączeniu oba krążki będą obracać się z tą samą prędkością kątową ω, ponieważ są połączone
elastyczną linką. Suma momentów pędu po połączeniu to Ltotal=(I1+I2)*ω

Zasada zachowania momentu pędu:

Zasada zachowania momentu pędu mówi, że suma momentów pędu przed i po połączeniu musi być stała
w izolowanym układzie. Zatem L1+L2=Ltotal

Wynik:

Po połączeniu krążki będą obracały się z tą samą prędkością kątową, a momenty pędu obu krążków się
zsumują.

18. Podać i wyjaśnić definicję bryły sztywnej.

Bryła sztywna, zwana również ciałem sztywnym, to obiekt fizyczny charakteryzujący się stałą geometrią i
właściwościami fizycznymi oraz zachowujący swoją strukturę nawet pod wpływem działających na niego
sił zewnętrznych. Oznacza to, że bryła sztywna nie ulega deformacjom ani zmianom kształtu pod
wpływem sił zewnętrznych. Bryła sztywna może obracać się wokół osi obrotowej, ale każdy jej punkt
zachowuje stałą odległość od dowolnego innego punktu na ciele w trakcie ruchu obrotowego.

Definicję bryły sztywnej można sformułować jako: Bryła sztywna to ciało o stałej geometrii, które nie
ulega deformacjom ani zmianom kształtu pod wpływem sił zewnętrznych.

Właściwości brył sztywnych obejmują:

1) Sztywność geometryczną: Długości boków, kąty i inne cechy geometryczne bryły sztywnej pozostają
stałe.

2) Niezmienniczość odległości: Odległości między punktami bryły sztywnej nie zmieniają się pod
wpływem ruchu obrotowego lub translacyjnego.

3) Niezmienniczość kształtu: Kształt bryły sztywnej nie ulega zmianom pod wpływem sił zewnętrznych.

Przykłady brył sztywnych to m.in. sześciany, walce, kule czy prostopadłościany.

19. Podać definicję i wzór na moment bezwładności bryły sztywnej. Wyjaśnić, odczego zależy moment
bezwładności przykładowych brył sztywnych.

Moment bezwładności (inercji) bryły sztywnej to miara oporu ciała rotacyjnemu ruchowi wokół osi
obrotowej. Określa, jak trudno jest zmienić stan ruchu obrotowego bryły. Jest zależny od rozkładu masy
względem osi obrotu. Moment bezwładności oznacza się zazwyczaj symbolem I.

Wzór ogólny na moment bezwładności dla ciągłego rozkładu masy to:

I=∫r^2dm, gdzie: I to moment bezwładności, r to odległość elementu masy, dm to odległość od osi

obrotu.

W przypadku jednorodnego walca czy pierścienia, moment bezwładności zależy również od promienia
podstawy. Im większy promień, tym większy moment bezwładności, co oznacza większy opór zmianie
ruchu obrotowego.

20. Podać zasady dynamiki Newtona dla ruchu obrotowego bryły sztywnej.

Zasady dynamiki Newtona dla ruchu obrotowego bryły

1. Pierwsza zasada dynamiki obrotowej: Równowaga obrotowa ciała sztywnego zachodzi, gdy moment
pędu ciała jest stały, co oznacza, że ciało pozostaje w spoczynku lub porusza się z jednostajnym ruchem
obrotowym, jeśli suma wszystkich momentów sił zewnętrznych względem dowolnej osi obrotu jest
równa zeru.

2. Druga zasada dynamiki obrotowej: Związek między momentem pędu a momentem siły obowiązuje,
podobnie jak w ruchu postępowym, ale zastosowany jest moment siły (τ) i przyspieszenie obrotowe (α).

3. Trzecia zasada dynamiki obrotowej: Zasada ta jest analogią zasady trzeciej dynamiki Newtona w
ruchu postępowym i głosi, że dla każdej siły działającej na ciało istnieje równoważna jej para sił
zwrotnych, której momenty sił względem tego samego punktu są równe.

21. Opisać i omówić na wybranym przykładzie energię kinetyczną bryły sztywnej

Energia kinetyczna bryły sztywnej w ruchu obrotowym zależy od dwóch głównych składników:
translacyjnego i rotacyjnego ruchu. Energia kinetyczna bryły sztywnej w ruchu obrotowym może być
wyrażona jako suma energii kinetycznej translacyjnej oraz energii kinetycznej rotacyjnej. Poniżej
omówimy te składniki na przykładzie krążka obracającego się wokół własnej osi.

Przykład: Krążek obracający się wokół osi przechodzącej przez środek masy:

Rozważmy krążek o masie m, promieniu r, obracający się z prędkością kątową ω wokół osi przechodzącej
przez środek masy. Energia kinetyczna tego krążka będzie składała się z dwóch składników:
Ek=1/2mv^2+1/2Iω^2

Podstawiając odpowiednie wyrażenia, otrzymamy:

Ek=1/2m(ωr)^2 + 1/2(1/2mr^2)ω^2

Uporządkowując to wyrażenie, można zauważyć, że składnik translacyjny i rotacyjny sumują się, dając
łączną energię kinetyczną bryły sztywnej w ruchu obrotowym. Ten przykład ilustruje, jak energia
kinetyczna bryły sztywnej jest związana z jej ruchem translacyjnym i obrotowym.