Asociación A Monte
Reflexións sobre a bioeconomía e o seus afectos e
desafectos sobre o sector forestal de Galicia.
Antecedentes.
Afortunadamente, nos últimos anos
apreciamos unha tendencia da sociedade
(política e social) para mudar o actual
escenario económico, baseado no
consumo de produtos xerados en base a
explotación de recursos fósiles limitados e
de alto impacto ambiental, a un novo
paradigma, onde os produtos e servizos
procedan de recursos renovables e de
baixo impacto ambiental.
Infelizmente, tamén observamos que as
propostas e medidas para reducir o
consumo, aumentar a duración dos
produtos e potenciar o reemprego e a
reciclaxe non parece que cóalle nunha
sociedade afeita a un consumo masivo,
global e de obsolescencia rápida dos
produtos
Trending topics.
A tendencia de consumo “ecofriendly” está
a provocar que axentes económicos
achegados ao consumidor final (téxtil,
embalaxes, enerxía e mesmo a
construción e electrónica) teñan unha
urxente necesidade de presentar
alternativas aos produtos tradicionais que
comercializan e comecen a procurar novas
fontes de recursos sostibles para dar
resposta as demandas dos seus clientes.
Con estas premisas é de esperar que se
intensifique o interese sobre os produtos
bio-baseados, aumentando a demanda de
materiais e produtos naturais, renovables,
sostibles e de baixo impacto ambiental.
Neste senso, e recoñecida por todos a
capacidade que a madeira e os seus
produtos derivados presentan para axudar
Páxina 1|8
 Asociación A Monte

a mitigar os efectos do cambio climático, celulosa en cantidade.

como material sostible e renovable e con
múltiples oportunidades de A enerxía verde, tan necesaria para evitar
aproveitamento e diversificación das súas a dependencia enerxética, atopa resposta
aplicacións e produtos. na biomasa forestal, onde ademais de
empregar refugallos dutros procesos,
Así pois, semella que o mercado da tamén avalía os cultivos intensivos con
madeira vai enfrontar importantes cambios fins enerxéticos como subministradores de
no curto prazo. Mudanzas que virán da materias primas para a combustión nas
man de novos demandantes: axentes súas caldeiras.
cunha elevada capacidade de compra,
pero acostumados a operar en mercados
altamente competitivos, que requirirán
elevados volumes de subministro con
ciclos de consumo curto e, nalgúns casos
con obsolescencia inducida e de tempada.

Este novo paradigma é visto polas persoas

produtoras e fabricantes do sector forestal
como unha oportunidade para que a
biomasa forestal, a madeira e os produtos
e materiais derivados da madeira tomen
posición para satisfacer as demandas da
nova bioeconomía.
Unha demanda que, o noso entender, só
se dará satisfeito cunha determinada
oferta.
Novas oportunidades, vellas
formas.
Para satisfacer esta demanda, as actuais,
ou novas empresas, precisarán para
incrementar os niveis e capacidades de
produción, dunha materia prima
homoxénea, con tempos de explotación
rápidos, custe reducido e cunhas
capacidades e características tecnolóxicas
moi especificas e definidas.
Ao tempo que isto acontece, falla de
madeiras de calidade fai que o sector da
construción en madeira, que ten que xogar
un importante papel na bioeconomía e no
hábitat do rural, importe madeira e
métodos construtivos doutras latitudes
“allende los Pirineos” ou, traballe en
presentar propostas e produtos de
“madera técnificada” para aproveitar as
madeiras de baixa calidade e de
crecemento rápido do pais. Produtos
semellantes aos importados, empregando
tecnoloxías baseadas en coñecemento
importado e competindo con produtos
importados, feitos por aqueles a quen lles
mercamos a tecnoloxía. Importa que algo
queda.

As necesidades do sector téxtil, envases e

embalaxes atopan nas fibras de celulosa
da madeira un material axeitado para os
seus requirimentos técnicos. Está claro cal
é a especie forestal que presenta en
Galicia o mellor currículo para proporcionar

Páxina 2|8

Soamente se nos ocorre un modelo de
xestión que dea resposta a estes
requirimentos de subministro de materia
prima: plantación de monocultivo de
especies de crecemento rápido.
E dicir, estratexias dunha economía
produtiva intensiva xa coñecidas no monte
galego: mellora xenética e biotecnoloxía
enfocadas a crecemento e volume,
introdución de novas especies alóctonas
para a adaptación climática a zonas
adversas, silvicultura de plantación
intensiva, procura de novos espazos e
usos do solo para incrementar superficie
dispoñible, emprego intensivo de
maquinaria pesada e aplicación de
tratamentos ante pragas e enfermidades.
Moitas industrias do sector forestal
acreditan que este modelo é a mellor
opción para mudar dinámicas de consumo
de produtos e tecnoloxías derivados do
chapapote. Que representa unha
oportunidade para asentar poboación en
zonas rurais e valorizar terreos rurais
baleiros, sen aproveitamento e con
problemas endémicos de xestión. Que
proceden de bosques de plantación si,
pero con certificados avalados por selos de
recoñecido prestixio e tecnoloxías de
produción máis eficientes e respectuosas
co medio ambiente.
Asociación A Monte
Moitas persoas propietarias e produtoras
forestais, que obteñen rendas de
plantación de monocultivo de especies de
crecemento rápido, tamén ben como unha
boa nova estas incorporacións de outros
compradores no mercado, e mesmo falan
de ruptura de monopolio e de novas
oportunidades de comercialización.
E concordamos plenamente, o
aproveitamento da madeira é unha das
mellores opcións pola que a sociedade
pode apostar para mudar un modelo
económico baseado en recursos fósiles e
economía lineal.
Regos torcidos.
Pero, tamén dá magoa e carraxe que o
aproveitamento dun recurso tan estimable,
sexa para dar satisfacción a un modelo de
consumo que continua necesitado dunha
produción intensiva, con afección polo
monocultivo e avida de recursos e
territorio.
Como di un tal Lewis e outros colegas,
algúns “policymakers” están
“misiinterpreting” o termo restauración
forestal e inclúen modelos de plantación de
monocultivos de especies de crecemento
rápido como propostas de actuacións.
Páxina 3|8

Parece que auguran bos tempos para
monte fast wood, onde os criterios de
rendibilidade transforman en atractivo e
cativador vivir entre eucaliptais e, os
indicadores da bioeconomía permiten
presumir de ser referentes para una nova
era do “ecobiopower”.
É así cando, ao noso entender, a magnifica
oportunidade que presenta a madeira
como referente para a mitigación do
cambio climático, torce o rego e
atopámonos que os razoamentos e
argumentos que sustentán esta idea vense
postos en entredito.
O beneficioso efecto da capacidade de
retención da madeira sobre a mitigación da
pegada de carbono, non atopa tempo para
reter ou secuestrar CO2 si se emprega
para produtos cun ciclo de vida curto e
sometidos a unha obsolescencia inducida
por motivos de moda, e non de capacidade
do material.
Son moitas as voces que pregoan a
capacidade de retención do carbono das
plantacións forestais de crecemento rápido
e quendas de corta curtas, do mesmo
xeito tamén son moitas as que difiren e
mesmo argumentan que o bosque natural
presenta maiores capacidades de
retención do carbono que as plantacións.
Asociación A Monte
Sen dúbida un tema interesante para
seguir.
A biodiversidade, que debería, por
definición, estar presente en todo o
territorio, queda relegada a nichos
ecolóxicos e reservas “indias” protexidas
deixando o resto do territorio sumido nun
“deserto verde” de monocultivo ultra
produtivo e rendible, pero tamén exposto
as penalidades asociadas e este sistema
de xestión (estado sanitario das
masas forestais con novas pragas e
enfermidades, esgotamento do solo,
emprego de equipos e máquinas pesadas
en solo degradados, etc.).
Un modelo que provoca que as persoas
propietarias e as empresas forestais
concentren a súa capacidade en moi
poucas especies de madeira e nuns
poucos produtos, en moitos casos cun
baixo valor engadido, pasando a ser
“maquiladoras” de produción intensiva,
pouco resiliente ante os vaivéns dun
mercado global, onde abundan
competidores con regulacións laxas e con
custes de explotación moi baixos.
Páxina 4|8

Slow Wood.
Existen outras persoas propietarios e
empresas forestais que pensan que tamén
poden “cabalgar sobre las olas de la
modernidad”, e aproveitar esta nova
tendencia para ofertar produtos e servizos
á sociedade, intentando sacar adiante un
modelo de xestión con azos de
rendibilidade económica, baseado nun
monte con especies autóctonas, mais
lento pero diverso, multifuncional e sostible
que lles permita seguir desfrutando dos
montes e doutro xeito de entender a
relación co medio rural.
Non son desertores do sacho, perroflautas
e fodechinchos fin de semana que falan
dun monte con axudas, reservas da
natureza, bonus track de CO2 e mesmo
rendas para que os do rural sigan
mantendo este ecosistema tan entrañable
e enxebre, en estado de permanente
beatitude, e marco incomparable para foto
de prebostes, políticos eco saudables (a
maioría de fotos de políticos son en
montes de frondosas, moi poucos, ou
ningún, en eucaliptais) e como, dixo un
economista de renome, “¿frondosas?, solo
para turismo”.
Asociación A Monte
Estas persoas propietarias, que tamén
pagan impostos, apostan por vivir, nun
rural “vaciado”, do seu traballo e do
aproveitamento dos recursos naturais que
lles toca xestionar, aspirando a obter
rendas que lles permita manter unha vida
digna e darlle oportunidades as súas
familias, como calquera outro fillo de
veciño con plantación de eucaliptos.
É verdade que non é doado artellar un
“modelo de negocio” para este tipo de
xestión da propiedade e que os “Key
Performance Indicator” presentar valores
tan malos como o colesterol dun urbanita
cheo de fast food.
Pero tamén é verdade que o mercado
demanda e aprecia produtos feitos con
madeira de calidade e degustar alimentos
saudables, polo que cada vez e necesario
importar maiores cantidades de madeira
de frondosas, das mesmas especies que
son autóctonas de Galicia, e traer
alimentos ecolóxicos a Galicia, manda
truco, doutras latitudes.
Non coñecemos outros actores máis
necesarios e eficientes para manter una
paisaxe resiliente (como se pide dende
algunha administración) cunha
biodiversidade que se pronuncia como o
pilar fundamental para o mantemento da
nosa sociedade (disque o di a propia
Páxina 5|8

Europa) asentando poboación en zonas
rurais, valorizando terreos abandonados e
redistribuindo riqueza no territorio.
Rabiosa Actualidade.
Nestes momentos, desgraciadamente,
derivado dun virus que mandou parar a
unha sociedade estancada no consumo
global intensivo e insostible, parece que
imos a dispor dunha especie de Plan
Marsahll ou Plan E para incentivar unha
reactivación economíca baseada nunha
economía verde, circular, bioeconomica,
redonda e dixital con consumo de novas
materias primas alternativas “chachi
pirulis” e wonderfull.
As novas que achegan os medios falan de
“950 millones de euros para construir la
primera fábrica de viscosa en toda la
comunidad, generar 250.000 toneladas de
fibra de celulosa anuales y un consumo de
1,5 millones de m3 de madera por año (
proporción: 6 m3 por t de fibra celulosa).
Que llevaría una "explotación sostenible
del monte" y "cerrar el ciclo de
aprovechamiento".
Como non se sabe máis do proxecto,
(especies de madeira, localización,
tecnoloxía empregada, ciclo produtivo,
axentes químicos empregados, residuos
xerados) so falaremos dos datos que se
Asociación A Monte
publican, e intuímos que sería como
montar unha nova planta de celulosa en
base a xénero eucalipto (a actual consume
aprox. 1,2 millons de m3 para 450.000 t de
celulosa (proporción: 2,6 m3 por t de
pasta).
Entón, supondo que se manteña o
consumo de eucalipto adicado para pasta,
para as exportacións, para usos
enerxéticos e demais, (agora nuns 6
millóns de m3) e teñamos que sumar o
millón largo da nova demanda da viscosa
galega, con un hipotético e previsible
efecto chamada, onde as persoas
propietarias forestais dediquen esforzos a
facer novas plantacións (eficientes,
produtivas e dixitalizadas) e, supomos,
que ampliando mais superficie, ¿como
afectará esta situación e como quedarán
as novas previsións do novo Plan Forestal
que se presenta estes días?. Xa se verá..
Unha cuestión tecnolóxica: A viscosa é un
proceso de valorización da celulosa, e dicir
primeiro é necesario obter celulosa e
despois é necesario realizar un complexo
tratamento químico para obter un produto
téxtil de viscosa. Este tratamento podo ser
tremendamente contaminante, con
tratamentos químicos que emprega
disulfuro de carbono, hidróxido de sodio e
ácido sulfúrico e con produtores chineses
indonesios e indios como referencia, ou
por medio dun proceso, disque mais
respectuoso, desenvolvido pola
multinacional austríaca Lenzing.
Non din que tecnoloxía se empregará na
planta, entendemos e esperamos que
sexa a austríaca ou similar. Pois o mesmo
que na madeira técnica, a importar
coñecemento e tecnoloxía e a por a
materia prima. Algo habitual no sector
forestal e na madeira, inundado e por
máquinas, equipos e tecnoloxía alemana,
austríaca e italiana.
Páxina 6|8

Por outra banda, ENCE no seu plan de
expansión para o ano 2023 fala de montar
en Navia (antes falaban de montar en
Pontevedra) unha liña de fabricación de
viscosa de 100.000 toneladas (serían
outros centos de miles de toneladas a
maiores de consumo de eucalipto,
seguramente a maioría galegas). Dadas
as condicións actuais do mercado da
celulosa, en ENCE deciden parar este ano
as inversións ata mellores perspectivas.
Tamén cumpre comentar como referencia,
que a empresa SNIACE de Torrelavega,
na actualidade en concurso de acredores,
fabricaba viscosa.
Parece que as referencias empresarias
mencionadas non son moi alentadoras,
pero imaxinamos que o grupo de expertos
consultados manexará datos que debuxen
mellores escenarios para o
desenvolvemento do mercado.
Disque construír a fábrica dará traballo a
1000 persoas, non din cantos postos
directo ou indirectos se crearan co seu
funcionamento. 950 millóns de euros dan
para por en marcha ou retomar moitas
iniciativas no rural que tamén xerarían
empregos e que, posiblemente, sexan
capilares e axeitados para o asentamento
de poboación no rural .
Asociación A Monte
Propostas Asociación A Monte.
Parece, pois, que deixaremos pasar unha
oportunidade para aproveitar estes fondos
e apostar por dedicar recursos e tempos,
dende o público e o privado, para “albiscar
e lobrigar” e seguir investigando e
innovando en novos produtos, servizos e
sistemas de xestión para aproveitar os
montes de frondosas autóctonas.
Dende a Asociación A Monte, “venimos a
hablar de nuestro libro” e propomos
establecer un plan de actuacións que
permita acadar un aira común onde:
• deseñar un modelo de traballo
colaborativo de ordenación do
territorio, co obxectivo de acadar
superficies de xestión mínimas, que
permitan propor un enfoque
multifuncional e diverso para os nosos
montes autóctonos, buscando a
necesaria rendibilidade económica.
• articulación de actuacións financeiras
e axudas para atraer e impulsar
oportunidades de emprendemento
local en base á valorización dos
ecosistemas forestais autóctonos
(polo menos xo solo cun mínimo
porcentaxe da intensidade coa que se
Páxina 7|8
 Asociación A Monte

esta a axudar a outros) sen desdeñar arquitectos, de todo tipo, visión, credo e
a nova tecnoloxía e a xestión pelaxe que teñen en común unha cousa: o
empresarial, interese en que o forestal represente unha
oportunidade para Galicia.
• crear un ecosistema de innovación
estable e dotado para fomentar De todos xeitos, o que nos ilumina para
deseños, produtos e propostas escribir é un copo de licor de sabugueiro
innovadoras e cércanas, de de Carabuñas, acompañado de queixo do
proximidade, recoñecibles e Rexo e bica de Faragullas ao carón do
certificables, lume na Arca da Noe. Exemplos dos
Environmental Heroes do noso pais.
• fortalecer tecnicamente os
argumentos e os discursos para tecer Obrigadas e agradecidas O Sequeiro,
alianzas con consumidores, https://osequeiro.wordpress.com/,un
deseñadores e prescriptores onde laboratorio de ideas para un monte vivo ao
definir conxuntamente, con confianza, servizo das persoas e á inmensa Mar
con criterios claros de consumo e Océano polas achegas e comentarios.
impacto social e ambiental,

• visibilizar e amosar os distintos Francisco Pedras

aproveitamentos ecosistémicos, Asociación A Monte.
ambientais e culturais apoiados en asociaciónamonte@gmail.com
actividades de economía local.

Pero, o dito, parece que non é un bo

momento para deixar políticas de “reserva
india” e apostar por un concepto novidoso
e rupturista: slow fashion, slow wood, e
tamén, como non, slow food.

Referencias.

Un montón en Internet que se atopan

facilmente. As fotos son como son,
algunhas da casa, outras atopámolas polo
camiño.

Este non é un artigo científico, pero si que

consultamos varios paper, noticiarios e
relatorios para redactar con fundamento.
Pero sobre todo, temos en conta as moitas
conversas-discusións mantidas con
propietarios, silvicultores, empresarios,
industriais, perroflautas, investigadores,
políticos, artesáns, agricultores, gandeiros,
ecoloxistas, periodistas, mestres e

Páxina 8|8