ગ

ુ જરાતના આદિવાસીઓ
આદિવાસી સમ ુ િાય ન ે બીજા કયા
નામ
ે થી ઓળખાય છ ે ?
રાની પરજ
સંથાલ
સૌનીપરજ
આપ ે લપૈ કી એક પણ નહી
આદિવાસી સમ ુ િાય ન ે બીજા કયા
નામ
ે થી ઓળખાય છ ે ?
રાની પરજ
સંથાલ
સૌનીપરજ
આપ ે લપૈ કી એક પણ નહી
• ગુ જરાતની પૂવવ પટ્ટીમાં બનાસકાંઠાથી
વલસાડના ઉમરગામ સ ુ ધીના પટ્ટામાં
મ
ુ ખ્યત્વ
ે આદિવાસી સમૂહો વસ ે છ
ે .
• ગ ુ જરાતના ુ કલ 25 જ ે ટલા આદિવાસી
સમૂહો આવ ે લા છ ે . આદિવાસી ન ે
રાનીપરજ તરીક ે પણ ઓળખવામાં આવ ે
છે .
• ગ
ુ જરાતમાં આદિવાસી સમૂહન ે તળ
ગ
ુ જરાતના અને િક્ષિણ ગ
ુ જરાતના એમ બે
ભાગમાં વવભાક્ષજત કરવામાં આવ
ે છે .
• તળ ગ ુ જરાતના આદિવાસીઓમાં
મુ ખ્યત્વ
ે ઉત્તર ગ ુ જરાતમાં મુ ખ્યત્વ
ે
બનાસકાંઠા, સાબરકાંઠા, અરવલ્લી
ક્ષજલ્લામાં તથા મધ્ય ગ ુ જરાતમાં
િાહોિ, પંચમહાલ, મહીસાગર,
છોટાઉિ ે પુ રમાં વધ
ુ છે .
• તળ ગ ુ જરાતના આદિવાસીઓમાં
ઉત્તર ગ ુ જરાત સાથે સંકળાય ે લા
મ
ુ ખ્યત્વ
ે પવવતીય વવસ્તાર સાથે સંબંધ
ધરાવે છે .
• જ્યાર
ે મધ્ય ગ
ુ જરાતના
આદિવાસીઓ પવવતીય અન ે તટીય
સીમાસાથ
ે સંબંધ ધરાવે છ
ે .
• િક્ષિણ ગ ુ જરાતના આદિવાસીઓ ભરૂચ,
સ
ુ રત, નમવિા, તાપી, નવસારી, વલસાડ,
ડાંગ વગ
ે ે ર ક્ષજલ્લામાં જોવા મળ
ે છ
ે .
• વવશાળ પ્રમાણમાં આ આદિવાસી
સમુ િાય િદરયા કાંઠા, નિીના તટક ે સહ્યાદ્રી
પવવતમાળા, સાતપૂડા ક
ે વવિંધ્યની
પવવતમાળા સાથ ે સંબંધ ધરાવ ે છે
• િક્ષિણ ગ ુ જરાતના આદિવાસીઓ ભરૂચ,
સ
ુ રત, નમવિા, તાપી, નવસારી, વલસાડ,
ડાંગ વગ
ે ે ર ક્ષજલ્લામાં જોવા મળ
ે છ
ે .
• વવશાળ પ્રમાણમાં આ આદિવાસી
સમુ િાય િદરયા કાંઠા, નિીના તટક ે સહ્યાદ્રી
પવવતમાળા, સાતપૂડા ક
ે વવિંધ્યની
પવવતમાળા સાથ ે સંબંધ ધરાવ ે છે
વવશ્વ આદિવાસી દિવસ ક્યાર
ે
મનાવવામાં આવ ે છ
ે ?
૯ ઓગસ્ટ
૯ સપ્ટ
ે મ્બર
૯જુ ન
૯જ ુ લાઈ
વવશ્વ આદિવાસી દિવસ ક્યાર
ે
મનાવવામાં આવ ે છ
ે ?
૯ ઓગસ્ટ
૯ સપ્ટ
ે મ્બર
૯જુ ન
૯જ ુ લાઈ
• 9 ઓગસ્ટ ન ે ય ુ નાઇટે ડ ન ે શન્સની
જનરલ અસ ે મ્બલી દ્વારા વવશ્વ
આદિવાસી દિવસ( ઇન્ટરન ે શનલ ડ ે
ઓફ ધ વર્લ્વસ ઇન્ડિજીનસ
પીપલ) તરીક
ે ઉજવવામાં આવ ે છ
ે .
ગ
ુ જરાતના આદિવાસીઓનો
પદરચય
• 2011 ની વસ્તી ગણતરી મ ુ જબ
ભારતમાં ુ કલ વસ્તીના 8.6 ટકા
આદિવાસી સમ ુ િાય છ ે જ્યારે
ગ
ુ જરાતમાં ભારતની સર ે રાશ કરતા
વધુ આદિવાસી સમ ુ િાય વસ્તી ુ કલ
વસ્તીના 14.75 ટકા વસવાટ કર ે છે .
૨૦૧૧ ની વસ્તી મ ુ જબ ભારતમાં
ક
ૂ લ વસ્તીના કે ટલા ટકા વસ્તી
આદિવાસી સમ ુ િાય છે ?
૮.૯%
૮.૬%
૧૭.૬%
૧૮%
૨૦૧૧ ની વસ્તી મ ુ જબ ભારતમાં
ક
ૂ લ વસ્તીના કે ટલા ટકા વસ્તી
આદિવાસી સમ ુ િાય છે ?
૮.૯%
૮.૬%
૧૭.૬%
૧૮%
•ગ
ુ જરાતમાં ટકાવારીની દ્રન્ડિએ સૌથી
વધ ુ આદિવાસી ડાંગ ક્ષજલ્લામાં(
આશર ે 94%) જ્યાર
ે વસ્તીની દ્રન્ડિએ
સૌથી વધાર ે િાહોિ ક્ષજલ્લામાં વસવાટ
કરે છે ,
• સૌથી ઓછી આદિવાસી સમ ુ િાય
ભાવનગર ક્ષજલ્લામાં( આશર ે
0.3%) વસવાટ કર ે છ
ે .
ગ
ુ જરાતમાં સૌથી ઓછી આદિવાસી
વસ્તી ક્યાં જીલ્લામાં આવ
ે લછ
ે ?
જ
ુ નાગઢ
ગાંધીનગર
ભાવનગર
સુ રત
ગ
ુ જરાતમાં સૌથી ઓછી આદિવાસી
વસ્તી ક્યાં જીલ્લામાં આવ
ે લછ
ે ?
જ
ુ નાગઢ
ગાંધીનગર
ભાવનગર
સુ રત
ગ
ુ જરાતમાં ક્યાં જીલ્લા માં સૌથી
વધુ આદિવાસી વસ્તી ક્યાં
જીલ્લામાં છ
ે ?
છોટાઉિ ે પ
ુ ર
ડાંગ
િાહોિ
અરવલ્લી
ગ
ુ જરાતમાં ક્યાં જીલ્લા માં સૌથી
વધુ આદિવાસી વસ્તી ક્યાં
જીલ્લામાં છ
ે ?
છોટાઉિ ે પ
ુ ર
ડાંગ
િાહોિ
અરવલ્લી
•ગ
ુ જરાતમાં ટકાવારીની દ્રિીએ સૌથી
વધ ુ આદિવાસી વસ્તી ક્યાં જીલ્લા માં
છે ?
છોટાઉિે પ
ુ ર
ડાંગ
િાહોિ
અરવલ્લી
•ગ
ુ જરાતમાં ટકાવારીની દ્રિીએ સૌથી
વધ ુ આદિવાસી વસ્તી ક્યાં જીલ્લા માં
છે ?
છોટાઉિે પ
ુ ર
ડાંગ
િાહોિ
અરવલ્લી
• ભારતમાં ટકાવારીની દ્રન્ડિએ સૌથી
વધુ આદિવાસી વમઝોરમ( આશર ે
94%) જ્યારે વસ્તીની દ્રન્ડિએ સૌથી
વધારે આદિવાસી મધ્યપ્રિ
ે શમાં
વસવાટ કરે છે .
• સૌથી ઓછા આદિવાસી ઉત્તર
પ્રિ
ે શમાં વસવાટ કર
ે છ
ે .
ભારતમાં સૌથી વધ ુ આદિવાસી
વસ્તી ક્યાં રાજ્યમાં આવે લછ
ે ?
વમઝોરમ
મધ્યપ્રિ
ે શ
છત્તીસગઢ
પંજાબ
ભારતમાં સૌથી વધ ુ આદિવાસી
વસ્તી ક્યાં રાજ્યમાં આવે લછ
ે ?
વમઝોરમ
મધ્યપ્રિ
ે શ
છત્તીસગઢ
પંજાબ
•ભારતમાં સૌથી ઓછી આદિવાસી
વસ્તી ક્યાં રાજ્યમાં આવ
ે લછ
ે ?
વમઝોરમ
મધ્યપ્રિ
ે શ
ઉત્તરપ્રિ
ે શ
વમઝોરમ
•ભારતમાં સૌથી ઓછી આદિવાસી
વસ્તી ક્યાં રાજ્યમાં આવ
ે લછ
ે ?
વમઝોરમ
મધ્યપ્રિ
ે શ
ઉત્તરપ્રિ
ે શ
વમઝોરમ
આદિવાસીઓન ુ ં બંધારણમાં
સ્થાન
• 1989 માં મ ે રઠમાં સાંપ્રિાયયક હહિંસાને લીધ ે
હાસીમપ ુ રામાં આદિવાસીઓના નરસહહારના
પદરણામ સ્વરૂપ ે તત્કાલીન વડાપ્રધાન રાજીવ
ગાંધીના સમયમાં અન ુ સૂયચત જાવત અન ે
જનજાવત ના અયધકારોના રિણ માટ ે સંસિ
દ્વારા અન ુ સૂયચત જાવત અન ે અન ુ સૂયચત
જનજાવત( અત્યાચાર સામ ે રિણ) કાયિો-
1989 બનાવવામાં આવ્યો.. જ ે એટ ર ોન્ડસટી
એક્ટથી જાણીતો છ ે .
• એટ ર ોન્ડસટી એક્ટ અંતગવત િર
ે ક ક્ષજલ્લામાં એક
સ્પ
ે ન્ડશયલ કોટવ સ્થાપવામાં આવશ ે .
•જ
ે અપરાધન ે લગતા ગ ુ નાઓ માટ
ે ન્યાય
આપવાન
ુ ં કાયવ કરશ
ે .
• અનુ ચ્છ
ે િ 17 માં અસ્પૃશ્યતા નનવારણ ની
જોગવાઈ છ ે .
•જ
ે અન ુ સાર િન્ડલત અન ે આદિવાસીઓ સાથ ે
ભે િભાવ વગર ત ે મન ે સામાક્ષજક, આર્થિંક,
રાજકીય અન ે સાંસ્ક ૃ વતક અયધકારો સમાન રીત ે
મળી રહે ત
ે જોવાન ુ ં રહ ે શે .
•જ
ે ના માટે અસ્પૃશ્યતા કાયિો- 1955
બનાવવામાં આવ્યો છ ે . જ ે ન
ુ ં નામ 1976માં
બિલીને ધ પ્રોટ
ે ક્શન ઓફ ન્ડસવવલ રાઇટ્સ
એક્ટ 1955 કરવામાં આવ્ય ું છ
ે .
આદિવાસીઓન
ે બંધારણીય અધધકારો
• બંધારણના પદરન્ડશિ-5 માં અન ુ સૂયચત
વવસ્તારોના વહીવટ અન ે નનયંત્રણની
જોગવાઈ અન ે પદરન્ડશિ-6 માં આસામ,
વત્રપ
ુ રા, મ
ે ઘાલય અન ે વમઝોરમ રાજ્યમાં
આદિવાસી વવસ્તારોના વહીવટ કરવાની
જોગવાઈ(અન ુ ચ્છ
ે િ-244(2) અને
275(1)) કરવામાં આવ ે લી છ ે .
• બંધારણમાં અન ુ સૂયચત જાવતઓ અન ે
જનજાવતઓ માટ ે વવવવધ અયધકારોન ે
રિણ અંગ ે ની જોગવાઈ જોવા મળ ે છ ે .
ત
ે માં ની મોટાભાગની જોગવાઈ બંન ે વગો
માટે એકસરખી છ ે .
• જ્યારે અમ ુ ક જોગવાઈઓ એ ત ે મના િર
ે ક
વગવ માટે અલગથી છ ે .તે મના બંધારણીય
અયધકારો અન ે રિણન ે નીચ ે મુ જબ પાચ
અલગ અલગ વગોમાં વહ ેં ચી શકાય છ ે .
સામાજિક અધધકારો અન
ે રક્ષણ
• અન
ુ ચ્છ
ે િ-17 - અશ્પૃશ્યતા નાબૂિ કરવામાં આવી.
• અન ુ ચ્છ
ે િ-23 - મન
ુ ષ્ય વ્યાપાર અન
ે બળજબરીપૂવવકની મજ
ૂ રી
પ્રવતબંધ લાિવામાં આવ્યો છ ે .
• અનુ ચ્છ ે િ-25 - રાજ્યોન ે અન ુ મવત છ ે ક
ે ત
ે જાહ
ે ર એવા હહિંુ િ
ધાર્મિંક સંસ્થાનો હહિંુ િ ધમવના તમામ વગો અન ે વવભાગો માટે
ખ
ુ લ્લા કરવાની જોગવાઈ કરી શક ે છ
ે .
• અન ુ ચ્છ
ે િ-19 - હરવા ફરવાની સ્વતંત્રતા તથા રહ
ે ઠાણ અન
ે
વસવાટની સ્વતંત્રતાને અન ુ સૂયચત જાવતઓના દહતોના રિણ
માટ
ે ઓછી કરી શકાય છ ે .
શ
ૈ ક્ષણણક/આર્થિક અધધકારો અન
ે રક્ષણ:
• અન ુ ચ્છે િ-46 - રાજ્ય અન ુ સૂયચત
જાવતઓ, અન ુ સૂયચત આદિજાવતઓ અન ે
સમાજના અન્ય નબળા વગોના શ ૈ િણણક
અન ે આર્થિંક દહતોમાં અણભવૃક્ષિ કરવાની
તથા સામાક્ષજક અન્યાય અન ે શોષણની
સામ ે તે મનુ ં રિણ કરવાની ફરજન ુ ં સૂચન
કર
ેં છ ે .
• અનુ ચ્છ
ે િ-15(4) - રાજ્યની સત્તા
આપ ે છે ક
ે ત
ે અન
ુ સૂયચત જાવતઓ અન ે
આદિજાવતઓના વવકાસ માટ ે વવશ
ે ષ
જોગવાઈ કરી શક ે .
• અન ુ ચ્છ ે િ- 15(5) એ રાજ્યની સત્તા આપ ે
છે ક
ે ત
ે અન
ુ સૂયચત જાવતઓ અન ે
જનજાવતઓના શ ૈ િણણક સંસ્થાઓમાં
પ્રવ
ે શન ે અન ુ લિીન ે વવશે ષ જોગવાઈ કરી
શક ે . અહી શ ૈ િણણક સંસ્થાઓમાં અથવમાં
ખાનગી શ ૈ િણણક સંસ્થાઓ સમાવવિ છ ે .
ત
ે પછી રાજ્ય તરફથી સહાય મ ે ળવતી
હોય ક ે ન હોય.
જાહ
ે રસ
ે વાઓન
ે લગતા અધધકારો અન
ે
રક્ષણ
• અન
ુ ચ્છ
ે િ- 16(2): રાજ્ય ફક્ત જ્ઞાવતઓના
આધાર પર જાહ ે ર રોજગારીની તકમાં
સમાનતાનો ઇન્કાર કરી શક
ે નહીં.
• અન ુ ચ્છ
ે િ 16 4 : રાજ્યને અનુ સૂયચત
જાવતઓ અન ે અનુ સૂયચત આદિજાવતઓ માટ ે
જાહ
ે રસ ે વાઓમાં બઢતીમાં પ્રમાણણક જ્યે ષ્ઠતા
સાથે અનામતની જોગવાઈ કરવાની સત્તા
આપવામાં આવી.
• અનુ ચ્છે િ-355: ક
ે ન્દ્ર અન
ે રાજ્યો જાહ
ે રસ
ે વાઓમાં નનયુ ક્તક્ત
વખત ે વદહવટની અસરકારકતા જળવાય રહ ે ત
ે રીત ે
અન ુ સૂયચત જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓના િાવાન ે ધ્યાન ે
લ
ે વાના રહ ે શ
ે .
• અન ુ ચ્છ ે િ: 320(4) : ક
ે ન્દ્ર અન ે રાજ્યની જાહ
ે રસ ે વાઓમાં
અન ુ સૂયચત જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓના િાવાઓન ે
ધ્યાન ે લ ે તી વખત
ે સંઘ લોક સ ે વા આયોગ સંબંયધત રાજ્ય
લોક સ ે વા આયોગ સાથ ે મંત્રણા કરવી જરૂરી રહ ે શ ે નહીં.
રાજકીય અયધકારો અન
ે રિણ
• અનુ ચ્છ
ે િ-330 - અન
ુ સૂયચત જાવતઓ માટ
ે લોકસભામાં
બ
ે ઠકો અનામત રાખવાની રહ ે શ
ે .
• અનુ ચ્છ
ે િ-332 રાજ્યોની વવધાનસભાઓમાં અન
ુ સૂયચત
જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓ માટ ે બ
ે ઠકો અનામત
રાખવાની રહ ે શે .
• અનુ ચ્છ
ે િ 243 (1) - િર
ે ક પંચાયતમાં અન
ુ સૂયચત
જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓ માટ ે બ
ે ઠકો અનામત
રાખવાની રહે શ ે .
• અન
ુ ચ્છે િ 243 (4)- િર ે ક પંચાયતના અધ્યિ પિમાં
અનુ સૂયચત જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓ માટ ે બે ઠકો
અનામત રાખવાની રહે શ
ે .
• અનુ ચ્છ
ે િ 243 (1) - િર ે ક નગરપાન્ડલકામાં અન
ુ સૂયચત
જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓ માટ ે બ
ે ઠકો અનામત
રાખવાની રહે શ ે .
• અનુ ચ્છ
ે િ 243 (4)- િર
ે ક નગર પાન્ડલકામાં અધ્યિ
પિમાં અન ુ સૂયચત જાવતઓ અન ે આદિજાવતઓ માટ ે બ
ે ઠકો
અનામત રાખવાની રહ ે શે .
• ભારતના બંધારણમાં સંસિના બ ે ગૃહમાં લોકસભા અન ે
રાજ્યસભામાં માત્ર લોકસભામાં અન ે રાજ્યની ધારાસભાના બ ે
ગૃહ વવધાનસભા અન ે વવધાન પદરષિમાં માત્ર વવધાનસભા માં
અનુ સૂયચત જાવત અન ે જનજાવત અનામતની જોગવાઈ છ ે .
• ભારત માં ચ ુ ં ટાય
ે લી લોકસભા ની 543 બે ઠકોમાંથી અન
ુ સૂયચત
જાવત માટે 84 અન ે અનુ સૂયચત જનજાવત માટ ે 47 બ ે ઠકો
અનામત છ ે .