Λωάννου Α.

Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

βωμόσ), ψφχραιμοσ, ζξυπνοσ, ευφυολόγοσ ( § 56 ςυνομιλία με τον

Σάτυρο και τα τελευταία λόγια για τον Κριτία).
ΒΛΒΛΛΟ 2. ΚΕΦΑΛΑΛΟ 4. § 1-17.
1.(§1) Ροιεσ οι ενζργειεσ των Τριάκοντα μετά τθν εκτζλεςθ του
Κθραμζνθ;
α) Απαγόρευςθ ειςόδου ςτθν πόλθ ςτουσ εκτόσ του καταλόγου.
β) Απομάκρυνςθ από τα κτιματα.
γ) Αρπαγι τθσ περιουςίασ των πολιτικϊν τουσ αντιπάλων.
2.Ροια θ αντίδραςθ των καταπιεηομζνων Ακθναίων;
α) Θ καταφυγι τουσ ςτον Ρειραιά.
β) Θ μετατροπι τουσ ςε πρόςφυγεσ ςτα Μζγαρα και τθ Κιβα.
3.Γιατί οι διωκόμενοι κατζφυγαν ςτον Ρειραιά;
Γιατί ςτθν περιοχι του Ρειραιά από δεκαετίεσ είχε διαμορφωκεί
παράδοςθ δθμοκρατικισ πλειοψθφίασ τθν οποία ςυγκροτοφςαν τα
πλθρϊματα του ςτόλου, οι ζμποροι, οι ναυτικοί και οι μζτοικοι.
4.α) Τι κίνδυνοσ προζκυπτε για τουσ Τριάκοντα από τθ δθμιουργία
πολιτικϊν προςφφγων; και β) Ροιοι κορυβικθκαν απ’ αυτό το γεγονόσ;
α) Κίνδυνοσ για τθ δθμιουργία ζνοπλων ομάδων πολιτικϊν
προςφφγων που κα ςτρζφονταν κατά του κακεςτϊτοσ.
β) Οι Σπαρτιάτεσ. Για να προλάβουν το ενδεχόμενο δθμιουργίασ
ζνοπλων ομάδων πολιτικϊν προςφφγων οι Σπαρτιάτεσ εξζδωςαν
αυςτθρι διαταγι, όπωσ παραδίδεται από τον Ρλοφταρχο ςτο Βίο του
Λυςάνδρου, κεφ. 27, : « Λακεδαιμόνιοι ἐψθφίςαντο… οι φυγάδεσ
Ακθναίοι να οδθγοφνται πίςω ςτθν Ακινα από κάκε κράτοσ και να
κεωροφνται παραβάτεσ όςοι φζρουν εμπόδια ς’ αυτοφσ που
προςπακοφν να τουσ φζρουν πίςω». Στο ίδιο κείμενο όμωσ φαίνεται θ
αντίδραςθ του κράτουσ των Κθβϊν.
Οι Κθβαίοι « ἀντεψθφίςαντο … ψθφίςματα πρζποντα καί ἀδελφά (
=ςφμφωνα) ταῖσ Ἡρακλζουσ καί Διονφςου πράξεςιν, οικίαν μεν
ἀνεῷχκαι ( να είναι ανοιχτι) πᾶςαν καί πόλιν ἐν Βοιωτίᾳ τοῖσ δεομζνοισ
Ἀκθναίων, * + ἄν δζ τισ Ἀκιναηε ( ςτθν Ακινα) διά τῆσ Βοιωτίασ ἐπί τοφσ

37
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

τυράννουσ ὅπλα κομίηῃ, μιτε ὁρᾶν τινά Κθβαῖον μιτε ἀκοφειν * +.

Κραςφβουλοσ καί οἱ ςφν αὐτῷ Φυλιν καταλαβόντεσ ἐκ Κθβῶν
ὡρμικθςαν, ὅπλα καί χριματα καί τό λακεῖν τό ἄρξαςκαι( να μθν τουσ
πάρουν είδθςθ, οι τφραννοι, προτοφ αρχίςουν) Κθβαίων αὐτοῖσ
ςυμπαραςκευαςάντων».
5.Γιατί οι Ακθναίοι φυγάδεσ κατζφυγαν ςτα Μζγαρα και τθ Κιβα ,
ςυμμάχουσ των Λακεδαιμονίων και εχκροφσ των Ακθναίων ; Ροφ
οφείλεται θ μεταςτροφι των δφο αυτϊν πόλεων;
Λ) Οι δφο αυτζσ πόλεισ – όπωσ και πολλζσ άλλεσ μζλθ τθσ
πελοποννθςιακισ ςυμμαχίασ – ζχουν αρχίςει να αναπτφςςουν
αντιςπαρτιατικά αιςκιματα λόγω τθσ ςυμπεριφοράσ των Σπαρτιατϊν.
Συγκεκριμζνα οι Σπαρτιάτεσ :
α) Δεν άκουςαν τισ ειςθγιςεισ τουσ για τθ μεταχείριςθ των
Ακθναίων.
β) Δεν τουσ κάλεςαν να μετάςχουν ςτθν οργάνωςθ του
μεταπολεμικοφ Αιγαίου.
γ) Δεν τουσ παρζδωςαν οφτε τμιμα των λαφφρων.
ΛΛ) Τισ εκλογζσ μετά τθ λιξθ του πολζμου ςτθ Κιβα κζρδιςε θ
αντιλακωνικι παράταξθ με τον Λςμθνία.
ΛΛΛ) Από τισ περιοχζσ αυτζσ, που ιταν κοντά ςτθν Ακινα, ιταν δυνατι
θ ανάλθψθ επιχειριςεων μζςα ςτο ζδαφοσ τθσ Αττικισ.
6.Ροιοσ ιταν ο Κραςφβουλοσ;
Ρολυνίκθσ τριιραρχοσ , ςτρατθγόσ και πολιτικόσ θγζτθσ τθσ αρχαίασ
Ακινασ ςτα τζλθ του 5ου αιϊνα π.Χ και ςτισ αρχζσ του 4ου . Είχε
ανδρωκεί ςτον κφκλο του Ρερικλι. Το 411 π.Χ , όταν καταλφκθκε το
δθμοκρατικό πολίτευμα ςτθν Ακινα, επεδίωξε μαηί με τον Κράςυλλο
τθν αποκατάςταςθ τθσ δθμοκρατίασ. Το 406 π.Χ , επειδι δεν κατάφερε
να περιςυλλζξει τουσ νεκροφσ ςτθ νικθφόρα για τουσ Ακθναίουσ
ναυμαχία των Αργινουςϊν, καταδικάςτθκε ςε κάνατο. Το 404 π.Χ ιρκε
ςε ριξθ με τουσ Τριάκοντα, που προςπάκθςαν να τον εξουδετερϊςουν,
και γι’ αυτό κατζφυγε ςτθ Κιβα, όπου οργάνωςε ομάδα
αυτοεξορίςτων. Με τθν ομάδα του κατζλαβε το φροφριο τθσ Φυλισ,
κατόπιν τον Ρειραιά και μετά τθν ζνοπλθ ςφγκρουςθ με το ςτρατό των
Τριάκοντα αποκατζςτθςε τθ δθμοκρατία ςτθν Ακινα.
38
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

7.Ρου βριςκόταν θ Φυλι και πϊσ μπόρεςε να τθν καταλάβει ο

Κραςφβουλοσ;
Θ Φυλι ιταν οχυρι τοποκεςία ςτα χρόνια του πελοποννθςιακοφ
πολζμου ανάμεςα ςτον Κικαιρϊνα και τθν Ράρνθκα, ςτο δρόμο που
οδθγοφςε προσ τθ Κιβα. Απείχε από τθν Ακινα περίπου 100 ςτάδια,
δεκαοκτϊμιςυ χιλιόμετρα. Μετά τθ λιξθ του πολζμου οι Τριάκοντα
είχαν αφιςει ανοχφρωτα όλα τα φροφρια τθσ Αττικισ. Ζτςι , επειδι δεν
υπιρχε εκεί φρουρά των Τριάκοντα, ο Κραςφβουλοσ μπόρεςε εφκολα
με λίγουσ άνδρεσ να καταλάβει το φροφριο.
8.(§2-7) α) Ροιεσ οι ενζργειεσ των Τριάκοντα απζναντι ςτο Κραςφβουλο
και τουσ άνδρεσ του, όταν βρίςκονταν ςτθ Φυλι; β) Ροια θ δράςθ του
Κραςφβουλου;
α)Λ) Εκςτρατεία με τουσ 3.000 και το ιππικό∙ επίκεςθ οριςμζνων
νζων από τθ δφναμθ των Τριάκοντα∙ τραυματιςμόσ τουσ και
αποχϊρθςθ.
ΛΛ) Σχεδιαςμόσ των Τριάκοντα για ανζγερςθ τείχουσ, ϊςτε να
αποκλειςτοφν οι άνδρεσ του Κραςφβουλου και να αναγκαςτοφν, λόγω
αδυναμίασ ανεφοδιαςμοφ, να παραδοκοφν.
ΛΛΛ) Αποςτολι ςτα ςφνορα όλθσ τθσ λακωνικισ φρουράσ και του
ιππικοφ δφο φυλϊν για τθν προςταςία των καλλιεργειϊν
β) Οι άνδρεσ του Κραςφβουλου ςθμειϊνουν ςυνεχείσ νίκεσ επί των
αντιπάλων τουσ.
9.(§4) Γιατί οι Τριάκοντα φοβικθκαν ότι οι επαναςτάτεσ κα
λεθλατοφςαν τισ καλλιζργειεσ; Είναι δικαιολογθμζνοσ ο φόβοσ τουσ;
Ο φόβοσ των Τριάκοντα είναι δικαιολογθμζνοσ, γιατί οι επαναςτάτεσ
ςτθν προςπάκειά τουσ να βρουν τροφι κα λεθλατοφςαν τισ
καλλιζργειεσ.
10.(§5) Ρϊσ εξθγείται ο δεκαπλαςιαμόσ των ανδρϊν του Κραςφβουλου
μζςα ςε λίγεσ μζρεσ;
Θ ζντονθ επικυμία των δθμοκρατικϊν Ακθναίων να αντιδράςουν και να
αντιςτακοφν ςτο κακεςτϊσ των Τριάκοντα, απ’ το οποίο ζχουν υποςτεί
τα πάνδεινα, εξθγεί το δεκαπλαςιαςμό ( από 70 ςε 700) μζςα ςε λίγεσ
μζρεσ των ανδρϊν του Κραςφβουλου ςτθ Φυλι.

39
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

11.Γιατί ο Κραςφβουλοσ κατζβαςε τουσ άνδρεσ του από τθ Φυλι ςτα

πεδινά;
Γιατί : α) Το φροφριο τθσ Φυλισ, κακϊσ βριςκόταν ςε λόφο, κα
γινόταν εφκολα ςτόχοσ για τουσ αντιπάλουσ του και κυρίωσ β) για να
αιφνιδιάςει τουσ αντιπάλουσ του – γι’ αυτό μετακινείται νφκτα – και να
τουσ επιτεκεί ξαφνικά, εξουδετερϊνοντασ ζτςι το πλεονζκτθμα τθσ
ςτρατιωτικισ υπεροχισ των αντιπάλων του. Θ κίνθςθ αυτι του
Κραςφβουλου αναδεικνφει τθ ςτρατιωτικι του ιδιοφυΐα. Οι άνδρεσ του
Κραςφβουλου βρζκθκαν ςε απόςταςθ τριϊν ι τεςςάρων ςταδίων ( 1
ςτάδιο = 185 μζτρα∙ άρα ςε απόςταςθ :3× 185=555 ι 4 × 185 = 740
μζτρα) 600 περίπου μζτρων από τουσ αντιπάλουσ τουσ.
12.(§6) α) Ρου ςτθρίχτθκε θ επίκεςθ του Κραςφβουλου κατά των
ολιγαρχικϊν; β) Από ποφ φαίνεται το μζγεκοσ τθσ νίκθσ των
δθμοκρατικϊν; και γ) Ροια θ ςθμαςία τθσ νίκθσ των δθμοκρατικϊν κατά
του ςτρατοφ των Τριάκοντα;
α) Στο ςτοιχείο του αιφνιδιαςμοφ και τθσ ταχφτθτασ (ορμϊντασ
τρεχάτοι) . Είναι χαρακτθριςτικό ότι οι φρουροί ζχουν απομακρυνκεί
από τα όπλα τουσ και οι ιπποκόμοι ξφςτριηαν ( ζξυναν δθλαδι και
κακάριηαν τισ τρίχεσ των αλόγων).
β) Το μζγεκοσ τθσ νίκθσ των δθμοκρατικϊν φαίνεται από το γεγονόσ
ότι : οι ολιγαρχικοί ζχαςαν πάνω από 120 οπλίτεσ και πζντε ιππείσ, ενϊ
καταδιϊχτθκαν ςε απόςταςθ ζξι – επτά ςταδίων ( 7 × 185 = 1.295
περίπου μζτρα). Αντίκετα οι δθμοκρατικοί δεν είχαν απϊλειεσ.
γ) Θ νίκθ αυτι εμψφχωςε τουσ επαναςτάτεσ, ενϊ προκάλεςε
ανθςυχία ςτουσ ολιγαρχικοφσ, γιατί διαπίςτωςαν ότι πλζον δεν ιταν
αςφαλείσ ςυν το ότι ο αγανακτιςμζνοσ λαόσ μζςα ςτθν πόλθ κα
μποροφςε να ξεςθκωκεί.
13.(§7) Τι ιταν το τρόπαιο που ζςτθςαν οι επαναςτάτεσ;
Το τρόπαιο ιταν πρόχειρο μνθμείο νίκθσ που ζςτθναν οι νικθτζσ με
λάφυρα των θττθμζνων ςτο πεδίο τθσ μάχθσ. Τα τρόπαια ιταν
αφιερωμζνα ςε κάποιον κεό και γι’ αυτό κανείσ ςτο μζλλον δεν
τολμοφςε να τα πειράξει, μια και ιταν πλζον ιερά.
14.(§8) Ροφ και γιατί ςτράφθκαν οι Τριάκοντα μετά τθν ιττα τουσ από
τον Κραςφβουλο;

40
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

Στθν Ελευςίνα. α) Για να μθν ενωκοφν οι Ελευςίνιοι με τισ δυνάμεισ

του Κραςφβουλου και β) για να εξαςφαλίςουν καταφφγιο ςτθν
Ελευςίνα ςε περίπτωςθ οριςτικισ ιττασ, κακϊσ θ Ελευςίνα Λ) ιταν
οχυρωμζνθ με τείχθ και γι’ αυτό ιταν κατάλλθλο καταφφγιο και ΛΛ) από
τθν Ελευςίνα κα μποροφςαν οι Τριάκοντα να διαφφγουν προσ τα
Μζγαρα ι τθν Κόρινκο, που ιταν πόλεισ προςκείμενεσ προσ τθν
ολιγαρχία.
15.Τι μεκόδουσ χρθςιμοποίθςαν οι Τριάκοντα για τθ ςφλλθψθ των
Ελευςινίων;
α) Εξαπάτθςθ <ςυγκζντρωςθ των κατοίκων με πρόςχθμα τθν
απογραφι για να τουσ ςτείλουν δικεν περιςςότερθ φρουρά για
προςταςία.
β) Άςκθςθ ψυχολογικισ βίασ με τθν παρουςία των ιππζων.
Για να γίνει πιο εφκολθ θ ςφλλθψθ των Ελευςινίων, οι Τριάκοντα
τουσ υποχρζωςαν ζναν – ζναν που απογραφόταν κι όχι όλοι μαηί να
περνά από μια μικρι πφλθ που οδθγοφςε ςτο γιαλό. Εκεί όςοι ιταν
δθμοκρατικοί και φιλικά προςκείμενοι προσ τον Κραςφβουλο
ςυλλαμβάνονταν από τουσ ιππείσ. Σφμφωνα με τον Λυςία και τον
Διόδωρο οι Τριάκοντα ςυνζλαβαν περίπου τριακόςιουσ Ελευςίνιουσ και
τουσ καταδίκαςαν ςε κάνατο χωρίσ να απαγγελκεί εναντίον τουσ καμία
κατθγορία.
16.(§9-10) Ροφ και πϊσ ζγινε θ δίκθ των Ελευςινίων;
Στο Ωδείο : δθμόςιο κτιριο, οικοδομθμζνο από τον Ρερικλι,
ςτεγαςμζνο, που χρθςίμευε για μουςικοφσ αγϊνεσ, για απαγγελία
ποιθμάτων από ραψωδοφσ και για τον προάγωνα.
Ραράτυπα λόγω α) τθσ παρουςίασ των Σπαρτιατϊν ςτρατιωτϊν, β) τθσ
φανερισ ψθφοφορίασ, κακϊσ ο Κριτίασ δεν εμπιςτεφεται οφτε τουσ
ςυνεργάτεσ του. Ρροκειμζνου, λοιπόν, να τουσ ελζγχει και να
διαςφαλίςει το αποτζλεςμα τθσ δίκθσ επιβάλει τθ φανερι ψθφοφορία
γ) τθσ κοινισ και όχι ατομικισ ψθφοφορίασ για τριακόςια άτομα.
Βαςικι αρχι δικαίου για το ακθναϊκό κράτοσ ιταν ότι δεν εκδίδονται
ςυνολικζσ αποφάςεισ αλλά για τον κακζνα κατθγοροφμενο χωριςτά και
δ) τθσ απουςίασ κατθγορθτθρίου.
17.Ροιο το αποτζλεςμα τθσ δίκθσ;

41
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

Θ εκτζλεςθ των τριακοςίων Ελευςινίων.

18.Ροιοσ ο ςτόχοσ τθσ ομιλίασ του Κριτία προσ τουσ οπλίτεσ και τουσ
ιππείσ;
Να δθμιουργιςει ςυνενόχουσ, ϊςτε να αγωνίηονται με το ίδιο με
εκείνον πάκοσ για τθ διατιρθςθ του κακεςτϊτοσ.
19.( §10)Τι δείχνει θ νζα αφξθςθ του αρικμοφ των ανδρϊν του
Κραςφβουλου;
Μζςα ςε μία νφχτα οι άνδρεσ του Κραςφβουλου αυξικθκαν κατά
τριακόςια άτομα ( από 700 ςε 1.000), γεγονόσ που δείχνει το μίςοσ των
δθμοκρατικϊν κατά των Τριάκοντα, τθν επικυμία τουσ να αγωνιςτοφν
για τθν ανατροπι τουσ, αλλά και το κάρροσ που απζκτθςαν μετά τθ νίκθ
των δθμοκρατικϊν ςτθ Φυλι.
20.(§10-12) Ρϊσ περιγράφει ο Ξενοφϊντασ τισ κινιςεισ των αντιπάλων
πριν από τθ μάχθ;
Με ακρίβεια, κακϊσ παρουςιάηει τα τοπωνφμια, τισ κινιςεισ και τθ
δφναμθ των αντιπάλων, και ςυντομία.
21.(§11) Ροφ οχυρϊκθκαν οι δθμοκρατικοί;
Στθ Μουνιχία , τθν περιοχι, το λόφο τθσ ςθμερινισ Καςτζλασ και το
κλειςτό λιμάνι ( το ςθμερινό Τουρκολίμανο ι Μικρολίμανο), που
οφείλουν το όνομά τουσ ςτον μυκικό βαςιλιά τθσ Αττικισ Μοφνιχο, γιο
του Ραντοκλζουσ, οικιςτι τθσ περιοχισ και ιδρυτι τθσ λατρείασ τθσ
Μουνιχίασ Αρτζμιδοσ. Θ ςπουδαιότερθ λατρευτικι εκδιλωςθ ιταν τα
Μουνίχια και ο μινασ ονομαηόταν Μουνιχιϊν.
22.Ροια ιταν θ Λπποδάμειοσ αγορά, όπου πιγαν οι ολιγαρχικοί;
Θ Λπποδάμειοσ αγορά ιταν το κζντρο τθσ οικονομικισ και κοινωνικισ
ηωισ του Ρειραιά, του ςθμαντικότερου εμπορικοφ κζντρου τθσ
Μεςογείου ςτα χρόνια τθσ ακμισ τθσ ακθναϊκισ δθμοκρατίασ. Τα
ςχζδια τθσ αγοράσ και τθσ ευρφτερθσ περιοχισ είχαν καταςκευαςτεί
ςτα μζςα του 5ου αιϊνα από τον διάςθμο πολεοδόμο Λππόδαμο τον
Μιλιςιο με παραγγελία του Ρερικλι.
23.Τι ιταν το Βενδίδειο;

42
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

Ναόσ προσ τιμι κεότθτασ που λατρευόταν από τουσ κατοίκουσ τθσ
Κράκθσ, τθσ κεάσ Βζνδιδασ. Θ κεότθτα αυτι ταυτιηόταν με τθν Άρτεμθ ι
τθν Ρερςεφόνθ και λατρευόταν επίςθσ ςτον Ρειραιά. Ο ναόσ βριςκόταν
ςτθν πλαγιά του λόφου τθσ Μουνιχίασ και λίγο ψθλότερα από τθν
αγορά του Λππόδαμου.
24.Τι δείχνει θ αναφορά ςτο βάκοσ των ανδρϊν που κατελάμβανε ο
ςτρατόσ των ολιγαρχικϊν και των δθμοκρατικϊν;
Οι ςυνθκιςμζνεσ παρατάξεισ είχαν βάκοσ οκτϊ μόνο ςειρϊν. Ο
ςτρατόσ όμωσ των ολιγαρχικϊν καταλαμβάνει βάκοσ πενιντα ςειρϊν,
γιατί είναι πολυάρικμοσ και γιατί ο δρόμοσ ιταν ςτενόσ. Στθ ςτενότθτα
του δρόμου οφείλεται και το βάκοσ του ςτρατοφ των ολιγαρχικϊν, που
ιταν όμωσ λιγότεροι και γι’ αυτό καταλαμβάνουν βάκοσ δζκα μόνο
ςειρϊν. Επομζνωσ θ αναφορά ςτο βάκοσ των ςτρατευμάτων δείχνει : α)
ότι ο δρόμοσ ιταν ςτενόσ και β) ότι οι ολιγαρχικοί ιταν πολφ
περιςςότεροι από τουσ δθμοκρατικοφσ.
25.(§13)Από τθν ομιλία του Κραςφβουλου ποια φαίνεται ότι ιταν θ
διάταξθ του ςτρατοφ των ολιγαρχικϊν κατά τθ διάρκεια τθσ εφόδου;
Στθ δεξιά πλευρά βρίςκονται οι άνδρεσ τθσ ςπαρτιατικισ φρουράσ
του Καλλίβιου, ςτθν αριςτερι πλευρά είναι οι ιππείσ, άρα και οι
Τριάκοντα. Επομζνωσ ςτο κζντρο τθσ παράταξθσ ιταν οι τρεισ χιλιάδεσ
οπλίτεσ, που ςυμπεριλαμβάνονταν ςτο γνωςτό κατάλογο.
26.(§13-14) α) Ροια δεινά –ςφμφωνα με τθν ομιλία του Κραςφβουλου –
ζχουν προκαλζςει οι Τριάκοντα ςτουσ δθμοκρατικοφσ; β) Ροια δεινά
επίςθσ αναφζρει ο Λυςίασ ςτθν ομιλία του «Κατά Ἐρατοςκζνουσ»
(ςχολικό βιβλίο ςελ. 102-103) ότι είχαν προκαλζςει οι τφραννοι ςτουσ
Ακθναίουσ;
α)Εξορία, προγραφζσ ( δθλαδι διϊξεισ ι καταδίκεσ χωρίσ διατυπϊςεισ,
χωρίσ δίκθ)(§ 13) και ςυλλιψεισ (§ 14).
β) Αφοπλιςμόσ, απζλαςθ –εξορία, δολοφονίεσ, εξαναγκαςμόσ ςε
αυτοκτονία και απαγόρευςθ ταφισ, περιπλάνθςθ ςε ξζνουσ τόπουσ,
απόρριψθ και ςτζρθςθ.
27.(§14-15) α) Ρου οφείλεται και β) πϊσ εκδθλϊνεται , κατά τον
Κραςφβουλο – θ ςυμπαράςταςθ των κεϊν προσ τουσ δθμοκρατικοφσ;
α) Στθν αδικία των Τριάκοντα.
43
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

β) Λ) Με το χιόνι που ζςτειλαν εν μζςω καλοκαιρίασ (§ 3) και ζτςι

ανάγκαςαν τουσ ολιγαρχικοφσ να φφγουν και να μθν μπορζςουν με
τείχοσ να αποκλείςουν τουσ δθμοκρατικοφσ.
ΛΛ) Με τθ βοικεια που παρζχουν ςτουσ δθμοκρατικοφσ, για να
νικιςουν τουσ ολιγαρχικοφσ.
ΛΛΛ) Με τθν πλεονεκτικι κζςθ ςτθν οποία οδιγθςαν τουσ άνδρεσ του
Κραςφβουλου.
28.(§13-17) Ροιοσ ιταν και γιατί ο ςκοπόσ τθσ ομιλίασ του
Κραςφβουλου;
Θ εμψφχωςθ των ανδρϊν του, γιατί ιταν λιγότεροι από τουσ
αντιπάλουσ τουσ.
29.Με ποια επιχειριματα προςπακεί ο Κραςφβουλοσ να εμψυχϊςει
τουσ ςυναγωνιςτζσ του;
α) Υπενκφμιςθ τθσ νίκθσ τουσ ςτθ Φυλι.
β) Υπενκφμιςθ των δεινϊν που ζχουν υποςτεί από τουσ Τριάκοντα.
γ) Αναφορά ςτθν προςταςία που τουσ παρζχουν οι κεοί.
δ) Επιςιμανςθ τθσ πλεονεκτικισ κζςθσ των δθμοκρατικϊν ζναντι
των αντιπάλων τουσ.
30.(§16) Γιατί ο Κραςφβουλοσ υποςτθρίηει ότι οι δθμοκρατικοί κα
χτυπάνε τουσ ολιγαρχικοφσ ςαν να είναι οι τελευταίοι τυφλοί;
Γιατί οι ολιγαρχικοί , κακϊσ κα ζχουν τοποκετιςει τισ αςπίδεσ τουσ
πάνω από τα κεφάλια τουσ, για να προςτατευτοφν από τισ βολζσ, δεν
κα μποροφν να δουν τον αντίπαλό τουσ, όπωσ οι τυφλοί.
31.(§ 17) Τι προςπακεί να πετφχει ο Κραςφβουλοσ αναφερόμενοσ ςτον
κάκε άνδρα χωριςτά;
Να διεγείρει το ςυναίςκθμα τθσ προςωπικισ ευκφνθσ που πρζπει να
διακατζχει τον κάκε ςτρατιϊτθ τθν ϊρα τθσ αναμζτρθςθσ. Είναι γνωςτό
ότι θ επιτυχία, θ νίκθ του ςυνόλου μπορεί να επιτευχκεί μονάχα, όταν ο
κακζνασ κάνει το κακικον του, το χρζοσ του.
32.Ροια αγακά κα αποφζρει θ νίκθ ςτουσ δθμοκρατικοφσ κατά τον
Κραςφβουλο;

44
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

Τθν πατρίδα, το ςπίτι, τθν ελευκερία, τισ τιμζσ, τα παιδιά και τισ
γυναίκεσ. Τα αγακά αυτά ζχει ςτεριςει θ τυραννία από τουσ
δθμοκρατικοφσ. Γι’ αυτό όςοι επιηιςουν και γνωρίςουν τθ νίκθ
χαρακτθρίηονται τριςευτυχιςμζνοι και θ θμζρα απόκτθςθσ τθσ νίκθσ και
τθσ ελευκερίασ γλυκφτατθ.
33.Ρϊσ κα ξεκινιςει θ επίκεςθ κατά των ολιγαρχικϊν;
Με τον παιάνα ( = πολεμικό εμβατιριο) και τθν επίκλθςθ ςτον
Ενυάλιο, δθλαδι τον Άρθ, τον κεό του πολζμου, ςτον οποίο
προςεφχονταν οι πολεμιςτζσ με δυνατζσ κραυγζσ λίγο πριν τθν ζναρξθ
τθσ ςφγκρουςθσ.
34.Με βάςθ τθ δράςθ του Κραςφβουλου να αναφζρετε τα
χαρακτθριςτικά του θγζτθ ςτθν αρχαιότθτα.
Ο θγζτθσ πρζπει να είναι ικανόσ και ςτο λόγο και ςτθν πράξθ. Ιδθ
ςτον ομθρικό κόςμο το ιδανικό ενόσ ευπατρίδθ ιταν : « μφκων τε
ῥιτθρ’ ἔμεναι πρθκτῆρά τε ἔργων∙» ( Λλιάδα Λ 443).
35.Ρου και πότε αναπτφχτθκε ο λόγοσ ςτθν αρχαιότθτα ωσ πεικοφσ
δθμιουργόσ;
Ο λόγοσ , χαρακτθριςτικό γνϊριςμα του αρχαίου ελλθνικοφ
πολιτιςμοφ, εκφράςτθκε με πολλοφσ τρόπουσ και κυρίωσ με τθ
ρθτορεία. Θ εξζλιξθ του πολιτιςμοφ ανζβαςε το λόγο ςε τελειότθτα ωσ
«πεικοῦσ δθμιουργόν» τον 5ο και 4ο αιϊνα π.Χ., κυρίωσ ςτθν Ακινα : θ
εκκλθςία του διμου, τα δικαςτιρια, θ αγορά, ο Κεραμεικόσ ιταν οι
χϊροι που ακουγόταν ο ελλθνικόσ λόγοσ.
* Ερωτιςεισ ςχολικοφ βιβλίου ςελ. 104+
36.Ρϊσ κρίνετε τθν πολιτικι ενζργεια των Κθβαίων και Μεγαρζων να
δζχονται Ακθναίουσ πολιτικοφσ φυγάδεσ ςτισ χϊρεσ τουσ; Σε τι
οφείλεται αυτι θ κεαματικι μεταςτροφι τθσ πολιτικισ τουσ; (πρβλ.
Ελλ. 2.11.19 « … μθ ςπζνδεςκαι Ἀκθναίοισ ἀλλ’ ἐξαιρεῖν».
Θ ενζργεια των Κθβαίων και των Μεγαρζων να δζχονται Ακθναίουσ
φυγάδεσ, προςφζροντασ τουσ άςυλο, είναι όχι μόνο πολιτικι αλλά
κυρίωσ θκικι. Κι αυτό εξθγείται από το ότι οι εξόριςτοι Ακθναίοι ιταν
πρόςωπα κατατρεγμζνα, που είχαν εκδιωχκεί από τθν πατρίδα τουσ για
τισ πολιτικζσ τουσ ιδζεσ και για τθν πολιτικι τουσ τοποκζτθςθ και ωσ εκ
τοφτου χρειάηονταν πολιτικό άςυλο. Δεν ιταν εγκλθματίεσ∙ αντίκετα
45
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

καταδιϊκονταν από εγκλθματίεσ. Με βάςθ, λοιπόν, τουσ νόμουσ τθσ

θκικισ τα άτομα αυτά χρειάηονται προςταςία και οι Κθβαίοι και οι
Μεγαρείσ τουσ τθν προςφζρουν απλόχερα. Αυτιν τθν προςταςία
επζβαλλε και θ κρθςκευτικι παράδοςθ των Ελλινων, θ οποία είχε
κεοποιιςει τθ φιλοξενία, όπωσ φαίνεται και από το επίκετο του Δία ωσ
Ξζνιοσ.
Από πολιτικι άποψθ θ ενζργεια αυτι των Κθβαίων και των
Μεγαρζων δικαιολογείται από τα εξισ : α) οι Ακθναίοι, μετά τθν ιττα
τουσ από τουσ Σπαρτιάτεσ ζχαςαν τθν θγεμονικι τουσ κζςθ και ζτςι δεν
προκαλοφν φκόνο ςτουσ άλλουσ Ζλλθνεσ αλλά οίκτο, β) οι Κθβαίοι και
οι Μεγαρείσ είναι δυςαρεςτθμζνοι εξαιτίασ τθσ θγεμονικισ πολιτικισ
τθσ Σπάρτθσ και τθσ παρζμβαςισ τθσ, μια και τουσ απειλεί με πρόςτιμο,
αν ςυνεχίςουν να προςφζρουν βοικεια ςτουσ πολιτικοφσ φυγάδεσ.
37.Εκτόσ από το «πολιτικό άςυλο» που, ςφμφωνα με τισ παραδόςεισ,
προςτάτευαν ο Διόνυςοσ και ο Θρακλισ ( θ λατρεία τουσ είχε βακιζσ
ρίηεσ ςτθ Κιβα), ποια είναι θ πιο εντυπωςιακι παροχι των Κθβαίων
προσ τουσ φυγάδεσ Ακθναίουσ;
α) Οι Κθβαίοι αψιφθςαν και δεν πεικάρχθςαν ςτθν αυςτθρι
διαταγιτων Λακεδαιμονίων – τθν οποία παραδίδει ο Ρλοφταρχοσ ςτο
Βίο του Λυςάνδρου, κεφ. 27 – ςφμφωνα με τθν οποία οι φυγάδεσ
Ακθναίοι ζπρεπε από κάκε κράτοσ να ςυλλαμβάνονται και να
οδθγοφνται πίςω ςτθν Ακινα και να κεωροφνται παραβάτεσ όςοι
φζρουν εμπόδια ς’ αυτοφσ που προςπακοφν να τουσ φζρουν πίςω. Τθ
διαταγι αυτιν τθν είχαν εκδϊςει οι Λακεδαιμόνιοι, για να προλάβουν
το ενδεχόμενο –όςο αυξανόταν ο αρικμόσ των Ακθναίων φυγάδων – να
δθμιουργθκοφν ζνοπλεσ ομάδεσ πολιτικϊν προςφφγων, που κα
ςτρζφονταν κατά του κακεςτϊτοσ των Τριάκοντα, που οι Σπαρτιάτεσ
επικυμοφςαν να εδραιϊςουν.
β) Οι Κθβαίοι όχι μόνο δεν υπάκουςαν ςτθ διαταγι των Σπαρτιατϊν,
αλλά αντίκετα με ψιφιςμα τουσ αποφάςιςαν να προςτατζψουν τουσ
Ακθναίουσ πολιτικοφσ εξόριςτουσ και βοικθςαν τον Κραςφβουλο υλικά
και θκικά ςτθν επιχείρθςθ τθσ Φυλισ ( βλζπε ςχόλιο ςχολικοφ βιβλίου
ςελ. 100)
38.Ρϊσ κρίνετε τα επιχειριματα του Κριτία για να εξαςφαλίςει τθν
καταδίκθ των κατοίκων τθσ Ελευςίνασ;

46
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

Τα επιχειριματα του Κριτία βρίςκονται ςτθν § 9. Ρρόκεςθ του Κριτία

είναι να πείςει τουσ 3.000 να εκδϊςουν ομόφωνθ καταδικαςτικι
απόφαςθ για τουσ δθμοκρατικοφσ Ελευςίνιουσ. Τα επιχειριματα του
Κριτία, ςτοχεφοντασ τόςο ςτθ λογικι* κζςθ : θ οργάνωςθ του
κακεςτϊτοσ για το καλό των Τριάκοντα και των υποςτθρικτϊν τουσ.
Επιχείρθμα : θ ςυμμετοχι ςτισ τιμζσ κακιςτά αναγκαία και τθ
ςυμμετοχι ςτουσ κινδφνουσ. Τεκμιρια : αλικειεσ : θ ςυμμετοχι ςτισ
τιμζσ και ςτουσ κινδφνουσ], όςο και ςτο ςυναίςκθμα των 3.000 * με τθν
αφιγθςθ και λζξεισ με ςυναιςκθματικι φόρτιςθ ( καλό, τιμζσ,
κινδφνουσ, ελπίδεσ, φόβουσ) δθμιουργοφνται ςτθ ψυχι των 3.000
ςυναιςκιματα φόβου και περθφάνειασ+ είναι ρεαλιςτικάκαι ςτοχεφουν
να καταςτιςουν τουσ 3.000 ςυνυπεφκυνουσ με τουσ Τριάκοντα, ϊςτε ν’
αγωνίηονται με «νφχια και με δόντια» για τθ διατιρθςθ του
κακεςτϊτοσ. Συνυπεφκυνοι κα γίνονταν οι 3.000, καταδικάηοντασ ςε
κάνατο τουσ δθμοκρατικοφσ Ελευςίνιουσ. Ο Κριτίασ επιδιϊκει να
δθμιουργιςει κι άλλουσ ςυνενόχουσ ςτα εγκλιματά του, γιατί νιϊκει
πλζον αναςφαλισ.
39.Τι είδουσ ςυλλογιςμό αποτελεί θ επιχειρθματολογία του Κριτία ςτθν
§ 9;
Ο ςυλλογιςμόσ του Κριτία είναι παραγωγικόσ, γιατί από μια γενικι
διαπίςτωςθ , ότι δθλαδι το κακεςτϊσ οργανϊνεται για το καλό και των
Τριάκοντα αλλά και των 3.000, καταλιγει ςε μια ειδικι πρόταςθ, να
καταδικάςουν οι 3.000 τουσ Ελευςίνιουσ, ϊςτε να ζχουν τουσ ίδιουσ
φόβουσ και τισ ίδιεσ ελπίδεσ με τουσ Τριάκοντα.
40.Θ ομιλία του Κραςφβουλου είναι ζνασ τυπικόσ ρθτορικόσ λόγοσ. Να
προςδιορίςετε : α) τα μζρθ από τα οποία , αποτελείται, β) τον τρόπο με
τον οποίο προςπακεί να εγκαρδιϊςει τουσ ςυναγωνιςτζσ του, γ) τισ
βαςικζσ αρχζσ/ αξίεσπάνω ςτισ οποίεσ ο αρχαίοσ Ακθναίοσ/Ζλλθνασ
ςτιριηε τθ ηωι του.
α) Θ ομιλία του Κραςφβουλου εκτείνεται ςτισ § 13 -17. Ο λόγοσ του
Κραςφβουλου, όπωσ και κάκε ρθτορικόσ λόγοσ, αποτελείται από τρία
μζρθ : α) Ρρόλογοσ ι προοίμιο (§ 13) : αποτελεί τθν ειςαγωγι ςτο κζμα
και τθν προςπάκεια κίνθςθσ του ενδιαφζροντοσ των ακροατϊν. β)
Υπόκεςισ ι διιγθςισ ι απόδειξισ (§ 14-16) : αποτελεί το κυρίωσ μζροσ,
όπου ο ριτορασ εκκζτει τθν επιχειρθματολογία του και γ) Επίλογοσ (

47
Λωάννου Α. Αρτςάνου : Ανάλυςθ-Μετάφραςθ ςτα Ελλθνικά του Ξενοφϊντοσ

§17) που αποτελεί μία ςυνοπτικι ανακεφαλαίωςθ των προθγουμζνων

με το τελικό ςυμπζραςμα του λόγου.
β) Βλζπε απάντθςθ ερϊτθςθσ 29.
γ) Βλζπε απάντθςθ ερϊτθςθσ 32.
ΒΛΒΛΛΟ 2. ΚΕΦΑΛΑΛΟ 4. § 18-23.
1.(§18) Γιατί ο Κραςφβουλοσ δεν ζδωςε αμζςωσ το πρόςταγμα για
μάχθ, αλλά ἡςυχίαν εἶχε;
Για να εφαρμόςει τα λόγια του μάντθ. Πςθ ϊρα μιλοφςε ο
Κραςφβουλοσ ιταν ςτραμμζνοσ προσ το μζροσ των ςτρατιωτϊν του,
όταν όμωσ τελείωςε τθν ομιλία του, ςτράφθκε προσ τουσ αντιπάλουσ
του, παίρνοντασ κζςθ ςτισ πρϊτεσ γραμμζσ τθσ παράταξθσ.
2.Ροιο είναι το περιεχόμενο του λόγου του μάντθ; Ρϊσ το κρίνετε;
Το ςτρατό ςτθν αρχαιότθτα πάντοτε ακολουκοφςε ζνασ μάντθσ, ο
οποίοσ με τισ μαντείεσ του κακόριηε τισ πολεμικζσ εξελίξεισ. Θ λζξθ
παράγεται από το ριμα μαίνομαι και ςθμαίνει αυτόν που προφθτεφει
όςα πρόκειται να ςυμβοφν ςτο μζλλον.
Ο μάντθσ με τθ ςφςταςι του ( πρίν τῶν ςφετζρων ἤ πζςοι τισ ἤ
τρωκείθ) επιδιϊκει να ζχουν τθν ευκφνθ για το αίμα που κα χυκεί οι
Τριάκοντα και όχι ο Κραςφβουλοσ με τουσ άντρεσ του.
Τα λόγια του ζχουν αινιγματικό φφοσ(< ἐπειδάν μζντοι τοῦτο
γζνθται, ἡγθςόμεκα μζν ἡμεῖσ∙ χωρίσ να διευκρινίηεται ποιον ι ποιουσ
εννοεί με τθν αντωνυμία ἡμεῖσ) και κλιμάκωςθ (< ἡγθςόμεκα μζν ἡμεῖσ
– νίκθ δ’ ὑμῖν ἔςται - ἐμοί μζντοι κάνατοσ) και βακιά
ςυναιςκθματικιχροιά ( κυρίωσ όταν αναφζρεται ςτον εαυτό του).
3.(§19)Ρϊσ χαρακτθρίηετε τον μάντθ απ’ τα λόγια και τα ζργα του;
α) Καρραλζοσ < ἐκπθδιςασ πρῶτοσ, ἐμπεςϊν τοῖσ πολεμίοισ.
β) Συνεπισ < κάνει τα λόγια του πράξθ.
γ) Διορατικόσ < προβλζπει το μζλλον.
Ο κάνατοσ του μάντθ εμψφχωςε τουσ δθμοκρατικοφσ του
Κραςφβουλου, γιατί κζλθςαν να εκδικθκοφν για το κάνατό του, μια και

48