Temat: Ssaki - kręgowce wszechstronne i ekspansywne

1. Przegląd ssaków:

Podgromada: Prassaki Podgromada: ssaki niższe Podgromada: ssaki wyższe

Rząd : STEKOWCE
Jajorodne, brak sutków
(gruczoły mlekowe) , brak
zębów, kloaka(stek),kości
krucze
Dziobak, kolczatka
Rząd: TORBACZE
Żyworodne, krótka
ciąża,początkowy rozwój
zarodka w macicy, później w
torbie lęgowej samicy
Koala, Kangur, opos
Rząd: Naczelne, drapieżne.
Owadożerne, Walenie, Nietoperze,
Parzystokopytne,
Nieparzystokopytne
Żyworodne,obecność łożyska,
rozwój zarodka w macicy, różna
długość ciąży

2. Cechy ssaków: wyłączne pogrubiono

- żuchwowce, owodniowce, stałocieplne

- pierwotnie lądowe
- dwa kłykcie potyliczne
- serce zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór
-karmienie młodych mlekiem ( gruczoły mlekowe u samic)
-skóra pokryta włosami
-małżowina uszna, 3 kosteczki słuchowe w uchu środkowym
- obecność przepony
- 7 kręgów szyjnych
- puca pęcherzykowate
- heterodontyzm( zróżnicowane uzębienie)
3. Pokrycie ciała:

- skóra: 3 warstwy—naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna

- wytwory naskórka: włosy (ościste, wełniste, wibrysy- włosy czuciowe); twory rogowe(pazury, kopyta,
paznokcie , łuski, rogi, fiszbiny,); gruczoły( potowe, łojowe, mlekowe(przekształcone potowe),
zapachowe).
Włosy ulegają wymianie zależnej od pór roku- linieniu
- wytwory skóry właściwej: poroże jeleniowatych
4. Szkielet:
- czaszka: szwy w czaszce, żuchwa, 3 kosteczki słuchowe, 2 kłykcie potyliczne, 7 kręgów szyjnych (dwa
pierwsze dźwigacz i obrotnik)
- kręgosłup: kość krzyżowa
- kończyny pionowe pod tułowiem (usprawnienie ruchu)
- zredukowane kości krucze,
- ten sam plan budowy kończyn, przekształcone kończyny przednie w zależności od trybu i środowiska

życia

5. Odżywianie. Układ pokarmowy:

- pokarm: mleko matki, roślino-mięso lub wszystkożerne
- jama gębowa (heterodontyzm*, zęby w zębodołach, umięśniony język, gruczoły
ślinowe)→gardziel→przełyk→żołądek (u roślinożerców wielokomorowy: żwacz, czepiec, księgi,
trawieniec)→jelto cienkie(kosmki jelitowe)→jelito ślepe( u roślinożerców długie) →jelito grube→odbyt
(u stekowców kloaka)

*Siekacze, położone z przodu szczęk, są zwykle wydłużone i płaskie, służą do chwytania pokarmu
i rozdzielania go na części. (u gryzoni rosną całe życie, nie mają szkliwa, korzeni)
kły- umożliwiają przytrzymywanie zdobyczy lub zabijanie.
przedtrzonowe i trzonowe - kawałkowanie pokarmu. U zwierząt roślinożernych korony tych zębów są
wysokie, szerokie, płaskie i służą do rozcierania pokarmu, a u drapieżnych – niskie, ale ostre,
przypominające zęby piły (łamacze u drapieżnych)

6. Wymiana gazowa. Układ oddechowy.

- narząd wymiany gazowej: płuca pęcherzykowate

- drogi oddechowe: jama nosowa, gardło, krtań z nagłośnią (zabezpiecza przed
dostaniem się pokarmu do dróg oddechowych) oraz strunami głosowymi,
tchawica, oskrzela
- wentylacja dzięki ruchom klatki piersiowej i przepony!!!!

7. Układ krwionośny:
-zamknięty
-4 jamowe serce
- dwa obiegi krwi, obecny lewy łuk aorty
-dojrzałe erytrocyty u większości bez jadra komórkowego, mitochondriów (nie zużywają tlenu na własne
potrzeby)
8. Układ nerwowy. Narządy zmysłów.
- mózgowie nieliniowe, rozwinięte kresomózgowie z korą mózgową i
móżdżek -
narządy zmysłów:
węchu- bardzo dobrze rozwinięty
słuchu i równowagi (ucho zew. z małżowiną uszna, środkowe z 3
kosteczkami słuchowymi i wewnętrzne. Zdolność echolokacji u nietoperzy
wzroku- akomodacja przez zmianę kształtu soczewki, powieki z rzęsami
smaku- dobrze rozwinięty z kubkami smakowymi głównie na języku
dotyku- głównie na opuszkach palców u naczelnych, wibrysy

9. Układ wydalniczy:
- zanercza( nerki ostateczne), moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa ( u stekowców mocz
uchodzi do kloaki)
- wydalany produkt azotowy: mocznik
- u ssaków pustynnych i morskich długie pętle
nefronów (zagęszcanie moczu)

Ćwiczenie;

Odzyskiwanie wody z moczu pierwotnego w nerkach ssaków odbywa się w pętli nefronu (pętli Henlego).
Ssaki pustynne, np. szczuroskoczki, wydalają bardzo zagęszczony mocz. Zagęszczony mocz wydalają
również ssaki morskie. Natomiast bobry, spędzające większość życia w wodzie słodkiej, wydalają duże
ilości bardzo rozcieńczonego moczu. Podaj, które z wymienionych zwierząt mają długie pętle nefronu, i
wyjaśnij, jakie to ma znaczenie przystosowawcze dla każdego z nich.

Długie pętle nefronów występują: u szczuroskoczków (ssaków pustynnych), które ze względu na brak
wody w środowisku muszą oszczędzać wodę / muszą zatrzymywać wodę w organizmie. u saków
morskich, które zabezpieczają się przed nadmierną utratą wody z organizmu, spowodowaną wyższym
stężeniem soli w środowisku niż w organizmie.

10. Układ rozrodczy:

- rozdzielnopłciowe,
- dymorfizm płciowy
- zapłodnienie wewnętrzne, rozwój prosty
- większość żyworodna, stekowce jajorodne
- wytwarzanie łożyska u łożyskowców (

11. Znaczenie i ochrona ssaków- podręcznik

12. Przystosowania do niskiej i wysokiej temperatury:

-pokrywa włosowa
-pocenie się, ziajanie, kąpiele wodne lub w błocie
-gromadzenie tkanki tłuszczowej ( tkanka brunatna u zwierząt zapadających w sen zimowy)
- wytwarzanie ciepła przez pracujące mięsnie
-przeciwprądowy mechanizm wymiany ciepła
-regulacja metabolizmu : przyspieszanie lub zwalnianie (hibernacja -zwalnianie metabolizmu)
- regulacja przepływu krwi przez skórne naczynia krwionośne ( rozszerzanie – utrata ciepła, zwężanie-
zatrzymywanie ciepła)
-mechanizmy behawioralne
- duże uszy (wypromieniowanie ciepła)
13. przystosowania ssaków do różnych warunków życia ( str.466-467)

ZADANIE:
KARTY PRACY zad. 31-35 STR 168-172