PSİ 391- KİŞİLİK KURAMLARI

DERS 2

Dr. Öğr. Üyesi Esra Öktem

PSİKANALİTİK YAKLAŞIM
 PSİKANALİTİK YAKLAŞIM

• Sigmund Freud
• Viyanalı bir nörolog

• 1885’te Jean Martin Charcot- hipnozla fizyolojik rahatsızlıkların tedavisi

• Joseph Breuer- Histerinin hipnozla tedavisi
PSİKANALİTİK YAKLAŞIM
 HİSTERİ

• Fiziksel belirtilerle kendini gösteren rahatsızlık

• Körlük, sağırlık, kol kullanamama

• O zamanlar fiziksel bir durummuş gibi tedavi ediliyordu

• Freud ve Breuer bu durumu değiştirdi
 ANNA O. VAKASI

• Anna O. takma adlı kadın

• Histeri belirtileri: kol felci, sanrılar, ana dilinden farklı dilde konuşma

• Hipnozla tedaviyi deneme

• Hipnoz altındayken geçmişte yaşadığı sarsıcı olayları anlatıyor
 ANNA O. VAKASI

• Bir hipnoz seansında ölen babasıyla ilgili anıları ve yılanla ilgili gördüğü sanrıları
anlatıyor
• Bu seans sonrası kolu iyileşiyor ve ana diline dönüyor

• Bu vakayı yayımladılar
 PSİKANALİTİK YAKLAŞIM

• Freud histeride hipnoz kullanmaya devam etti ancak yöntemin sınırlılığı vardı
• «Aklına geleni söyleme»nin önemi
• Serbest çağrışım

• Serbest çağrışımda çoğu hastada açığa çıkan çocukluk yıllarında yaşanmış sarsıcı
deneyimler
• Histeri belirtilerin sebebinin bunlar olduğunu düşündü
 PSİKANALİTİK YAKLAŞIM

• Cinsellikten bahseden biri

• Saygıdeğer doktorlar saçma buldu

• Viyana Psikanalitik Topluluğu

 PSİKANALİTİK YAKLAŞIM

• 1909- Clark Üniversitesi tarafından psikanaliz üzerine ders vermeye davet

edildi- uluslararası tanınırlık
• Akademisyenlerin çoğu direnç gösterdi

• 1999 Time dergisi Albert Einstein ve Sigmund Freud için Yüzyılın Dehaları
başlığını atmıştır
 FREUDCU KİŞİLİK KURAMI

• Topografik Model
• İnsan kişiliğini üç bölümde ele alır: bilinç, bilinç öncesi ve bilinçaltı
• Bilinç: farkında olduğumuz düşünceler. «Aklımda»
• Bilinç öncesi: Biraz düşünme ile bilince getirilebilen bilgiler. Geçen Cumartesi
ne yaptın?
• Bilinçaltı: buzdağının görünmeyen kısmı. Her istediğimizde ulaşamayız. Günlük
davranışlarımızın çoğunun teleli.
TOPOGRAFİK MODEL
 YAPISAL MODEL

• Topografik modele ek
• İd (alt benlik), ego (benlik), süperego (üst benlik)

• İd: bencil kısım. Kişisel tatmin. Haz ilkesi. Bebek örneği. Yetişkinlerde diğer
bölümler tarafından kontrol edilir.
• Ego: gerçeklik ilkesi. İdi tatmin ederken durumun gerçeklerini dikkate almak.
• Süperego: toplum, değer yargıları, standartlar.
YAPISAL MODEL
 LİBİDO VE THANATOS

• İnsan davranışını harekete geçiren şey nedir?

• Libido: yaşam/cinsellik içgüdüsü

• Thanatos: ölüm/saldırganlık içgüdüsü
 SAVUNMA MEKANİZMALARI

• Bilinçaltındaki düşünceler rahatsız edici olabilir: anne babaya duyulan nefret, eşe
duyulan saldırganlık, sarsıcı çocukluk anıları
• Benlik bu malzemeleri bilinçaltına iterek kaygıyı azaltmaya çalışır
• Nevrotik kaygı: kabul edilemez bilinçdışı düşüncelerin bilinç engelini aşarak
bilinçlilik düzeyinde ortaya çıktığı rahatsızlık

• Bu istenmeyen düşüncelerle başa çıkmak için: savunma mekanizmaları

 SAVUNMA MEKANİZMALARI

• Bastırma: psikanalizin temel taşı olarak kabul edilir. Tehdit edici malzemeleri
bilinç dışında tutma ve bilince ulaşmasına izin vermeme çabası.
• Hatırlamama. Bastırma aktif bir süreç, benliğin sürekli enerji harcaması gerekir.Yorgun
düşülebilir.
• Yüceltme: tehdit edici bilinçaltı dürtüleri toplumsal açıdan kabul edilebilir
eylemlere yönlendirmek.
• Saldırganlık- boks.Yüceltme üretkendir. Alt benliğin saldırganlığı dışa vurmasına izin
verilir, böylece benlik de bu dürtüleri geride tutmaya çalışarak enerjisini harcamaz.
 SAVUNMA MEKANİZMALARI

• Yer değiştirme: dürtüleri tehdit edici olmayan nesnelere yönlendirme.

Yüceltmeden farklı olarak yer değiştiren dürtüler ödüllendirilmez.
• Eşine öfkesini gösteremeyen kişinin çocuğuna öfkesini göstermesi. Öfke
patlamasını daha az tehdit edici birine yönlendirmek. Fobiler: atlara duyulan fobi
aslında babaya duyulan korku.
• Karşıt tepki geliştirme: tehdit edici düşünceden kaçmak için bilinçdışı
arzularımızın tersi bir yönde davranırız. Sürekli sevdiğini söyleyen biri- aslında
nefret etme.
 SAVUNMA MEKANİZMALARI

• Akla bürüme: duygusal içerikten arındırma. Katı bir biçimde zihinsel ve

duygudan uzak bir biçimde ele alarak kabulü zor duyguları bizde bir kaygı
yaratmadan bilinç düzeyine çıkarabiliriz.
• Emniyet kemerine takıntı- kocaya olan düşmanca öfke.
• Yansıtma: dürtümüzü kendimiz yerine başkasına yakıştırma. Herkes
güvenilmez- aslında kendisinin güvenilmez olduğunu düşünme.
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Kişiliklerimiz beş yaş ve altı deneyimlerimizden oluşur

• Psikolojik olgular cinsel bir çerçevede yorumlanmıştır
• Kişilik gelişimiyle ilgili açıklamalar büyük oranda cinsel temalarda

• Dönemler: dönemin ana belirleyici özelliği cinsel yönden birinci derecede

duyarlı bölgedir ve her evrenin yetişkin kişiliğine bir etkisi vardır. Psikoseksüel
gelişim dönemleri
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Gelişim dönemlerinde saplanma

• Psikoseksüel dönemlerde bazı zorluklar ve krizler
• Sarsıcı bir deneyim yaşandığında orada bol miktarda libido saplanır
• Bu durumda benlik normal yetişkin işlevlerini sürdürebilmek için normalde
gereken enerjiden daha azıyla yetinmeye çalışır

• Enerjinin saplandığı dönemden kalma özellikler

PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Oral Dönem
• İlk 18 ay
• Ağız, dudaklar ve dil
• Bebeklerin her şeyi ağzına sokmaya çalışması
• Memeden kesme, beslenme sorunları
• Oral kişiliğe sahip yetişkinler: diğer insanlara bağımlı, saldırgan (diş dönemi),
yemeye düşkün
• Çok sigara, içli, elini sürekli ağzına götüren
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Anal Dönem
• 18 ay sonrası
• Tuvalet eğitimi
• Anal kişiler: aşırı düzenli, titiz, inatçı
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Fallik (Erkeklik Organı) Dönemi

• 3-6 yaş
• Oedipus kompleksi: çocuğun karşı cinsiyetteki anne babaya ilgi duyması
• Bu durumla ilgili bazı korkular
• Kastrasyon korkusu: erkek çocuklarının, babalarının onların düşüncelerini
öğrenip penislerini kesmesinden korkması
• Penis kıskançlığı: Kız çocuklarında yaşanan penise sahip olma arzusu,
olmamasından kaynaklı aşağılık duygusu
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Fallik (Erkeklik Organı) Dönemi

• Çocuklar ebeveynlerine karşı arzusunu bastırır- diğer ebeveyn orada olduğu
sürece asla bu isteğinin gerçekleşmeyeceğini anlar
• Daha sonra karşıt tepki geliştirir- aynı cinsiyetteki ebeveyni ile kendini
özdeşleştirir
• Erkek çocukları erkeksi, kız çocukları ise kadınsı özellikler kazanır
• Süperego gelişme dönemi: anne babanın değerleri
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Gizil Dönem
• Ödipal kompleksin çözülmesinden sonraki ergenlikten önceki durgun dönem
• Cinsel istek az
• Kızlar ve erkekler birbirine ilgisiz
• Kızlar kızlarla, erkekler erkeklerle oynar
 PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

• Genital (Cinsel Organ) Dönemi

• Cinsel gereksinimler geri döner
• Yetişkinlerin cinsel organ bölgelerine odaklanılır
• Önceki dönemlerde az libido bırakıldıysa normal bir cinsel yaşamı olabilir
 BİLİNÇALTI MALZEMEYE ULAŞMAK

• İncelememizin mümkün olmadığı bir şeyden bahsetmek ne kadar anlamlı?

• Freud: güçlü id dürtüleri bilinçaltına itildiğinde ortadan kaybolmaz. Çoğu zaman
biçim değiştirmiş olarak dışa vurulurlar.
• Psikologlar ne aradıklarını biliyorlarsa masum gibi görünen davranışlar
aracılığıyla bilinçaltı düşünceler hakkında bilgi sahibi olabilirler
• Bilinçaltı malzemeye ulaşmak için kullanılabilecek 7 teknik
 RÜYALAR

• Bilinçaltına giden ana yol

• İdin dürtülerinin sergilendiği bir sahne
• Arzularımızın dışa vurumu
• Görünür içerik ve gizil içerik
• Ev- vücut, su-doğum
• Cinsellikle ilgili birçok simge
 YANSITICI TESTLER

• Kişi kendine sunulan belirsiz uyarıcıya bir hikaye anlatarak, nesneyi tanımlayarak,
çizim yaparak yanıt verir
• Doğru yanlış yok- kişisel
 SERBEST ÇAĞRIŞIM

• «Ne geliyorsa»

• Bazen sessizlik
• «Aklıma hiçbir şey gelmedi»
• Bir sürü önemsiz şey
 FREUD SÜRÇMESİ

• Masum gözüken duygu dolu sürçme

 HİPNOZ

• Bilinçaltına giden bir boru

• Freud’un bilinçaltı ile ilk ilgilenmesi
• Bir süre sonra eksiklerini gördü
• Herkes yanıt vermiyor
 KAZALAR

• Arkadaşının değerli eşyasını kazara kırmak

• Seansı unutmak
• Direnç
 SİMGESEL DAVRANIŞ

• Simgesel davranış benliğe tehdit oluşturmaz- gerçekte olduğu

gibi algılanmazlar
• Annenin papatya sevmesi- papatya paspas

• Freud’un puro bağımlılığı

 UYGULAMA: PSİKANALİZ

• İlk psikoterapi sistemi

• Bilinçaltı malzemeyi bilinç düzeyine çıkarmak ve mantıklı bir yöntemle
incelemek
• Egonun id dürtüleri ve süperego baskısı üzerinde uygun bir denetim
başlatmasına yardımcı olmak
 UYGULAMA: PSİKANALİZ

• Danışan divana uzanır

• Terapist danışanın görmeyeceği bir yere
oturur
• Danışan serbestçe konuşur
• Birkaç yıl, haftada birkaç kez- pahalı
 UYGULAMA: PSİKANALİZ

• Bilinçaltı malzemeye ulaşmak temel nokta- oldukça zor

• Açığa çıkarmak için yöntemler kullanılır
• Terapist keşfettiğini hemen açıklamaz- daha yeni ve güçlü bir savunma
mekanizması
• Danışan gerçek anlamını anlayana kadar yorumlamaya devam etmek
 UYGULAMA: PSİKANALİZ

• Direnme- terapiyi bırakma kararı

• Aslında sürecin iyi gittiğini gösterir
• Esas malzemeye yaklaşma

• Benlik kendini korumaya çalışır

 UYGULAMA: PSİKANALİZ

• Aktarım
• Başka kişilere olan duyumların terapiste
yönlenmesi

• Karşı aktarım
• Terapistin duygularını danışana aktarması
 DEĞERLENDİRME: YANSITICI TESTLER

• Doğrudan aktarılamayacak kavramları ölçme

• Bilgilendirici gözükmeyen, eğitimli psikoloğun

yorumlayabileceği testler

• Kişiye özgü yanıtlar

 RORSCHACH

• Mürekkep lekeli 10 kart

• Ne gördüğünü tanımla
 TEMATİK ALGI TESTİ (TAT)

• Belirsiz resimler
• Resim hakkında öykü
 İNSAN ŞEKLİ ÇİZME TESTİ

• Belirsiz uyarıcı- boş kağıt

• Bir insan çiz
• Çocuklarda zeka ölçmek için de kullanılabilir
 FREUD KURAMI DEĞERLENDİRMESİ

• Güçlü yanlar:
• Psikoloji tarihinde önemli
• Sonraki kuramlar aynılaşarak farklılaşarak var oluyor
• İlk psikoterapi sistemi
• Konuşarak tedavi
 FREUD KURAMI DEĞERLENDİRMESİ

• Eleştiriler:
• O kadar da özgün olmaması- örn, bilinçaltıyla ilgili daha önce kitaplar yazılmış
olması
• Kuramdaki hipotezlerin test edilememesi
• Kuramın tarzı ve vurgu noktaları: 5 yaşından sonraki deneyimlerin etkisizliği