NOI DUNG 1. TRAI DAT 1. Sw hinh thanh Trai Dat, vé Tréi Dat va vat ligu c4u tao vo Trai Dat IL. Thuyét kién tao mang. IIL. Hé qua dia li céc chuyén d6ng cia Trai Dat 1. Sy hinh thanh Trai Dat, v6 Trai Dat va vat ligu cdu tgo vo Trai Dat 1. Sw hinh thanh Trai Dat Y Cé nhiéu gia thuyét kha nhau vé ngudn géc cla TD. Y Theo quan nigm chung nha: §t Troi 1a mot dam may bui, khi. én dong, ede hat byi va cham véi nhau, néng 1én va ket dinh lai, Khoi bui lon nat & trung tm e6 nhiét xudt hign cde phan ing hat nhdn, hinh thanh Mgt Tr 4 bui con lai chuyén d6ng quanh MT theo qui dao thanh cac hanh tinh (trong d6 c6 Trai Dat) 2. V6 Trai Dat Wes Lop wonede | Table a aera ” | D6 day 70 km km Thanh phan Lép da ba-dan, da granit va da Lép tram tich va lép da ba-dan tram tich 3. Vat ligu cu tao v6 Trai DAt ~ Vat ligu céu tgo nén v6 TD 1a khodng vat va da = Khodng vat: la nhimg nguyén t6 hoge hgp chat héa hoc duge hinh thanh do eée qué trinh dia chat - Da: la tp hop cita nhiéu loai khoding vat, lé thanh phan chit yéu ciia v6 TD Da Mac-ma a granit, dé ba-dan..._ Hinh thanh tir khdi mac-ma nong chay du6i long dat trao 1én bi ngudi va rin lai Da trim tich Ba voi, da phién Hinh thanh 6 mien dat triing, do sw King ty va nén sét,... chit cita cic vat ligu pha hity tir cdc loai da khdc hau.Da bién chat Da go-nai, da hoa,.. Hinh thanh tir mac-ma va tram tich bj thay doi tinh. chat do chju téc dng cia nhigt 6 va site nén. IL. Thuyét kién tgo mang Cha dé cia Thuyét kién tao mang. ‘Cée ming kién tgo lén cia Thach quyén = V6 Trai Dat trong qué trinh hinh thanh cia né da bj bién dang do cée dit gay va téch ra thanh mot s6 don vi kién tao, méi don vi 1 mét mang cimg, goi 1 cde mang kién tao. ~ Thach quyén duge cau tao boi 7 mang tao Ién va 1 sé mang nho - Cac mang kién tao bao gom: phan Iyc dia trén bé mat Trai Dat va phan day dai dong. Nhung mang TBD chi cé phan day dai duong. - Ce mang kién tgo khong dimg yén ma ludn dich chuyén «én 1ép vat chét quénh déo cha Manti ten. - Khi dich chuyén, cdc mang cé thé téich xa nhau (lich dan) hode x6 vao nhau (don ép) ~ Ranh gidi, ché tiép xtc gitta cde mang kién {go 13-nhiing. ying bit 6n cia vo Tréi Dat, thudng xay ra dong dat, ndi lr IIL. HE QUA BIA Li CAC CHUYEN DONG CUA TRAI DAT. 1, HG qua dja If cia chuyén dng ty quay qisintr tre a. Sur ludin phién ngay, dém - Trai Bat hinh cau nén chi duge chiéu sing 1 nia > sinh ra dem. some Dat ty quay quanh true > ngay dém lun phién nhau, b. Gié trén Trai Dat Git dia phuong TD hinh céu + tr quay > mdi thai diém/kinh tuyén kh nhau > thay MT 6 cae d6 cao khée nhau > trén méi kinh tuyén sé c6 mot gid rigng goi a gid dia phuong. “Git mii: La gids théng nit trong tig mii, léy theo gid cia kinh tuyén gitta moi 46 (Trai Dat chia lam 24 moi gig, mdi méi réng 15° kinh tuyén) Gio quéc té (GMT): La gid cia mai sé 0 (ly theo gid ciia kinh tuyén géc di qua giita mii 6). sesoeeDuong chuyén ngay quéc té ~ La kinh tuyén 180°, - Khi di qua duong chuyén ngay: + Tir Tay sang Dong LUI | ngay lich. Al + Tir Dong sang Tay TANG | ngay lich. 2. Hg qua dia Ii cia Trdi Troi a) Hign tuong Ngay dém dai ngin khac nhau At do chuyén d6ng quanh Mat ces! ES _§ Nhiéu THEO MUA : Dign tich duge | Dign tich trong | 4, Aor ee Ban cau Reryeae bong tdi Mia | D6 dai ngiy dém it Ha | Ngay dai hon dém Bac ft Ngay ngin dém dai Dong | Ngay ngan dém dai Negay dai hon dém Ngay dém bing nhau Bang nhau _ Dia diém ne "DO dai ngay dém ‘Tai xich dao Tir xich dao vé cuc yg dém = 12 gid |Cang xa xich dao, chénh Igch ngiy dém cang lon ‘Tir vong cue vé phia cue [C6 hign tong ngay hoje dém dai 24 gids Tai 2 diém cuc Bic, Nam 6 thing ngay, 6 thang dém, ) Cée mia trong nam ~ Mia 1a 1 phan thdi_gian cia nim, c6 nhig dic diém riéng vé thoi tiét va khf hau Tato the Ae | gre Xuan 21/03 > 22/06 Am ap Ha 22106 -> 23/09 Nong nye Thu 23/09 > 22/12 Mat mé Dong 22/12 > 21/03 nim sau Lanh Iéo Oye‘Nguyén nhan sinh ra mila: do true TD nghiéng va khéng doi phuong nén ban cau Nam va ban cau NOI DUNG 2. THACH QUYEN B@ phan vo luc dia Bé phan vo dai duong s Tram tich = s\= 2 a\> = s S s = = v Thach quyén la lop vo etme & ngodi cling Thai Baty dude cau tao boi cae loai dé khée nhau, Thach quyén bao gdm vo Trai Dat-va phan ctmg, mong phia trén cia lop Manti véi do day khong 100 km. Dé day thach quyén khéng déng nhat, mong hon 6 vé dai dong va day hon 6 vo luc dia. TL. Noi lie va ngoai lye ~ Noi lye 1a lye inh ra tir bén trong Trai Dat. ~ Nguyén nhan sinh ra ngi lye: + Do nang lugng ctia sy phn hity cac chit phong xa + Su chuyén dich cae dong vat chat theo trong luc. + Nang lugng ea cée phan tmg hos hoc trong ling dit. cita ngi lye dén dja hinh bé mit Trai Dat NOILUC Tao ra sur g6 ghé, cao thap, mip m6 cia dia hinh bé mat dat. Tac dong ‘Theo phuong thang dig ‘Theo phuong nim ngang Neguyén N@i luc tic dng theo phuong thing NOi Iye tie dng theo phuong nim nhain ding fngang Lye dia nang lén hoc ha xuéng. V6 Trai Dat bi nén ép va téch dan Sinh ra bién tién hoae bién thoi Giiy ra hign tugng udn nép va ditt gy - c sinh ra trén be mit Trai Dat ~ Nguén géc:Do nguén nang lugng cia bite xa mat tri - Tic nhin: Nhiét d6, gid, mua, nude chay, bing tan, s6ng bién va ca do con ngudi. Teun ae——EO - Tae déng: C6 xu hudng san bing bé mat dia hinh, tao ra céc hinh dang dia hinh méi. - Qué trinh: 4 QT chinh: Phong héa, béc mén, van chuyén va béi ty b) Tac d6ng etia ngoai lye dén dia hinh bé mit Trai Qué trinh phong héa: ~ Phong héa la qué trinh pha hiiy, kim thay d6i da va khoding vat dui inh vat,... Két qua la tao ra lép vo phong héa 6m 3 qua trinh: . . + Phong héa Ii hgc (chii yéu do sy thay d6i nhigt 46, déng bang cita muse...) + Phong héa héa hoc (do nude va céc hop chat hoa tan trong muic,...) + Phong héa sinh hoc (do téc déng cia sinh vat) © Qiia trinh boc mo - La qué trinh cac tic ngoai lye (mde chay, song bién, bang ha, gid...) lam cdc sin pham phong héa réi khdi vj tri ban dau ciia n6. = Cée hinh thire: xém thye, théi mon va mai mon. + Xm thy: La qua trinh boc mon do nude chay, Két qua: Tao ra cdc khe, ranh, s6ng sudi, cdc vinh, mii dat,... + Théi mon: La qué trinh béc mon do gid, xy ra manh 6 khf hau kh han. Két qt nhiing dang dia hinh déc dao nhu nam da, ct da, da rd t6 ong. hé triing théi mon. + Mai mdn: Do tic déng cia song bin, chuyén dong cia bing ha... Két qua: Tao ra ede dang dia hinh nhu vach bién, ham éch séng v6, bic thém séng v4, phi-o, cao nguyén bing ha ... “© Qia trinh vin chuyén: c dong cia nhigt 6, nude, Khai nigm - La sur tigp n6i cua qué trinh béc mon, [am vat ligu di chuyén theo cde tie nhan ngoai lye, Khoing céch di | - Phu thude vao kich thurée va khdi Inong cia vat ligu, tc 46 di chuyén va tinh chuyén chat bé mat cae Ft Hinh thire - Vat ligu nh, nh ea. id thoi. - Vat ligu lon, ach jong nang + trong lye => Kin, nhay c6c trén mat dat déc. ‘Két qua ‘Cung cap ERE PRSPERS CA TARR NOP Qua trinh boi tu: Khainigm | La qué trinh tich tu céc vat ligu pha hiyy, két thic qué trinh van chuyén. -Néu dong nang gidm dan, vat ligu sé tich ty dan trén dudng di. Die diem | - Néu dng ning gidm 46t ng thi vat lgu s& tich ty, phan lop theo trong lvgng ‘Cc dang dia hinh boi tu: + Do dong chiy tam thoi: nén phéng vat Két qua + Do gié: Cén cat, dun cat (sa mac) + Do dong chay thuong xuyén: Bai boi, dong bing chau tho. + Do s6ng hién: Cac bai hién, cén cat ngim ving nuit tré ni ta0, noi KHAINIEM: Khi quyén 1a lop khéng khi bao quanh Trai Dat, luén chju anh hudng cua vo tra, trade hét 1a Mat Troi. THANH PHAN: Khong khi (nito 78,1%, Oxy 20,9%, 4c ~ gong, cacbonie, hoi nude...) bui va ede tap chat khée. CAC KHOI KHE: KK eye rit lanh (A), KK 6n di lanh (P), KK chi tuyén rat néng (T), KK xich dao ioe am (E). Sn eur enase Biéu hién Nguyén nhan khéng khi ouy' ms = Ti xich dao vé 2 cuc, nhiét 46 TB |. VI dO thép > goc nhap xa lon > * Phan bé | nam giam, bien a0 nhiet tang lnhan nhidu nhigt > khong khi néng. theo VidO |-Hinh thanh cdc vong dai nhiét. ~ Vid cao > g6c nhgp xa. nhd > inhain it nhigt > khong khi lan, | Munna: ue ala co niet ao cao non dai dona. | Nhigt dung cua dt va nuéte khée * Phan bé [ie dong: Wwe dia co niet 4 thao hon dal) hau, Mat at hdp thy nhiét va tba avons, 7 : i hiét nhanh hon dai duong. theo Tye dia |. Bien ap nniet: dai duong nh, luc dia | MEENRANH hon dal cyan, vadai on. durong —_|- Nhiet 46 khong kh’ thay di theo be déng va tay ola luc dia. = = ang jen cao Khong ~ Cng Ién cao nhiét 46 idm, trung chong gid in ‘ nivaeea) don OG ioc tan n Khi dp la site nén ctia khong khi xuéng bé mat dat. Nguyén nhan: khi ap thay doi theo d@ cao, nhiét 46 va (Cac dai khi ap trén Trai Dat phan bé xen ké va (bi xing nhau qua dai dp thip xich dao Ce dai khi ap phan bé khdng lién tue ma bi chia ciit do su phan bé xen ké luc dja—dai » } i TAI LIEU KHOA HOC HAY i ‘Cac dai khi 4p va cae d6i gié chinh Sn eur en—— EO Loai gié Pham vihoat dong | Thoigian | Huong gid Tinh chat hoat dong Gio Tay 6N| Ap cao can CT + Ap . |BCB: Tay Nam 4 doi thép 6n doi vias gor |Quanh nim Po a Are caren Glo Maudich | Ap cao efn CT ~ Ap sm |BCB:Béng Bac | Kh, it mua thap xich dao. Quanh nam cy: péng Nam Gid maa D6 néng va 1 $6 nei am |2™Uanguoc | Thay déi theo mi vi dé trung binh Quanh nam | jhau ‘ yi ge Gio bién, gid] : Ngay: B>B Gié bién: Mat, am dat Ving ven tain Angay dém [Dep > gh _| Gid dit: Nong, kho Gié fon * Lén cao 100 m: nhigt Ving nai ‘46 giam 0,6°C + Xuéng ni 100 m: nhiét d6 tang 1°C Gié dat va gié bién V.MUA | ¥ Mua la nude roi 6 trang thai long hay trang thai rin tir cdc dam may xu6ng be mit dat Y Cée nhan t6 anh huéng dén lwong mura: SoY Phan bé mua: : + Mura phan b6 khéng d&u theo vi d6 dia It 600 400 200) B #0899991299 70997222 3 Hannan Phi 66 tugmg mi theo vt db viag Lurgng mua Xich dao Mua nhiéu nhat CT Bic; CT N: a it caren ‘Cue Bac; Cuc Nam ‘Mua it nhat + Mua phan bé khéng déu theo khu vue: G mdi mt ving theo chiéu déng ~ tay lai e6 sy phan hoa thanh nhiing khu vite e6 lirgng mura khée nhau do tae dng cita dia hinh, dong bién, vi tri gan bién hay xa bién,... => Sy phin bé céc déi khf hau va kiéu khf hau trén Trai Dat:Me) conto TV. BO1KHTHAU CAN NET LV. B01 KHtHAU NKIET 801 Tih: cotmomoe — CE rrreucinnveas ED otrrnrem ane 111 001 KHI HAY ON BOI DD peditsinas csi sora DED cate ti i 0. mon TD cuinssorsoncss — EB ctrntictometaanngn AE vt ootavcanxcro%0 HB ctvvtssnaorsome HB wn corti xcror0 7S ann ian KIM VAN TAILIBU KHéA Hoc HAY MIEN PHI nur ead