Faculty of Technical Vocational Education

IC-SE 300: SEMINAR IN EDUCATION

Summer AY 2023-2024

REVIEW MATERIALS
MALAYUNING KOMUNIKASYON SA FILIPINO

WIKA

- Ay maistemang balangkas na sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang

arbitraryo na ginagamit ng tao sa komunikasyon na kabilang sa particular na kultura

PARAAN NG PAGGAMIT NG WIKA

1. Pagpapahayag ng Damdamin (Emotive)

2. Paghihikayat (Conative)
3. Pagsisimula ng Pakikipag-ugnayan (Phatic)
4. Paggamit bilang Sanggunian (Referential)
5. Paggamit ng Kuro-kuro (Metalingual)
6. Patalinghaga (Poetic)

ANTAS NG WIKA

1. Pormal
a. Pambansa – estandard; ex. ama
b. Pampanitikan - malikhain; ex. Haligi ng tahanan
2. Impormal
a. Balbal – salitang kalye; dinamiko; ex. Erpat
b. Kolokyal – pang-araw-araw; pinaikli; ex. Pa/Tay
c. Lalawiganin – sinasalita sa isang partikular na lugar; ex. tatay

PITONG TUNGKULIN NG WIKA

1. Instrumental
2. Panregulatori – pang kontrol ng kilos
3. Pang-interaksyon – pakikipag-usap
4. Pampersonal – pagpapahayag ng sariling damdamin, pakikiramay
5. Pang-imahinasyon – para maging malikhain
6. Pangheuristiko – nangangalap o nagtatanong
7. Pang-impormatibo – pagbibigay ng impormasyon

VARIETY (PAGKAKAIBA-IBA) NG WIKA

1. Dayalek – ayon sa lugar o lokasyon

2. Sosyolek – ayon sa pangkat sa lipunan na kinabibilangan
3. Idyolek – wika ng isang indibidwal (identity o tatak)
 4. Etnolek – ayon sa pangkat etnolinggwistiko
5. Ekolek – nalilikha sa tahanan
6. Jargon – nagpapakilala sa trabaho, larang, o Gawain
7. Register – inaangkop sa sitwasyon o kausap
8. Pidgin – makeshift language
9. Creole – kapag ang pidgin ay naging nativized language

MGA PARAAN NG PAGSASALIN (Almario, 2003)

1. Literal – pagsasalin sa pinakamalapit na gramatiko

2. Sansalita-Bawat-Salita – pagtutumbas ng isa-isang salita
3. Adaptasyon – malayong paraan ng pagsasalin na kadalasang may kaibahan sa orihinal
4. Matapat – pagsisikap na makagawa ng esksakto tulad sa orihinal
5. Salingsemantika – binibigyang-pansin ang kagandahan at natural na tunog
6. Idyomatikong salin – diwa o mensahe ang isinasalin
7. Komunikatibong salin – pagsasalin ng eksaktong kontekstuwal na kahulugan ng wika
upang madaling maunawaan

KASAYSAYAN NG PAGTATALAGA NG WIKANG PAMBANSA

1. Panahon ng Katutubo
● Kawi script o baybayin
● Baybayin
o Binubuo ng 17 titik
o 3 patinig at 14 na katinig
2. Panahon ng Pananakop ng mga Kastila
● Doctrina Cristiana (1593)
o unang aklat na nailimbag sa Pilipinas
o Panulat ni P. Juan de Plasensia
● Nuestra Senora del Rosario (1602)
o Ikalawang aklat na nailimbag sa Pilipinas
o Panulat ni P. Blancas de San Jose
● Barlaan at Josaphat (1708)
o Pangatlong aklat na nailimbag sa Pilipinas
o Salin ni P. Antonio de Borja
● Abecedario
o Batay sa alpabeto ng Romanya
o Binubio ng 31 na titik
3. Panahon ng Amerikano
● Thomasites – gurong Amerikano
● Ingles ang wikang panturo
4. Panahon ng Makasariling Pamahalaan
● 1935 – paggawa ng hakbang sa pagpapaunlad ng wikang Pambansa
 ●Batas Komonwelt Blg. 184 (1936)
●KWF – Komisyon sa Wikang Filipino
o Jaime C. De Vera – kauna-unahang tagapangulo
● Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 (1937)
o Tagalong ang naging batayan
o Wikang Pambansa batay sa Tagalog
● Batas Komonwelt Blg. 263 (1940)
o Nabuo ang diksyunaryo at gramatika ng wikang Pambansa
● ABAKADA – binuo ni Lope K. Santos (Ama ng Baralirang Filipino)
o Binubuo ng 20 titik
o 15 katinig, 5 patinig
5. Panahon ng Hapones – Gintong Panahon ng Panitikan
● Ordinansa Blg. 13 (1942 – 1945)
o Wikang opisyal ng mga Hapones ang Nihonggo at Tagalog
● Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 (1959)
o Pilipino
● SB 1973 XV, Sek. 3, Blg. 2 (1973)
o Filipino (tawag sa wikang Pambansa
6. Pnahon ng Pagsasarili Hanggang Kasalukuyan
● Kautusang Tagapagpaganap Blg. 117
o Linangan ng mga Wika sa Pilipinas
● Batas Republika 7104
o Komisyon sa Wikang Filipino
● Proklamasyon Blg. 1041 (1997)
o Fidel V. Ramos – proclaimed August bilang Buwan ng Wika

8 DAGDAG NA LETRA SA ABAKADA

- C, F, J, enye, Q, V, X, Z

SUGNAY VS. PARIRALA

Sugnay (Clause) – ang kalipunan ng mga salitang may simuno at panaguri na maaaring may
buong diwa (makapag-iisa) o di buong diwa (di makapag-iisa)

Parirala (Phrase) – isang salita o lipon ng mga salita na hindi nagpapayahag ng buong diwa

PONOLOHIYA – pag-aaral pinakamaliit na tunog

- Ponema – mkabuluhang tunog

MORPOLOHIYA – pag-aaral ng salita

- Morpema – salita
SINTAKSIS – pag-aaral sa sa pag-ugnay ng mga salita

PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

- Proseso kung paano nagbabago ang salita

1. Metatesis – pagpapalit ng posisyon ng panlaping /-in/ kapag ang kasunod na ponema ay

ang mga ponemang “l, y, o”
2. Asimilasyon – pagbabagong anyo ng morpema dahil sa impluwensya ng mga katabing
tunog nito mga panlaping nagtatapos sa /-ng/ katulad ng /sing-/ at /pang-/
a. Pan – d, l, r, s, t
i. Pang + dama = pandama
b. Pam – p at b
i. Pam + patay = pampatay = pamatay
3. Pagkakaltas ponema – ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala sa
paghuhulapi nito
a. Takip + an = takipan = takpan
b. Sara + han = sarahan = sarhan
4. Paglilipat Diin – saligtang nagbabago ang diin kapag nilalapian
a. laruAn – toy
b. laRUan – playground
5. May Angkop
6. May Sudlong

MGA TEORYA SA PINAGMULAN NG WIKA

1. Teoryang Bow Wow – tunog na mula sa kalikasan at hayop

2. Teoryang Ding Dong – kalikasan at bagay na gawa ng tao
3. Teoryang Pooh Pooh – masidhing damdamin
4. Teoryang Yo-He-Ho – pwersang pisikal
5. Teoryangg Tarara Boom De-ay – ritwal ng mga Ninuno
6. Teoryang Tata – mula sa kumpas ng kamay na sinusundan ng galaw ng dila
7. Teoryang Yumyum – galaw ng dila
8. Teoryang Coo Coo – tunog na nililikha ng bata ay ginagaya ng matatanda
9. Teoryang La La – pwersang romansa
10. Teoryang Mama – unang salita na sinasabi ng sanggol
11. Teoryang Plato – nalikha ang wika bunga ng pangangailangan
12. Teoryang Hocus Pocus – mahikal o relihiyosong aspekto ng mga ninuno
13. Teoryang Hey You! – teoryang kontak/ nagbabadya ng pagkakakilanlan
14. Teoryang Eureka! – ideya ng pagtatakda ng mga tunog
15. Teoryang Charles Darwin – pakikipagsapalaran ng tao upang mabuhay

URI PANGUNGUSAP NA DI GANAP

1. Eksistensyal – pagkamayroon (may, mayroon)

 2. Pangungusap na Pahanga – paghanga
3. Sambitla – hal. Aray!
4. Pamanahon (penomenal) – pangyayaring pangkalikasan
5. Pormulasyong Panlipunan – pakikipag-ugnayan sa ibang tao, pag-galang sa iba
6. Pangungusap na Sagot Lamang
7. Pautos/ Pakiusap
8. Modal – pagsasaad ng kagustuhan o nais
9. Temporal – pagsasaad ng oras

PANGATNIG – nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap

1. Pamukod – pagbukod o pagtatangi

a. Hal. o, ni, maging, at man
2. Panubali – pag-aalinlangan
a. Hal. kung, kapag, pag, sakali, disinsana
3. Paninsay – sinasalungat ng unang bahagi ng pangungusap ang ikalawang bahagi nito
a. Hal. ngunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala, kahiman, kahit
4. Pananhi – nagsasaad ng sanhi (cause)
a. Hal. dahil sa, sanhi sa, sapagkat
5. Panapos – nagsasaad ng nalalapit pagtatapos
a. Upang, sa lahat ng ito, sa di-kawasa, sa wakas
6. Panlinaw – may nais ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang banggit
7. Panimbang – pagpapahayag ng karagdagang impormasyon o kaisipan
a. Hal. at, saka, pati, kaya, anupa’t
8. Pamanggit – gumagawa od nagsasabi lamang ng iba
a. Hal. daw, raw, di umano
9. Panulad – tumutulad ng mga pangyayari o gawa
a. Hal. kung sino… siyang, kung ano… siya rin, kung gaano…siya rin

PANG-ANGKOP – nag-uugnay sa panuring at sa salitang tinuturingan

- NA, NG, G

PANG-UKOL – pantukoy

IDYOMA

1. May abo sa bayag – duwag

2. Agaw-tulog – himasmas
3. Ahas na tulog – mabagal sa gawain
4. Alagang kulasisi – may kinakasamang babae na di nya asawa
5. Amoy lupa – amoy matanda
6. Bahag ang buntot – takot na takot
7. Balat-kalabaw – hindi marunong mahiya
8. Balat-sibuyas – maramdamin
 9. Baliktad ang bulsa – nauubos ang pera dahil sa sugal
10. Malalim ang bulsa – kuripot
11. Basing-sisiw – kaawa-awa
12. Bibig-anghel – mapanghula ng katotohanan
13. Buhay alamang – mahirap na pamumuhay
14. Bulang gugo – taong walang patumangga kung gumasta
15. Maitim ng buto – masama ang ugali
16. Di-kapara – di katulad
17. Dilang-anghel – matupad ang sinasabi
18. Di-mahayapang gatang – ayaw patalo
19. Gabi ng buhay – malungkot na bahagi ng buhay
20. Hinahabagat – dumaranas ng kahirapan
21. Ikapitong langit – kaligayahang walang katulad
22. Ilista sa tubig – kalimutan na
23. Itaga sa bato – hindi kalimutan
24. Kadaupang palad/ kahiramang suklay – matalik na kaibigan
25. Sanga-sanga ang dila – sinungaling
26. Magbatak ng buto – magtrabaho ng husto
27. Maghunus-dili – mag-isip para sa kabutihan
28. Mahangin ang ulo - hambog
29. Mahaba ang pisi – mapagpasensya
30. Makulay ang buhay – magandang karanasan
31. May krus sa dibdib – mapagpasensya, mapagpaumanhin
32. Nagkahalo ang balat sa tinalupan - nagkagulo
33. Nalawayan na ng aso – itinanan na ng ibang lalaki
34. Ngiting aso – ngiting pakunwari
35. Pakitang gilas – kilos pakitang yabang
36. Bulang-gugo – galanteng-galante
37. Matandang tinali – matandang binate
38. Amoy bawang – malapit ng ikasal

PROSESO NG PAGBASA

1. Persepsyon – pagkilala ng salita

2. Pag-unawa sa kahulugan
3. Pagreak sa kahulugan (Reaksyon)
4. Asimilasyon/ Integrasyon

LIMANG DIMENSYON

1. Pag-unawang literal
2. Interpretasyon
3. Mapanuring pagbasa
4. Aplikasyon ng mga kaisipang nakuha sa pagbasa
 5. Pagpapahalaga

DI-BERBAL NA KOMUNIKASYON

1. Proxemics – distansiya
2. Oculesics – paningin
3. Pictics – expression ng Mukha
4. Chronemics – oras
5. Haptics – haplos
6. Olfactorics – pang-amoy
7. Colorics – kulay
8. Objectics – gamit
9. Vocalics – tono (study of paralanguage)
10. Iconics – simbolo
11. Kinesics – galaw ng katawan

URI NG TAUHAN

1. Bilog – nagbabago
2. Lapad – di nagbabago
3. Antagonista – kontrabida
4. Protagonista - bida

Tayutay – figure of speech

Karikitan – kagandahan

Talinhaga – metaphor

Idyoma – mabulaklaking salita/ matalinghagang salita

URI NG PAKIKINIG

1. Eager Beaver – tango ng tango, ngiti ng ngiti kahit walang naiintindihan

2. Tiger – naghihintay na magkamali ang tagapagsalita upang makapagreak
3. Sleeper – tahimik sa isang sulok at papikit pikit
4. Bewildered – kumukunot ang noo dahil walang naiintindihan
5. Frowner – hihintay ang oportunidad na magtanong para makapag impres
6. Relaxed – kitang-kita na walang interes
7. Busy Bee – abala sa ibang bagay
8. Two-eared listener – nakikinig gamit ang tainga at utak

SAGABAL SA PAKIKINIG
 1. Pisikal
2. Emosyon
3. Mental
4. Sosyal

SPEAKING THEORY – Dell Hymes

1. Setting – lugar
2. Participant – mga tao
3. Ends – ano ang layunin ng usapan
4. Acts – paano tatakbo ang usapan
5. Keys – pormal o impormal

Instrument – midyum

Norms – paksa

Genre – uri o akto ng pagsasalita o ganapan

MGA MODELO NG KOMUNIKASYON

1. Modelo ni Aristotle
a. Linear flow of communication – ispiker – mensahe – awdyens
2. Modelo ni Harold and Laswell 91957)
a. Focus on the transmission flow of communication
b. Who says – to whom – in which medium – with what effect
3. Modelo ni Braddocks
a. Focus on CPE (Circumstance, Purpose, Effect)
4. Modelo ni Shannon and Warren Weaver
a. Mathematical Theory of Communication
b. Electronic signal
5. Modelo ni Berlo
a. Nakabatay sa apat – Source – Message – Channel – Receiver
6. Modelo ni Wilbur Schramm
a. Father of Communication study
b. Nagpapakilala ng encoding at decoding – two way communication
c. Batay sa karanasan ng receiver at sender
7. Modelo ni Frank Dance
- Pinagsama ang dalawang figyurs (linyar at sirkular o paikot