Habang ang lahat ay nag-uunahang makasampa sa papaalis na dyip, isang

dalagang may balingkinitan ang katawan at kayumangging kutis ang tila hindi man
lamang nag-alinlangan na baka maubusan siya ng upuan. Dala-dala ang kanyang
mga gamit sa eskwelahan, tahimik lamang na nakaupo si Kristina. Siya ay dalawampu’t
limang taong gulang at nasa huling taon na sa kursong abogasya. Mababakas sa
kanyang mukha ang pagod sa maghapon. Ang nakasukbit na bag sa kanyang likod ay
kakikitaan ng maraming taon ng pakikipagsapalaran hanggang marating niya ang
kinaroroonan n’ya ngayon.

Maya-maya pa’y napuno na ang dyip. Ang kanina’y walang katinag-tinag na si

Kristina ay sumampa na sa punong dyip at isinara ang estribo nito at doon siya umupo
na sinabayan pa niya ng malakas na hampas sa bubong nito na tila ba isang hudyat sa
drayber upang paandarin na ang makina nito.

Ganito ang nakagawian ni Kristina Olivarez para makauwi. Tinay ang tawag sa
kanya ng malalapit niyang mga kaibigan. Ang kanyang tinutuluyan ay isang munting
barong-barong na yari sa pinagtagpi-tagping yero, tabla, tarpaulin at iba pang
materyales. Ang tanging paraan upang maipinid ang pinto ay sa pamamagitan ng
isang taling yari sa makapal na sinalapid na tela. Pagkapasok sa pinto ay makikita ang
maliit na lamesa na may isang upuan at sa gilid nito ay naroon ang munting
banggerahan na yari sa kawayan. Makikita rin ang isang silid na natatambilan ng luma
ngunit malinis na kurtina.

Pagkarating niya sa kanyang tinitirhan, agad niyang hinubad ang kanyang

sapatos na halos wala ng swelas at nagpalit ng damit. Dinampot niya ang dalawang
timba. Nang bumalik siya, dala na niya ang dalawang timba na parehong may laman
na. Ang isa ay mga damit at ang isa naman ay tubig. Nanggaling na siya sa poso at
kinuha na rin niya ang kanyang labada kina Aling Nena na isang guro.

Tatlong beses sa isang linggo kung magpalaba si Aling Nena at binibigyan naman
siya nito ng limandaang piso bilang kabayaran dito. Dali-daling nilabhan ni Tinay ang
mga damit upang maaga siyang matapos dito at magawa pa niya ang kanyang mga
gawain sa eskwelahan. Nang matapos na siya ay isinampay na niya ito sa likod ng
kanyang bahay.
 Pebrero 9, 2011 ikapitong kaarawan ng nag-iisang anak ng mag-asawang
Segunda at Anastacio Olivarez. Ang malaking tahanan nila sa Surigao ay punong-puno
ng mga bisitang nagmula pa sa mga prominenteng angkan sa bansa. Buong paligid ay
napapalamutian ng iba’t ibang dekorasyon na hindi matatagpuan sa Pilipinas. Sa isang
mahabang hapag ay nakahain ang iba’t ibang putahe ng pagkain. Katabi nito ay ang
nasa anim na talampakang kulay rosas na cake na napapaligiran ng mga nakakaing
bulaklak.

“Ngayon ay atin ng matutunghayan ang nag-iisang tagapagmana ng mga

Olivarez. Ang unica hija ng tahanang ito, si Kristina Olivarez,” pagpapakilala ng taga-
anunsyo.

Ilang saglit pa lamang ay pumailanlang ang malamyos na musika. Itinutok ang

liwanag sa tuktok ng mataas na hagdan at dahan-dahang bumaba si Kristina.
Sinalubong siya ng kanyang mga magulang at buong pagsuyong hinagkan.

“Maraming salamat sa inyong pagdating sa kaarawan ng aming anak. Ngayon

pa lamang ay ramdam na ramdam na naming ang suporta ninyo sa kanya,” wika ni
Don Anastacio.

“Anak, ang lahat ng mayroon kami ay lahat ay mapapasaiyo. Alam namin na

napalaki ka naming nang maayos. Mahal na mahal ka naming ng mommy mo,”
dagdag pa ng Don.

Pagkatapos ay isinuot nito sa kanya ang mamahaling kwintas na may locket at

naroon ang larawan nilang mag-anak. Sa labas ng naman ay nakaukit ang titik “K”.

“Maraming, maraming salamat din po mommy at daddy. Sobrang saya ko po,”

inosenteng saad ni Kristina.

Naroon din ang kanyang kababatang si Tim na anak ng kasosyo ng kanyang

daddy. Nginitian niya ito at gumanti rin ng matamis na ngiti si Tim.

Dahan-dahang lumakad ang mag-anak patungo sa kinaroroonan ng cake para

hipan ang mga kandila rito. Kasabay ng saliw ng awit para sa may kaarawan, hinipan
na ni Kristina ang cake. Kasabay ng pagkamatay ng kandila, isang malaking pagsabog
ang pumailanlang.
 Simula noon, tila bulang naglaho ang lahat kay Kristina. Sa kung paanong paraan
ay hindi niya alam. Sapagkat may aking talino at diskarteng namana sa mga magulang,
sa murang edad ay natutunan niyang mabuhay mag-isa.

Naalimpungatan si Tinay sa kanyang malalim na pag-iisip ng maamoy niya ang

nasusunog na sinaing.

“Ay! Anak ng tokwa!” ang naisambulat ni Tinay.

Dali-dali niyang hinango sa kalan na de-uling ang kanyang sinaing. Nagbukas siya
ng sardinas at itinaktak ito sa ibabaw ng kanyang mainit-init na kanin. Kailangan na
niyang magmadali sapagkat manghihiram pa siya ng libro sa kanyang kaklase. Ganito
ang tipikal na araw ni Tinay.

Isang hapon pag-uwi niya sa kanyang bahay, nadatnan niyang nakabukas ito.
Sa looban ng maraming taon na paninirahan niya rito ay ngayon lang ito nangyari.
Pagpasok niya ay sumambulat sa kanya ang kanyang mga nagkalat na gamit. Dali-dali
siyang lumabas at ipinagtanong sa kapitbahay niya kung may napansin silang pumasok
sa kanyang bahay.

“Naku, Tinay maraming mga lalaki ang hindi namin kilala ang nakita naming
nanggaling jan kanina,” wika ni Aling Mameng na nakatira sa katapat ng bahay niya.

“Ngayon lang namin sila nakita dito. Sinita pa nga ni Mang Domeng na tanod
pero tinutukan lang siya ng baril,” pagsasalaysay ni Aling Marissa na may tindahan sa
gilid ng bahay ni Tinay.

“Wala naman kaming nakitang kinuha sa bahay mo, at isa pa, ano naman kaya
ang makukuha nila sa’yo?” taking-takang dagdag ni Aling Marissa.

“Iyon nga rin po ang hindi ko alam. Sige po at aasikasuhin ko lang po ang mga
gamit ko upang malaman ko kung may nawawala. Maraming salamat po.” Paalam ni
Tinay.

Pagkarating niya sa kanyang bahay ay agad niyang ininspeksyon ang kanyang

mga nagkalat na gamit. Sa lahat ng nagkalat doon ay isa lamang ang nakaagaw ng
pansin sa kanya-ang isang maliit na tarhetang nakabukas. Dali-dali niya itong dinampot
at hind inga siya nagkamali ng iniisip. Ito ang lagayan ng kwintas na pamana at tanging
naiwang alaala ng mga magulang niya. Subalit wala na rito ang kwintas.

Hindi lubos maisip ni Tinay kung ano ang pakay ng grupo ng mga kalalakihan sa
kanyang bahay. Isa pa ay kung paanong nalaman nila na sa loob ng barong-barong
na iyon ay may mamahaling kwintas na nakatabi. Lungkot na lungkot si Tinay sapagkat
kahit anong hirap ang dinanas niya ay ni hindi niya naisip na isanla o ibenta man lamang
ito pero sa isang iglap ay ganoon na lamang ito nawala. Hindi nakatulog ng gabing iyon
ang dalaga. Sa mahabang panahon ng kanyang pag-iisa ay ngayon na lamang uli siya
nakaramdam ng takot at pangamba.

Kinabukasan, sinikap ni Tinay na pumasok sa paaralan sa kabila ng nangyari sa

kanya noong nakaraang araw. Mayroon kasi silang pagsusulit ngayon. Gaya ng
kanyang nakagawian, nang dumaan ang dyip ay agad siyang sumakay sa estribo.
Pagkababa niya sa unibersidad na kanyang pinapasukan ay naramdaman niya na tila
ba may mga matang nakatitig sa kanya.

Bahagyang nagpalinga-linga ang dalaga subalit wala siyang nakita.

“Baka guni-guni ko lang iyon,” sambit ng dalaga sa kanyang sarili.

Sinikap niyang hindi magambala ng anumang isipin ang kanyang utak sapagkat
mahalaga ang pagsusulit niya ngayong araw. Ito ang magiging basehan kung siya ay
makakapagtapos o hindi.

Kinahapunan, kahit na napapagod na siya ay nilakad pa rin niya patungong

terminal ng dyip upang doon ay makapag-abang sa kanyang kakilalang mga drayber
ng dyipni. Habang naglalakad, ramdam niya na mayroong sumusunod sa kanya. Mabilis
niyang nilingon subalit wala naman siyang kahina-hinalang taong nakita. Muli siyang
bumalik sa paglalakad at mas binilisan niya ang bawat paghakbang. Hindi na niya
alintana ang kanyang mga nakakasalubong. Ang tangi niyang nais ay makauwi.

Pagpasok niya sa isang makipot na eskinita, may biglang humablot sa kanya at

tinakpan ng panyo ang kanyang ilong at bibig. Nagpumiglas ang dalaga subalit
lubhang malakas ang taong iyon. Maya-maya pa’y nakaramdam ng pamamanhid ng
buong katawan ang dalaga at tuluyan na siyang nawalan ng lakas na lumaban. Matiim
niyang pinagmasdan ang mata ng taong iyon. Tila ba nakita na niya iyon. Hindi siya
maaaring magkamali. Kilala niya ang taong nasa likod ng maskarang iyon. Ang kanyang
mata ay pamilyar sa dalaga. Tama. Nakita ko na ang parehong mga matang iyon
labingtatlong taon na ang nakalilipas. At tuluyan ng nawalan ng ulirat ang dalaga.

Nagising ang dalaga na siya ay nasa isang puting silid. Nasa ospital na siya. Agad
siyang tumayo at saktong parating ang nars.

“Nars, ano pong nangyari?” tanong niya rito.

“May nagdala po sa inyo rito dahil natagpuan po kayong walang malay sa isang
eskinita. Maaari ko bang makausap ang iyong mga magulang iha?” magalang na
tanong ng nars.

“Wala na po akong mga magulang. Miss pwede na po ba akong umuwi? Maayos

na po pakiramdam ko.” Sambit ng dalaga

“Wala rin po akong ibabayad kapag nagtagal pa ako rito.” Dagdag pa niya.

“Miss, bayad na lahat ng bills mo. Kahit gaano ka pa katagal dito. Binayaran na
nung lalaking nagdala sa iyo rito,” saad ng nars.

Lalo ng naguluhan ang dalaga.

“Kung gayon, lalabas na po ako,” mariin niyang wika.

“Sige po. Ihahanda ko lang po ang discharge papers ninyo,” sabi ng nars.

Nakalabas nga ang dalaga sa ospital.

Makalipas ang dalawang linggo ay inianunsyo na ang mga magsisipagtapos ng

kursong abogasya at isa ang pangalan ni Kristina sa binanggit. Walang pagsidlan ang
kaligayahan ng dalaga. Sa wakas ay makakaalis na siya sa barong-barong na tinitirhan
at makakahanap na siya ng maayos na trabaho. Higit sa lahat kapag pumas ana siya
sa bar exam at isa na siyang ganap na abogado, mauumpisahan na niya ang
paghahanap ng hustisya sa sinapit ng kanyang mga magulang.

Pagkatapos ng seremonya ng pagtatapos ni Tinay, umuwi na agad siya sa

kanyang bahay sapagkat nahihilo na siya. Naisip niya na siguro ay dala ng sobrang init
na panahon. Maya-maya’y tila may kung ano sa tiyan niya at nasuka siya. Naalala niya
na mahigit isang buwan na siyang hindi dinadatnan. Napaupo ang dalaga at
napahagulgol.

“Bakit? Ano bang kasalanan ko?” iyak na may halong sigaw na sambit ng
dalaga.

Muling nanumbalik sa kanya ang imahe ng mata ng lalaking iyon.

“Isinusumpa ko, hahanapin kita. Magbabayad ka! Kapag dumating ang

panahon na iyon, sisingilin kita sa paraang hindi mo magugustuhan. Ipararanas ko sa iyo
ang impyerno dito sa lupa! Ipinapangako ko!” sigaw ni Kristina.

---Wakas---