Professional Documents
Culture Documents
NLUP zirchianna
NLUP zirchianna
BUNG 1-na
THUHMA
Mizoram Synod Social Front Commiittee hnuaia Politics cell chuan kan ram a sorkar ina kut
hnathawktute chawikan nana hmalakna pui ber New Land Use policy(NLUP) chu zir chian nise tiin a
rawt a. He rawtna hi Social Front Executive Committee ah chuan thlen a ni in SFEC chuan zirchianna chu
kalpui nise, a tul angin office lamin hma lo la se, an zirchianna chu Executive Committee ah rawn thlen
leh rawh se tiin a rel a.
Office lam chuan uluk takin sorkar ina a kalpui dan tur a ruahman te zirchiangin sorkar hma lakna ah hian
he flagship programme a duan chhan ber kut hnathawktu ten an dawn dan leh an hmalakna leh beiseina
an neih dan te, a dawngtu te dinhmun leh sorkar ina enkawl tura mawhphur tura a ruat department hrang
hrang te hmalak dan te a chhui chiang bawk ani. Hemi bakah hian he NLUP hi mipui huap nge party bil
in duhsakna tih te pawh zir zau ani. Hemi rawn lang thei tur hian questionnaire buatsaih a ni a, he
questionnaire hi tun hma atanga eizawnna lama tui nia a hriat khua 10 thlan chhuah bik ah te sem a ni a,
hetiangin
1 THINGDAWL
2 HORTOKI
3 THINGSULTHLIAH
4 HLIAPPUI
5 AIBAWK
6 TUIDAM
7 KAWLKULH
8 HUALTU
9 MAMIT
10 CHHINGCHHIP
Khaw tinah hian NLUP dawg ngei thlan bik awm lovin a dawngtu te ngei questionnaire chhan tir an ni.
He questionnaire buaipui tur hian Tv. K Lalremruata MA (Public administration) rawih a ni a, ani hian
tabulation hna pawh thawk nghalin, he zirchianna hi thla hnih chhung buaipui ani.
Mizoram-ah hian mipui kan lo pung ve tual tual a, kan eizawnna, kan thlawhhma lak dan
hi \uan leh mang a\ang tawh a kan tihdan – Tlangram loneih, kum tin a insawn chi (Shifting Cultivation) a
la nih si avangin kan ram te hi a bua tulh tulh a. Kan loneih dan phung pangngai ringawt chuan Buh leh
Bal kham khawp kan hai chhuak zo ta lova, chubakah nitin khawsakna atan kan mamawh thildangah
pawh kan intodelh si loh avangin, kan ram hruaitu te lu pawh a hai ta hle a ni. Chuvang chuan a chak thei
ang bera hma kan sawn a, kan intodelh thuai theih nan, kan ram hruaitute chuan he New Land Use Policy
(NLUP) hi an zam chhuak ta a ni.
He Policy hian a tum ber chu kut nghahna tlak loh Temporary taka thlawhhma (Shifting
Cultivation) neih leh eizawnna ngelnghet nei lova, kumtin indap chawp hi tihtawp a, eizawnna bulfuk tak,
lonei mite tana siam sak a, hmasawnna lama \han chhoh tir zel hi a ni.
Chumi atan chuan leilet a remchang apiang leilet (WRC) a siam te, van ruahtuite emaw,
tui lak remchang emaw ringa Terrace Cultivation siamte, mitin an tuina zawng leh an duhthlan ang ngei a,
kawng hrang hranga eizawnna ngelnghet neihtirte a ni. Kan ram hruaitute ruahman anga Mizoram
mipuiin \hahnemngai taka \an an lak chuan ei leh barah te leh kawng tam takah kan intodelhin hma kan
sawn dawn a ni. NLUP hi Aibawk Jhum Control tihdan dung zuia tih tur a ni a. Mahse NLUP hian
danglamna hret a nei a. Aibawk Jhum Control hnuaiah chuan chhungkaw pakhat tan Scheme pakhat
chauh (Mono Scheme) siam sak a ni a. Mahse trade/activites tam tak puitlin nan kum nga aia reite a duh
avangin hemi chhunga inenkawlna tur ruahman a ngai ta a. Hemi avang tak hian Mono Scheme hi a
famkim tawk lo tih hriat chhuah a ni a. Chuvangin NLUP hnuaiah chuan ‘Mono Scheme’ ni tawh lovin
‘Composite Scheme’ siam a ni ta a ni. Composite Scheme ah chuan Trade/activites pui (Main
Trade/activites) bakah (Subsidiary Trade/activites) trade/activites tenau dang pek tel an ni ta a ni. Trade
thlan theih te chu :-
1. HORTICULTURE DEPARTMENT
i) Passion Fruit
ii) Grapes
iii) Mandarin Orange + Banana
iv) Aloe Vera + Banana
v) Iskut (Squash)
vi) Arecanut
vii) Tung
viii) Pineapple
2. FISHERY DEPARTMENT
i) Pisciculture
3. SERICULTURE DEPARTMENT
i) Mulbery Silk Rearing
6. AGRICULTURE DEPARTMENT
i) WRC
ii) Hill Terracing
iii) Sugar Cane
iv) Red Oil Palm
7. INDUSTRIES DEPARTMENT
i) Carpentry
ii) Blacksmithy
iii) Rice Hulling
iv) Chow making
v) Petty Trade
vi) Shoe Repairing/Making
vii) Tinsmithy
viii) Photography/Videography
ix) Steel Fabrication
x) Motor Works
xi) Electronics Repairing
xii) Tailoring
xiii) Draft Wood Processing
xiv) Desktop Publishing
xv) Bakery
xvi) Agarbati Stick Making
xvii) Cane and Bamboo Work
xviii) Knitting
xix) Handloom
xx) Fruit Processing (home Scale)
xxi) Spices Processing (Home Scale)
xxii) Tea Processing (Home Scale)
xxiii) Compressed Stabilised Earth Block Making
(A ram leh a bial dinhmun enin heng trade/activities bak a dang pawh hi siam belh zel theih a ni ang.)
He Subsidiary Trade/activites hian chhungkaw tin sum lakluh a belh chhah dawn a ni. Hei bakah hian
Mizo nunphung mil a chhungkaw tin intodelh tumna siam a ni.
Amaherawh chu sorkarin a beisei ang tak chuan a hlawhtling tluan tling lova. A chhan hrang hrang a awm
a; chung zinga pakhat chu a department changtu hrang hrangte zingah Co-ordination a awm \ha tawk lo
niin hriat a ni a.
Chumi avang tak chuan NLUP hi Department pakhatin khaikhawm tawh lovin Boardin
khaikhawm ta zawk sela, chumi Board hnuaiah chuan Department hrang hrang khan anmahni
trade/activites chan \heuh kha enkawl ta zawk sela, Department inkarah pawh hrisel leh hmasawn zawnga
inelna \ha zawk a siam thei ang a, NLUP pawh a hlawhtling zawk thei ang tih beisei a ni. Chumi chu
innghahna a hmangin tun Congress Ministry thar chuan NLUP Board pawh a hnuaia mi ang hian
thuneihna sang tak neiin a din ta a ni.
I. NLUP APEX BOARD ( STATE LEVEL ) :
Chairman : Chief Minister
Vice Chairman : MLA ( Sawrkar ruat )
Member Secretary : Chief Secretary, Govt. of Mizoram
Members :
1) All Ministers and Minister of States, Mizoram
2) All Parliamentary Secretaries, Mizoram
3) Vice Chairman, State Planning Board
4) Member Secretary, State Planning Board
5) Principal Secretary, Govt. of Mizoram, Agriculture Dept.
6) Commissioner.Secretary, Govt. of Mizoram, Information Technology.
7) Commissioner.Secretary, Govt. of Mizoram,
Land Revenue & Settlement.
8) Secretary, Govt. of Mizoram, Finance
9) Secretary, Govt. of Mizoram, UD & PA
10) Secretary, Govt. of Mizoram, Industries
11) Secretary, Govt. of Mizoram, A.H & Vety
12) Secretary, Govt. of Mizoram, Fisheries
13) Secretary, Govt. of Mizoram, Soil & Water Conservation
14) Secretary, Govt. of Mizoram, Sericulture
15) Secretary, Govt. of Mizoram, Horticulture
16) Prominent Citizens, Sawrkar ruatte.
Hemi hnuaiah hian NLUP Implementing Board din a ni bawk a, a hnuaia mi ang hian:
Chairman : Vice Chairman, NLUP Apex Board
Member Secretary : Officer not below the rank of Deputy Secretary to be
appointed by the Govt.
Members :
1) Chairman, Monitoring, Evaluation and Social Audit Cell.
2) Chairman, Marketing Cell.
Chairman : VCP.
Secretary : Board in a ruat tur.
Members : 1) VC member te.
2) Prominent citizens, DC in a ruatte.
(Chhan \ha tawk tak a awm chuan he Committee hi NLUP Board-in a tidanglamin a
\hiat thei ang.)
V. MONITORING LEH SOCIAL AUDIT CELL (STATE LEVEL):
NLUP hlawhtling taka a kal theih nan Monitoring and Social Audit Cell din a ni a.Anni
hian \ul an tih angin University leh NGOs etc. te an hnathawk tur hian an ruai thei ang. An hna thawh dan
tur chu bung dangah dah a ni. He Monitoring Cell hotute chu a hnuaia mi ang hi an ni.
Chairman : Sawrkar ruat tur.
Member Secretary : Sawrkar ruat tur.
Member : 3 aia tam lo Sawrkar ruat tur.
VI. MARKETING CELL
NLUP hmasa duh anga a hlawhtlin tawk lohna chu a hralhna lam ngaihtuahtu bik
Marketing Cell din a ni lova. Tung pawh a thar \ha hle naa a hralhna lamah harsatna a awm a. Hemi
avang tak hian NLUP tharah hi chuan thlai thar hralhna ngaihtuahtu tur Marketing Cell hi din ani ta a ni.
A hnathawh dan tur pawh bung dangah dah a ni. Marketing Cell hotu turte chu a hnuai a mi ang hi an ni.
Chairman : Sawrkar ruat tur.
Member Secretary : Sawrkar ruat tur.
Member : Mi 3 aia tam lo Sawrkar ruat tur.
BUNG 2-na
1.Tlangram lo neih, hlawk tawh lo, kumtina awm \hin (Wasteful Shifting Cultivation)tih
tawp.
2. Thingtlang lonei mite pual bik ram pek \heuh va, chumi chhunga eizawnna ngelnghet leh
hlawk zawk (Permanent means of livelihood) kawng hrang hrang- Agriculture, Industry
leh Animal Husbandry Sector hnuaiah te siam sak a, \anpuina leh kaihhruaina pek.
3. Buh leh bala intodelhna tura thar chhuah te ti pung tura ram remchang apiang a theih chin
chinah leilet (WRC) a siam.
4. NLUP Programme atana mimal ram pek bak zawng chu humhalh tlat a, ramngaw \ha
taka siam a, \hang leh thar zelte tana uluk taka vawnhim. Hei hian Mizoram hi sik leh sa
nuam zawk leh Sava leh nungchate tuallenna turin a rawn siam leh ang.
5. NLUP Programme a hlawhtlinna a\anga thil thar chhuah leh deh chhuah te hralh tura
ruahman sak leh ngaihtuah pui.
NEW LAND USE POLICY IN A HUAP MIPUI TE
Zirchiangtu : Mizoram Synod Social Front Committee 2012 Page 6
NLUP Zirchianna
(TARGET GROUP)
1. India khua leh tui dik tak, Mizoram mi, khua a cheng nghet.
2. Kum tin loneih ringa eizawng chhungkua
3. Lonei mi ni kher lo pawh eizawnna ngelnghet nei si lo, hnathawk thei si chhungkuate.
4. A lo berah kumkhat pum hlum tal chaw bel chhuang hranga indang tawh chhungkuate
5. Centrally Sponsored Scheme (CSS) hnuai emaw mi mala hma lakna kal mek, eizawnna
tlak tlinga siam tura chhunzawmna ( Convergence / gap filling ) atan hman ve theih a ni
ang.
ngeina tura hmalakna a ni. Tupawh an intiamkamna ang lova \anpuina a hman dik loh
chuan sorkarin a hnuaia mi ang hian an chungah hremna a lek kawh thei ang.
400 (Zali) pek turah a kum khatnaah 250 chauh pe ta se, a bak 150 chu a kum hnihnaah pek
leh mai tur a ni.
5. |anpuina hi tangkafai a sem a \ul chuan a khaw chhung VCP te, NLUP bik atana Committee
siam (eg.VDC) hotute hriatpuina leh hmuh lai ngeia sem tur a ni a. Heng mite hian a
hriatpuitu ah hming an ziak ang. |anpuina sum hi chengkhat pawh a bo thlau tur ani lova, a
pelhe a nih chuan a mawhphurtu chu ana thei ang ber a hrem tur a ni. A theihna chin chinah
Implementing Board/Apex Board member ten an enpui ve \hin ang.
6. |anpuina hi tangka/bungrua (Cash/kind) a pek chhuah \hin a ni ang . A remchang leh \ha zawk
dawn a nih chuan Bank hmangin Account siama chumi a dahluh mai danpawh ngaihtuaha
hman theih a ni ang. Hei hi chu a bial leh khua dinhmun a zirangaihtuah zel theih a ni ang a.
Board in \ul leh \ha a tih angina thupek a siam zel thei ang.
7. |anpuina pek chhuah chu sumfai emaw, bungrua leh hmanrua engpawh nise a dawngtute hnen
a\angin APR/Voucher lak thlap zel tur a ni, chu chu \ha taka a Deptt. in vawn \hat tur a ni. A
Xerox copy kha Implementing Board-ah thawn zel tur a ni.|anpuina dawngtu apiang hnenah
VIKAS PATRIKA (|anpuina dawnna Bu) pek chhuah vek tur a ni . He lehkhabu hi a
dawngtuin a kawl \ha ang a, eng hunah pawh NLUP hnuaia thawktu Officer leh Staff te hmuh
theih in a kawl ang a; He lehkhabuah hian \anpuina an dawnna chhan, a sum pek zat leh a ni,
thla leh kum ziah luh thlap tur a ni. A dawngtu leh a petu in hming an ziak thlap ang a,
hriatpuitu VC emaw midang ruat bik ten an hming an ziah hnan bawk ang.
8. |anpuina hmasa an hman \hat ang zelin a bang pawh pek chhunzawm tur an ni. A pekna chhan
ang taka hmang \ha duh lo hriat chhuahte chu \anpuina pek chhunzawm tawh lo tur an ni.
Chutih a hnekin tanpuina an lo dawn tawh sa pawh sorkarah an rul leh zawk tur a ni.
9. |anpuina reng reng a dawngtuten a hmanna tur dik takah an hmang ngei a ni tih hriat nan a
enkawltu Director ten kum tawp apiangin a form Annexture III angin Utilization
Certificate/Completion Certificate Chairman Implementing Board hnenah April thla
chhungin an thehlut ziah tur a ni.
phungbawmah sawm theih a ni. Hemi kawngah hian Kohhran tinte an pawimawhin an \angkai thei hle
dawn a; anni pawh a remchan dan angin sawm \hin tur an ni.
BUNG 3-na
Reseach atanga Trade hrang hrang a dawngtu ten an thlan dan leh an khua te
(Table in)
1 THINGDAWL 3 10
2 HORTOKI 6 20
3 HLIAPPUI 25 83
4 AIBAWK 8 27
5 TUIDAM 2 7
6 HUALTU 1 3
7 MAMIT 5 17
8 CHHINGCHIP 1 3
TOTAL 51 17
1 THINGDAWL 4 13
2 HORTOKI 4 13
3 THINGSULTHLIAH 3 10
4 AIBAWK 1 3
5 TUIDAM 4 13
6 KAWLKULH 1 3
7 HUALTU 2 7
8 MAMIT 10 33
9 CHHINGCHIP 2 7
TOTAL 31 10
1 THINGDAWL 2 7
2 HORTOKI 4 13
3 AIBAWK 1 3
4 TUIDAM 3 10
5 CHHINGCHIP 1 3
TOTAL 11 4
1 HORTOKI 5 17
TOTAL 5 17
1 THINGDAWL 3 10
2 HORTOKI 4 13
3 AIBAWK 1 3
4 TUIDAM 3 10
TOTAL 11 37
1 AIBAWK 1 3
2 MAMIT 4 13
TOTAL 5 17
1 HORTOKI 1 3
2 KAWLKULH 2 7
3 HUALTU 2 7
4 CHHINGCHHIP 3 10
TOTAL 8 27
1 THINGDAWL 1 3
2 THINGSULTHLIAH 1 3
3 AIBAWK 4 13
4 KAWLKULH 2 7
5 HUALTU 8 27
6 CHHINGCHHIP 14 47
TOTAL 30 10
1 HUALTU 6 20
2 CHHINGCHHIP 4 13
TOTAL 10 3
1 THINGDAWL 2 7
2 HORTOKI 4 23
3 HUALTU 2 7
TOTAL 8 27
1 THINGSULTHLIAH 3 10
2 TUIDAM 2 7
3 KAWLKULH 1 3
4 HUALTU 1 3
TOTAL 7 2
1 THINGSULTHLIAH 23 8
2 AIBAWK 6 20
3 TUIDAM 3 10
4 KAWLKULH 8 27
5 HUALTU 8 27
6 MAMIT 10 30
7 CHHINGCHHIP 1 3
TOTAL 59 20
1 THINGDAWL 2 7
2 KAWLKULH 15 50
TOTAL 17 6
1 THINGDAWL 7 23
2 AIBAWK 1 3
3 KAWLKULH 1 3
TOTAL 9 3
1 THINGDAWL 2 7
2 TUIDAM 5 17
TOTAL 7 2
1 THINGDAWL 3 10
2 TUIDAM 3 10
TOTAL 6 2
1 HORTOKI 1 3
2 AIBAWK 1 3
3 TUIDAM 3 10
TOTAL 5 2
1 TUIDAM 1 3
TOTAL 1 0.3
1 TUIDAM 1 3
TOTAL 1 0.3
1 AIBAWK 1 50
2 MAMIT 1 50
TOTAL 2 100
1 AIBAWK 1 3
TOTAL 1 0.3
1 AIBAWK 3 10
TOTAL 3 1
1 AIBAWK 1 3
TOTAL 1 0.3
1 HORTOKI 1 3
TOTAL 1 0.3
1 THINGDAWL 1 3
TOTAL 1 0.3
1 CHHINGCHHIP 3 10
TOTAL 3 1
1 CHHINGCHHIP 1 3
TOTAL 1 0.3
1 HLIAPPUI 5 17
TOTAL 5 2
TABLE 2.1 TRADE THLAN DAN- MAHNI DUHZAWNG TAK TLANG AWM ZAT:-
1 THINGDAWL 24 80
2 HORTOKI 27 90
3 THINGSULTHLIAH 20 67
4 HLIAPPUI 9 30
5 AIBAWK 20 67
6 TUIDAM 24 80
7 KAWLKULH 8 27
8 HUALTU 30 100
9 MAMIT 25 83
10 CHHINGCHHIP 25 83
TOTAL 212 71
1 THINGDAWL 6 20
2 HORTOKI 3 10
3 THINGSULTHLIAH 10 30
4 HLIAPPUI 21 70
5 AIBAWK 10 30
6 TUIDAM 6 20
7 KAWLKULH 22 73
8 HUALTU - -
9 MAMIT 5 17
10 CHHINGCHHIP 5 17
TOTAL 88 29
1 THINGDAWL 22 73
2 HORTOKI 25 83
3 THINGSULTHLIAH 21 70
4 HLIAPPUI 26 83
5 AIBAWK 21 70
6 TUIDAM 28 93
7 KAWLKULH 24 80
8 HUALTU 27 90
9 MAMIT 27 90
10 CHHINGCHHIP 24 80
TOTAL 245 82
2 THINGSULTHLIAH 1 3
3 AIBAWK 1 3
TOTAL 3 1
TABLE 4.1 TRADE THLAN ATANGA HRALHNA (MARKET) A AWM INRING ZAT:-
2 HORTOKI 30 100
3 THINGSULTHLIAH 30 100
4 HLIAPPUI 30 100
5 AIBAWK 30 100
6 TUIDAM 30 100
7 KAWLKULH 29 97
8 HUALTU 30 100
9 MAMIT 30 100
10 CHHINGCHHIP 28 93
TOTAL 295 98
TABLE 4.2 TRADE THLAN ATANGA HRALHNA (MARKET) A AWM RING LO ZAT :-
2 KAWLKULH 1 3
3 CHHINGCHHIP 2 7
TOTAL 5 -
CHHINGCHHIP
THINGDAWL
KAWLKULH
HLIAPPUI
HORTOKI
HUALTU
TUIDAM
MAMIT
NO L cent
H
2 10000-19999 1 6 7 2.3
3 20000-29999 3 3 5 1 2 2 10 2 28 9.3
4 30000-39999 1 3 1 5 1.6
5 40000-49999 2 1 1 11 2 1 18 6
6 50000-59999 7 13 27 5 4 1 1 3 61 20.3
7 60000-69999 5 8 1 1 6 8 10 4 9 8 60 20
8 70000-79999 10 7 22 9 15 12 10 85 28.3
9 80000-89999 1 1 1 2 4 1 10 3.3
10 99999-100000 3 5 14 22 7.3
11 ABOVE 100000 1 1 2 0.6
TOTAL 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 300 100
TABLE 8: SUM DAWNBAK DAWN KIM THEIH INRING LEH RING LEM LO AWM ZAT:-
SL NO KHUA DAWN KIM RING Per cent DAWN KIM RING LO Per cent
1 THINGDAWL 29 97 1 3
2 HORTOKI 30 100 -
3 THINGSULTHLIAH 29 97 1 3
4 HLIAPPUI 27 90 3 10
5 AIBAWK 29 97 1 3
6 TUIDAM 30 100 0
7 KAWLKULH 28 93 3 10
8 HUALTU 26 87 4 13
9 MAMIT 29 97 1 3
10 CHHINGCHHIP 28 93 -
TOTAL 285 95 12
TABLE 9: NLUP SEM THUAH PARTY INDUHSAK BIKNA A AWM HRIA LEH HRE LO
AWM ZAT:-
TABLE 10: POLITICAL PARTY A INZIAK LUT LEH LUT LO AWM ZAT:-
3 THINGSULTHLIAH 26 87 4 13
4 HLIAPPUI 26 87 4 13
5 AIBAWK 23 77 7 23
6 TUIDAM 27 90 3 10
7 KAWLKULH 30 100 - -
8 HUALTU 30 100 - -
9 MAMIT 28 94 2 6
10 CHHINGCHHIP 28 94 2 6
TOTAL 269 31 300
1 THINGDAWL 24 80
2 HORTOKI 27 90
3 THINGSULTHLIAH 25 83
4 HLIAPPUI 25 83
5 AIBAWK 22 73
6 TUIDAM 27 90
7 KAWLKULH 30 100
8 HUALTU 30 100
9 MAMIT 28 93
10 CHHINGCHHIP 28 93
TOTAL 266 87
1 THINGDAWL - -
2 HORTOKI - -
3 THINGSULTHLIAH 1 3
4 HLIAPPUI - -
5 AIBAWK - -
6 TUIDAM - -
7 KAWLKULH - -
8 HUALTU - -
9 MAMIT - -
10 CHHINGCHHIP - -
TOTAL 1 -
TABLE 11.2 POLITICAL PARTY MPC A INZIAK LUT ZAT:-
1 THINGDAWL - -
2 HORTOKI - -
3 THINGSULTHLIAH - -
4 HLIAPPUI 1 3
5 AIBAWK 1 3
6 TUIDAM - -
7 KAWLKULH - -
8 HUALTU - -
9 MAMIT - -
10 CHHINGCHHIP - -
TOTAL 2 0.7
5 AIBAWK 29 97 1 3
6 TUIDAM 30 100
7 KAWLKULH 28 93 2 7
8 HUALTU 29 97 1 3
9 MAMIT 30 100
10 CHHINGCHHIP 30 100
TOTAL 295 98 5 2
TABLE14 NLUP HIAN KAN RILRU A SIAMTHA TITU LEH A TICHHIA TI TU AWM ZAT:
TABLE 15 NLUP SEMMTUTE HIAN THIL PHUT LET AN NEI TI LEH TI LO AWM ZAT:-
9 MAMIT 30 100
10 CHHINGCHHIP 30 100
TOTAL 6 2 294 98
TABLE 16 LINE DEPATTMENT IN MIN VIL THA TI TU LEH VIL THA LO TI TU AWM
ZAT:
TABLE 17 KHAW TINA CHHANGTU ZINGA MIPA LEH HMEICHHIA AWM ZAT:-
1 THINGDAWL - -
2 HORTOKI - -
3 THINGSULTHLIAH - -
4 HLIAPPUI - -
5 AIBAWK - -
6 TUIDAM 1 3
7 KAWLKULH - -
8 HUALTU - -
9 MAMIT - -
10 CHHINGCHHIP - -
TOTAL 1 0.3
2 HORTOKI
3 THINGSULTHLIAH 2 7
4 HLIAPPUI
5 AIBAWK 1 3
6 TUIDAM
7 KAWLKULH
8 HUALTU
9 MAMIT
10 CHHINGCHHIP
TOTAL 4 1.33
2 HORTOKI 3 10
3 THINGSULTHLIAH 4 13
4 HLIAPPUI 7 23
5 AIBAWK 10 33
6 TUIDAM 8 26
7 KAWLKULH 5 16
8 HUALTU 9 30
9 MAMIT 4 13
10 CHHINGCHHIP 7 23
TOTAL 58 19
TABLE 18.4 KUM 41-50 INKAR AWM ZAT:
1 THINGDAWL 7 23
2 HORTOKI 11 36
3 THINGSULTHLIAH 10 33
4 HLIAPPUI 4 13
5 AIBAWK 7 23
6 TUIDAM 8 26
7 KAWLKULH 5 16
8 HUALTU 9 30
9 MAMIT 4 13
10 CHHINGCHHIP 7 23
TOTAL 72 24
1 THINGDAWL 16 53
2 HORTOKI 8 26
3 THINGSULTHLIAH 8 26
4 HLIAPPUI 6 20
5 AIBAWK 3 10
6 TUIDAM 3 10
7 KAWLKULH 4 13
8 HUALTU 6 20
9 MAMIT 16 53
10 CHHINGCHHIP 8 26
TOTAL 78 26
TABLE 18.6 KUM 60 CHUNGLAM AWM ZAT:-
1 THINGDAWL 3 10
2 HORTOKI 8 26
3 THINGSULTHLIAH 6 20
4 HLIAPPUI 13 43
5 AIBAWK 9 30
6 TUIDAM 10 33
7 KAWLKULH 14 46
8 HUALTU 10 33
9 MAMIT 5 16
10 CHHINGCHHIP 9 30
TOTAL 87 29
Bung 3 NA
1.New Land Use Policy (NLUP) a Research kan neih atanga a lan dan chuan chhungkaw hrang hrang
trade an thlan dan chu hetiang hi a ni :-
TABLE 1:
12 SERTHLUM HUAN 59 20
14 HMUNPHIAH HUAN 9 3
20 INDUSTRIES 2 0.6
22 PHOTOGRAPHY 3 1
26 COFFEE HUAN 3 1
27 CARPET SIAM 1 0.3
Serthlum Huan thlang hi an tam ber a,chhungkua 59/300 in an thlang a,hei hi a pumpuiah za
zelah 19.6% a tling pha a ni. Heng chhungkua 59 atang hian Thingsulthliah khua an tam bera 23/59 lai an
tling a ni,Chhingchhip atangin 1/59 an awm a,an tlem ber a ni.
Bawng Vulh thlangtu chhungkua hi 51/300 an awm a,hemi atang hian chhungkua 25/51 hi
Hliappui Khua mite an ni.
2. Chhungtin ten Trade an thlan hi an duhzawng tak thlang an awm lain Sawrkarin a thlansak pawh an
awm a,chung an trade thlan dan chu hetiang hi a ni:-
TABLE 2:
Heng chhungkaw tinten trade an thlan hi a tam zawk chu mahni duhzawng tak thlang an ni
a,amaherawhchu remchan zawkna avangin hotuten an thlansak ta pawh an awm a,mahni duhzawng tak
thlang hi chhungkua 212/300 (70.6%) an ni a, sawrkar emaw a mawhphurtuten an thlansak hi chhungkua
88/300 (29.3%) an awm ve thung a ni.
3. NLUP hi hlawhtlinpui theih ring an awm laiin ring lem lo pawm an awm a,chhung an ngaihdan chu
hetiang hi a ni:-
TABLE 3:
3 BEISEINA NEI 51 17
Trade an thlan tawh hi a tam zawk chuan hlawhtlinpui theih an inring a,chung zingah chuan
245/300 ( 81.6%) in hlawhtlinpui an in beisei a,a bak chhungkaw 4/300 (1.3 %) in hlawhtlinpui an inring
lem lo a ni. Heng bakah hian hma la mek zel, beiseina nei hi 51/300 (17%) an awm bawk a ni.
4. Trade an thlan atanga a tihralna ( Market) a awm ring leh ring lo awm zat chu hetiang hi a ni:-
TABLE 4:
Chhungkaw tin ten an Trade thlan atanga hralh chhuahna (Market) a awm ring hi chhungkua
295/300 ( 98.3%) an ni a,chhungkua 5/300 (1.6%) erawh hi chuan hralh chhuahna a awm an ring lem lo a
ni.
TABLE 5:
3 20000-29999 28 9.33
4 30000-39999 5 1.7
5 40000-49999 18 6
6 50000-59999 61 20.33
7 60000-69999 60 20
8 70000-79999 85 28.33
9 80000-89999 10 3.33
10 90000-100000 22 7.33
Dawngkim tawh hi mi 7/300 an awm a,Aibawk atangin mi 3/7 an ni a,Chhingchip atangin mi 2/7
in an dawng kim a,Kawlkulh atangin mi 1/7 in a dawngkim a,Thingsulthliah atangin mi 1/7 in a dawng
kim tawh bawk a ni.
6. Sum dawn tawh atanga hma la thei leh leh hma la lo awm zat chu hetiang hi ani:-
TABLE 6:
7. Hma la la hian sum chu a dawng tawh a,amaherawh chu Research kan neih lai hian a la hlimchhawn
deuh avanga hma la la tan lo niin a lang
8. NLUP sum dawn bak la awm hi dawn kim theih inring leh ring lem lo awm zat chu:-
TABLE 7:
NLUP sum dawn kim thieh inring hi mi 285/300(95%) an awm a,dawn kim inbeisei lem lo hi mi 12/300
(4.8%) an awm bawk a ni.
9. NLUP sem chungchanga Political Party induhsak bikna a awm hria leh hre lo awm zat chu :-
TABLE 8:
NLUP sem thuah hian Party induhsak bikna a awm tih hria hi mi 79/300 (26.3%) an ni a,a awm lem loa
hria hi mi 221/300 (73.6%) an awm a ni.
10. Political Party a inziaklut zat leh ziak lut lo awm zat zat chu:-
TABLE 9:
11. Political Party a inziak lut zat hrang hrangte chu:-TABLE 10:
12. NLUP Policy tha ti leh ti lo awm zat chu hetiang hi a ni:-
TABLE 11:
NLUP hi Research kan neiha kan kal naah hian tha an ti vek a,chhungkua 300/300 in tha an ti a ni.
13. Kut hnathawktute tan dinchhuahpui tham a nih ring leh ring lo awm zat chu hetiang hi a ni:-
TABLE 12:
14. NLUP hian kan rilru a siam tha tih leh kan rilru a tichhia tit u awm zat chu hetiang hi ani:-
TABLE 13:
15. NLUP semtu (Line Department) te hian thil phut let (thamna) an nei ti tu leh an nei lo ti tu awm zat
chu:-
TABLE 14:
TABLE 15:
17. Trade an thlan hi tu leh fate tan chhenfakawm a nih ring leh ring lem lo awm zat chu hetiang hi a ni:-
TABLE 16:
BUNG 4 na
(Research analysis)
Research kan neih atangin mi 227/300 (75.6%) hi mipa an ni a,mi 73/300 (24.3%) hi hmeichhia an ni.
Mipa tamna ber khua hi Chhingchhip khua an ni a,28 an awm a,mipa tlemna ber hi Thingsulthiah khua
niin 19 an awm a ni. Hmeichhia tamna ber hi Thingsulthliah khua niin 11 an awm a, tlemna ber chu
Chhingchhip niin 2 chauh an awm a ni.
Kum 60 chung lam hi an tam ber a, mi 87/300 an ni a,chu chu za zelah 29% a ni a,kum 18 leh 21 inkar
tlem berin 1/300 (0.3%) chauh a awm a,Tuidam khua atangin a ni a. Tin kum 18 hnuai lam atang hian
Trade thlang an awm lo bawk ani.
Eizawnna mumal tak nei hi an awm tam lo hle a, a tam ber chu lo neiha eizawng an ni, chhungkua
200/300 (66.6%) lai hi lo nei mi an ni a. Tin eizawnna mumal nei lo (Unemployed) hi mi 4/300 (1.3%) an
awm bawk a. Mi hnuaia inhlawh (Paid employee) hi mi 2/300 (0.6%) an awm a. Thil danga eizawng Eg:
Dawr nghak,Puanthui,etc. hi 94/300 (31.3%) an awm bawk a ni. Research kan neihnaa NLUP dawng
tawhte zingah hian Sawrkar hnathawk (Govt. Servant) leh Zirlai (Student) hi an awm lo bawk a ni.
1. New Land Use Policy (NLUP) a Research kan neih atanga a lan dan chuan chhungkaw hrang
hrang trade an thlan dan chu hetiang hi a ni :-
Serthlum Huan thlang hi an tam ber a,chhungkua 59/300 in an thlang a,hei hi a pumpuiah za
zelah 19.6% a tling pha a ni. Heng chhungkua 59 atang hian Thingsulthliah khua an tam bera
23/59 lai an tling a ni,Chhingchhip atangin 1/59 an awm a,an tlem ber a ni.
Bawng Vulh thlangtu chhungkua hi 51/300 an awm a, hemi atang hian chhungkua 25/51 hi
Hliappui Khua mite an ni.
Vawk Vulh thlang hi chhungkua 31/300 an awm a,heng atang hian Mamit Khuaah thlangtu tam
berin chungkua 10/31 in an thlang a ni.
WRC-II (Terrace) thlangtu hi chhungkua 30/300 an awm a ,Chhingchhipah chhungkua 14/30
awmin an tam ber a ni.
Mau Huan thlangtu hi chhungkua 17/300 an awm a,chung zing atang chuan15/17 hi Kawlkulh
khua atangin an ni a, Thingdawl atangin Chhugnkaw 2 an awm a,Mau Huan thlangtu hi Research
kan neihna khua atang hian khaw 2 chauh hian an thlang a ni.
Sangha Khawi leh Ar vulh thlangtute hi chhungkua 11/300 ve ve an ni a, Sangha khawi thlangtu
te hi Thingdawl atangin 2/11,Aibawk atangin 1/11 Tuidam atangin 3/11 leh Chhingchhip atangin
1/11 an ni a. Ar Vulh thlangtute hi Thingdawl atangin 3/11,Hortoki atangin 4/11,Tuidam atangin
3/11 leh Aibawk atangin 1/11 te an ni.
Lakhuihthei Huan thlangtu hi chhungkua 10/300 an awm a,heng atang hian chhungkua 6/10 hi
Hualtu atangin an ni a,Chhingchhip atangin 4/10 an awm bawk a ni.
Hmunphiah Huan thlangtu hi Chhungkua 9/300 an awm a,heng atang hian chhungkua 7/9 hi
Thingdawl atangin an ni a,Aibawk leh Kawlkulh atangin 1/9 ve ve an awm bawk a ni.
WRC-I (Lei let) leh Fu Huan thlangtu hi chhungkua 8/300 ve ve an awm a,WRC-I thlangtu hi
khaw4/300 atangin an awm a,Fu Huan thlangtu hi khaw 3/300 an awm a ni.
Kuhva Huan thlangtu hi chhungkua 7/300 an awm a,chutiang bawkin Carpentry thlang hi 7/300
an awm a,Carpentry thlang hi an za vai hian an lo neih tawh sa,an lo kalpui mek a nih avanga
thlang vek an ni.
Oil Palm huan thlangtute hi chhungkua 6/300 an awm a,Thingdawl atangin 3/6 leh Tuidam
atangin 3/6 te an ni.
Sial Vulh,Pettytrade,Tuikhuah Siam leh Tailoring Dawr thlangtute hi chhungkua 5/300 theuh an
ni.
Coffee Huan thlangtu leh Photography thlangtu chhungkua hi 3/300 ve ve an awm a.Coffee Huan
thlangtu hi Chhingchhip mite an ni a,photography thlangtu hi Aibawk khua atangin an ni
a,Research kan neihna hmun dangah thlang an awm vel lo a ni.
Industry hnuaiah hian Electronic leh Automibile Work thlang hi Mamit atangin 1/300 leh Tuidam
atangin 1/300 an awm a ni.
Heng bakah hian Chhang Urna Dawr (Bakery),Electronic Repairing Center,Thirden Dawr,
Aloevera Huan,Rubber Huan,Chow siamna khawl leh Carpet Siamna Khawl thlangtu hi khaw
thenkhatah chhungkua 1 zel an awm bawk a ni. Heng zing atang hian Chow Siamna khawl
thlangtute,Electronic Repairing thlangtute,Thirden Dawr siamtute leh Carpet Siamna dawr neitute
hi sumdawnna an lo kalpui tawh sa anih avanga thlang niin an sawi.
2. Heng chhungkaw tin ten trade an thlan hi a tam zawk chu mahni duhzawng tak thlang an ni
a,amamerawhchu remchan zawkna avangin hotuten an thlansak ta pawh an awm ani. Mahni
duhzawng tak trade thlang hi chhungkua 212/300 (70.6%) an ni a, sawrkar emaw a
mawhphurtuten an thlansak hi chhungkua 88/300 (29.3%) an awm ve thung a ni. Sawrkar in a
thlansak tamna ber khua chu Hliappui khua a ni a,a chhan chu he khuaah hian Sawrkar in
Bawng leh Sial chauh thlang tura an duan lawk avang niin an sawi.
3. Trade an thlan tawh hi a tam zawk chuan hlawhtlinpui theih an inring a, chung zingah chuan
245/300 ( 81.6%) in hlawhtlinpui an in beisei a,a bak chhungkaw 4/300 (1.3 %) in hlawhtlinpui
an inring lem lo a ni. Heng bakah hian hma la mek zel, beiseina nei hi 51/300 (17%) an awm
bawk a ni. Hlawhtlinpui in ring lo hi Thingdawl, Thingsul leh Aibawk atangin chhungkua 1 theuh
an ni a, an in beisei loh chhan bera nia an sawi chu Sum an la dawn that tawk loh avangte leh Ran
hrisel loan dawn avangte niin an sawi.
4. Chhungkaw tin ten an Trade thlan atanga hralh chhuahna (Market) a awm ring hi chhungkua
295/300 ( 98.3%) an ni a, chhungkua 5/300 (1.6%) erawh hi chuan hralh chhuahna a awm an ring
lem lo a ni. Hralhna a awm beisei lo hi Thingdawl,Kawlkulh leh Chhingchhip atangin an ni a,a
chhan ber nia an sawi chu sum duh khawp an la hmuh loh avangte, ran leh thlai hrisel that loh
avangin duh angin hma an la thei lo niin an sawi. Hetah hian an chuanlam siam leh an zawhna
chhan dan hi a in mil lo a tih theih ang em?
5. NLUP sum dawn tawh zat hi a in ang lo hlawm hle a,dawng kim tawh an awm laiin a tam zawk la
dawng lo emaw la dawng kim lo an ni a,an pawisa hmuh dan tlangpui chu hetiang hi a ni:-
1) ` 10000 la dawng pha lo hi chhungkua 7/300 an awm a.
2) ` 10000 - 19999 inkar dawng hi mi 7/300 an awm a
3) ` 20000 - 29999 inkar dawng hi mi 28/300 an awm a.
4) ` 30000 - 39999 inkar dawng hi 5/300 an awm a.
5) ` 40000 - 49999 inkar dawng hi 18/300 an awm a.
6) ` 50000 - 59999 inkar dawng hi 61/300 an awm a
7) ` 60000 - 69999 inkar dawng hi 60/300 an awm a
8) ` 70000 - 79999 inkar dawng hi 85/300 an awm a
9) ` 80000 - 89999 inkar dawng hi mi 10/300 an awm a
10) ` 90000 - 100000 inkar dawng hi mi 22/300 an awm a
11) ` 100000 chung lam dawng hi mi 2/300 an awm a ni.
Dawngkim tawh hi mi 7/300 an awm a, Aibawk atangin mi 3/7 an ni a, Photography thlang vek
an ni a. Chhingchip atangin mi 2/7 in WRC-II (Terrace) thlang ten an dawng kim a, Kawlkulh
atangin 1/7 WRC-I (Leilet) thlangin a dawngkim a,Thingsulthliah atangin WRC-II thlangin a
dawng kim tawh bawk a ni. Sum dawng tam ber hian Rs.1,30,000 a dawng a,Thingsulthliah khua
atangin an ni a,tin a dawng tlem ber hian Rs.6,000 dawngin Hliappui Khua ami a ni a,Bawng vulh
thlang tu niin Political Party a inziah luhna a nei lo bawk niin an sawi.
6. Sum dawn tawh atang hian chhungkua 1/300 in hma an la la lova, a bak zawng chhungkua
299/300 hian hma an lo tawh a ni. Hma lak tawh dan chen hi a inang lo hle a,a then hralh chhuak
tawh an awm lain thenkhat erawh bul tan chauh te an la ni a,amaherawh chu hralh chhuah theih
ngei tura hma lak erawh an tum niin an sawi.
7. Hma la la tan lo hi Chhingchhip khua atangin Lakhuihthei Huan thlang a ni a, Research kan neih
lai hian pawisa an dawng fel chiah a, hma an la la tan loa,bawhzui vat erawh an tum niin an sawi.
8. NLUP sum dawn kim thieh inring hi mi 285/300(95%) an awm a,dawn kim inbeisei lem lo hi mi
12/300 (4.8%) an awm bawk a ni. Hortoki leh Tuidam khua mite hian dawn kim thei an in ring
vek a, Hualtu atangin dawn kim inring lo hi an tam ber a, chhungkaw 4 (1.3%) an awm a ni.
9. NLUP sem thuah hian Party induhsak bikna a awm tih hria hi mi 79/300 (26.3%) an ni a, a awm
lem loa hria hi mi 221/300 (73.6%) an awm a ni. He zawhna zawh an nih lai hian an ngaihdan dik
takin min chhang niin a hriat a,induhsakna a awm nia hretu zingah hian MNF Party atangin mi 1
a awm a, a bak zawng mi 78 te hi INC Party atangin an ni.
10. NLUP dawng tawh zingah hian Political Party a inziak lut hi mi 269/300 (89.6%) an awm
a,inziak lut lem lo hi 31/300 (10.3%) an awm a ni. Kawlkulh leh Hualtu khua a mite hi Party a
inziak lut vek an ni a,heng inziak lut hi INC party a inziak lut vek niin an sawi.
11. Political Party a inziaklut atang hian INC member hi tam berin mi 266/300 (88.6%) an ni a. MNF
hi mi 1/300 ( 0.3%) leh MPC hi mi 2/300 (0.6%) an awm a ni. Party danga inziak lut hi Research
kan neihnaah hian an awm lo niin a lang.
12. NLUP hi Research kan neiha kan kal naah hian tha an ti vek a, chhungkua 300/300 in tha an ti a
ni.
13. NLUP hi kuthnathawktute tan dinchhuahpui tham a nih ring hi chhungkua 295/300 (98.3%) an
awm a, a bak mi 5/300 (1.6%) erawh hi chuan an inbeisei lem lo a ni. Heng dinchhuahpui ring
lote hi a tam zawk chu harsatna hrang hrang an tawh avangte an ni a, sum beisei ang an hmuh loh
avangte niin an sawi.
14. NLUP hian kan rilru a siam tha a, beiseina thar min pe ti tute hi chhungkua 274/300 (91.3%) an
awm a, kan rilru a ti chhia ti hi mi 26/300 (8.6%) an awm a ni. Heng rilru a tichhia ti tute hian
min ti thatchhia an ti a, tin sum hman dan kawngah eizawnna lam kawng ngaihtuah aia mahni
chakkhai lam nana hmang an awm niin an sawi a, hei hian nasa takin rilru a kaihruai tha lo niin
an sawi.
15. NLUP semtu-Line Department hian thil phut let an nei lem lo ti hi chhungkua 294/300 (98%) an
awm a, beisei let an nei ti hi chhungkua 6/300 ( 2%) an awm bawk. Heng beisei let an neihna
Line Deptt. chu hengte hi an ni:-
1)Horticulture Deptt. ( Serthlum leh Hmunphiah)
2) Agriculture Deptt. (WRC-II Terrace)
3) Vety Deptt. ( Bawng)
16. Line Department ten min vil tha ti tu himi 242/300 (80.6%) an awm a,min la tlawh ve lo ti tu hi
58/300 (19.4%) an awm a, heng la tlawh ve lo Deptt. te chu:-
1. Horticulture Deptt.
2. Agriculture Deptt.
3. Vety Deptt.
4. Industry Deptt.
17. NLUP dawngtute hian an trade thlan hi tu leh fate tan chhenfakawm/ro tling anih ring hi mi
290/300 (96.6%) an awm a, ring lem lo hi mi 9/300 ( 3%) an awm bawk a ni. Sum dawn tawh
atanga hma la tha nia insawi te hian a tlangpuiin an trade thlan hi chhenfakawm a nih an beisei,
chhunzawm zel tlakah an ngai niin an sawi. Tin ngaihdan sawi tur nei lem lo mi 1/300 (0.3%) a
awm bawk a ni.
BUNG 5 na
Lo hal emaw tlangram lo neih hi hmanlai atanga kan lo chin tawh a ni a,eizawnna leh eihmuhna
bera kan lo hman thin a ni a. Amaherawhchu Mizoramah mihring kan lo pung zel a,chu chuan kan leilung
hman dan kawng tam takin min thlak danglam sak a,leilung thatna pawh nasa takin a luang ral a, tin kan
thlai thar chhuah pawh a hrisel zo tawh lo a. Amaherawh chu eizawnna emaw intunnunna tur dang nei ta
si lo chu kawng ngai bawk zawhin Lo kan hal leh mai thin a. Hei hi kan sawrkar pawhin hria in
programme tha tak “New Land Use Policy” tih chu a rawn duang chhuak a, hei hian a tum ber chu kan
Lo/Huan neih dan min thlaksak a,tlangram lo neih/Lo kan hal thin te ti tawp a, Lo neih dan hlawk zawk
leh daih rei tur zawk kawng hawn chu a tum ber a ni. Hemi hnuaiah hian lo neih chauh ni lo ran vulha
eizawnna tha zawk ngaihtuahte, industry lama eizawnnate leh thil dang te pawh a huam tel thei awm e.
Tichuan NLUP ina a tum ber chu kan tlangram lo neih dan te thlaka lo neih dan ngialnghet zawk,
daih rei tur zawk leh hlawk zawk ngaihtuah a ni a. He NLUP thil tum hi Research kan neihnaah hian a
hlawhtlinna kan hmu nasa hle a. Chhungkaw tam tak taima tak takin eizawnna thar hlawk zawk leh nghet
zawk an hmuh phah a. Research kan neih atanga a lan dan chuan (Table 3) chhungkua 300 atangin
chhungkua 299 in hma an la thei tawh a,tin heng hma la thei atang hian chhungkua 245 in hlawhtlinpui an
in beisei a,tin hlawhtlin tuma beiseina nei hi chhungkua 51 an awm bawk a, hlawhtlinpui in beisei lem lo
hi chhungkua 4 an awm thung ani. Heng hlawhtlinpui in beisei lem lo te hi a chhan tam tak awm thei a,
sum dawn that loh vang pawh a ni thei a. Research kan neih atang chuan sum dawnkim inbeisei hi
chhungkua 300 atangin chhungkua 285 lai an awm a,dawn kim inring lem lo hi chhungkua 12 an awm ve
thung a. Heng sum dawm kim an beisei loh vang pawh hian an trade thlan hi hlawhtlinpui an beisei lo a ni
thei ang em?
Tin trade an thlan atang hian a hralhna (market) a awm theih beisei hi chhungkua 300 atangin
295 (98.3%) lai an awm a,hralh chhuahna a awm ring lem lo hi chhungkua 5 an awm bawk a (Table 4),
hei hi a chhan nia lang chu sum dawn kim an in beisei loh avanga an trade thlan hi hlawhtling lo tura an
ngaih avanga hralhchhuahna pawh hi in beisei lem lo niin a lang. Heng sum dawn kim in beisei lem lo te
hi chhungkua 300 atangin mi 12 (4%) lai an awm a,heng an inbeisei loh chhan hi Line Department ten
beisei let an neih vang a ni thei ang em tih hi zawhna lian tak mai a ni a. research kan neih atang hian
(Table 14) chhungkua 300 atang hian 6 (2%) lai hian Line Department ten beisei let an nei an ti tlat mai a.
Hetia Line Department ten beisei an nei a nih chuan sum dawn kim chu a beiseiawm loh reng a. Heng
avang hian an trade thlan pawh hi hralh chhuahna awm turah an in beisei ngam lo a tih theih
a,hlawhtlinpui inring lo pawh an awm phah niin a lang a. Mi rethei pawisa an beisei hi kan sawrkar
hnathawkte dinhmun a lang thei ang em? Mirethei zawk te dinchhuah na policy ah hian sawrkar
hnathawk mahni hmasial leh mahni hlawh kham lo tlat te hi an hna an tlin lo tiin ban mai an tha em?
Chhung tin ten Trade an thlan dawn reng rengin mi thiam zawk te kaihhruaina hnuaiah an thlang
tur a ni tih hi NLUP Programme duangtute beisei dan chu a ni a. Amaherawhchu a tam zawkah chuan a la
hlawhtling lo niin a hriat theih a,a chhan tam zawkah chuan an trade thlan hi anmahni duhzawng tak
thlang an awm tam zawk vang a ni thei ang em?. Research kan neihnaah hian chhungkua 300 atangin
212(70.6%) te hian an mahni duhzawng tak trade hi an thlang a,hemi atanga a lan dan chuan mithiamten
an enpuia,an thlansak ai chuan mahni tha tih zawng tak thlang an tam zawk niin a lang 1. Tin, thenkhat
erawh chu eizawnna an lo kalpui tawh sa a nih avanga thlang chhunzawm ta pawh an awm nuala, heng
avang hian kaihhruaina hranpa emaw zirtirna mumal em em pawh la lova trade thlanga hma la ta mai hi a
tam zawk niin a lang.
NLUP Programme ina a duan, thlai hralh chhuahna a lo that zawk theihna tura hma a lakna
zingah ‘One Crop One Village Concept’ tih hi Research kan neihnaah hian hmuh tur a awm hrih lo niin a
lang a2. Hei hian a tum ber chu Khaw thenkhatah thlai that duhna bik a awm thin a, chungah chuan kut
hnathawktuten hlawk zawk leh daihzai zawka sumdawnna an kalpui theihna turin khaw khatin thlai chi
hrang thlang lovin chhung tinin thlai chi khat thlang sela,thlai tam tham tak, buaipui tham khawpa tam an
thar anga, chu an thar chhuah tih ralna tur chu a mawhphur tu ten an buaipui tura ruahmanna hi siam a ni
a.Chumi atanga an hmalakna a zirin an hlawhtlin leh hlawhtlin loh enchhinna tura he thil hi ruahman a ni.
He ruahmanna hi a la hlawhtling lo nia a lanna chhan chu khaw hrang hrang trade an thlan dan han en
hian khaw pakhatah ringawt pawh trade hrang hrang thlang an awm thin a, SL No. 1 Table 1 a kan hmuh
atang ringawt pawh hian khaw pakhatah trade chi hrang hrang thlang an awm tlat mai a,entirnan
Thingdawl khua atang ringawt pawh hian Trade chi hrang 11 an thlang a,Aibawk atangin trade chi hrang
13 an thlang bawk a,hei hian an ruahmanna chu a hlawhtling lo niin a hriat theih a. Chu bakah tarlan tawh
angin mahni duhzawng tak trade thlang hi chhungkua 300 atangin mi 212 (70.6%) an ni a,heng an
duhzawng tak an thlan avang hian ruahmanna anga trade mumal tak thlan tir ai chuan mahni duh dan
anga sawrkar lamin an thlan tir ta hi an tam zawk niin a lang.
Research kan neihna chhungkua 300 atang hian 295 ( 98.3%) hian he NLUP policy hi
kuthnathawktute tan din chhuahpui tham a nih an ring a, ring lem lo hi mi 5 (1.6%) an awm bawk a
(Table 12). Heng dinchhuahpui tham a nih beisei hi sum dawn tawh atanga hma la thei mi 299 (99.6%)
atang hian an nih a rinawm a,hma an lo lak that avang hian an trade thlan hi rotling a nih an beisei niin a
lang a. Tin Tu leh Fate tan rotling a nih beisei pawh hi mi 290 (80.6%) an awm bawk a (Table 16). Heng
hi sawi tak ang hian NLUP sum an dawn atanga hma an lak that avanga kuthnathawktute tan
dinchhuahpui tham a nih beisei te an nih a rinawm a,tin tu leh fate tan dinchhuahpui tham a nih pawh hi
hma la thate, chhungkua 300 atangin mi 299 atang hian an nih a rinawm. Tin NLUP sem hian kan rilru a
tichhia ti tu hi mi 26 (8.6%) an awm bawk a. Hetia kan rilru a tichhia an tih avanga dinchhuahpui pawh hi
in beisei lo an nih theihna lai a awm a ni.Hetiang ang mi an awm hi a vanduaithlak hle a, tanpuina
dawngtu te hi tun chinah chuan counseling leh career awareness pek hmasak an tha ang em?
1
Refer to Table 2
2
NLUP hna thawh dan tur ruahmanna:6 - refer to page 11
Zirchiangtu : Mizoram Synod Social Front Committee 2012 Page 44
NLUP Zirchianna
NLUP sem hian rilru a siam tha a,beiseina thar min siam tit u hi mi 300 atangin mi 274
(91.3%) an awm a,tin kan rilru a tichhia a,kawng tha loah min hruai tit u hi mi 26 (8.6%) an awm bawk
a(Table 13). Heng rilru a tichhia ti tu te hian an trade thlan hi hlawhtlinpui an in beisei loh vang a ni thei
ang em tih I zawhna awm thei a ni a,a chhan chu mi 300 atangin mi 4 (1.3%) hian hlawhtlinpui an in
beisei lem lo a. Tin NLUP sum dawn kim in beisei tawh lem lo hi chhungkua 12(4%) an awm bawk
a,hetia sum dawn kim an in beisei tawh loh avang hian beidawnnaah a hruai a ni thei ang em? Tin Party
induhsakna a awm ti tu hi mi 300 atangin mi 79 (26.3%) an awm bawk a. Heng induhskna a awm nia an
rin avang hian an rilru pawh nasa takin a tha lo zawngin akaihruai thei niin a lang. Rilru a siam tha titu te
hian beiseina nei a an ngaihdan tarlang an nih hmel a,a chhan chu mi 300 atangin mi 245 (81.6%) hian an
trade thlan hi hlawhtlinpui an inbeisei a,tin trade an thlan hi rotling a nih ringa,tu leh fate tan
chhenfakawm a nih beisei hi chhungkua 290 ( 96.6%) an awm bawk a. Heng avang hian an trade thlan hi
chhunzawm zel tlakah ngaiin an rilru pawh a siam tha niin a lang.
NLUP sum sem thu hlaah hian party induhsakna a awm lo titu hi mi 300 atangin 221 (73.6%) an
ni a, Party induhsakna a awm titu hi mi 79 (26.3%) lai an tling bawk a. Research kan neihna mi 300
atang hian mi 269 ( 10.3%) hi Political party a inziaklut an ni a,31 erawh hi chu inziaklut lem lo an ni a.
Hemi atanga a lan dan chuan party a inziaklut mi 269 atang pawh hian party induhsakna a awm titu hi mi
enge maw zat chu an awm niin a lang a. Tin heng party a inziaklut mi 269 atang hian INC party hi mi 266
an awm a,MNF hi mi 1 leh MPC hi mi 2 an awm bawk a. Party a inziahluh dan ngaihtuah chuan a tam ber
chu INC hi an ni a,Chuvang chuan Party induhsakna a awm titu mi 300 atanga mi 79 (26.3%) te ngaihdan
hi a dik theihna lai a awm ang em?
NLUP ram neih chungchangah hian NLUP Manual 2009 (Approved by Government of
MizoramVide Letter No.G.28014/21/2009-AGR of 14th September 2009) in a lo sawi danin NLUP ram
hi zau khat (Compact area) ni thei se tih a ni a. An len loh pawhin insiam tlan nise tih a ni a. Research
kan neihnaah hi chuan a tam zawk hi chuan mahni huan leh lo neih saa NLUP trade hi kalpui ta mai hi a
tam zawk an ni a,hemi ah hian chhungkua 300 atangin 212 (70.6%) te hi mahni duhzawng tak thlang an
nih angin mahnia lo emaw huan nei sa an nih avanga thlang niin a lang. Ram,Huan leh lo insiam rem leh
in pek chungchang chu Land Revenue leh Villange Council (VC) te hma lakna hnuaiah kalpui a ni.
NLUP hi kalpui zel a nih dawn chuan Marketing Oriented leh a dawngtu ten midangte entawn
tlak ngeia hma an lak theih nan Line Department leh a mawhphurtuten tun ai hian vil vang tha se a
duhawm hle a. Tin chutih rual chuan a mipuite hnenah pawh rinawmna leh taihmakna tha an neih theih
nan zirtirna tha lehzual kalpuia pek nise a duhawm hle.
Marketing lam ruahmanna mumal a awm tha lo niin a lang. Nakin lawka mipui beidawnna siamtu
tur a ni. Hei hi awmze neia kalpui a tha hle mai. Department leh Agency awmsa Trade & Commerce leh
MAMCO angte marketing channel-a dahluh an ni lo hi a chhan hriatthiam a har hle mai.
Village level implementing Committee hi hna thawk thei a ruahman a ni em? Eng chen nge hman
tangkai an nih? Sawrkar hian a hmang tangkai a nih loh chuan hman tangkai dan kawng zawn ni se. Hei
hi khaw mipuite hmasawnna kawnga tihchakna (empowerment) a ni dawn a ni.
Source:-