ChÆ°Æ¡ng 3

SỨC BỀN VẬT LIỆU e s
(Mechanics of Materials)
o t
e n
u r
Bộ môn Sức bền Kết cấu
Khoa Kỹ thuật Xây dựng, ĐH Bách khoa Tp. HCM
c t
L e
THANH CHỊU KEÙO
(HAY NEÙN) ĐUÙNG TAÂM
e s
o t
e n
r
THANH CHỊU KEÙO
u
t
(HAY NEÙN) ĐUÙNG TAÂM
c
L e
NOÄI DUNG
e s
1. Định nghĩa - Thöïc teá
o t
2. Ứng suất phaùp treân maët caét ngang
e n
3. Bieán daïng - Heä soá Poisson
4. Thí nghieäm tìm hieåu khaû naêng chòu löïc
u r
cuûa vaät lieäu
t
5. Theá naêng bieán daïng ñaøn hoài
c
L e
6. Ñieàu kieän beàn
7. Baøi toaùn sieâu tónh
1. ĐÒNH NGHĨA - THÖÏC TEÁ
e s
◼ Noäi löïc treân maët caét ngang:
o t
◼
Löïc dọc Nz
n
Nz > 0 khi keùo (höôùng ra ngoaøi)
e
O
Nz
x
u r
Nz < 0 khi neùn (höôùng vaøo trong) y
z
c t P P
Thöïc teá: + Daây treo vaät naëng

P
L e + Troïng löôïng baûn thaân coät

+ Caùc thanh trong heä daøn
e s
o t Roøng roïc
e n
u r P
Caùc thanh daøn
c t
Coät chòu neùn bôûi Daây treo chòu
L e
troïng löôïng baûn thaân keùo do troïng löïc
e s
o t
n
Thanh xieân Đốt
Thanh đứng
e
Mắt Bieân treân
u r
c t Nhịp Bieân döôùi
L e
2. ÖÙNG SUAÁT TREÂN
MAËT CAÉT NGANG
e s
o t
Xeùt thanh chòu keùo ñuùng taâm. Caùc maët caét ngang
CC vaø DD tröôùc khi chòu löïc caùch nhau ñoaïn dz .
e n
Caùc thôù doïc trong ñoaïn CD (nhö GH) baèng nhau .
D Nz
P CD
u r P P
D
C
c t
CD
D D'
A
L
G
e
C
dz
H
D
H'
D'
dz dA
O
y z
Nz
x
z
MAËT CAÉT NGANG
e s
o t
Noäi löïc treân maët caét ngang DD hay baát kyø maët caét
ngang khaùc laø Nz = P , thanh daõn ra, maët caét DD
ñoaïn beù dz

e n
di chuyeån doïc truïc thanh z so vôùi maët caét CC moät
r
Quan saùt caùc thôù doïc trong ñoaïn CD (nhö GH),
u
c t
bieán daïng ñeàu baèng HH’ vaø khoâng ñoåi, maët caét
ngang trong suoát quaù trình bieán daïng vaãn phaúng vaø
L e
vuoâng goùc vôùi truïc thanh, ñieàu naøy cho thaáy caùc
ñieåm treân maët caét ngang chæ coù öùng suaát phaùp z
khoâng ñoåi
MAËT CAÉT NGANG
e s
o
Quan heä giöõa öùng suaát vaø noäi löïc: t
  dA = N
A
z z
e n O
A
x
u r
Vì z = const, neân z .A =Nz dA
Nz
z
z =
Nz
c
A t y z
L e
Vôùi A laø dieän tích maët caét ngang
3. BIEÁN DAÏNG THANH CHÒU
KEÙO (NEÙN) ÑUÙNG TAÂM
e s
t
1- Bieán daïng doïc: Ñoä daõn (co) doïc truïc
o
Bieán daïng doïc truïc z cuûa
ñoaïn daøi dz chính laø dz .
e n C
G
D D'
H H'
cuûa ñoaïn dz laø:

u r
 Bieán daïng daøi töông ñoái
C
dz
D
D'
dz
z =
dz
c
dz t dz = z .dz
z
L e
Theo ñònh luaät Hooke, ta coù: z
E- Moâñun ñaøn hoài khi keùo (neùn)
laø haèng soá cuûa vaät lieäu
=
E
e s
o t
Baûng 3.1 Trò soá E cuûa moät soá vaät lieäu.
Vaät lieäu
Theùp (0,15  0,20)%C
e n E (kN/cm2)
2 x 104

0,25  0,33
Theùp loø xo
Theùp niken
u r 2,2 x 104
1,9 x 104
0,25  0,33
0,25  0,33
Gang xaùm
Ñoàng
c t 1,15 x 104
1,2 x 104
0,23  0,27
0,31  0,34
L e
Ñoàng thau
Nhoâm
Goã doïc thôù
(1,0 1,2)104
(0,7  0,8)104
(0,08  0,12)104
0,31  0,34
0,32  0,36
0,47
Cao su 0,8
e s
dz =  z dz =
z
E
dz =
Nz
EA
dz
o t
Bieán daïng daøi cuûa ñoaïn
thanh chieàu daøi L:
P
e n P
L =  dz = 
Nz
u
dz r L
L+L
L
c t EA
Neáu Nz ,E, A laø haèng, thì: L =
Nz
 dz L =
Nz L
EA
L e
Neáu thanh coù nhieàu ñoaïn Li :
EA L
L =  L i
EA : Ñoä cöùng thanh
e s
2. Bieán daïng ngang
o t
n
z : Bieán daïng daøi töông ñoái theo phöông doïc
x , y : Bieán daïng daøi töông ñoái theo phöông x vaø y
e
ta coù: r
 x =  y = −  z
u
hay:
c t
 ngang = − doïc
L e
 = (0  0,5) laø haèng soá tuøy vaät lieäu - heä soá Poisson.
Daáu (–) chæ raèng bieán daïng doïc vaø ngang ngöôïc nhau.
e s
Thí duï 1:
1) Veõ bieåu ñoà doïc Nz ; 30
o
H t A2
10kN
10kN
2) Tính öùng suaát vaø bieán daïng
daøi toaøn phaàn cuûa thanh.
e n
30 G
D
20kN
Cho bieát: E = 2.104 kN/cm2;

A1 = 10 cm2; A2 = 20 cm2.
u r 50
C
40kN
ÖÙng suaát:
Baøi giaûi
c t 50cm A
1
L e
 BC =
N zBC 30
=
A BC 10
N CD
 CD = z =
= 3 kN/cm 2
− 10
= −1 kN/cm 2
B
30kN
30kN
Nz
A CD 10
e s
 DG =
NDG
z
=
− 10
= −0,5 kN/cm 2
30
30
H
o
G
t A2
10kN
10kN
GH =
A DG
N GH
z
=
20
10
= 0,5 kN/cm 2
e n 50
D
20kN
40kN
A GH 20
Bieán daïng:
u r 50cm
C
A
c t
L = LBC + LCD + LDG + LGH B
1
30kN
L =
L e
30  50
+
− 10  50
+
− 10  30
+
10  30
2  10  10 2  10  10 2  10  20 2  10 4  20
4
L = 0,005cm
4 4
30kN
Nz
4. THÍ NGHIEÄM TÌM HIEÅU ÑAËC
TRÖNG CHÒU LÖÏC VAÄT LIEÄU
e s
1. Khaùi nieäm
o t
 Ta caàn phaûi so saùnh ñoä beàn, ñoä cöùng cuûa vaät lieäu
loaïi ñaõ bieát.

e n
khi chòu löïc vôùi öùng suaát, bieán daïng cuûa vaät lieäu cuøng
u r
 Ta caàn thí nghieäm keùo, neùn ñeà tìm hieåu tính chaát
chòu löïc vaø quaù trình bieán daïng töø luùc baét ñaàu chòu
t
löïc ñeán luùc phaù hoûng cuûa caùc loaïi vaät lieäu khaùc nhau.
c
L e
 Phaân loaïi vaät lieäu:
 V/l deûo: Phaù hoûng khi bieán daïng lôùn-Theùp, ñoàng...
 V/l doøn: Phaù hoûng khi bieán daïng beù- gang, beâtoâng...
e s
2. Caùc thí nghieäm cô baûn:
2.1 TN keùo V/l deûo (theùp): o t
P P
e n d0 ,A0
P
PB
C
D
u r L0
Pch
Ptl
•
A
•
B
c t Maãu TN
d1, A1
O
L e
Ñoà thò P-L
L
L1
Maãu sau khi keùo
e s
2.1 TN keùo V/l deûo (theùp):
o t
Keát quaû:
n
 OA: giai ñoaïn ñaøn hoài, P - L baäc nhaát
e Ptl
r
Löïc tæ leä Ptl, Giôùi haïn tæ leä:
u
 tl =
Ao
t
 AB: giai ñoaïn chaûy, P khoâng taêng,L taêng
c
Löïc chaûy Pch, Giôùi haïn chaûy:  ch =
Pch
L e
 BCD: giai ñoaïn cuûng coá (taùi beàn)
Löïc lôùn nhaát PB, Giôùi haïn beàn: b =
Pb
Ao
Ao
e s
2.1 TN keùo V/l deûo
(theùp):
Keát quaû:
o t
Ñoä daõn daøi töông ñoái:P
e n d0 , A0
P
% =
L1 − L 0
100%
u r L0
Lo
c t
 Ñoä thaét tæ ñoái:
Maãu TN
d1, A1
L
% =
e
A 0 − A1
Ao
100% L1
Maãu sau khi keùo
e s
2.2 TN neùn V/l deûo (theùp):
o t P
 OA: giai ñoaïn ñaøn hoài

e n P
d h
r
P Maãu TN
Pch
u
Ptl
Giôùi haïn tæ leä:  tl = Ptl • •B
c t
 AB: giai ñoaïn chaûy
Ao
O
A
L
L e
Giôùi haïn chaûy:  ch =
Pch
Ao
Ñoà thò P-L Maãu sau neùn
e s
2.3 TN keùo V/l doøn (gang):
P
o t d0 ,A0
PB
Ptl Ñöôøng cong thöïc
P
e n P
Ñöôøng qui öôùc
u r L0
Maãu TN
O
L
c
Ñoà thò P-L t
L e
Giôùi haïn beàn:  =
PBk
b
Maãu sau khi keùo
Ao
e s
2.4 TN neùn V/l doøn (gang):
P
o t P
PB
Ptl Ñöôøng cong thöïc
e n d h
Ñöôøng qui öôùc
u r P Maãu TN
O
L
c
Ñoà thò P-L
t
L e
Giôùi haïn beàn:  n = PB
b
Ao
Maãu sau neùn
5. THEÁ NAÊNG BIEÁN DAÏNG
ÑAØN HOÀI
P
e s
1. Khaùi nieäm
 Xeùt thanh chòu keùo
o tP•
P + dP
• A
laøm vieäc trong giai

ñoaïn ñaøn hoài .
L
e n P
Löïc taêng töø 0 ñeán P,
u
thanh daõn ra töø töø ñeánr L O •
C L
giaù trò L.

c t P 
L

L e
 Sau khi ñaït ñeán giaù trò P,
boû löïc ñi, thanh seõ ñaøn hoài
hoaøn toaøn.
ÑAØN HOÀI
P
e s
1. Khaùi nieäm
 Ngöôøi ta noùi coâng cuûa
o t P•
P + dP
P
• A
W cuûa ngoaïi löïc phaùt

sinh trong quaù trình di
e n
L
chuyeån ñaõ chuyeån hoùa

thaønh theå naêng bieán
u r L O •
C L
t
daïng ñaøn hoài U tích
luõy trong thanhc
P 
L

L e
 Chính theá naêng naøy laøm cho thanh
ñaøn hoài sau khi khoâng taùc duïng löïc.
ÑAØN HOÀI
P
e s
2. Tính TNBDÑH:
Coâng ngoaïi löïc=
o tP•
P + dP
• A
Dieän tích tam giaùc

OAC: W = P.L
L
e n P
TNBDÑH: U = W
2
u r L O •
C L
Vôùi L =
c
PL t U=
P2L
P 
L

L
Hay: U =
e
N 2
z .
EA
L
2EA
Heä coù nhieàu ñoaïn: U =  Ui
2EA
ÑAØN HOÀI
e s
3. TNBDÑH rieâng u :
o t
u=
U
e n
TNBDÑH trong moät ñôn vò theå tích
L
A
V
Vôùi : V=AL vaø  z =
u rP
u=
 2
=
z
c
zzt A
L
P
L e 2E 2
TNBDÑH thöôøng ñöôïc duøng ñeå tính chuyeån vò cuûa heä
ÑAØN HOÀI
e s
Thí duï 2:
Tính chuyeån vò ñöùng cuûa C
L/2 L/2
o t D
NBC NBD
ñieåm ñaët löïc.
Cho: E = 20000 kN/cm2;
e
An  
A  
 = 30o ; A = 10 cm2
u r
L = 400 cm; P =300 (KN);
Giaûi:
c t BD
K
B
B'
I
BC B
L e
Noäi löïc : Taùch maét B.
X = 0:  NBC = NBD = N P
N=
P
P
Y = 0:  2Ncos = P 2 cos 
ÑAØN HOÀI
e s
 Chuyeån vò BB':
• PP hình hoïc: C
L/2 L/2
o t
D
NBC NBD
BB’cos = BK
e
An 
A  
hay: BB’= BK / cos
u r
Maø BK=BC
Neân: BB' =
c t
N BC L BC
BD B
K B' I
BC B
L e
BB' =
(EA )BC cos 
PL
2
2EA cos 
= 0,4cm
P
P
ÑAØN HOÀI
e s
 Chuyeån vò BB':
• PP naêng löôïng: C
L/2
o t
L/2
D
NBC NBD
+ Coâng ngoaïi löïc:
e n A

A
 
W=P.BB'/2
+ TNBDÑH:
u r BD BC
U=
c t
N 2BC L BC N 2BD L BD
+
B
K B' I
B
+ W=U
e
2(EA)BC 2(EA)BD
L BB' =
PL
2
= 0,4cm
P
P
2EA cos 
6. ÑIEÀU KIEÄN BEÀN THANH
CHÒU KEÙO (NEÙN) ÑUÙNG TAÂM
e s
6.1 Ñieàu kieän beàn:
o t
 ÖÙng suaát nguy hieåm 0
e n
= ch- vaät lieäu deûo
= B- vaät lieäu doøn
r
 ÖÙng suaát cho pheùp  =
u
0
n
c t
 n > 1 : Heä soá an toaøn
L e
 Ñieàu kieän beàn: z =
Nz
A
 
e s
6.2 Ba baøi toaùn cô baûn:
Nz
o t
   5%
 Kieåm tra beàn: z =
A
e n Nz
u r
 Ñònh kích thöôùc maët caét ngang: A 

 5%
t
 Ñònh taûi troïng cho pheùp: N z  A.  5%
c
L e
e s
Thí duï 3 :
1- Kieåm tra beàn thanh BG.
G
o t
D =2,2 cm
NBG
2- Ñònh soá hieäu theùp V

duøng cho thanh BC.
e n 
NBC 
x
Bieát: sin = 5/13;

[]=14kN/cm2
u r C
B P
Giaûi:
c t
Noäi löïc : Taùch maét B.
P =20 kN
y
e
Y = 0  NBG sin − P = 0  NBG = 52 kN (keùo)
L
X = 0  −NBC − NBG cos = 0 NBC = −48 kN (neùn)
e s
Thí duï 3 :
1- Kieåm tra beàn thanh G
o t
D =2,2 cm
NBG
BG.
BG
z =
N BG
=
52
e n 
NBC 
x
A BG .(1,1)2
u r C
B P
 BG
z
kN
cm
c t
= 13,8 2   P =20 kN
y
e
Thanh BG ñaûm baûo ñ/k beàn
L
e s
Thí duï 3 :
2- Ñònh soá hieäu theùp V
G
o t
D =2,2 cm
NBG
duøng cho thanh BC.

Ta phaûi coù:
e n 
NBC 
x
N BC 48
u r C
B P
A BC  
 14
c t
= 3,43cm 2
P =20 kN
y
e
Tra baûng theùp ñònh hình,
choïn 2V 25x25x4 coù A=2x 1,86= 3,72cm2
L
Hay 2V 32x32x3 coù A=2x 1,86= 3,72cm2
e s
Thí duï 4:
Ñònh taûi troïng cho pheùp [P] P
o t
1
B
2
450
theo ñieàu kieän beàn cuûa caùc
thanh 1, 2, 3.
e n a a a
3
r
Cho bieát: [ ] = 16 kN/cm2,
u
A1=2cm2, A2=1cm2, A3=2cm2.
P N1
B
N2
c t
Giaûi: Noäi löïc : Thöïc hieän caùc maët caét qua 3 thanh.
N3
L e
* X=0N2cos450 + N3 =0
* Y=0-P+N2sin450 + N1 =0
N1=2P
N2=-P2
* M/B=0-P2a+N1a =0 N3=P
e s
Ñònh taûi troïng cho pheùp [P].
o t
1 =
N1 2P
=  
e n
*Theo ñieàu kieän beàn cuûa thanh 1,2,3.
P  16kN
2 =
A1 2
N2
=
2P
u r
 
N
A2
2P
c t 1
 
P  11,3kN
L e
3 = 3 =
A3 2
*Keát luaän: [P] = 11,3 kN

P  32kN
7. BAØI TOAÙN SIEÂU TÓNH
e s
1. Ñònh nghóa :
o t
Baøi toaùn sieâu tónh laø baøi toaùn maø chæ vôùi caùc phöông
e n
trình caân baèng tónh hoïc seõ khoâng ñuû ñeå giaûi ñöôïc taát
caû caùc phaûn löïc hay noäi löïc trong heä.
2. Caùch giaûi:
u r
c t
Caàn tìm theâm caùc phöông trình dieãn taû ñieàu kieän bieán
daïng ( p/t bieán daïng, p/t hình hoïc) cuûa heä sao cho
L e
coäng soá phöông trình naøy vôùi caùc phöông trình caân
baèng tónh hoïc vöøa ñuû baèng soá aån soá phaûn löïc, noäi löïc
caàn tìm.
e s
Thí duï 5 :
Xeùt thanh chòu löïc nhö hình.
P
o t D VD
D
n
a a
• C • C
Coù hai phaûn löïc VA vaø VB.
 Phöông trình caân baèng:
VD + VB – P = 0 r e b
P b
P
t u
 Phöông trình ñieàu kieän bieán daïng. VB
B
VB
B
e c
Töôûng töôïng boû ngaøm B vaø
thay baèng phaûn löïc VB .
L
Ñieàu kieän bieán daïng cuûa heä laø:
L = BD = BC + CD = 0
e s
L =
N BC L BC N CD L CD
+ =0
o t D VD
D
n
a a
EA EA • C • C
− VB b (−VB + P)a
EA
+
EA
=0
r e b
P b
P
VB =
tPa
u VB
B
VB
B
c a+ b
 Sau khi tính ñöôïc VB , baøi toaùn trôû
e
thaønh tónh ñònh bình thöôøng.
L
e s
Thí duï 6 :
Tính noäi löïc trong 1, 2, 3
C
L/2
2
G t
L/2
o D N2 N3
 Phöông trình caân baèng:

e
1
n 
3
N1
 
u r
N1cos + N2+ N3cos- P=0
B
c t
- N1sin + N3sin =0
 Phöông trình bieán daïng: 1
2
B
L e
1= 2.cos
N1L1 N 2 L 2 cos 
=
P
B'
EA EA
e s
C
L/2
2
G t
L/2
o D N2 N3
2
N1 = N2 cos 
e
1
n 
3
N1
 
N1 = N 3 =
u r
P cos2 
1 + 2 cos3  B
N2 =
c t P 1
2
B
L e 1 + 2 cos3 
P
B'

ChÆ°Æ¡ng 3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ChÆ°Æ¡ng 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SỨC BỀN VẬT LIỆU e s

Thöïc teá: + Daây treo vaät naëng

L e + Troïng löôïng baûn thaân coät

ñoaïn beù dz

cuûa ñoaïn dz laø:

Cho bieát: E = 2.104 kN/cm2;

loaïi ñaõ bieát.

 OA: giai ñoaïn ñaøn hoài

Ñöôøng qui öôùc

Ñöôøng qui öôùc

laøm vieäc trong giai

Löïc taêng töø 0 ñeán P,

giaù trò L.

W cuûa ngoaïi löïc phaùt

chuyeån ñaõ chuyeån hoùa

Dieän tích tam giaùc

2- Ñònh soá hieäu theùp V

Bieát: sin = 5/13;

duøng cho thanh BC.

*Keát luaän: [P] = 11,3 kN

 Phöông trình caân baèng:

You might also like