23

1.3.2 ฟังก์ชันกำลังสอง (quadratic function)

ฟังก์ชันกำลังสอง คือ ฟังก์ชันที่อยู่ในรูป f(x) = ax2 + bx + c เมื่อ a, b และ c
เป็นจำนวนจริงใดๆ a  0 เรียกกราฟของฟังก์ชันกำลังสองว่า “พาราโบลา”
จุดวกกลับ คือ จุดยอดของพาราโบลา

จากรูป จะเห็นว่า ถ้า a > 0 กราฟเป็นเส้นโค้งหงายขึ้น

ถ้า a < 0 กราฟเป็นเส้นโค้งคว่ำลง
สามารถหาจุดวกกลับ ได้ 2 วิธี คือ
1) สมการในรูปมาตรฐาน y = a(x – h)2 + k จุดวกกลับของกราฟคือจุด (h, k)
 b  b 
2) สมการ y = ax2 + bx + c มีจุดวกกลับคือ  − 2a , f − 
  2a  

ตัวอย่างที่ 23 จงบอกลักษณะของกราฟและจุดวกกลับของกราฟที่กำหนดให้ต่อไปนี้ พร้อมทั้งเขียนกราฟ

อย่างคร่าวๆ
1) y1 = (x – 4)2 – 3
2) y2 = -2(x + 3)2 + 2
3) y3 = x2 – 2x + 3
วิธีทำ ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 24

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 25
ตัวอย่างที่ 24 ให้ x แทนจำนวนนับ ซึ่งเมื่อนำมารวมกับจำนวนนับจำนวนที่สอง แล้วมีผลบวกเท่ากับ 30
จงหาผลคูณที่มากที่สุดของจำนวนนับทั้งสองจำนวน
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ตัวอย่างที่ 25 จงหาค่ามากที่สุดของ xy2 =เมื่อ x + y2 = 6
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 26

แบบฝึกหัดชุดที่ 7
1. จงบอกลักษณะกราฟของฟังก์ชันต่อไปนี้
ข้อ ฟังก์ชัน หงายหรือ จุดวกกลับ เส้นสมมาตร
คว่ำ (h, k) x=h
0 y = x2 หงาย (0,0) x=0
1 y = - (x – 1)2
2 y = - (x – 1)2 + 1
3 y = (x + 1)2 - 1
4 y = (x + 2)2 + 3
5 y = -2(x - 3)2 - 4
6 y = 5x2
7 y = x2 - 4
8 y = - x2 + 1
9 y = x2 – 4x + 8
10 y = - x2 + 2x + 1
2. จงเขียนกราฟของฟังก์ชันที่กำหนดให้ พร้อมทั้งหา จุดวกกลับ จุดที่กราฟตัดแกน X โดเมนและเรนจ์
ของฟังก์ชัน
1) f(x) = x2 – 4x – 21 2) f(x) = - x2 – 8x + 9
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..

ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด 1.3ข หน้า 50 - 52 จากหนังสือเรียน

 27

แนวข้อสอบ
เรื่อง ความสัมพันธ์และฟังก์ชัน ชุดที่ 1
คำชี้แจง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด
1. กำหนดให้ A = {1, 2} และ B = {2, 3} แล้ว 5. กำหนดฟังก์ชัน f(x) = x2 + 1 เมื่อ
A  B ตรงกับข้อใด Df = {-1, 0, 1} ข้อใดเป็นเรนจ์ของฟังก์ชัน
ก. {(1, 1), (1, 2), (2, 1), (2, 2)} ก. {-1, 0, 1}
ข. {(1, 2), (1, 3), (2, 2), (2, 3)} ข. {0, 1, 2}
ค. {(2, 1), (2, 2), (3, 1), (3, 2)} ค. {1, 2}
ง. {(2, 2), (2, 3), (3, 2), (3, 3)} ง. {2}
2. กำหนด A = {x N x  5} และ 6. จุดในข้อใดอยู่บนกราฟของความสัมพันธ์ที่
B = {x Z -5 < x < 5} ข้อใดเป็นจำนวน กำหนดให้
สมาชิกของ A  B ก. จุด (- 10, 5) เมื่อ y = x + 5
ก. 32 ข. จุด (8, 2) เมื่อ y + 5 = x
ค. จุด (2, 7) เมื่อ y = 5 – x
ข. 40
ง. จุด (5, 5) เมื่อ y = 2x – 5
ค. 45
ง. 50 7. กราฟในข้อใดเป็นรูปพาราโบลาหงาย และมี
จุดวกกลับอยู่ที่ (3, 5)
3. กำหนด r = { (a, b) a A, b B และ b
ก. y = - (x - 3)2 + 5
หารด้วย a ลงตัว} ถ้า A = {2, 3, 5} แล้ว
ข. y = - (x + 3)2 – 5
ความสัมพันธ์ r จะเป็นฟังก์ชัน เมื่อ B เท่ากับ
ค. y = (x - 3)2 + 5
เซตใดต่อไปนี้ (O-NET’50)
ง. y = (x + 3)2 + 5
ก. {3, 4, 10}
8. ข้อใดเป็นจุดวกกลับของ f(x) = - x2 + 2x – 3
ข. {2, 3, 15}
ก. (1, -2)
ค. {0, 3, 10}
ข. (1, 0)
ง. {4, 5, 9}
ค. (- 1, 0)
4. กำหนด r = {(x, y) y = 1 } ข้อใด ง. (- 1, - 2)
x −3
คือโดเมนของ r 9. ค่าต่ำสุดของกราฟ f(x) = x2 - 4x + 2 ตรงกับ
ข้อใด
ก. {x x  3}
ก. – 4
ข. {x x  - 3}
ข. – 2
ค. {x x > 3} ค. 1
ง. {x x  3} ง. 2
10. ถ้ากราฟของ y = x2 - 2x – 8 ตัดแกน X ที่จุด A, B และมี C เป็นจุดวกกลับแล้ว รูปสามเหลี่ยม ABC
มีพื้นที่เท่ากับข้อใดต่อไปนี้ (O-NET’50)
ก. 21 ตารางหน่วย
ข. 24 ตารางหน่วย
ค. 27 ตารางหน่วย
ง. 30 ตารางหน่วย
 28

1.4 กราฟของฟังก์ชัน

กราฟของฟังก์ชัน คือ เซตของคู่อันดับ (x, y) ที่สอดคล้องกับสมการ y = f(x) ในระบบพิกัดฉาก

เราสามารถเขียนกราฟของฟังก์ชันเชิงเส้นแบบง่าย ๆ โดยหาจุดที่กราฟผ่าน 2 จุด โดยกำหนดค่า x
ขึ้นก่อน แล้วหาค่า y เมื่อได้จุด 2 จุด ให้ลากกราฟผ่านจุด 2 จุดนั้น จะได้กราฟตามต้องการ

ตัวอย่างที่ 26 จงเขียนกราฟของฟังก์ชัน f(x) = 2x – 4

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 2 x, x  0
ตัวอย่างที่ 27 จงเขียนกราฟของฟังก์ชัน f ( x) = 
 − x , x  −1
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 29

ตัวอย่างที่ 28 จงเขียนกราฟของ f(x) =  x 

วิธีทำ กำหนดค่า x แล้วหาค่า y ดังนี้
x -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
y=x
เขียนกราฟของ f ได้ดังนี้

ตัวอย่างที่ 29 จงเขียนฟังก์ชันและกราฟของฟังก์ชันแสดงอัตราค่าจอดรถของห้างสรรพสินค้าแห่งหนึ่ง
ซึ่งกำหนดอัตราค่าบริการดังนี้
เวลาจอดรถ ค่าบริการ (บาท)
ไม่เกิน 1 ชั่วโมง ไม่เสียค่าบริการ
เกิน 1 ชั่วโมง แต่ไม่เกิน 3 ชั่วโมง 40
เกิน 3 ชั่วโมง แต่ไม่เกิน 5 ชั่วโมง 80
เกิน 5 ชั่วโมงขึ้นไป 100
วิธีทำ ให้ x แทน เวลาในการจอดรถ (ชั่วโมง) และ f(x) แทนอัตราค่าบริการ (บาท) เขียนฟังก์ชันได้ดังนี้
0, x  1
40, 1 < x  3

f ( x) = 
80, 3 < x  5
100, x > 5

เขียนกราฟได้ดังนี้

ฟังก์ชันที่มีโดเมนเป็นสับเซตของเซตของจำนวนจริง และโดเมนถูกแบ่งออกเป็นช่วงย่อยมากกว่าหนึ่ง
ช่วง โดยค่าของฟังก์ชันในแต่ละช่วงย่อยเป็นค่าคงตัวที่เป็นลำดับเพิ่ม หรือลำดับลดอย่างใดอย่างหนึ่ง เรียกว่า
ฟังก์ชันขั้นบันได (step function) โดยกราฟของฟังก์ชันนี้มีลักษณะคล้ายขั้นบันได
ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด 1.4ก หน้า 60 จากหนังสือเรียน
 30

เทคนิคการเขียนกราฟโดยการเลื่อนกราฟ
บางครั้งการเลื่อนกราฟของฟังก์ชันสามารถทำได้โดย การเลื่อนกราฟของฟังก์ชันที่รู้จักขนานกับ
แกนพิกัด ซึ่งจะพิจารณาเฉพาะการเลื่อนขนานในแนวตั้งและการเลื่อนขนานในแนวนอน
การเลื่อนกราฟในแนวตั้ง
พิจารณา จะได้กราฟดังนี้
y=x
y=x+c
y=x-c
เมื่อ c เป็นจำนวนจริงบวก

พิจารณา จะได้กราฟดังนี้
y=x
y =  x + c
y=x–c
เมื่อ c เป็นจำนวนจริงบวก

ตัวอย่างที่ 30 จงอธิบายการเลื่อนกราฟ y =  x  ตามเงื่อนไขแต่ละข้อ

1) เมื่อเลื่อนกราฟ กราฟมีสมการ y =  x  + 5
2) เมื่อเลื่อนกราฟ กราฟมีสมการ y =  x  - 3
3) เมื่อเลื่อนกราฟ กราฟมีสมการ y =  x - 1
4) เมื่อเลื่อนกราฟ กราฟมีสมการ y =  x + 3
5) เมื่อเลื่อนกราฟ กราฟมีสมการ y =  x - 2  + 4
วิธีทำ ............................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
 31

แบบฝึกหัดชุดที่ 8
1. จงเขียนสมการที่เกิดจากการเลื่อนกราฟที่กำหนดให้ในแต่ละข้อตามเงื่อนไขที่กำหนด
1) f(x) = x2 เลื่อนกราฟขึ้น 1 หน่วย และเลื่อนกราฟไปทางซ้าย 3 หน่วย
ตอบ ....................................................................................................
2) f(x) = -3x2 เลื่อนกราฟลง 1 หน่วย และเลื่อนกราฟไปทางขวา 2 หน่วย
ตอบ ....................................................................................................
3) f(x) = x3 เลื่อนกราฟลง 2 หน่วย และเลื่อนกราฟไปทางขวา 1 หน่วย
ตอบ ....................................................................................................
2. กำหนดกราฟ  เป็นกราฟต้นแบบ และกราฟ  เป็นกราฟที่เกิดจากการเลื่อนกราฟ 
จงหาสมการของกราฟ  ในแต่ละข้อ
 32

ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด 1.4ข หน้า 67 จากหนังสือเรียน

 33

1.5 การดำเนินการของฟังก์ชัน
บทนิยาม 11
ให้ f และ g เป็นฟังก์ชันที่มีโดเมนและเรนจ์เป็นสับเซตของ R ผลบวก ผลต่าง ผลคูณ และผลหาร
ของ f และ g กำหนดโดย
( f + g )( x) = f ( x) + g ( x)

( f − g )( x) = f ( x) − g ( x)

( fg )( x) = f ( x) g ( x)

 f  f ( x)
  ( x) = เมื่อ g ( x)  0
g g ( x)

โดเมนของ f + g, f – g, fg คือ เซตของจำนวนจริงทั้งหมดที่อยู่ทั้งในโดเมนของ f และโดเมน

ของ g ซึ่งก็คือ Df  Dg
สำหรับโดเมนของ f คือ เซตของจำนวนจริงทั้งหมดที่อยู่ทั้งในโดเมนของ f และโดเมนของ g โดยที่
g
g(x)  0 ซึ่งก็คือ Df  Dg - {x Dg g(x) = 0}
ตัวอย่างที่ 31 ให้ f = {(1, 6), (2, 14), (3, 12), (5, 16)} และ g = {(1, 6), (2, 7), (3, 0), (4, 3)}
จงหา f + g, fg และ f พร้อมทั้งโดเมนของแต่ละฟังก์ชัน
g
วิธีทำ ............................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
 34

ตัวอย่างที่ 32 ให้ f(x) = x2 - 1 และ g(x) = x + 1

1) จงหา f + g, f – g, fg และ f พร้อมทั้งโดเมนของแต่ละฟังก์ชัน
g
f 
2) จงหา (f + g)(1), (f – g)(2), (fg)(-2) และ   (2)
g
วิธีทำ ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

แบบฝึกหัดชุดที่ 9

1. กำหนด f = {(0, 2), (1, 3), (2, 7), (4, 6)} และ
g = {(0, 0), (1, 0), (4, 4), (5, 3)} จงหา
Df  Dg = ……………………………………………………………………………………………
f + g = ……………………………………………………………………………………………..
f - g = ……………………………………………………………………………………………..
fg = ……………………………………………………………………………………………..
f
= ……………………………………………………………………………………………..
g
2. กำหนด f = {(1, 5), (2, 3), (3, 6), (4, 3)} และ
g = {2, 4), (3, 2), (4, -1), (6, 0)} จงหา
f + g = ……………………………………………………………………………………………..
f - g = ……………………………………………………………………………………………..
fg = ……………………………………………………………………………………………..
f
= ……………………………………………………………………………………………..
g
 35
3. กำหนด f(x) = x2 – 4 และ g(x) = x + 2 จงหา
Df  Dg = ……………………………………………………………………………………………
f + g = ……………………………………………………………………………………………..
f - g = ……………………………………………………………………………………………..
fg = ……………………………………………………………………………………………..
f
= ……………………………………………………………………………………………..
g

4. กำหนด f(x) = (x + 3)2 และ g(x) = x จงหา

Df  Dg = ………………………………………………………………………………………………
(f + g)(4) = ………………………………………………………………………….…………………..
(f – g)(4) = ………………………………………………………………………….…………………..
fg(1) = ………………………………………………………………………….…………………..
 f 
  (1) = ……………………………………………………………………………………………..
g
5. กำหนด f(x) = 2x - 1 และ g(x) = x2 + 3x - 1 จงหา
(f + g)(1) = ………………………………………………………………………….…………………..
(f - g)(-2) = ………………………………………………………………………….…………………..
fg(-1) = ………………………………………………………………………….…………………..
 f 
  (0) = ……………………………………………………………………………………………..
g

ฟังก์ชันประกอบ (Composite Function)

บทนิยาม 12
ให้ f และ g และเป็นฟังก์ชัน และ Rf  Dg  
ฟังก์ชันประกอบของ f และ g เขียนแทนด้วย gof คือฟังก์ชันที่มีโดเมนคือ {xDf  f(x)  Dg}
และกำหนด gof โดย gof(x) = g(f(x)) สำหรับทุก x ในโดเมนของ gof

ตัวอย่าง ให้ f(x) = x2 - 1 และ g(x) = 3x – 7 จงหา

1) f(g(2)) = …………………………………………………………………………………………………….
2) g(f(2)) = …………………………………………………………………………………………………….
3) f(f(2)) = …………………………………………………………………………………………………….
4) g(g(3)) = …………………………………………………………………………………………………….
 36

ตัวอย่างที่ 33 ให้ f = {(1, 2), (2, 3), (3, 4), (4, 4)}
g = {(0, -1), (1, 0), (2, 1), (3, 2), (4, 3)}
h = {(-1, 0), (1, 1), (2, 1), (3, 1), (0, 0)}
จงหา
1) gof =………………………………………………………………………………..
2) fog =………………………………………………………………………………..
3) goh=………………………………………………………………………………..
4) hog=………………………………………………………………………………..

ตัวอย่างที่ 34 ให้ f(x) = 3x – 2 และ g(x) = 2x + 5 จงหา

1) gof(x) =………………………………………………………………………………..
..................................................................................................................
..................................................................................................................
2) fog(x) =………………………………………………………………………………..
..................................................................................................................
..................................................................................................................
3) fof(x) =………………………………………………………………………………..
..................................................................................................................
..................................................................................................................
4) gog(x) =………………………………………………………………………………..
..................................................................................................................
..................................................................................................................

แบบฝึกหัดชุดที่ 10

1. กำหนด f = {(1, 4), (2, 9), (3, 5), (4, 3)}

g = {(4, 4), (9, 1), (5, 3), (3, 7)}
h = {(4, 9), (1, 3), (7, 4), (2, 1)}
จงหา
1) fog =………………………………………………………………………………..
2) (fog)oh =………………………………………………………………………………..
3) goh =………………………………………………………………………………..
4) fo(goh) =………………………………………………………………………………..
5) gof =………………………………………………………………………………..
 37

2. ให้ f(x) =  x + 1  - 2 และ g(x) = 9 − x 2 จงหา

1) f(g(0)) =………………………………………………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………………………………………………
2) g(f(0)) =………………………………………………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………………………………………………
3) f(f(3)) =………………………………………………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………………………………………………
4) g(g(2)) =………………………………………………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………………………………………………
5) fog(-1) =………………………………………………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………………………………………………
3. กำหนด f(x) = x2 และ g(x) = x – 5 จงหา fog และ gof
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
x +1
4. กำหนด f(x) = และ g(x) = 3x – 1 จงหา fog และ gof
x
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด 1.5 หน้า 78 - 79 จากหนังสือเรียน

 38

1.6 ฟังก์ชันผกผัน (Inverse Function)

พิจารณาการหาตัวผกผันของความสัมพันธ์ต่อไปนี้
สำหรับ f = {(1, 2), (2, 3), (3, 4)} เป็นฟังก์ชัน
ซึ่งจะได้ f -1 = {(2, 1), (3, 2), (4, 3)} ซึ่งเป็นฟังก์ชัน
สำหรับ g = {(1, 2), (3, 2), (2, 3)} เป็นฟังก์ชัน
-1
ซึ่งจะได้ g = …………………………………………………………………………
ถ้าตัวผกผันของฟังก์ชัน f เป็นฟังก์ชันแล้ว จะเรียก f -1 ว่าเป็น ฟังก์ชันผกผัน (Inverse function)
ของ f และกล่าวว่า ฟังก์ชัน f มีฟังก์ชันผกผัน
ฟังก์ชันที่จะมีฟังก์ชันผกผันต้องเป็นฟังก์ชันหนึ่งต่อหนึ่ง
ทฤษฎีบท 1
ให้ f เป็นฟังก์ชัน
f มีฟังก์ชันผกผัน ก็ต่อเมื่อ f เป็นฟังก์ชัน 1 – 1
D f = R f −1 และ D f −1 = R f
กราฟของ f และ f-1 จะสมมาตรกันเมื่อเปรียบเทียบกับเส้นตรง y = x
ตัวอย่างที่ 35 กำหนด f(x) = 3x + 1 มีฟังก์ชันผกผันหรือไม่ ถ้ามี จงหาฟังก์ชันผกผัน
วิธีทำ ..........................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตัวอย่างที่ 36 จงหาฟังก์ชันผกผันของ f ที่กำหนดให้ต่อไปนี้

1) f ( x) = 4 − 3x
1 + 2x
2) f ( x) = 2 x + 1
วิธีทำ ..........................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 39
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด 1.6 ข้อ 2 - 3 หน้า 85 จากหนังสือเรียน

ตัวอย่างที่ 37 กำหนด f(x) = x − 2 จงหา f -1 แล้วเขียนกราฟของ f และ f -1

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด 1.6 ข้อ 4 - 6 หน้า 86

 40

แบบฝึกหัดชุดที่ 11

1. กำหนด f = {(1, a), (2, b), (3, c), (4, b)} จงหา
1) f −1 = …………………………………………………………………………..……………………………….
2) f −1 เป็นฟังก์ชันผกผันหรือไม่ …………………………………………………………………………..
3) Df =……………………………………………….. ; R f =………………………………………………….
4) D f =…………………………………………….. ; R f =………………………………………………….
−1 −1

2. กำหนด f = {(1, 0), (2, 4), (3, -1), (4, 5)} จงหา
1) f(2) = ………………………………………… 2) f(3) = …………………………………………..…
3) f-1(5) = ………………………………………… 4) f-1(-1) + f(2) = ………………………..………
3. จงหาฟังก์ชันผกผันของฟังก์ชันต่อไปนี้
1) f ( x) = 3x + 6 x −3
2) f ( x) =
2x + 1
……………………………………………………………………
……………………………………………………………….
……………………………………………………………………
……………………………………………………………….
……………………………………………………………………
……………………………………………………………….
……………………………………………………………………
……………………………………………………………….
…………………………………………………………………..
………………………………………………………………
……………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………..…
………………………………………………………………
………………………………………………………………….
………………………………………………………………
………………………………………………………………….
………………………………………………………………
………………………………………………………………….

3) f ( x) = x + 3 4) f ( x) = x2 − 4 เมื่อ x  0
…………………………………………………………………… ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………… ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………… ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………… ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………… ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………. ………………………………………………………………
 41

แนวข้อสอบ
เรื่อง ความสัมพันธ์และฟังก์ชัน ชุดที่ 2
คำชี้แจง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด
1. กำหนด f(x) = x2 เลื่อนกราฟขึ้น 1 หน่วย แล้วเลื่อนไปทางขวาอีก 3 หน่วย จะได้สมการของกราฟ
ในขั้นสุดท้ายตรงกับข้อใด
ก. f(x) = x2 + 1
ข. f(x) = (x – 3)2
ค. f(x) = (x + 3)2 + 1
ง. f(x) = (x – 3)2 + 1
2. ให้ f(x) = 3x - 1 และ g(x) = x + 2 ข้อใดไม่ถูกต้อง
ก. (f + g)(2) = 7
ข. (f - g)(2) = 3
ค. (fg)(-1) = - 4
f 
ง.   (7) = 20
g
3. ให้ f = {(-1, 2), (0, 4), (1, -2), (2, -1)} และ g = {(-1, 1), (0, 1), (-2, 4), (4, 2)} ข้อใดต่อไปนี้
ไม่ถูกต้อง
ก. fog = {(-1, -2), (0, -2), (4, -1)}
ข. gof = {(0, 2), (1, 4), (2, 1)}
ค. fof = {(-1, -1), (2, 2)}
ง. gog = {(-1, 2), (-2, 2)}
4. ให้ f(x) = x2 – 2 และ g(x) = x + 4 แล้ว gof(x) ตรงกับข้อใด
ก. x2 – 4
ข. x2 + 2
ค. x2 + 8x + 14
ง. x2 + 8x - 14
5. ให้ f(x) = x + 1 - 3 และ g(x) = 9 − x 2 แล้ว fog(3) มีค่าตรงกับข้อใด
ก. 1
ข. 2
ค. – 2
ง. – 3
6. กำหนดให้ f = {(x, y) RR  y = - x2 + 1} ข้อใดต่อไปนี้ถูกต้อง
ก. f เป็นฟังก์ชันเพิ่มเมื่อ x  1
ข. ถ้า x  (-, 0] แล้ว f จะเป็นฟังก์ชันลด
ค. มี x1, x2 [-2, 2] และ x1 < x2 ที่ทำให้ f(x1) > f(x2)
ง. มีข้อถูกมากกว่า 1 ข้อ
 42

7. กำหนด f(x) = 4 – x2 เมื่อ x  0 ข้อใดคือ f −1

ก. f −1 = 4 − x
ข. f −1 = 4 + x
ค. f −1 = x − 4
ง. f −1 = x + 4
8. พิจารณาข้อความต่อไปนี้
1) ถ้า f : A ⎯⎯ onto
⎯→ B แล้ว n(A)  n(B)
2) ถ้า f : A ⎯⎯ 1−1
→ B แล้ว n(A) = n(B)
3) ถ้า f : A ⎯⎯ 1−1
onto
⎯→ B แล้ว n(A) = n(B)
ข้อใดสรุปถูกต้อง
ก. ข้อ 1), ข้อ 2)
ข. ข้อ 1), ข้อ 3)
ค. ข้อ 2), ข้อ 3)
ง. ถูกทุกข้อ
9. กำหนด f(x) = x 2 − 1 ข้อใดคือ R f−1

ก. (-1, 1)
ข. [-1, 1]
ค. (-, -1)  (1, )
ง. (-, -1]  [1, )
10. กำหนด f(x) = 1 และ g(x) = 3x + 1 ข้อใดคือ fog-1(4)
x+2
ก. -1
ข. 2
ค. 3
ง. 1
3

แหล่งเรียนรู้ออนไลน์
YouTube: PowerMath411
โดย ครูพัชรินทร์ เภาตะคุ (คม.จุฬาฯ)