FILIPINO 102: PANIMULANG LINGGWISTIKA

Ponolohiya ng
Pilipino
 PANIMULA

,Ang Filipino, tulad ng alinmang wika sa

daigdig ay binubuo ng mga tunog. Ang
ponolohiya ng Wikang Pilipino ay isang
masiglang larangan ng pag-aaral na
sumasaklaw sa mga tunog at istruktura ng
wika.
 MGA BAHAGING GINAGAMIT SA
PAGSASALITA

3 SALIK NG PANANALITA
1. ENERHIYA – NILIKHANG PRESYON SA PAPALABAS NA
. HININGANG GALING SA BAGA.
2. ARTIKULADOR – NAGPAPAKATAL SA MGA
BABAGTINGANG PANTIG.
3. RESONADOR – NAGMOMODIPIKA NG TUNOG
Saggital Diagram o Oscar
 PUNTO AT PARAAN NG
ARTIKULASYON
PUNTO NG ARTIKULASYON
Bahagi ng bibig ang pagbigkas ng isang katinig. Palabi,
pangipin, pagilagid, pangngalangala at glottal.

PARAAN NG ARTIKULASYON
Kung paano ang hininga ay lumalabas sa bibig o
sa ilong sa pagbigkas ng ponemang katinig. Pasara,
pailong, pasutsot, pagilagid, pakatal, malapatinig may
tunog o walang tunog.
 ANG PAGSASALITA

Pagbibigay, pagbabahagi ng
kaisipan mensahe sa pamamagitan ng
berbal na paraan na ginagamit ang wika
na may wastong tunog, tamang
gramatika, upang malinaw na
maipaliwanag ang damdamin at kaisipan.
 KAILANGAN NG EPEKTIBONG
PAGSASALITA

KAALAMAN
KAALAMAN KASANAYAN

TIWALA SA
SARILI
 MGA KASANGKAPAN NG
MAHUSAY NA TAGAPAGSALITA

TINIG BIGKAS

KU S
PA
M
KILO
S
TINDIG
 FILIPINO 102: PANIMULANG LINGGWISTIKA

Palabaybayang
Pilipino
 PANIMULA

Ang palabaybayang Pilipino, o ang ortograpiyang

Filipno, ay isang sistema ng pagbaybay na ginagamit
upang isulat ang mga salita sa wikang Filipino. Ito ay
mahalaga sa tamang pagbigkas ng wika. Ang
ortograpiyang ito ay nagbabago sa paglipas ng
panahon at may mga impluwensya mula sa iba’t ibang
wika katulad ng Kastila, Ingles at iba pang katutubong
wika sa Pilipinas.
Mula sa Baybayin Hanggang Abakada

Baybayin:
Sinaunang ortograpiya
Doctrina Christiana (1593)
17 simbolo: 14 katinig, 3 patinig
 Abakadang Tagalog

- Binuo ni Lope K. Santos (1940)

- 20 titik:
- Katinig: b, k, d, g, h, l, m, n, w, y, p, r, s, t, ng
- Patinig: a, e, i, o, u
-Hindi isinama na letra: c, ch, f, j, l, Ñ, q, r, v, x, z
 Rebisyon noong 2001

- Mga Dagdag na Titik:

- Tiyak na fonemik na istatus: F, J, V, Z
- Redundant: C, Ñ, Q, X
-Pinaluwag na paggamit para sa hiram na salita
 Mga Grapema at Alpabeto

Grapema
- Titik at di-titik
- Alpabetong Filipino – 28 titik
- Binibigkas sa tunog-Ingles maliban sa Ñ

Patinig at Katinig:
- Aa, Bb, Co, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, LI, Mm, Nn,
NG, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz
 Di-titik at Mga Bantas

Di-titik: Mga tuldik: Bantas

- Tuldik at - Pahilis, Paiwa, - Kuwit, tuldok,
mga Bantas Pakupya pananong,
- Simbolo sa padamdam,
impit na tunog tuidok kuwit,
kudlit, giting
 Ang Pantig at Palapantigan
Pantig:
- Patinig at Katinig
- Kayarian ng Pantig: P, KP, PK, KPK,
KKP, PKK, KPKK, KKPK, KKPKK, KKPKKK
 Pagpapantig at Mga Salitang Inuulit

Pagpapantig:
- Paghati ng salita sa pantig
- Halimbawa: La-akyat, Ba-hay, eks-per-to
Salitang Inuulit:
- Pag-uulit ng pantig
- Halimbawa: Lala-kad, Taka-bo-tak-buhán
 Mga Grafemang Pag-baybay

Pagbaybay na pasalita:
- Binibigkas ang bawat titik
- Halimbawa: Bi-ey-way-ay-en (bayan)

Pagbaybay na pasulat:
- "Kung ano ang bigkas, siyang sulat"
- Halimbawa: "Mga bagong hiram na salita"
 Bagong Alpabetong Nabago

Gamit ng Walong Bagong Titik:

- Para sa hiram na salita mula sa iba't
ibang wika

Halimbawa:
- Espanyol: "Pista" (Fiesta)
- Ingles: "Boksing" (Boxing)
 Mga Problema sa C, Ñ, Q, X
Redundancy:
- Problema sa pagbaybay ng hiram na salita
- Paggamit ng iba’t ibang paraan ng pagbigkas

Gamit ng J at Kambal-Pantig
Bagong Tuntunin
- J para sa tunog /dy/
Kambal-patinig
- Halimbawa: "Bou-an" (buwán)
 Kambal-Katinig at Digrapo ng SK, ST, SH, KT
Pagbaybay:
Halimbawa: Desk, Disk, Test, Artist, Aspect, Subject
Digrapo:
- Halimbawa: Tsinelas (Chinelas), Tsart (Chart)

Palitang E-I at O-U

Pag-aangkop ng mga tunog:
Halimbawa: "Pinoy” (Filipino)
- Pagpapalit ng E-I at O-U hango sa wika at
kahulugan
 Pagbabalik sa Mga Tuldik
Mahahalagang Palatandaan:
- Pagmarka ng bigkas para sa tamang pag-unawa
- Halimbawa: "Paso" (paso, paso', paso)
Dagdag na Gamit ng Pahilis, Pakupya, at
Patuldok
Pahilis:
- Para sa tamang bigkas ng mahahabang salita
Pakupya:
- Simbolo sa impit na tunog
Patuldok:
- Tuldik patuldok para sa tunog schwa
 Mga Wastong Gamit ng Gitling
Ginagamit sa:
- Inuulit na salita (anó-anó, gabí-gabi)
- Pantig na nagtatapos sa katinig at
nagsisimula sa patinig (pag-asa, mag-isa)
- Pagsulat ng numero at petsa (ika-8 ng
umaga, ika-9 ng Marso)
- Pinaikling mga salita (de-bote, di-
mahipò)
 MGA SANGGUNIAN:

Ponolohiya ng Pilipino (Thea mae colita, Feb 21,

2015)

Palapantigan (Donna G. Delgado-Oliverio, Oct 14,

2020)

Mga salitang Hiram (JeanneAmper1, Feb 6, 2023)

Palabaybayang Pilipino (LynJoy3, May 11, 2022)