At Elmasi (Eriolobus trilobatus (Poiret) Roemer.) Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar H. Cemal Giiltekin', Cengiz. Yiicedag” ve Servet Caliskan™ , 'Bgridir Orman Fidanhgs 32500 Egridir-ISPARTA, Siileyman Demirel Universitesi, Orman Fakiiltesi 32260 Cintir-ISPARTA, %1.U. Orman Fakilltesi 34473 Bahgekéy-ISTANBUL *Tel: 0 212 2261100, e- posta: servetc78 @yahoo.com Kisa Ozet Arastirmada At elmast (Eriolobus trilobatus (Poiret) Roemer.)nin_ bazt tohum dzellikleri ve farkh katlama-ekim zamam: islem kombinasyonlart ile én- islemsiz. fark ekim zamanlarinin cikma yiizdelerine olan etkileri incelenmi Cahsmada 15 degisik islem uygulanmustir, Gerceklestirilen varyans anal sonuglarma gére; uygulanan islemler arasinda 0.001 olasihk diizeyinde anlamh farkhhklar ortaya gikmustir. Buna gore; tiirde en yiiksek cikma yiizdesi (%), 2 nolu islemden (2 ay soguk katlama, 2 mart tarihinde ekim) elde edilirken, en diisitk gikma yiizdesi ise 14 nolu islemden (2 nisan 2005 tarihinde dogrudan ekim) ve 15 nolu islemden (2 mayts 2005 tarihinde dogrudan ekim) elde edilmist Anahtar Kelimeler: At elmasi. Eriolobus trilobatus, tohum. 1. Giri Caligmaya konu olan tir, sistematikte Giilgiller (Rosaceae) familyasinin, Pomeae tribusu (triba) igerisinde incelenmektedir. At elmasi olarak bilinen tur, lilkemizde ilk defa Maras'ta tespit edilmistir (Yaluruk. 1966). Sorbus trilobata Labli., tirin eski sinonimidir. Geng siirgiinleri esmer-kirmizi renkte ve cipltk olup. yapraklar 5-7 lopludur. Loplarin mrzrak bigimindeki kenarlarr kaba disilidir. Meyveleri ktigitk elma biiykltigiinde ve lezzetlidir 2 1808, 2006, Yayin Komisyonuna Si32 H. Cemal Gultekin, Cengiz Yucedag ve Servet Galiskan Giney ve Batt Anadolu'da 800-1000 m yiikseltiler arasinda dogal olarak yayshs gosteren, 5-6 m boya ulasabilen, dekoratif kisa boylu aga¢ tlriidir (Davis, 1972: Kayacik, 1982). Dogal yaytlis alamnda gogunlukla yaprakli ormanlar iginde ve makilikler iginde tek tek, kimeler veya yer yer buyik gruplar halinde bulunmaktadir (Sekil 1) (Yaltink, 1966). Eksi ve 2-3 cm capa sahip olan meyveleri, énceleri elma yesili, olgunlasmaya basladigi sonbaharda ise sarimturak esmer renk almaktadir. Lezzetli ve hos kokulu olan meyvelerinden tursu ve pekmez yapilabilmektedir (Baytop, 1994). Ayrica, meyveleri basta kuslar olmak fizere yaban hayvanlari igin iyi bir besin kaynagidir. * 3 FF 3 - Sekil 1.At elmast'nmn Turkiye deki yayshsi (Davis, 1972). Figure 1. Natural distribution of Erect crab in Turkey. Ote yandan, elverissiz yetisme ortam kogullarinin agact olmasi, at elmasini ormancilikta agaglandirmalar bakimindan da tizerinde durulmast gereken Snemli odunsu tUrler igine almaktadir. Tur, estetik tag formu, dolayistyla da peyzaj dizenlemelerinde sis bitkisi olarak da kullanilabilmektedir, Bu zellikleri ile At elmast, agaglandirmalarda kullanilabilecek gok amagh bir tiir konumundadir. Onemli bir tiriimaz olan At elmasinin korunmast ile gerekli yerlerde agaclandirma ve kiltirtintin yapilabilmesi, onun tohum dzelliklerinin belirlenmesi, simlenme dzelliklerinin incelenmesi ve fidan iretim tekniklerinin. gelistirilmesine baglidir. Bu galigmada, Eriolobus rrilobatus'un Onemli bazi tohum ézellikleri ile sahip oldugu gimlenme engellerinin giderilmesi i¢in uygulanan bazi On islemlerin gikma yézdeleri izerine etkisinin belirlenmesi amaglanmistir |e At Elmasi Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar 33 2. Materyal ve Yéntem Galtgmamiza konu olan At elmasi meyveleri Egirdir Orman Isletme Mudurlugu sinirlar’ igerisinde kalan ve yikseltileri 900-1000 m'ler arasinda degisen Camdag ve Sartidris mevkilerindeki minferit olarak yetisen agaclardan, 2004 yilinin ekim ay1 ortalarinda elle toplanmistir. Tohum toplanan alanda bulunan bazi tirler sunlardir; Akgakesme (Phillyrea latifolia L.), Geyik dikeni (Crataegus monogyna (L.) Jacq.), Kermes mesesi (Quercus coccifera L.), Tesbih galist (Styrax officinalis L.), Gulbirt alist (Fontanesia phillyreoides L.). Karagah (Paliurus spina christi Miller). Toplanan meyveler fidanhiga getirildikten sonra, bicakla yarilarak tohumlari gikartilmistir (Sekil 5). Gikarilan bu tohumlar &nce bol akan su ile yikanmis, daha sonra naylon OrtUler Uzerine serilerek hava kurusu haline getirilmistir. Bu iglemden sonra 1000 dane agirhgi tespit edilmistir. Bu amacla Copeland (1978)'nin asagida verilen formilld kullanitmistir: x 8 Formillde: x : Yinelemelerin 100 adet tohum afsrliklani (g) x : Tartilara ait aritmetik ortalama n: Yineleme sayssidir (n=8). Eriolobus trilobatus meyvelerinin tohum veriminin saptanmast amactyla, meyve Omeklerinden elde edilen tohumlar sayilarak, tohum verimi hesaplanmistr. ‘At elmasi tohumunun gimlenme dzellikleri hakkinda herhangi bir yerli ya da yabanct literattire rastlanmamistir. Daha Gnce de belirtildigi gibi tur, uzun yillar Sorbus cinsine ait bir tir olarak tanimlanmistir. Turan Malus cinsi igerisine dahil edilmis olduguna da rastlanabilmektedir. Rosaceae familyasina giren bu iki cinse ait turlerin tohumlarmmin ortak ézelligi sonbaharda olgunlasmalari ve genel olarak embriyodan kaynaklanan bir cimlenme engeline sahip olmalaridir (Schopmayer, 1974; Hartmann ve Kestler, 1983; Dirr ve Heuser, 1987; Urgeng, 1998). Bu noktadan hareket edilerek At elmast tohumlarinin da benzer bir Szellik tastyabilecegi diisiinilmils ve denemeler buna nmistir. ee rte ait olasi gimlenme engelini gidermek igin, 4 degisik sirli soBuk katlama ve 2 ekim zamanindan olusan 8 kombinasyon ile soguk katlama uygulamaksizin gerceklestirilmis 7 farkh ekim zamanindan olusan toplam 15 deneme islemi z Tablo 1). ene tm isleminde ortam olarak perlit kullantimigtir. Katlama iglemi 10x30 cm boyutlarinda olan kaplarda ve 2-4°C sicaklik kogullarinda gergeklestirilmistir. Katlama34 H. Cemal Gilltekin, Cengiz Yucedag ve Servet Galtskan siiresi bitiminde tohumlar katlamadan alinarak, Egirdir Orman Fidanhig’nda 60 x 200 cm boyutlarinda hazirlanmis ve igi % 50 dere mili + % 50 oraninda Anadolu karagamt [Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe] humusu karigimindan olugan kasalara “Tesaduf Bloklari Deneme Deseni”ne uygun 4 yinelemeli olarak ve 4. mm derinlikte ekilmistir. Ekimden Once 3 giin souk suda sisirme uygulanmistir Yinelemelerde her bit islem, 100 tohumla temsil edilmistir. Ekimler tamamlandiktan sonra da, cizgilerin tizerine yaklagik 0.5-1.0 cm kalinlikta Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) karpelleri ile malglama uygulanmiguir. Ekim yaptlan kasalar. her iglemin ekim tarihinden baslayarak 15 Temmuz 2005 tarihine kadar diizenli olarak sulanmislardir. Cikma ylizdeleri, ekimlerden bir ay sonra belirlenmistir (Sckil 6) Sonradan gikmalarin olabilecegi dugiinilerek, Haziran ayinda bir sayim daha yapilmistir. Ancak sonradan cikma gézlemlenmemistir. Belirlenen ikma yiizdesi degerlerine Arcsiny’p donisumi uygulanmistir (Kahpsiz, 1994). Dénistirme islemi uygulanan veriler igin varyans analizleri ve varyans bilesenleri “SAS istatistik Program” kullanilarak hesaplanmistir (SAS. 2008) Katlama yapilan (1-8 nolu) ve katlama yapilmayan (9-15 nolu) islemler igin analizler ayri ayn yiirdtiilmiistiir ‘At Elmast Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar 35 Tablo 1. Uygulanan degisik én islem kombinasyonlart ve ekim zamanlant Table 1. Applied treatments and sowing dates. On islem no _ Treatment [__ number Treatments Vay souk katlama, 2 mart tarihinde ekim, Duration for cold stratification: one month, sowing date March 2 r Day sofok Kalama, 2 mart rind eh Duration for ce sraicton to mnths, sowing date Mrch2 3 ay soguk katlama, 2 mart tarihinde ekim, Duration for cold stratification: three months, sowing date March 2 4 ay soguk katlama, 2 mart tarihinde ekim. 4 Duration for cold stratification: four months, sowing date March 2 1 ay souk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim : Duration for cold stratification: one month, sowing date April 2 2 ay souk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim, 3 ay soguk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim. [ Duration for cold stratification: three months, sowing date April 2 4 ay soguk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim : Duration for cold stratification: four months. sowing date April 2 2 Kasim 2004 tarihinde dogrudan ekim, 9 Sowing on November 2 2 aralik 2004 tarihinde dogrudan ekim. 0 Sowing on December 2 }— I — 2 ocak 2005 tarihinde dogrudan ekim, Sowing on January 2 2 subat 2005 tarihinde dogrudan kim ie Sowing on February 2 2 mart 2005 tarihinde dogrudan ekim 13 Sowing on March 2 i 2 mayis 2005 tarihinde dogrudan ckim. Bd Sowing on May 236 H. Cemal Gulltekin, Cengiz Yiicedag ve Servet Galiskan 3. Bulgular Eriolobus trilobatus'nin genel tohum ézellikleri ve tohumlara uygulanan degisik 6n islemler ile ekim zamanlarinin gikma yiizdesi iizerine olan etkisini belirlemek amactyla gergeklestirilen bu calismada ulasilan sonuglar asagida verilmistir. At elmasi meyvelerinin her birinde ortalama 5 tohum bulunmaktadir. Tohumlarin 1000 tane agirligi 27 g olarak saptanmistir. 100 kg meyveden yaklasik 1,6 kg tohum gikmaktadrr. Degisik katlama streleri ile kombine edilmis ekim zamanlarina ait iglemler arasinda (1-8 nolu islemler), katlama sureleri, ekim zamanlari ve katlama siiresi X ekim zaman bakimindan 0.001 olastltk dizeyinde anlaml farklar olduBu ortaya gtkmistir (Tablo 2). Diger yandan higbir 6n isleme tabi tutulmadan, dogrudan degisik aylara da ekim yaptlan islemler arasinda (9-15 nolu) da ekim zamanlart acisindan 0.00! olasilik dizeyinde anlamht farklar oldugu belirlenmistir (Tablo 4). Yapilan varyans analizlerine ait Duncan testi gruplandirmalar Tablo 3 ve Tablo 5 de verilmistir Tablo 2. Uygulanan dn islem+ekim zamani kombinasyonlarina (1-8) ait varyans analizi sonuglani. Table 2. The results of ANOVA according to treatments (1-8). ‘Serbestlik dereces’. [Kareler ortalamasi] — Varyans orant df Mcan squares F values Varyasyon kaynagi Source of variation ae ! 1061.45 569.01 *##* Canine 2 N43 | 382.82 *#*# |e oie 3 3.54 19ns [ scence | 2 | ome | seen nor 21 1.87 | ****: 0,001 olasiik diieyinde anlar n.s: Antaml: dep *#**: Significant at the 0.0001 percent level n.s: Non-Significant At Elmast Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar 37 Tablo 3. Uygulanan dnislemlere (1-8) ait Duncan testi sonuglari. Table 3. The results of the Duncan test according to treatments (1-8). Ekim zaman Katlama suresi (Ay) Sowing time Ortalama Stratification time (Months) Average 65.5 Average *Ayni stitunda yer alan farkli harflerle gosterilen ortalamalar istatistiksel olarak 0=0.05 duzeyinde dnemlidic. Yapitan on islemlerin At elmasi tohumlarinin cikma degerlerini ne derecede etkiledigini belirlemek amactyla ilgili faktorlerin toplam varyans igindeki paylan incelenmistir. Degisik katlama siireleri ve fark ekim zamanlarinin kombine edildigi islemlerde (1-8 nolu), ekim zamanindan kaynaklanan varyansin toplam varyansa oraninin (% 39.41), katlama siirelerinden kaynaklanan varyansin oransal payindan (% 51.75) daha kiigik oldugu gorulmektedir (Tablo 6). Hicbir On isleme tabi tutulmaksizin farklt tarihlerde dogrudan ekim yapilan islemlerde (9-15 nolu), ekim zamanindan kaynaklanan varyansin toplam varyans igindeki pay % 98.20 diizeyine kadar ulasmaktadir (Tablo 7). Eriolobus trilobatus tohumlart iizerinde uygulanan bitin islemlere ait gtkma degerleri kiigiikten biiyige dogru Tablo 8 de siralanmistrr, Tablo 4. Uygulanan farkli ekim zaman islemlerine (9-15) ait varyans analizi sonuglart Table 4. The results of the ANOVA according to treatments (9-15). Kareler ortalamast Varyans orant Varyasyon kaynagi | Serbestlik derecesi Mean squares F values Source of variation at Ekim zamant ‘Sowing time 2612.93 226.54 *#** Yineleme 61.85 124ns Replication ‘e008; 0,000] olasilik diizeyinde anlamlt n.s: Anlaml deBil. ‘eee: Significant atthe 0.0001 percent level n.s: Non-Significant iene:38 H. Cemal Gultekii Cengiz Yucedag ve Servet Caligkan Tablo 5. At elmasi tohumlarina uygulanan farkl ekim zamant iglemlerine (9-15) ait Duncan gruplandirmasi sonuglari. Table 5. The results of the Duncan test according to treatments (9-15). Gruplar Tslem no Ortalama Grups Treatment number Average *A 9 87.5 A 10 87.25 a A je u 81 B 2 325 Cc B 22 D 14 0 ce D 15 0 onemlidir. “Ayni sitinda yer alan farkly harflerle gisterilen ortalamalar istatistiksel olarak a=0.05 duzeyinde Tablo 6. Uygulanan dnislemlere (1-8) ait varyans bilesenleri sonuglart Table 6. Variance components of different treatments (1-8) Varyasyon kaynagi Deger Toplam varyansa orant % al Source of variation | Value Proportion to total variance % Ekim zaman T Sowing tie 63.20 39.41 Katlama suresi =| Stratification time oo ie Yineleme ql Replication | 02! ae Ekim zaman Katlama surest Sowing time * Stratification time a lon Hata ne s7_| 116 Toplam L 160.36 100.00 LL At Elmast Tohumu Uzerine Baz Arastirmalar Tablo 8. Uygulanan biitiin iglemlere ait gkma oranlan. Table 8. The results of the whole treatments applied on the seeds of Erect crab. = Tablo 7. Uygulanan onislemlere (9-15) ait varyans Table 7. Variance components of different treatments (9-15) bilesenleri sonugtan Varyasyon kaynagi Deger Toplam varyansa orani % Source of variation Value_| Proportion to total variance % Ekim zaman Sowing time mio — Yineleme fe Replication oa 2 Hata Error 16.64 174 Toplam Teal 955.25 100.00 JOrtalama ¢ikma oranlan] On islem nosu On islem (%) Treatment number Treatment Average percent emergence 15 2 mayts 2005 tarihinde dogrudan ekim. ; Sowing on May 2 2 nisan 2005 tarihinde dogrudan ekim. 4 0 Sowing on April 2 . 2 mart 2005 tarihinde dogrudan ekim. A ‘Sowing on March 2 a 2 gubat 2005 tarihinde dogrudan ekim. os Sowing on February 2 ay soguk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim 8 Duration for cold stratification: four months, BS sowing date April 2 Tay soguk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim. 5 Duration for cold stratification: one month, 51.5 sowing date April 2 ay soguk katlama, 2 mart tarihinde ekim. 4 Duration for cold stratification: four months, 59 sowing date March 2 Day soguk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim. 6 Duration for cold stratification: two months. 5 sowing date April 2 Bay soguk katlama, 2 Nisan tarihinde ekim. 7 Duration for cold stratification: three months. 78 sowing date April 2 T ay soguk katlama, 2 mart tarihinde ekim. 1 Duration for cold stratification: one month, 79.5 L sowing date March 2 2 ocak 2005 tarihinde dogrudan ekim. "1 81 Sowing on January 2 Say soguk katlama, 2 mart taribinde ekim. 3 Duration for cold stratification: three months, 83.5 sowing date March 2 10 2 aralsk 2004 tarihinde dogrudan ekim 87.25 9 2 kasim 2004 tarihinde dogrudan ekim. 87.5 [2 2 ay soguk katlama, 2 mart tarihinde ekim. 92.2540 H. Cemal Gultekin, Cengiz Yucedag ve Servet Cahskan DeBisik siirelerde katlamaya alinan At elmast tohumlarin mart ve nisan aylarinda ckilmesi halinde, uygulanan soguk katlama sirelerinin gikma degerleri uzerine etkisi strasiyla Sekil 2 ve Sekil 3'te verilmistir. Her iki sekile ait eBrilerde ikinci dereceden Polinomial ve negatif (R?= -0.997, R*= -0.996) bir iligkinin varligndan soz etmek miimkiindur, Tohumlarin isleme sokulmadan dogrudan degisik aylarda ckilmesi ile cikma oranlarinin degisimi Sekil 4’te verilmistir. Sekilde ekim zamani ile gikma orani arasinda oldukga kuvvetli dogrusal negatif bir iligki (R°= -0.91) oldugu goriilmektedir. Y= 49.56 + 39.54x -9.31x? R’ =-0.997 Gakma yitzdesi (%) Emergence percentage (%) eSBs sessazgys 1 2 3 4 Soguk katlama stiresi (Ay) Duration for cold strafication (Months) Sekil 2. Mart Ayinda ekim yapilmast durumunda, soguk katlamanin, cikma oranlart izerindeki etkileri Figure 2. Effects of the cold strafication durations on the emergence percentages for the sowing were applied in March. degisik sUrelerde uygulanan At Elmast Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar 41 100 = 90 em EP, : & § 60 32 50 = 8 40 g &§ 30 Go? 2 20 2 10 a ee ee 7 1,5 2 25 3 3s 4 ° os ‘Souk katlama stiresi (Ay) Duration for cold strafication(Months) Sekil 3. Nisan Ayinda ekim yapilmast durumunda, degisik stirelerde uygulanan soguk katlamanin, cikma oranlar tizerindeki etkileri. Figure 3. Effects of the cold strafication durations on the emergence percentages for the sowing applied in April. y= 115.18 -17.71x R=-0.91 = 100 4 = oot Eh 80 3 70 32 60 22 50 ag 40 £& 30 Se 2 2 10 & of * Kasim Arak Ocak Subat_ «= Mart._—=—Nisan Mays (Nov.) (Dec.) Jan.) (Feb), (Mar.). Apr.) (May) Ekim yaptlan aylar ‘Sowing dates Sekil 4. At elmasinda degisik aylarda tohumlara soguk katlama uygulamaksizin yapitan ekimlerin gikma oranlan iizerindeki etkisi. Figure 4. Effects of different sowing dates on the percent emergence of non-treated seeds of Eract crab.42 H. Cemal Gultekin, Cengiz Yucedag ve Servet Caliskan 5. Tartisma ve Sonug Caligmaya konu olan At elmast, Yalurik tarafindan 1960 tarda tespit edilmesine kargiltk, gerek tarin biyolojisini ortaya koymaya yonelik, gerekse kullanim olanaklart zerinde ginumuze kadar herhangi bir arastirma veya galigma yapslmamistir At elmasi tiriinin kullanim alanlarinin arurilmasi ve bu yénde degisik kiltir metotlarinin basariyla uygulanabilmesi, tlirtin biyolojisi hakkinda yapilacak galismalarla iligkili olacakur. Cahsmada At elmasinin bazi tohum ézelliklerinin ortaya cikarilmast amaglanmistir, Bu amacla degisik zamanlarda isleme tabi tutulmadan dogrudan ekim yapilmast ve degisik katlama siireleri ile kombine edilen ekim zamanlarinin gikma ylzdeleri tizerine etkisi arasteriimisuir. Soguk katlamayla kombine edilmis degisik ekim zamanlart ile farkli zamanlarda dogrudan ekim yapilan islem gruplari ayrt ayri analize alinmislardir. Her iki grubun kendi igindeki farklilagmalari incelenmistir. Ayrica ortaya cikan varyanslarda uygulanan islemlerin oransal payinin incelenmesi amaciyla varyans bilesenleri ortaya konmustur. Yapilan arastirmada, At elmasi tohumlarinin, sistematikte bu ture yakin olan Malus ve Sorbus cinsine ait turlerin tohumlari gibi bir ig uyku haline (dormancy) sahip oldugu ve bu gimlenme engelinin giderilebilmesi igin toplandiktan sonra ekilmesi ya da ilkbaharda ekileceklerse bir soguk katlama islemine tabi tutulmast gerektigi ortaya Konmustur. Bu sonuglar, tohumlar: sonbaharda olgunlasan ve bir ig uyku haline (dormancy) sahip olan birgok odunsu bitki tirti igin tespit edilmig genel kurala uyum gostermektedir (Schopmayer, 1974; Hartmann ve Kestler, 1983; Dirr ve Heuser. 1987; Urgeng, 1998). At elmasinda ekim ayinda olguniagan tohumlarin toplanir toplanmaz kasim ayinda ekilmesi halinde, bu tohumlar soguk ve islak evreyi toprakta gecirerek % 87.5 stkma orant ile kendi islem grubu (islem 9-15) igerisinde ilk sirayt almis, aralik, ocak, Subat ve mart aylarinda soguk katlama uygulanmamus tohumlarin dogrudan ekilmesi ile Surastyla % 87, % 25, % 81, % 32.5. % 22 ¢ikma oranlan elde edilmistir (Tablo 5) (Sekil 4). Olgunlasmay: takiben yapilacak ekimlerde gecikilmesi halinde cikma yiizdesi mart ayinda, kasim ayinda yapilan ekime gore yaklasik dortte birine inmektedir. Nisan veya mayts aylarinda ekim yapilmasi halinde ise higbir cikma gézlenmemistir. Bu durumda mart ayindan sonra, soguk katlama uygulanmamis tohumlarla yapilacak ekimlerde basan sansinin olmayacags ve milmkiin oldugu kadar tohum olgunlasmasim ve toplanmasin: takiben kastm ayt bast ile en ge¢ ocak bast arasinda yapilacak ekimlerle sikma oraninin olumlu dizeyde etkilenebilecegi soylenebilir. Dogrudan ekim yapilan islem grubunda ekim zamamindan kaynaklanan varyans toplam varyansin % 98.20 sini olusturmaktadir (Tablo 7). Ekim ayinda tohumlarin toplanmasim izleyen aylarda (Kasim-Ocak basi) dogrudan ckim yapilmayip, ekimlerin ilkbahara sarkmast halinde At elmast tohumlarinin soguk Katlamaya ihtiyag duyduklari poriilmigtur. 1-4 ay arasinda degigen Sirelerde soguk katlamaya alinan tohumlarin mart ve nisan aylarinda ekilmesi durumunda ekim basarist az veya gok oranda arttirilabilmektedir (Tablo 3) (Sekil 2 ve At Elmast Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar 43 tlamaya alinmadan nisan ayinda dogrudan ekim yapildiginda cikma ny 4 Brae katlamaya alinan tohumlarla bu ayda yapilan ekimlerde % 43.5'luk bir cikma oram belirlenmistir. Sekil 2 ve Sekil 3%de de gorilecegi uzere mart veya nisan aylarinda ekim yapilmast disiinulduginde, tohumlara bu aylardan énce 2-3 ay arasinda degisen bir Slirede soguk katlama uygulanmasinin gikma oranim Onemli dlcide artirabildigi nea stireleriyle kombine edilen deBisik ekim zamanlarinin cikma degerlerine olan etkisinde, ekim zamanindan kaynaklanan varyans toplam varyansin % 39.41'lik kasmint olustururken, katlama siresinden kaynakianan varyans toplam varyansin % 51.75'ini olusturmaktadir. Bu baglamda katlama siiresinin, ekim zamanindan daha etkili dylenebilir (Tablo 4). : ee fe At elmasi tohumlarinda ig uyku halinden kaynaklanan bir gimlenme engeli oldugu tespit edilmistir. Tohumlarinin gimlenme engelini gidermek igin souk katlamaya ihtiyag duyduklari ortaya cikmaktadir. Yeterli stire (2-3 ay) souk katlamada kalan tohumlar tercihen erken ilkbaharda (Mart bast) ekilmelidir. Diger yandan toplanan tohumlar sofuk katlamaya tabi tutulmaksizin kasim-aralik aylart arasinda da ekilebilirler. Ancak, bu sonuclarin ydreden yéreye deBisebilecegi de unutulmamalidir. Tohum ve cimlenme dzelliklerini daha ayrintih ortaya koyabilmek igin daha kapsamh ve detayli calismalara gidilmesi yerinde olacaktir. Sekil 5. Eriolobus trilobatus*un tohumlari (Foto: C. Yucedag). Figure 5. Seeds of Eriolobus trilobatus.44 H. Cemal Giltekin, Cengiz Yuicedag ve Servet Caliskan Sekil 6. Cikmadan sonra Eriolobus trilobatus fideciBi (Foto: C. Yiicedag). Figure 6. An Erect crab seedling after emergence. Effect of Cold Stratification with Different Durations on The Germination of Erect Crab (Eriolobus trilobatus (Poiret) Roemer.) Seeds H. Cemal Giiltekin', Cengiz Yiicedag” and Servet Calskan™ 'BBridir Forest Nursery 32500 Egridir-ISPARTA 2sitleyman Demirel University Faculty of Forestry 32260 Cuiniir-ISPARTA istanbul University Faculty of Forestry 34473 Bahcekéy-ISTANBUL *Tel: 0-212-2261 100, e-posta: servetc78 @yahoo.com Abstract The aim of this study was to determinate some seed characteristics of Erect crab (Eriolobus trilobatus (Poiret) Roemer.). The effects of different sowing time and cold stratification periods on emergence percentage were investigated. 15 different treatments were applied. According to the results of the study, it was found that there were significant differences at 0.001 probability level between treatments. Percentage emergence value was the greatest for “2 months of cold stratification and sowing on March 2”. Direct sowings (without treatment) on April 2 and May 2 had the lowest emergence percentages. Keywords: Erect crab, Eriolobus trilobatus, seed. 1, Introduction Erect Crab (Eriolobus trilobatus (Poiret) Roemer.) is a multi-purpose forest tree species. It is not only used for soil conservation purposes and eastethic reforestations but also wildely used both in medicine and food sectors. In this study, some important seed germination characteristics of Erect Crab, especially effects of some different pretreatments on the emergence percentage were investigated. Date submitted to journt46 H. Cemal Gultekin, Cengiz Yucedag ve Servet Caliskan 2. Materials and Methods Erect Crab seeds were collected from Egirdir Forest District in autumn of 2004, 1000 seed weight was calculated by using formula given by ISTA (1993) and seed Productivity was determined. 15 treatments consisting of 8 combinations of different cold stratification periods with 2 sowing times and 7 different sowing times without any cold stratification were applied (Table 1), The sowings were arranged in a completely randomized block design with 100 seeds of 4 replications. Before sowing, seeds were immersed into cold water for three days. Sowing lines were mulched with the carpels of Lebanon Cedar (Cedrus libani A. Rich.) cones. Arcsinp transformation was performed emergence percentages prior to Savistical analysis (Kalipsiz, 1994) and variance components were calculated by using SAS Statistical Programme (SAS, 2005). Analyses were realized separately for the treatments 1-8 and 9-15 3. Results and Discussion Each fruit of Erect crab had an average of $ seeds. 1000 seed weight and seed Productivity of 100 kg fruits were 27 g and 1,6 kgs, respectively. The results of the analysis showed that there were significant differences at 0.00) probability level months cold stratification and sowing on March 2°. Furthermore, direct sowings (without treatment) on April 2 and May 2 showed the poorest Percentage emergences (Table 3 and 5). 4. Conclusion Shouts pastible in November and December without applying cold stratification But it should not be cautious that these results can not be generalized and may vary from Charani Bion: More comprehensive and detailed studies are needed to examine the characteristics of Erect crab seed At Elmast Tohumu Uzerine Bazi Arastirmalar 47 References Baytop, T., 1994, Turkce Bitki Adlari Sézlugi. Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yiksek Kurumu, Tiirk Dil Kurumu Yayinlar, Ankara. ' | Copeland, L. O., 1978, Rules for Testing ae Association Official Seed Analyasis. d Tecnology. (3): 1-126. : erat Teeksy and the East Aegean Islands. Vol. IV., Edinburg Dir, Me Anand G. We Hevser, 1987. The Reference Manual of Woody Plant Propagation: From Seed to Tissue Culture, ISBN 0-942375-00-9. : Hartmann, H. T. and D. E. Kestler, 1983, Plant Propagation: Principles and Practices. Prentice-Hall, Inc. Englewood Cliffs, New Jersey, U.S.A. Kalpsrz, A., 1994. istatistik Yontemler, i. U. Orman Fakilltesi Yayinlari, a , Kayacik, H., 1982. Orman ve Park Agaclarinin Ozel Sistematigi 3. Cilt, 4. Baski, istanbul Universitesi, Orman Fakiiltesi Yayinlar: No:3013/321, Istanbul. SAS Institute Inc., 2005. SAS 9.1.3 edition, Cary, NC, U.S.A. ‘ Schopmayer C. S., 1974, Seeds of Woody Plants in the United States, a Sense, U.S. Department of Agriculture, Agriculture Handbook No. 450, Washington, es a ABag ve Siis Bitkileri Fidanik ve Yetistirme Teknigi. istanbul Universitesi Yayinlari, Orman Fakiiltesi yayin No: 3395/442. istanbul. Yaltink, F., 1966. Tirkiye Florasi igin Yeni Bir Tespit Sorbus trilobata Labll. Review of the Faculty of Forestry University of Istanbul. 26(1): 156-159.