‫دولت جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫اکادمی علوم‬
‫معاونیت بخش علوم برشی‬
‫مركز مطالعات منطقهیی‬
‫انستيتوت کشورهای عربی‬

‫ت‬
‫وق جارت‬ ‫حق‬
‫(بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫‪9911‬هـ‪.‬ش‬ ‫محقق غالم نبی "حنيفی"‬

 ‫شناسنامۀ کتاب‬
‫‪ ‬نام کتاب‪ :‬حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض و حواله طلبات)‬
‫‪ ‬مؤلف‪ :‬محقق غالم نبی حنیفی‬
‫‪ ‬استاد رهنام‪ :‬پوهنوال ولی محمد ناصح‬
‫‪ ‬ایدیت و اهتامم‪ :‬محقق راضیه غوث‬
‫‪ ‬نارش‪ :‬ریاست اطالعات و ارتباط عامه اکادمی علوم افغانستان‬
‫‪ ‬تیراژ‪ ۰۵۵ :‬جلد‬
‫‪ ‬سال چاپ‪9911 :‬هـ‪.‬ش‬
‫‪ ‬محل چاپ‪ :‬الهام نبی زاده‪ ،‬كابل – افغانستان‬
‫‪178-1190-046-06-8 :ISBN ‬‬
 ‫پیشگفتار‬

‫در قضـایا و محـی‬ ‫سپاس بیقیاس ذات بینیـاز را کـه تلقـل‪ ،‬تف ـر و تفحـ‬
‫پیرامونی به منظور کشف هر چه بیشرت حقایق هستی و استفادۀ بهینه از نلـتت‬
‫ماد را در رسشت انسان عجین و بالوسیله به سو دریافتها جدید رهنمـون‬
‫میسازد و درود نا محدود بر رسور و پیشوا انسانیت محمد مصطفی صـلی اللـه‬
‫علیه و سلم که پیام دانش پژوهی را گسرتده و جاودانه ساخت و بر راهروان آن که‬
‫با بر افراشنت پرچم علم و دانش مصدر خیر و سلادت در جاملـه بشری گردیـده و‬
‫تـا واژگـونی هسـتی و قیـام دادرسا عـدل الهـی هم نـان بـر نقـش قـدم آن راه‬
‫میپیتیند‪.‬‬
‫انسان هر چند موجود متف ر است‪ ،‬اما رسیدن به حقیقت یـا صـوا الزمـه هـر‬
‫تف ر انسانی نیست‪ ،‬زیرا دایـرۀ ف ـر انسـان تحـت تـا یر زمـان و م ـان‪ ،‬فضـا‬
‫ف ر ‪ ،‬قضایا و ام انات قابل دسرتس آن متغیـر بـوده و محصـول ف ـر انسـانی از‬
‫زمانی تا زمان دیگر و از انسانی تا انسان دیگر متفاوت و درک هر انسـان نسـبت‬
‫به یک مسأله با در نظر داشت رشای زمانی و م انی آن متفاوت میباشد‪ .‬منظور‬
‫این ه ا ر حارض چندین سال پیش و با در نظرداشت دسرتسی به منابع و بضاعت‬
‫علمی آن زمان نگارنده به رشته تحریر در آمده که در حال حارض قطلاً قابـل نقـد‬
‫خواهد بود‪ .‬هم نان با توجه به ن ات یاد شده میتوان گفت که ا ر حارض بـدون‬
‫و اشـتباهات نبـوده و نگارنـدۀ آن از خواننـدگان گرامـی در‬ ‫شک خالی از نـواق‬
‫ضمن این ه از قبل سپاس گذار است‪ ،‬صادقانه می طلبد که بر و منت گذاشته‬
‫و‬ ‫از طریــق ایمیــل(‪ )ghnabihanifi@gmail.com‬در رفــع اشــتباهات‪ ،‬نــواق‬
‫خالءها این ا ر او را یار رسانند‪.‬‬
‫با احرتام‬
‫غالم نبی حنیفی‬
‫اول قوس ‪9911‬‬
 ‫فهرست عناوین‬
‫صفحه‬ ‫عنوان‬
‫نظر استاد رهنام ‪‌...............................................................................‬أ‬
‫تقریظ ‪‌...........................................................................................‬ج‬
‫‪............................‬ه‬
‫‌‬ ‫تقریظ ‪................................................................‬‬
‫مقدمه ‪1 ..........................................................................................‬‬
‫‌‬
‫فصل اول‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مروری به گذشته موضوع ‪7........................‬‬
‫مبحث اول ‪1 ................................................................................‬‬
‫سیر انکشاف عقود تجارتی بهطور عام‪1 ...............................................‬‬
‫الف‪ -‬عقود تجارتی در دورۀ قدیم ‪1 ..................................................‬‬
‫‪ -‬عقود تجارتی پس از ظهور اسالم ‪94 ...........................................‬‬
‫ج‪ -‬عقود تجارتی در قرون وسطی تا دورۀ ملارص ‪96 ..............................‬‬
‫مبحث دوم ‪97 .............................................................................‬‬
‫تـاریخچۀ عقود تجارتی(بیع‪ ،‬قرض وحوالۀ طلبات) ‪97 ..............................‬‬
‫الف‪ -‬تاریخ ۀ عقد بیع ‪97 ..........................................................‬‬
‫‪ -‬تـاریخ ۀ بیع تجارتی ‪98 ........................................................‬‬
‫ج‪-‬تاریخ ۀ قرض تجارتی ‪19 ........................................................‬‬
‫د‪ -‬تاریخ ۀ حوالۀ طلبات ‪11 ........................................................‬‬
‫مبحث سوم ‪19 ............................................................................‬‬
‫کـارهای انجام شده‪19 ....................................................................‬‬
‫مبحث چهارم ‪62...............................................................................‬‬
‫منابع مهم استفاده شده در این اثر ‪‌ 62...................................................‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫فصل دوم‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌كليات اعامل و سیستمهای حقوقی تجارتی ‪‌ 11 ............‬‬
‫مبحث اول ‪91 ..............................................................................‬‬
‫تجارت و سيستمهای حقوقی آن ‪91 ...................................................‬‬
‫الف‪ -‬مفهوم لغو تجارت ‪91 ........................................................‬‬
‫‪ -‬مفهوم و ابلاد اقتصاد تجارت ‪94 ..........................................‬‬
‫‪ -۱‬تجارت منحیث اصطالح اقتصاد ‪94 .......................................‬‬
‫‪ -1‬ابلاد اقتصاد تجارت ‪90 ....................................................‬‬
‫‪ )۱‬تجارت داخلی ‪97 .............................................................‬‬
‫‪ )1‬تجارت خارجی ‪98 ............................................................‬‬
‫ج‪ -‬مفهوم تجارت در علم حقوق ‪41 .................................................‬‬
‫‪ –9‬وسلت مفهوم تجارت در حقوق ‪41 .........................................‬‬
‫‪ -۲‬تلریف تجارت از لحاظ حقوقی‪49 ...........................................‬‬
‫د‪ -‬سیستمها حقوق تجارت و تلریف آن ‪67 .....................................‬‬
‫‪ -۱‬ش لگیر سیستمها حقوق تجارت ‪67 ..................................‬‬
‫‪ -۲‬مبنا شناخت حقوق تجارت در این سیستمها ‪68 ........................‬‬
‫‪ )۱‬سیستم آفاقی یا موضوعی ‪68 .............................................‬‬
‫‪ )۲‬سیستم انفسی و شخصی ‪68 ..............................................‬‬
‫‪ -۳‬سیستم حقوق تجارت افغانستان ‪61 ........................................‬‬
‫‪ -۴‬تلریف حقوق تجارت ‪09 ......................................................‬‬
‫ه ‪ -‬موضوعات مورد بحث قانون و حقوق تجارت ‪00 ...............................‬‬
‫مبحث دوم ‪07 .............................................................................‬‬
‫ماهيت حقوقی عقد و انواع آن ‪07 ......................................................‬‬
‫الف‪ -‬جایگاه عقد در علم حقوق‪07 .................................................‬‬
‫‪ -‬مفهوم عقد ‪79 ....................................................................‬‬
‫‪ -۱‬جایگاه عقد در حقوق تجارت ‪70 .............................................‬‬
‫‪ -۲‬تلریف عقد در قانون تجارت افغانستان ‪78 .................................‬‬
‫فهرست مطالب‬

‫ج‪ -‬انواع عقد ‪86 ......................................................................‬‬

‫د‪ -‬انواع عقود(ملامالت) تجارتی ‪81 ................................................‬‬
‫ه ‪ -‬فرق عملیات‪ ،‬ملامالت و فلالیتها تجارتی ‪84 .............................‬‬
‫و‪ -‬تف یک ملامالت تجارتی و مدنی ‪86 ............................................‬‬
‫ز‪ -‬اهمیت تف یک ملامالت تجارتی و مدنی ‪87 ...................................‬‬
‫مبحث سوم ‪88 ............................................................................‬‬
‫قراردادها و تعهدات تجارتی ‪88 .........................................................‬‬
‫الف‪ -‬مفهوم قرارداد تجارتی ‪81 .....................................................‬‬
‫‪ -‬انواع قراردادها تجارتی ‪19 ....................................................‬‬
‫ج‪ -‬اح ام عمومی عقود تجارتی ‪11 .................................................‬‬
‫‪ -۱‬چگونگی ش لگیر عقد تجارتی ‪11 .......................................‬‬
‫‪ -۲‬رشای و اش ال ایجا و قبول ‪19 ...........................................‬‬
‫‪ -۳‬تفسیر عقود تجارتی ‪18 .......................................................‬‬
‫‪ - ۴‬وسایل بوت عقود تجارتی ‪11 ...............................................‬‬
‫د‪ -‬تلهدات تجارتی ‪966 .............................................................‬‬
‫‪ -۱‬مفهوم لغو و حقوقی تلهد ‪966 ............................................‬‬
‫‪ -۲‬اح ام تلهدات تجارتی ‪961 ..................................................‬‬
‫‪ )9‬مسؤولیت طرفین عقد(ملامله) ‪961 ......................................‬‬
‫‪ )1‬مسؤولیت تضامنی در تلهدات تجارتی ‪969 .............................‬‬
‫‪ -۳‬تلهد پرداخت پول خارجی ‪969 .............................................‬‬
‫‪ -۴‬تقصیر در تلهدات تجارتی ‪964 ..............................................‬‬
‫‪ -۰‬بیلانه در صورت ایفاء یا عدم ایفا تلهد ‪967 ..............................‬‬
‫‪ -۶‬حق رجوع از عقد ‪968 ........................................................‬‬
‫‪ -۷‬پرداخت حق اللمل و ت ت پولی ‪968 .......................................‬‬
‫‪ -۸‬م ان ایفاء یا اجرا تلهد ‪961 ..............................................‬‬
‫‪ -۹‬زمان اجرا تلهدات‪996 ....................................................‬‬
‫‪ -۱۵‬رعایت حد وس در نوعیت اشیاء تلهد شده ‪996 ........................‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫‪ -۱۱‬ایفا تلهد و فسخ ملامله ‪999 ............................................‬‬

‫‌‬
‫فصل سوم‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بیع تجارتی و انواع آن ‪111 ......................‬‬
‫مبحث اول ‪994 ............................................................................‬‬
‫ماهیت حقوقی بیع تجارتی‪994 ........................................................‬‬
‫الف‪ -‬مفهوم بیع ‪994 ................................................................‬‬
‫‪ -‬بیع تجارتی و مفهوم حقوقی آن ‪919 ..........................................‬‬
‫ج‪ -‬تیور ها حقوقی تف یک بیع تجارتی و مدنی ‪916 .........................‬‬
‫‪ -۱‬تیور علت‪916 ...............................................................‬‬
‫‪ -۲‬تیور اعتل تجارتی طبیلی‪917 ...........................................‬‬
‫د‪ -‬عنارص متش لۀ بیع تجارتی ‪996 ................................................‬‬
‫ه ‪ -‬رشای اختصاصی بیع تجارتی ‪991 ............................................‬‬
‫مبحث دوم ‪996 ...........................................................................‬‬
‫جایگاه بیع تجارتی در عملیات و معامالت تجارتی ‪996 ............................‬‬
‫الف‪ -‬جایگاه مطلق بیع ‪996 ........................................................‬‬
‫‪ -‬تصنیف اقتصاد عملیات تجارتی و جایگاه بیع تجارتی در آنها ‪990 .....‬‬
‫‪ -۱‬عملیات استخراجی ‪997 .....................................................‬‬
‫‪ -۲‬عملیات تولید ‪991 .........................................................‬‬
‫‪ -۳‬ملامالت تجارتی توزیلی ‪946 ................................................‬‬
‫‪ -۴‬ملامالت تجارتی خدماتی ‪946 ..............................................‬‬
‫‪ -۰‬ملامالت تجارتی کم ی ‪941 ................................................‬‬
‫‪ )9‬ملامالت تجارتی واسطهیی ‪949 ..........................................‬‬
‫مبحث سوم ‪946 ..........................................................................‬‬
‫مقررات حقوقی بیع تجارتی ‪946 .......................................................‬‬
‫الف‪ -‬ش لگیر بیع تجارتی ‪946 ..................................................‬‬
‫‪ -‬مقررات ملقود علیه در بیع تجارتی‪940 .......................................‬‬
‫‪ -۱‬قرارداشنت مبیله در مل یت بایع و یا هم داشنت اجازۀ فروش ‪947 ......‬‬
‫فهرست مطالب‬

‫‪ -۲‬مقدورالتسلیم بودن مبیله تجارتی ‪941 .....................................‬‬

‫‪ -۳‬مصارف تسلیم مبیله ‪966 ....................................................‬‬
‫‪ -۴‬خسارات وارده بر مبیله بلد از ت میل عقد ‪961 ............................‬‬
‫‪ -6‬تبلات تسلیم ندادن و تسلیم نگرفنت مبیله ‪960 ..........................‬‬
‫‪ -0‬سالمت و مطابقت مبیله با قانون‪ ،‬قرارداد و منونه‪968 ....................‬‬
‫ج‪ -‬مقررات قیمت و چگونگی تلیین آن در بیع تجارتی ‪901 .....................‬‬
‫‪ -۱‬لزوم تلیین قیمت و طرق آن ‪901 ............................................‬‬
‫‪ -۲‬تقیید قیمت به رشای خاص ‪909 ...........................................‬‬
‫‪ -۳‬تبلات عدم پرداخت قیمت توس مشرت ‪906 ............................‬‬
‫‪ -۴‬تبلات عدم اجرا سایر تلهدات ‪907 .......................................‬‬
‫‪ -۰‬مقررات بیع تجارتی به رشط ملاینه و پسند مشرت ‪908 .................‬‬
‫مبحث چهارم ‪976 ........................................................................‬‬
‫انواع بیع تجارتی ‪976 ....................................................................‬‬
‫الف‪ -‬بیع تجارتی داخلی و خارجی ‪976 ...........................................‬‬
‫‪ -۱‬تفاوتها بیع تجارتی داخلی و خارجی(بین املللی) ‪979 ..............‬‬
‫‪ )۱‬تفاوت از نظر ت نی ی ‪979 ................................................‬‬
‫‪ ‬اولین نتیجه ‪371 .....................................................‬‬
‫‪ ‬دومین نتیجه ‪371 ...................................................‬‬
‫‪ ‬سومین نتیجه ‪371 ...................................................‬‬
‫‪ )۲‬اختالف از نظر حقوقی و سیاستها اقتصاد کشورها ‪974 .........‬‬
‫‪ -‬انواع ملمول فروشها تجارتی ‪976 ..........................................‬‬
‫‪ -۱‬بیع یا فروش نقد ‪970 ......................................................‬‬
‫‪ -۳‬فروش نسيه ‪970 ..............................................................‬‬
‫حق اسرتداد ‪978 ...................................................‬‬
‫‪ -۳‬فروش با ّ‬
‫‪ -۴‬فروش به وزن و شتره ‪986 ...................................................‬‬
‫‪ -۰‬فروش به وسيلۀ منونه يا کتالک ‪989 ........................................‬‬
‫‪ -0‬فروش بلد از امتحان ‪981 ....................................................‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫‪ -7‬فروش با قید تحویل جنس در مدت ملین ‪989 ............................‬‬

‫‪ -8‬فروش به صورت پرداخت بیلانه ‪986 ........................................‬‬
‫ج‪ -‬انواع بیع بین املللی ‪980 .......................................................‬‬
‫‪ -۱‬رایجترین انواع بیع بین املللی ‪987 .........................................‬‬
‫‪ )9‬اصطالحات(قراردادها ) حمل و نقل عمومی ‪916 .....................‬‬
‫‪ )1‬اصطالحات حمل نقل دریایی ‪919 .......................................‬‬
‫‪ -۲‬انواع بیع بین املللی در قانون تجارت افغانستان ‪911 ....................‬‬
‫‪ )9‬فروش سیف ‪914 ...........................................................‬‬
‫‪ ‬مقررات عام فروش سیف‪391 ..................................... :‬‬
‫‪ ‬م لفیتها اساسی فروشندۀ سیف‪391 ...................... :‬‬
‫‪ ‬م لفیتها فروشندۀ سیف پس از حمل کاال به کشتی‪391:‬‬
‫‪ ‬م لفیتها مشرت سیف‪399 ..................................:‬‬
‫‪ ‬م لفیت مشرت بلد از قبولی اوراق فروش سیف‪022 ....... :‬‬
‫‪ ‬م لفیت مشرت در هنگام مواصلت کشتی‪022 .............. :‬‬
‫‪ ‬رشای و قیودات در بیع سیف‪023 .............................. :‬‬
‫‌‬
‫فصل چهارم‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌قرض و حوالۀ طلبات ‪601.............................‬‬
‫مبحث اول ‪164 ............................................................................‬‬
‫قرض و انواع آن ‪164 .......................................................................‬‬
‫الف‪ -‬مفهوم قرض ‪164 ..............................................................‬‬
‫‪ -۱‬تلریف و اح ام فقهی قرض ‪167 ............................................‬‬
‫‪ )9‬عاقد و لفظ عقد در قرض ‪168 ............................................‬‬
‫‪ )1‬خیار و اجل در قرض ‪168 .................................................‬‬
‫‪ )9‬مـال قرض ‪161 .............................................................‬‬
‫‪ )4‬ح م یا آ ار مرتب بر قرض‪196 ............................................‬‬
‫‪ )6‬تحصیل نفع از قرض ‪196 .................................................‬‬
‫‪ -۲‬مفهوم حقوقی قرض ‪199 .....................................................‬‬
‫فهرست مطالب‬

‫‪ -‬انواع قرض ‪197 ..................................................................‬‬

‫‪ -۱‬قرض مؤجل و حال ‪197 ......................................................‬‬
‫‪ -۲‬قرض مدنی و تجارتی ‪198 ...................................................‬‬
‫‪ )9‬قرض مدنی‪198 ............................................................‬‬
‫‪ )1‬قرض تجارتی ‪191 ..........................................................‬‬
‫ج‪ -‬انواع قرض تـجارتی ‪116 .........................................................‬‬
‫‪ -۱‬انواع قروض تجارتی بان ی ‪119 ..............................................‬‬
‫‪ )9‬قروض بان ی از لحاظ کمیت و اخذ تضمین ‪119 .......................‬‬
‫کوچک ‪003 ........................................................‬‬ ‫قرضهها‬ ‫‪‬‬

‫‪000 .......................................................‬‬ ‫قرضهها متوس‬ ‫‪‬‬

‫بزرگ ‪001 ...........................................................‬‬ ‫قرضهها‬ ‫‪‬‬

‫‪ )1‬قروض بـان ی از لحاظ باز پرداخت ‪119 .................................‬‬

‫‪ -۲‬قروض تجارتی غیر بان ی ‪119 ...............................................‬‬
‫‪ )9‬قروض تجارتی از لحاظ ملقود علیه ‪119 .................................‬‬
‫مبحث دوم ‪114 ...........................................................................‬‬
‫رشایط و مقررات قرض تجارتی ‪114 ....................................................‬‬
‫الف‪ -‬رشای قرض تجارتی ‪114 .....................................................‬‬
‫‪ -‬مقررات حاکم بر عقد قرض ‪110 ...............................................‬‬
‫‪ -۱‬ظهور عیب در مال قرض ‪110 ................................................‬‬
‫‪ -۲‬استحقاق مال قرض ‪117 .....................................................‬‬
‫‪ -۳‬پرداخت قرض ‪117 ............................................................‬‬
‫‪ -۴‬استقراض محجور علیه ‪118 ..................................................‬‬
‫‪ -۰‬ت تانـه در قرض‪111 ..........................................................‬‬
‫‪ -۶‬تضمین قرض تجارتی ‪196 ...................................................‬‬
‫‪ -۷‬ا بات قرض تجارتی ‪199 .....................................................‬‬
‫مبحث سوم ‪191 ..........................................................................‬‬
‫آثار‪ ،‬تدابیر تحصیل و مؤیدات قرض تجارتی ‪191 ....................................‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫الف‪ -‬آ ار مرتب بر عقد قرض ‪191 ...................................................‬‬

‫‪ -‬تدابیر تحصیل قرض تجارتی ‪194 ..............................................‬‬
‫‪ -۱‬تدابیر وقایو پیش از دادن قرض ‪194 .....................................‬‬
‫‪ -۲‬تدابیر عملی تحصیل قرض ‪196 .............................................‬‬
‫‪ )9‬فروش جرب تضمینات بدیهی(قرض و دین) ‪196 ......................‬‬
‫‪ )1‬ح م به افالس ‪190 ........................................................‬‬
‫‪ )9‬اجرا اقدامات ورش ستگی علیه بانک ‪190 ............................‬‬
‫ج‪ -‬مؤیدات جزایی قرض تجارتی ‪197 ..............................................‬‬
‫مبحث چهارم ‪198 ........................................................................‬‬
‫مفهوم و مقررات حقوقی حواله طلبات ‪198 ..........................................‬‬
‫الف‪ -‬مفهوم لغو و عرفی حوالـه ‪198 .............................................‬‬
‫‪ -۱‬ملنا لغو حواله ‪198 ......................................................‬‬
‫‪ -۲‬ملنا عرفی حواله ‪191 ......................................................‬‬
‫‪ -۳‬مفهوم سیستم حوالۀ عرفی ‪141 .............................................‬‬
‫‪ -‬استفادۀ ترجیحی از حواله و جایگاه آن در افغانستان ‪144 ..................‬‬
‫‪ -۱‬ترجیح استفاده از سیستم حواله عرفی به جا حوالۀ بان ی ‪146 .......‬‬
‫‪ -۲‬جایگاه حواله در نظام اقتصاد افغانستان ‪140 ...........................‬‬
‫ج‪ -‬مفهوم و مقررات فقهی حوالـه ‪148 .............................................‬‬
‫‪ -۱‬مفهوم فقهی حواله ‪148 ......................................................‬‬
‫‪ -۲‬مقررات فقهی حواله‪141 .....................................................‬‬
‫‪ )9‬ارکـان حواله ‪141 ..........................................................‬‬
‫‪ )1‬رشوط حواله ‪166 ..........................................................‬‬
‫‪ )9‬انواع فقهی حواله ‪166 .....................................................‬‬
‫حواله دین ‪012 ...................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫حواله مطلقه ‪012 ................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫حواله مقیده ‪013 ................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫حواله حق(حواله طلب) ‪010 ...............................................‬‬ ‫‪‬‬

‫فهرست مطالب‬

‫‪ )4‬نتیجه عقد حوالـه ‪169 .....................................................‬‬

‫‪ )6‬پایان یافنت عقد حواله ‪164 ...............................................‬‬
‫‪ )0‬مراجله محال علیه‪ ،‬به محیل ‪166 ........................................‬‬
‫د‪ -‬مفهوم و انواع حقوقی حواله‪166 ................................................‬‬
‫‪ -۱‬مفهوم حقوقی حواله ‪166 ....................................................‬‬
‫‪ -۲‬انواع حقوقی حواله ‪167 ......................................................‬‬
‫‪ )9‬حواله دین ‪167 .............................................................‬‬
‫‪ )1‬حواله حق(طلب) ‪161 .....................................................‬‬
‫ه ‪ -‬مفهوم و مقررات حقوقی حوالـۀ طلبات ‪106 ..................................‬‬
‫‪ -۱‬مفهوم حواله طلبات ‪106 .....................................................‬‬
‫‪ -۲‬مقررات حقوقی حوالـۀ طلـبات‪109 .........................................‬‬
‫مبحث پنجم ‪104 .........................................................................‬‬
‫تکتانه و مسؤولیت اطراف عقد در حواله طلبات ‪104 ...............................‬‬
‫الف‪ -‬ت تانه در حواله طلبات ‪104 ..................................................‬‬
‫‪ -‬مسؤولیت اطراف عقد در حواله طلبات ‪107 ..................................‬‬
‫ج‪ -‬حوالهداران و چارچو ها اصولی نظارت بر آنها ‪101 ......................‬‬
‫‪ -۱‬ارایۀ جواز‪ ،‬بت و فلالیتها مجاز ‪176 ...................................‬‬
‫‪ -۲‬جلوگیر از پولشویی ‪179 ...................................................‬‬
‫‪ -۳‬شناسایی کامل مشرتیان‪ ،‬حفظ اسناد وگزارشدهی ‪171 ................‬‬
‫‪ -۴‬نظارت‪ ،‬تطبیق و جریمهها ‪179 ..............................................‬‬
‫‪ -۰‬عوامل عدم رعایت قانون توس حوالهداران ‪174 ..........................‬‬
‫‌‬
‫فصل پنجم‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارزیابی مزایا و معضالت عقود تجارتی ‪677 ..........‬‬
‫مبحث اول ‪177 ............................................................................‬‬
‫مزایای عقود تجارتی ‪177 ................................................................‬‬
‫الف‪ -‬مزایـا عقود تجارتی ناشی از ویژهگیها حقوق تجارت ‪178 ...........‬‬
‫‪ -۱‬نویـت حقوق تجارت‪178 ....................................................‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫‪ -۲‬تسهیل گردش روت ‪171 ....................................................‬‬

‫‪ -۳‬اصل رسعت در ملامالت تجارتی ‪186 .......................................‬‬
‫‪ -۴‬دالیـل ا بات و انواع آن در حقوق تجارت ‪186 ..............................‬‬
‫‪ -۰‬اعتبار و اعتتد در ساحۀ حقوق تجارت ‪189 ...............................‬‬
‫‪ -0‬موجودیت اسناد خاص در ساحۀ تجارت ‪181 ..............................‬‬
‫‪ -7‬شدت عمل در مورد تاجر یا رشکت تجارتی بده ار ‪181 ..................‬‬
‫‪ -8‬مداخلۀ دولت در امور تجارتی ‪189 ..........................................‬‬
‫‪ -1‬وحدت اح ام حقوق تجارت کشورها ‪184 ..................................‬‬
‫‪ -۱۵‬اعتبار مقاوالت و عرف محل به حیث منابع ویژه حقوق تجارت ‪186 ....‬‬
‫‪ -‬مزایا ناشی از ویژهگیها عقود تجارتی ‪180 ..............................‬‬
‫‪ -۱‬صالحیتها زیاد برا طرفین ‪180 ........................................‬‬
‫‪ -۲‬اجرا قرارداد بـا حسن نیت ‪187 ...........................................‬‬
‫‪ -۳‬رعـایت نظم حقوقی‪ ،‬عرفی و تلاملی به وجه مناسب ‪181 ................‬‬
‫مبحث دوم ‪116 ...........................................................................‬‬
‫معضالت عقود تجارتی ‪116 .............................................................‬‬
‫الف‪ -‬مش الت عام استفاد از عقود تجارتی ‪116 ..................................‬‬
‫‪ -‬مش الت استفاده از بیع تجارتی ‪116 .........................................‬‬
‫ج‪ -‬ملضالت عقد قرض ‪117 .........................................................‬‬
‫د‪ -‬مش الت عقد حواله ‪964 ........................................................‬‬
‫نتیجه ‪103.......................................................................................‬‬
‫پیشنهادات ‪111...............................................................................‬‬
‫منابع و مآخذ ‪113.............................................................................‬‬
 ‫نظر استاد رهنام‬
‫بر اساس فیصلۀ مؤرخ ‪ 991190910‬شورا علمـی اکـادمی علـوم افغانسـتان رهنتیـی‬
‫پروژۀ علمی‪ -‬تحقیقی محرتم معاون محقق غالم نبی "حنيفی" را که تحت عنوان‪« :‬بررسی‬
‫برخی عقود تجارتی در قوانین نافذۀ افغانستان (بیع‪ ،‬قرض و حوالۀ طلبات) » جهت ترفیع به‬
‫رتبۀ علمی محقق اخذ منوده بود‪ ،‬بر عهده گرفتم‪.‬‬
‫موصوف از آغاز کار تحقیقیاش باال پروژۀ یاد شده به صورت دوامدار در ارتباط نزدیـک‬
‫بوده و بـا مراجلـات م ـرر همـواره طالــب رهنتیـی در مـوارد مختلـف گردیـده کـه عـالوه بـر‬
‫رهنتیی در قسمت ملرفی و ارایۀ مآخـذ و منـابع بـا و هم ـار الزم صـورت گرفتـه اسـت‪.‬‬
‫موصوف مطابق پیرشفت کار‪ ،‬بخشها ت میل شده را در هر قسمت برایم سـپرده و پـس از‬
‫مطالله و نشانی شد ن ات ضلیف‪ ،‬غیر رضور و یا ت ـرار جهـت اصـالح‪ ،‬حـذف و غنامنـد‬
‫مـیمنـودم کـه مؤلـف در هـر‬ ‫ساخنت محتوا ا ر‪ ،‬توأم با رهنمودها الزمی برایش تفـوی‬
‫قسمت با پیگیر و اجرا رهنمودها مذکور و با مراجلات م رر توانسـت ا ـر علمـی دارا‬
‫ش ل ملیار و محتوا قابل قبول را تألیف مناید‪.‬‬
‫مؤلف با استفاده از منابع و مآخذ متلدد و ملترب علمی داخلـی و خـارجی اعـم از کتـب‪،‬‬
‫مجالت و قوانین و با استفاده از منابع انرتنتـی و انجـام مصـاحبهها بـا اهـل خـربه بـا رعایـت‬
‫اصول علمی‪ -‬تحقیقی‪ ،‬موضوعات مورد بحث را در پـنج فصـل بـه شـیوۀ تحلیلـی‪ ،‬توصـیفی‪،‬‬
‫مقایسو و انتقاد مورد تحقیق و بررسی قـرار داده اسـت‪ .‬در فصـل آغـازین گذشـتۀ عقـود‬
‫تجارتی را به صورت عام و خاص بررسی منوده و با ملرفی برخی منابع مورد اسـتفاده در ایـن‬
‫ا ر و کارها انجام شده در زمینه‪ ،‬این مطلب را برجسته میسازد که کارها گذشـته کـافی‬
‫نبوده و این ا ر با توجه خاص به عقود تجارتی بیع‪ ،‬قرض و حوالۀ طلبات در نوع خود یک ا ر‬
‫جدید است‪ .‬در فصل دوم کلیات عقود‪ ،‬ملامالت و سیستمها حقوق تجارت را مورد بررسی‬
‫قرار داده که خواننده را به ارتباط فهم و درک عقود تجارتی در روشـنی کامـل قـرار میدهـد‪.‬‬
‫سپس در فصل سوم با ورود به مبحث بیع تجارتی‪ ،‬این عقـد تجـارتی را بـه صـورت مفصـل از‬
‫مفهوم لغو رشوع تا همه اح ام و انواع آن مورد تحقیق قـرار داده و بحـث جـاملی را از بیـع‬
‫تجارتی ارایه میدهد‪ .‬در فصل چهارم موضوع عقد قرض و حواله را با انـواع و اح ـام مفصـل‬
‫آنها بر اساس قانون به تحلیل و تجزیه گرفته و تحقیق مطلوبی در زمینه انجـام داده اسـت‪.‬‬

‫أ‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫هم نان در فصل پنجم با استفاده از منابع و تحلیلها شخصی توانسته است تا به صـورت‬
‫هر چه بیشرت مزایا و ملضالت عقود تجـارتی بـه خصـوص مشـ الت کـه در بحـث قرضـهها‬
‫تجارتی و سیستم غیر رسمی انتقال پول تحت نام حواله برا اقتصاد افغانستان مطرح است‬
‫را برجسته ساخته و به غنامند ا رحارض بیافزاید‪ .‬در مجموع مؤلـف بـا اسـتفاده از ترشـیح‪،‬‬
‫تحلیل‪ ،‬مقایسه و تنقید موضوعات توانسته ابهامات و پی یدگیها متون قانونی را روشـن و‬
‫آنرا برجسته سازد‪ .‬هم نین با تحلیـل مـواد قـوانین توانسـته برخـی مفـاهیم‬ ‫خالها و نواق‬
‫تلریف ناشده در قانون را تلریف مناید‪.‬‬
‫در اخیر به عنوان نتیجهگیر به نقش عقود تجارتی در زندگی برش و جایگاه هر یک از‬
‫این عقود در رونق ملامالت تجارتی و رشد اقتصاد و مزایا و مش الت هر یک از آنها یادآور‬
‫شده و سپس برا بهبود هر چه بیشرت بازار ملامالت تجارتی و رفع مش الت پیشـنهاداتی را‬
‫نیز ارایه کرده است‪ .‬در خامته برا مراجلۀ خواننـدگان فهرسـت کامـل از منـابع را ترتیـب و‬
‫ارایه منوده است‪ .‬در نهایت توانسته ا ر علمی‪ -‬تحقیقی دارا ش ل ملیار و محتوا قابل‬
‫قبــول تــألیف منایــد‪ .‬مطاللــه ایــن ا ــر را بــرا اندیشــمندان اهــل رشــته‪ ،‬محصــالن و ســایر‬
‫عالقهمندان مسایل اقتصاد و تجارتی‪ ،‬تاجران و بان داران‪ ،‬ارایه کنندگان خـدمات پـولی و‬
‫دست اندر کاران امور عدلی و قضایی و به ویژه اندیشمندان عرصۀ قانونگذار توصیه منـوده‬
‫مفید میدانم‪.‬‬
‫اینجانب رسالۀ مذکور را به حیث ا ـر اصـلی بـرا ترفیـع بـه رتبـۀ علمـی محقـق کـافی و‬
‫بسنده دانسته و در صورت ت میل سایر رشای ‪ ،‬محرتم غالم نبی حنیفی را مستحق ترفیع به‬
‫رتبۀ علمی محقق میدانم‪.‬کوششها و تالشها خستگیناپذیر محقق جوان در تحریر ایـن‬
‫رسالۀ علمی قابل تحسین بوده و موفقیتها مزید ایشان را در راه خدمتگـذار بـه مـردم و‬
‫کشور عزیز افغانستان از طریق توسلۀ علم و دانش از ایزد منان متنا دارم‪.‬‬

‫پوهنوال‬
‫ولی محمد "ناصح"‬
 ‫تقریظ‬
‫به اساس م تو منرب(‪ )۱۱۲۹‬مؤرخ ‪۱۳۹۰9۸9۲‬ش ملاونیت علوم برش اکادمی علـوم‪،‬‬
‫ا ر علمی‪ -‬تحقیقی محرتم ملاون محقـق غـالم نبـی حنیفـی تحـت عنـوان‪« :‬بررسـی برخـی‬
‫عقود تجارتی در قوانین نافذۀ افغانستان( بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)» که جهـت تقـریظ‬
‫به اینجانب محول گردیده است‪ ،‬مطالله منودم‪.‬‬
‫ا ر مذکور مشتمل بر یک مقدمه‪ ،‬پنج فصل‪ ،‬نتیجهگیر و پیشنهادات میباشد‪.‬‬
‫در فصل نخست که تحت عنوان مرور بـه گذشـتۀ موضـوع نگـارش یافتـه اسـت‪ ،‬در آن‬
‫رضورت به وجود آمدن عقود تجـارتی‪ ،‬سـابقۀ تـاریخی ایـن عقـود‪ ،‬مـورد بررسـی قـرار گرفتـه‪،‬‬
‫هم نان برخی منابع ملترب که از آن در این ا ـر اسـتفاده شـده نیـز بـهطـور مختصرر ملرفـی‬
‫گردیدهاند‪.‬‬
‫در فصــل دوم‪ ،‬برخــی مفــاهیم کلــی در بــارۀ اعــتل و سیســتمها حقــوقی تجــارتی اعــم از‬
‫سیستم آفاقی و سیستم انفسی از منظر قوانین تجارتی و هم از منظر قانون مـدنی مـورد بحـث و‬
‫بررسی قرار گرفته و ابلاد فقهی و حقوقی عقود تجارتی به تحلیل و ارزیابی گرفته شده است‪.‬‬
‫فصل سوم به بیع تجارتی و انواع آن اختصاص یافته است که در آن ماهیـت حقـوقی بیـع‬
‫تجارتی‪ ،‬جایگاه بیع در ملامالت تجارتی برجسته شده و هم نان انواع بیع تجارتی از طریـق‬
‫مقایسه و مقابله اح ام فقهی با قوانین تجارتی در ایـن عرصـه‪ ،‬همـراه مقـررات حقـوقی بیـع‬
‫تجارتی که شـامل شـ لگیر بیـع تجـارتی‪ ،‬مقـررات ملقـود علیـه از جملـه مملـوک بـودن‪،‬‬
‫مقدورالتسلیم بودن مبیلـه‪ ،‬عهـده دار مصـارف تسـلیم مبیلـه و مقـررات چگـونگی تلیـین‬
‫قیمت و غیره میباشد‪ ،‬مورد بحث تفصیلی و همه جانبه قرار گرفته است‪.‬‬
‫در فصل چهارم‪ ،‬قرض‪ ،‬انواع‪ ،‬رشای ‪ ،‬مقـررات قـرض تجـارتی و ن ـات اشـرتاک و افـرتاق‬
‫قرض مدنی و تجارتی‪ ،‬آ ار و مؤیدات حقوقی قرض تجارتی مورد بحث قرار گرفتـه بـه تلقیـب‬
‫آن در بارۀ حوالۀ طلبات‪ ،‬مقررات حقوقی حواله‪ ،‬موضوع ت تانه و مسألۀ جواز و عدم جـواز آن‬
‫از لحاظ اح ام قوانین تجارتی و اح ام رشیلت اسالم وضاحت یافته و چگـونگی تسـجیل آن‬
‫در قوانین تجارتی افغانستان بیان گردیده است‪.‬‬
‫فصل پنجم ا ین ا ر به مزایا و ملضالت عقود تجارتی اختصاص داده شده و با یک تحلیـل‬
‫حقوقی و منطقی بر هر دو بلد پرداخته شده و در اخیر با نتیجهگیر از مجمـوع ا ـر‪ ،‬ن ـات‬

‫ج‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫چند به عنوان پیشنهادات ارایه شده و با درج عناوین کتب‪ ،‬مجالت‪ ،‬قـوانین و سـایتها‬
‫انرتنتی به حیث منابع و مآخذ ا ر پایان مییابد‪.‬‬
‫اینجانب ا ر ملاون محقق غالم نبی حنیفی را کـه بـر اسـاس روش تحلیلـی و مقایسـها‬
‫طبق ملیارها اکادمی علوم با استفاده از منابع ملترب علمـی تـألیف گردیـده اسـت‪ ،‬مثبـت‬
‫ارزیابی منوده و به حیث ا ر علمی برا ترفیع موصوف به رتبۀ محقق کافی و بسنده دانسـته‬
‫موفقیتها مزید شان را در امر تحقیقات بلد از خداوند عامل آرزو میمنایم‪.‬‬
‫ملاون رس محقق‬
‫عبد الصمد عزیز‬

‫د‬
 ‫تقریظ‬
‫ا ر علمی‪ -‬تحقیقی محـرتم ملـاون محقـق غـالم نبـی«حنیفـی» تحـت عنـوان‪« :‬بررسـی‬
‫برخی عقود تجارتی در قوانین نافذۀ افغانستان (بیع‪ ،‬قرض و حوالۀ طلبات) » که بـرا‬
‫ترفیع به رتبۀ علمی محقق‪ ،‬آنرا به پایۀ اکتل رسانیده‪ ،‬جهت تقریظ برایم محول گردیده بود‪،‬‬
‫به دقت مطالله منـودم‪ .‬ا ـر علمـی موصـوف چـه از نظـر تلیـین عنـوان و چـه از نظـر ترتیـب‬
‫موضوعات بس مفید و مثمر بوده و در نوع خود ا ر جدید و کامل میباشد‪.‬‬
‫ا ر علمی‪ -‬تحقیقی موصوف حاو یک مقدمه‪ ،‬پنج فصل‪ ،‬نتیجهگیر و پیشنهادات میباشد‪.‬‬
‫در مقدمـه اهمیــت و مربمیــت موضــوع را تــذکر داده و بـا طــرح علمــی مســأله‪ ،‬فرضــیه و‬
‫سواالت اساسی تحقیق‪ ،‬را نیز مطرح ساخته است‪.‬‬
‫در فصل اول‪ ،‬گذشتۀ موضوع را به صورت مفصل و همه جانبه در ادوار گذشته بررسـی و‬
‫کارها انجام شده و عدم کفایت آنها را برجسته ساخته است‪ .‬هم نین برخی منـابع مهـم‬
‫استفاده شده در این ا ر را ملرفی و مورد ارزیابی مخترص قرار داده است‪.‬‬
‫در فصل دوم‪ ،‬مفاهیم کلی مربوط به عقود‪ ،‬ملامالت و سیستمها حقـوق تجـارت را بـه‬
‫صورت مفصل و همه جانبه بررسی منوده که خواننده را در روشنی کامل موضوعات قرار داده‬
‫و زمینۀ درک عمیقی از عقود تجارتی را فراهم میسازد‪.‬‬
‫در فصل سوم‪ ،‬عقد بیع تجارتی را با انواع و مقررات حاکم برآن با توجه به اح ـام قـوانین‬
‫نافذۀ کشور به صورت همه جانبه به تحقیق و بررسی گرفته و تا حد الزم‪ ،‬بحث بیع تجارتی را‬
‫جامع و ت میل ساخته است‪.‬‬
‫در فصل چهارم موضوع عقد قرض و حوالـه را بـا انـواع و اح ـام مفصـل آنهـا در روشـنی‬
‫قانون به تحلیل و تجزیه گرفته و تحقیـق مطلـوبی در زمینـه انجـام داده اسـت‪ .‬هم نـان در‬
‫فصل پنجم مزایا و ملضالت عقود تجارتی را به صورت عام و عقود تجارتی بیع و قرض و حوالۀ‬
‫طلبات را بهطور خاص با استفاده از منابع و تحلیلها حقوقی توانسته است تا در حـد الزم‬
‫برجسته سازد‪.‬‬
‫در مجموع محقق‪ ،‬با تحقیق همه جانبۀ موضوع‪ ،‬توانسته ابهامات و پی یدگیها متون‬
‫آنرا برجسته سازد‪.‬‬ ‫قانونی را روشن و خالها و نواق‬

‫ه‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬

‫و عملی را ارایه‬ ‫در اخیر با نتیجه گیر کلی از محتوا رساله‪ ،‬پیشنهادات مشخ‬
‫منوده که برا دست اندرکاران عرصۀ تجارت و سایر عالقه مندان رشتۀ حقوق تجـارت‬
‫مفید می باشد‪.‬‬
‫اینجانب ا ر علمی – تحقیقی ملاون محقق غالم نبی «حنیفی» را که با استفاده از‬
‫منابع و آ ار ملترب علمی اعم از کتب‪ ،‬مجالت‪ ،‬منابع انرتنتی‪ ،‬مصاحبه و اسناد تقنینی‬
‫افغانستان و برخی کشورها دیگر‪ ،‬به صورت تحلیلی و مقایسو به رشـتۀ تحریـر در‬
‫آمده‪ ،‬مثبت ارزیابی منوده و آنرا برا ترفیع موصوف از رتبۀ علمی ملاون محقق به رتبۀ‬
‫علمی محقق کافی و بسنده دانسته و موفقیت ها مزید را از بارگاه الله متلال بـرا‬
‫شان خواهانم‪.‬‬

‫و السالم‬
‫ملاون رس محقق سیف الرحمن سایف ستان ز‬
‫ملاون علوم اسالمی اکادمی علوم افغانستان‬

‫و‬
 ‫مقدمه‬
‫عقود تجارتی ابزارها و تأسیسـات حقـوقی مناسـبیاند کـه بـرا تبادلـه‪ ،‬توزیـع و عرضـۀ‬
‫کاالها و خدمات در جهت رفع نیازها‪ ،‬بهبود زندگی‪ ،‬رشد و ان شاف جوامع و رفـاه اجتتعـی‬
‫مورد استفادۀ برشیت قرار دارند‪.‬‬
‫انسانها پس از سـپر منـودن دورههـا طـوالنی حیـات بـر رو کـرۀ خـاکی و آمـوخنت‬
‫تجار گوناگون‪ ،‬نهایتا ً به چنین فرایند رسیدهاند که نلتت مـاد و منـابع طبیلـی مـورد‬
‫نیاز آنها در نقاط دور و نزدیک دنیا پراکنده است و ام انات بهرهگیـر از آنهـا از جـایی تـا‬
‫جایی متفاوت بوده و تنها راه بهرهمند شدن همۀ برشیت از آنها‪ ،‬تبادلۀ کاالها و خـدمات از‬
‫راه برقرار تجارت میان جوامع برش و افراد انسانی در اماکن مختلف جهان میباشد‪.‬‬
‫برا این ه تبادلۀ کاالها و خدمات نظم و انتظام داشته و همـه بـه زبـان ملاملـه آشـنایی‬
‫داشته باشند‪ ،‬حقوق تجارت ش ل گرفته و در آن عقود تجارتی به حیث وسایل مورد نیاز ایـن‬
‫عرصه تنظیم گردیدهاند‪.‬‬
‫حاال که ظاه ًرا همه چیـز تنظـیم شـده بـه نظـر میرسـد‪ ،‬هـدف اساسـی تحقیـق در ایـن‬
‫عرصه‪ ،‬ان شاف ملامالت‪ ،‬ایجاد تسهیالت بیشـرت‪ ،‬رسیلـرت سـاخنت جریـان تبادلـۀ کاالهـا و‬
‫خدمات‪ ،‬از طریق همگام ساز قوانین و مقررات تجارتی با ان شافات علمی و ت نولوژی ی و‬
‫عبور از شیوهها عنلنو تجارت به سو تجارت حرفو و مسل ی به منظـور ارایـۀ خـدمات‬
‫رفاهی بیشرت و استفادۀ بهرت و سودمند تر از منابع و ام انات ماد در افغانستان میباشد‪.‬‬
‫بـا گذشت سالها‪ ،‬ماهها و حتا روزها مسایلی جدید بـه میـان مـیآینـد و راهحلهـا‬
‫جدید میطلبند‪ ،‬هتنطـور کـه علـم و ت نولـوژ ان شـاف میمنایـد‪ ،‬ام انـات تولیـد‬
‫بهبود مییابنـد‪ ،‬کاالهـا تولیـد و خـدماتی تجدیـد و بـا مـد روز برابـر سـاخته مـیشـوند‪،‬‬
‫هتنطور که ارتباطات رسیع میشود‪ ،‬وسـایل حمـل و نقـل پیشررتت ‪ ،‬مـدرن و بـا ظرفیـت‬
‫میشوند‪ ،‬جهان کوچ رت میشود‪ ،‬زمینهها مبادله و عرضۀ کاالها و خدمات بسـیار آسـانرت‪،‬‬
‫قوانین نافذه فرسودهتر‪ ،‬قبا دوخته شده برتن فربـۀ رو بـه رشـد تجـارت تنـر تـر میگـردد‪،‬‬
‫تقاضا زمان بر این است که قوانین هم وقتا ً فوقتا ً مورد بررسی قرار گرفته با تجدید نظـر بـر‬
‫راه حلها قدیمی که کارآیی شـان را از دسـت دادهانـد‪ ،‬راه حلهـا جدیـد و متناسـب بـا‬
‫ام انات روز جستجو گردد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬
‫عقود تجارتی به ویژه بیـع تجـارتی‪ ،‬قـرض تجـارتی و حوالـۀ طلبـات کـه نقـش سـازندۀ در‬
‫تجارت داخلی و بین املللی دارا میباشند از یک طرف از چنان اهمیت برخورداراند کـه هـر‬
‫از‬ ‫انسان عاقلی با اندک تأملی میداند اگر یک روز از عقـود تجـارتی در کـل و بـهطور اخـ‬
‫بیع در سطح جهانی استفاده صورت نگیرد‪ ،‬لزوما ً تجارت متوقف و تأ یر منفی مستقیم برهمه‬
‫بخشها زندگی وارد میمناید‪ .‬از طرف دیگر مشاهدۀ بازارها و اوضاع اقتصاد افغانسـتان‬
‫بیانگر آن است که با وجود اهمیت فـوق اللـادۀ عقـود تجـارتی در تنظـیم ملـامالت در بـازار‪،‬‬
‫نابسامانیها ناشی از بی نظمی در بـازار افغانسـتان بـه دلیـل عـدم آگـاهی و عـدم رعایـت‬
‫قانون هم نان ادامه دارد‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬رضورت تأمین و تح یم حاکمیت قانون به منظور بات در بـازار و رشـد اقتصـاد‬
‫خصوصی و دولتی در جهت رفاه عامه‪ ،‬ایجا میمناید که قوانین تجارتی به ویـژه در بخـش‬
‫آنها برجسته گردیـده و‬ ‫ملامالت همواره مورد بررسی قرار گرفته مش الت‪ ،‬ابهامات و نواق‬
‫در رفع آنها اقدامات الزم صورت گیرد‪.‬‬
‫عالوتا ً با فرصتها که جدیدا ً در افغانستان ایجاد شده‪ ،‬دیده میشود که روند ملـامالت‬
‫تجارتی رو به رشد بوده و زمینهها گذار از شیوهها عنلنو به طریقهها جدیـد عصرری‪،‬‬
‫تا حد فراهم گردیده است‪ ،‬اما این مسأله به دلیل عدم آشنایی کامل به فرایندها جدیـد‬
‫ملامالت تجارتی در افغانستان پی یـدگیها بیشـرت را سـبب شـده اسـت‪ ،‬از ایـن جهـت‬
‫ترشیح و تبیـین اصـطالحات و مفـاهیم حقـوقی مربوطـه و بـه کـارگیر راه کارهـا‪ ،‬تنظـیم و‬
‫مضبوط ساخنت آنها از مسایل دیگـر بـود کـه بایـد بـه منظـور تسـهیل‪ ،‬تسررع و عصرری‬
‫ساخنت جریان ملامالت تجارتی‪ ،‬در افغانستان صورت میگرفت‪.‬‬
‫در کل میتوان به این مسـأله پـیبـرد کـه تـألیف ا ـر علمـی‪ -‬تحقیقـی حـارض در جهـت‬
‫تحلیل و بررسی عقود تجارتی و انجـام کارهـا تیـوری ی و الزمـه کـه در فـوق از آن یـادآور‬
‫گردید‪ ،‬مربمیت موضوع را به صورت خاص برجسته ساخته و این زمینه را فـراهم میسـازد تـا‬
‫در عرصۀ رشد و توسلۀ ملامالت تجارتی‪ ،‬اقدامات الزم به اجرا در آیـد و از ایـن ا ـر بـه حیـث‬
‫یک رهنمود علمی و عملی در زمینه استفاده صورت گیرد‪.‬‬
‫در پهلو همۀ مسایل یاد شده از تحقیق عقود تجـارتی(بیع‪ ،‬قـرض و حوالـه طلبـات) در‬
‫این ا ر علمی‪ -‬تحقیقی این هدف نیز منظـور اسـت کـه بـا بررسـی علمـی مسـأله و تحلیـل و‬
‫تجزیۀ قواعد حاکم بر عقود یاد شـده نـه تنهـا کـه عمـق مسـأله بایـد روشـن گـردد‪ ،‬بل ـه بـه‬
‫سواالت اساسی مطرح شدۀ ذیل نیز پاسخ علمی دریافت گـردد اوالً این ـه عقـود بـه صـورت‬
‫‪1‬‬
‫مقدمه‬

‫عام در علم حقوق و به ویژه در حقوق تجارت از چـه جایگـاهی برخـوردار بـوده و در اصـل بـر‬
‫عقود تجارتی مورد بحث این ا ر علمی‪ -‬تحقیقی در پرتو قوانین نافذۀ افغانستان چه مقرراتی‬
‫حاکم است؟‬
‫دوم این ه مقررات حاکم بر عقود تجارتی یاد شده در افغانستان چـه قـدر واضـح و روشـن‬
‫بوده و جوابگو نیازمند ها امروز عرصۀ تجارت در افغانستان میباشد یا خیر؟‬
‫و سـوم این ـه عقـود تجـارتی از چـه سـهولتها برخـوردار بـوده و چـه مزیتهــا را دارا‬
‫میباشند؟ مش الت در این عرصه چیست و چگونه میتوانیم آنها را حل مناییم؟‬
‫با توجه به پرسشها فوق‪ ،‬فرضیه تحقیق چنین مطرح میگردد کـه قـوانین تجـارتی تـا‬
‫همراه بوده و باالتر از سطح فهم تجار بـه‬ ‫اندازۀ پی یده و در برخی موارد با ابهامات و نواق‬
‫ویــژه آن عــده از تجــار کــه ســطح ســواد شــان پــا ین اســت‪ ،‬میباشــد و حتــا برخــی دســت‬
‫اندرکاران عدلی و قضایی در زمینه بـا مشـ الت مواجـه مـیباشـند‪ ،‬از ایـن جهـت اسـت کـه‬
‫ملامالت و قراردادها تجارتی به صورت درسـت و دقیـق و بـا در نظـر داشـت قـانون تنظـیم‬
‫نگردیده باعث مش الت و بینظمی در بازار میگردد‪.‬‬
‫در این ا ر علمی از لحاظ منابع مورد استفاده بیشرت بـه هـتن میتـود عـام کتابخانـهیـی‬
‫ات اء صورت گرفته و اندکی از میتود مصاحبه آنهم در حد نیاز استفاده به عمـل آمـده اسـت‪،‬‬
‫اما در تحقیق و پژوهش مطالب و ایجاد ارتبـاط منطقـی در بـین محتویـات آن‪ ،‬از روشهـا‬
‫تبیینی‪ -‬ترشیحی‪ ،‬تحلیلی‪ -‬توصیفی‪ ،‬مقایسه و تنقید بهره برده شده است‪.‬‬
‫این ا ر علمی‪ -‬تحقیقی دارا یک مقدمه‪ ،‬پنج فصل‪ ،‬نتیجه و پیشـنهادات اسـت‪ .‬در‬
‫فصل اول این ا ر که به گذشتۀ موضوع اختصاص داده شده‪ ،‬در ضمن یادآور از سـابقۀ‬
‫تاریخی عقود تجارتی به این مسأله توجه بیشرت صورت گرفته که تا حال چـه کار هـا در‬
‫زمینۀ عقود تجارتی در افغانستان انجام شده است‪ .‬هر چنـد بررسـی ها نشـان دهنـدۀ آن‬
‫است که در رابطه به مسألۀ مورد بحث این ا ر کدام ا ر علمی خاصی دیده نشده‪ ،‬ولی در‬
‫زمینۀ حقوق تجارت در کل برخی تألیفات انجام شده که گاهی به صورت ضـمنی برخـی‬
‫عقود را هم در برداشته است‪ .‬در این فصل تفاوت کارها که قبالً در زمینۀ حقوق تجارت‬
‫و عدم کفایت آن ها در زمینه‬ ‫انجام شده در این ا ر علمی به مقایسه گرفته شده و نواق‬
‫برجسته گردیده است‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬
‫هم نین جایگاه عقود در کل و عقـود تجـارتی بـه صـورت خـاص بـه ترتیـب از نظـر علـم‬
‫حقوق و حقوق تجارت روشن گردیده است‪.‬‬
‫آ ار مهم استفاده شده در این ا ر نیز ملرفی و با توجه به جایگـاه علمـی شـان بـه صـورت‬
‫اجتلی مورد ارزیابی قرار گرفته است‪.‬‬
‫فصل دوم این ا ر به کلیات اعتل و سیستمها حقوقی تجارتی اختصاص یافتـه اسـت‪.‬‬
‫در این فصل بیشرت به هتن مسایلی توجه صورت گرفته که در فهم مسـایل اساسـی‪ ،‬کمـک‬
‫کننده و الزمی بوده است‪ .‬برا این ه تسلسل موضوعات رعایت گردیده و تدریجا ً بـه مسـایل‬
‫اساسی پرداخته شود‪ ،‬در ضمن این ه در این فصل‪ ،‬مفاهیم اقتصـاد و حقـوقی مـرتب بـه‬
‫موضوع‪ ،‬مطرح شده‪ ،‬بحثها اساسی بر سیستمها حقوق تجـارت و تصـنیف موضـوعات‬
‫آن بــا توجــه بــه سیســتمها یــاد شــده نیــز متمرکــز بــوده اســت تــا در ضــمن روشــن شــدن‬
‫تفاوتها آنها از هتن ابتدا خواننده بـه خـوبی درک کنـد کـه حقـوق تجـارت افغانسـتان‬
‫بیشرت به کدام سیستم استوار بوده و کدام اعتل با توجه به این سیسـتم میتوانـد در جمـع‬
‫اعتل یا ملامالت تجارتی تنظیم گردد‪ ،‬محدودۀ ملامالت تجارتی کدام ساحات زندگی را در‬
‫برگرفته و از ملامالت مدنی چه تفاوت دارند و از این رهگذر به این شناخت برسد که تلهدات‬
‫تجارتی و یا هم به عبارتی قراردادها و ملامالت تجارتی در کجا حقوق تجارت قرار گرفتـه و‬
‫چه مقررات در کل بر تلهدات تجارتی در افغانستان حاکم است‪.‬‬
‫پس از بررسی مقررات تلهدات تجارتی زمینه برا آن فراهم میگردد که هریک از عقـود‬
‫خاص تجار تی‪ ،‬بیع‪ ،‬قرض و حوالۀ طلبات در فصول بلد در پرتو مقررات عام و خاص عقود‬
‫یاد شده به بررسی گرفته شوند‪.‬‬
‫فصل سوم این ا ر به بیع تجارتی اختصاص داده شـده کـه از موضـوعات اساسـی حقـوق‬
‫تجارت بوده و در میان عقود تجارتی از اهمیت ویـژۀ برخـوردار اسـت‪ .‬ایـن فصـل در حقیقـت‬
‫بخش عمدۀ ایـن ا ـر علمـی را تشـ یل داده و بیـع تجـارتی بـا توجـه بـه جایگـاه آن در رونـد‬
‫ملامالت تجارتی به صورت مفصل در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است‪.‬‬
‫ماهیت حقوقی بیع تجارتی‪ ،‬با مقارنۀ آن به مفهـوم مـدنی و فقهـی بـا تفصـیل الزم مـورد‬
‫بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتایج حقوقی مرتب بر عقد بیع نیز برجسته گردیده است‪.‬‬
‫جایگاه بیع تجـارتی در بـین ملـامالت و فلالیتهـا تجـارتی نیـز از مباحـث دل سـ و‬
‫عمده در این فصل بوده و با جز یات‪ ،‬ساحۀ ملـامالت تجـارتی‪ ،‬نقـش بیـع تجـارتی در انـواع‬
‫عملیات و گردش اموال تجارتی برجسته گردیده است‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫مقدمه‬

‫آن‬ ‫مقررات حاکم بر بیع نیز به تفصیل بررسـی گردیـده‪ ،‬ابهامـات آنهـا توضـیح‪ ،‬نـواق‬
‫برجسته شده و در کل به صورت همه جانبه به مسا ل بیع تجارتی توجه صورت گرفته اسـت‪.‬‬
‫هم نین با ارایۀ مثال در وضاحت بیشرت موضوعات‪ ،‬عنایت الزم صورت گرفته است‪.‬‬
‫بیع تجارتی‪ ،‬هرچند بیشرت از لحاظ حقوقی و تجارتی مورد بحث قرار گرفته‪ ،‬ولی به ابلاد‬
‫فقهی و مدنی مسأله نیز به صورت مقایسو در جهت روشن منودن بیشرت‪ ،‬بهـرت و دقیـقتـر‬
‫آن توجه الزم صورت گرفته است‪.‬‬
‫در بحث بیع تجارتی‪ ،‬در ضمن بیان ماهیت حقوقی‪ ،‬به ابلاد داخلی و خارجی این عقد و‬
‫هم نین نقش آن در تجارت بین املللی توجه شده و این مسأله روشن گردیـده کـه در اصـل‬
‫بیع تجارتی بیشرت در هتن ساحۀ تجارت بین املللـی کـاربرد دارد و مقـررات حـاکم بـر ایـن‬
‫عقد هم بیشرت به عرصۀ بیع تجارتی خارجی توجه منوده است‪.‬‬
‫هم نین انواع بیع تجارتی از لحاظ مقررات حاکم بر بیع بین املللـی بـه صـورت مفصـل‬
‫بررسی گردیده و این مطلب هم روشن گردیده که در مقررات داخلی حقوق تجارت بـه کـدام‬
‫ی ی از انواع بیع بین املللی توجه شده و برا آن اح ام و مقررات پیش بینی گردیده است‪.‬‬
‫عالوه بر انواع یاد شده بیع بین املللی با توجه به رشای و مقـررات حـاکم بـر بیـع در عرصـۀ‬
‫داخلی و هم نین از لحاظ کاربرد به انواع بیع اشاره شده است که از بررسـی مـواد قـانون‬
‫میتوان به آنها دست یافت‪.‬‬
‫در فصــل چهــارم‪ ،‬بــه تحقیــق و بررســی دو عقــد دیگــر تجــارتی (قــرض و حوالـۀ طلبــات)‬
‫پرداخته شده است‪ .‬در این فصل به عین ترتیب ماهیت حقوقی آنها و با توجه به آن‪ ،‬عنارص‬
‫عمدۀ هری ی از تلاریف عقود یاد شده‪ ،‬نتایج حقوقی مرتبـه بـر آنهـا‪ ،‬هم نـین فـرق قـرض‬
‫مدنی با تجارتی و رشای آن و حوالۀ طلبات بـه صـورت مفصـل مـورد بررسـی و تحقیـق قـرار‬
‫گرفته است‪.‬‬
‫مؤیدات حاکم بر قرض تجارتی و هم نین مسأله ت تانه یا سود در قرض و حوالـۀ طلبـات بـه‬
‫صورت جداگانه مورد توجه قرار گرفتـه و روشـن گردیـده کـه در کـدام مـوارد میتوانـد در ایـن دو‬
‫عقد مسألۀ ت تانه مطرح گردد‪ .‬انواع قرض با توجه به کمیت آن و رشای حـاکم و مؤیـدات الزمـه‬
‫با توجه به کمیت قرض نیز از نظر مقررات موجود در افغانستان مورد بررسی قرار گرفته است‪.‬‬
‫فصل پنجم‪ ،‬به بررسی مزایا و ملضالت عقود تجارتی اختصاص داده شده اسـت‪ .‬در ایـن‬

‫‪5‬‬
 ‫حقوق تجارت (بیع‪ ،‬قرض وحواله طلبات)‬
‫فصل مزایا عقود تجارتی با توجه به ویژهگیها حقوق تجارت و عقـود تجـارتی‪ ،‬بـا تحلیـل‬
‫همه جانبه برجسته گردیده است‪.‬‬
‫در پهلو همه سهولتها‪ ،‬ملضـالت و مشـ الت عقـود تجـارتی نیـز بـا توجـه بـه مسـایل‬
‫تیوری ی و عملی مورد توجه قرار گرفته است‪.‬‬
‫در پایان مباحث‪ ،‬از تحقیقات انجام شده نتیجهگیر صورت گرفته و با توجه به نتایج بـه‬
‫دست آمده پیشنهادات الزم و مناسب ارایه گردیده است‪.‬‬
‫در اخیـر بـرا این ـه خواننـده‪ ،‬در صـورت الزم بتوانـد بـه منـابع دسرتسـی داشـته باشــد‬
‫فهرستی از کل منابع مورد استفاده در این ا ر نیـز ارایـه شـده و صـفحات پایـانی کتـا رقـم‬
‫خورده است‪.‬‬

‫‪0‬‬