Professional Documents
Culture Documents
حقوق تجارت
حقوق تجارت
اکادمی علوم
معاونیت بخش علوم برشی
مركز مطالعات منطقهیی
انستيتوت کشورهای عربی
ت
وق جارت حق
(بیع ،قرض وحواله طلبات)
در قضـایا و محـی سپاس بیقیاس ذات بینیـاز را کـه تلقـل ،تف ـر و تفحـ
پیرامونی به منظور کشف هر چه بیشرت حقایق هستی و استفادۀ بهینه از نلـتت
ماد را در رسشت انسان عجین و بالوسیله به سو دریافتها جدید رهنمـون
میسازد و درود نا محدود بر رسور و پیشوا انسانیت محمد مصطفی صـلی اللـه
علیه و سلم که پیام دانش پژوهی را گسرتده و جاودانه ساخت و بر راهروان آن که
با بر افراشنت پرچم علم و دانش مصدر خیر و سلادت در جاملـه بشری گردیـده و
تـا واژگـونی هسـتی و قیـام دادرسا عـدل الهـی هم نـان بـر نقـش قـدم آن راه
میپیتیند.
انسان هر چند موجود متف ر است ،اما رسیدن به حقیقت یـا صـوا الزمـه هـر
تف ر انسانی نیست ،زیرا دایـرۀ ف ـر انسـان تحـت تـا یر زمـان و م ـان ،فضـا
ف ر ،قضایا و ام انات قابل دسرتس آن متغیـر بـوده و محصـول ف ـر انسـانی از
زمانی تا زمان دیگر و از انسانی تا انسان دیگر متفاوت و درک هر انسـان نسـبت
به یک مسأله با در نظر داشت رشای زمانی و م انی آن متفاوت میباشد .منظور
این ه ا ر حارض چندین سال پیش و با در نظرداشت دسرتسی به منابع و بضاعت
علمی آن زمان نگارنده به رشته تحریر در آمده که در حال حارض قطلاً قابـل نقـد
خواهد بود .هم نان با توجه به ن ات یاد شده میتوان گفت که ا ر حارض بـدون
و اشـتباهات نبـوده و نگارنـدۀ آن از خواننـدگان گرامـی در شک خالی از نـواق
ضمن این ه از قبل سپاس گذار است ،صادقانه می طلبد که بر و منت گذاشته
و از طریــق ایمیــل( )ghnabihanifi@gmail.comدر رفــع اشــتباهات ،نــواق
خالءها این ا ر او را یار رسانند.
با احرتام
غالم نبی حنیفی
اول قوس 9911
فهرست عناوین
صفحه عنوان
نظر استاد رهنام ...............................................................................أ
تقریظ ...........................................................................................ج
............................ه
تقریظ ................................................................
مقدمه 1 ..........................................................................................
فصل اول
مروری به گذشته موضوع 7........................
مبحث اول 1 ................................................................................
سیر انکشاف عقود تجارتی بهطور عام1 ...............................................
الف -عقود تجارتی در دورۀ قدیم 1 ..................................................
-عقود تجارتی پس از ظهور اسالم 94 ...........................................
ج -عقود تجارتی در قرون وسطی تا دورۀ ملارص 96 ..............................
مبحث دوم 97 .............................................................................
تـاریخچۀ عقود تجارتی(بیع ،قرض وحوالۀ طلبات) 97 ..............................
الف -تاریخ ۀ عقد بیع 97 ..........................................................
-تـاریخ ۀ بیع تجارتی 98 ........................................................
ج-تاریخ ۀ قرض تجارتی 19 ........................................................
د -تاریخ ۀ حوالۀ طلبات 11 ........................................................
مبحث سوم 19 ............................................................................
کـارهای انجام شده19 ....................................................................
مبحث چهارم 62...............................................................................
منابع مهم استفاده شده در این اثر 62...................................................
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
فصل دوم
كليات اعامل و سیستمهای حقوقی تجارتی 11 ............
مبحث اول 91 ..............................................................................
تجارت و سيستمهای حقوقی آن 91 ...................................................
الف -مفهوم لغو تجارت 91 ........................................................
-مفهوم و ابلاد اقتصاد تجارت 94 ..........................................
-۱تجارت منحیث اصطالح اقتصاد 94 .......................................
-1ابلاد اقتصاد تجارت 90 ....................................................
)۱تجارت داخلی 97 .............................................................
)1تجارت خارجی 98 ............................................................
ج -مفهوم تجارت در علم حقوق 41 .................................................
–9وسلت مفهوم تجارت در حقوق 41 .........................................
-۲تلریف تجارت از لحاظ حقوقی49 ...........................................
د -سیستمها حقوق تجارت و تلریف آن 67 .....................................
-۱ش لگیر سیستمها حقوق تجارت 67 ..................................
-۲مبنا شناخت حقوق تجارت در این سیستمها 68 ........................
)۱سیستم آفاقی یا موضوعی 68 .............................................
)۲سیستم انفسی و شخصی 68 ..............................................
-۳سیستم حقوق تجارت افغانستان 61 ........................................
-۴تلریف حقوق تجارت 09 ......................................................
ه -موضوعات مورد بحث قانون و حقوق تجارت 00 ...............................
مبحث دوم 07 .............................................................................
ماهيت حقوقی عقد و انواع آن 07 ......................................................
الف -جایگاه عقد در علم حقوق07 .................................................
-مفهوم عقد 79 ....................................................................
-۱جایگاه عقد در حقوق تجارت 70 .............................................
-۲تلریف عقد در قانون تجارت افغانستان 78 .................................
فهرست مطالب
أ
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
هم نان در فصل پنجم با استفاده از منابع و تحلیلها شخصی توانسته است تا به صـورت
هر چه بیشرت مزایا و ملضالت عقود تجـارتی بـه خصـوص مشـ الت کـه در بحـث قرضـهها
تجارتی و سیستم غیر رسمی انتقال پول تحت نام حواله برا اقتصاد افغانستان مطرح است
را برجسته ساخته و به غنامند ا رحارض بیافزاید .در مجموع مؤلـف بـا اسـتفاده از ترشـیح،
تحلیل ،مقایسه و تنقید موضوعات توانسته ابهامات و پی یدگیها متون قانونی را روشـن و
آنرا برجسته سازد .هم نین با تحلیـل مـواد قـوانین توانسـته برخـی مفـاهیم خالها و نواق
تلریف ناشده در قانون را تلریف مناید.
در اخیر به عنوان نتیجهگیر به نقش عقود تجارتی در زندگی برش و جایگاه هر یک از
این عقود در رونق ملامالت تجارتی و رشد اقتصاد و مزایا و مش الت هر یک از آنها یادآور
شده و سپس برا بهبود هر چه بیشرت بازار ملامالت تجارتی و رفع مش الت پیشـنهاداتی را
نیز ارایه کرده است .در خامته برا مراجلۀ خواننـدگان فهرسـت کامـل از منـابع را ترتیـب و
ارایه منوده است .در نهایت توانسته ا ر علمی -تحقیقی دارا ش ل ملیار و محتوا قابل
قبــول تــألیف منایــد .مطاللــه ایــن ا ــر را بــرا اندیشــمندان اهــل رشــته ،محصــالن و ســایر
عالقهمندان مسایل اقتصاد و تجارتی ،تاجران و بان داران ،ارایه کنندگان خـدمات پـولی و
دست اندر کاران امور عدلی و قضایی و به ویژه اندیشمندان عرصۀ قانونگذار توصیه منـوده
مفید میدانم.
اینجانب رسالۀ مذکور را به حیث ا ـر اصـلی بـرا ترفیـع بـه رتبـۀ علمـی محقـق کـافی و
بسنده دانسته و در صورت ت میل سایر رشای ،محرتم غالم نبی حنیفی را مستحق ترفیع به
رتبۀ علمی محقق میدانم.کوششها و تالشها خستگیناپذیر محقق جوان در تحریر ایـن
رسالۀ علمی قابل تحسین بوده و موفقیتها مزید ایشان را در راه خدمتگـذار بـه مـردم و
کشور عزیز افغانستان از طریق توسلۀ علم و دانش از ایزد منان متنا دارم.
پوهنوال
ولی محمد "ناصح"
تقریظ
به اساس م تو منرب( )۱۱۲۹مؤرخ ۱۳۹۰9۸9۲ش ملاونیت علوم برش اکادمی علـوم،
ا ر علمی -تحقیقی محرتم ملاون محقـق غـالم نبـی حنیفـی تحـت عنـوان« :بررسـی برخـی
عقود تجارتی در قوانین نافذۀ افغانستان( بیع ،قرض وحواله طلبات)» که جهـت تقـریظ
به اینجانب محول گردیده است ،مطالله منودم.
ا ر مذکور مشتمل بر یک مقدمه ،پنج فصل ،نتیجهگیر و پیشنهادات میباشد.
در فصل نخست که تحت عنوان مرور بـه گذشـتۀ موضـوع نگـارش یافتـه اسـت ،در آن
رضورت به وجود آمدن عقود تجـارتی ،سـابقۀ تـاریخی ایـن عقـود ،مـورد بررسـی قـرار گرفتـه،
هم نان برخی منابع ملترب که از آن در این ا ـر اسـتفاده شـده نیـز بـهطـور مختصرر ملرفـی
گردیدهاند.
در فصــل دوم ،برخــی مفــاهیم کلــی در بــارۀ اعــتل و سیســتمها حقــوقی تجــارتی اعــم از
سیستم آفاقی و سیستم انفسی از منظر قوانین تجارتی و هم از منظر قانون مـدنی مـورد بحـث و
بررسی قرار گرفته و ابلاد فقهی و حقوقی عقود تجارتی به تحلیل و ارزیابی گرفته شده است.
فصل سوم به بیع تجارتی و انواع آن اختصاص یافته است که در آن ماهیـت حقـوقی بیـع
تجارتی ،جایگاه بیع در ملامالت تجارتی برجسته شده و هم نان انواع بیع تجارتی از طریـق
مقایسه و مقابله اح ام فقهی با قوانین تجارتی در ایـن عرصـه ،همـراه مقـررات حقـوقی بیـع
تجارتی که شـامل شـ لگیر بیـع تجـارتی ،مقـررات ملقـود علیـه از جملـه مملـوک بـودن،
مقدورالتسلیم بودن مبیلـه ،عهـده دار مصـارف تسـلیم مبیلـه و مقـررات چگـونگی تلیـین
قیمت و غیره میباشد ،مورد بحث تفصیلی و همه جانبه قرار گرفته است.
در فصل چهارم ،قرض ،انواع ،رشای ،مقـررات قـرض تجـارتی و ن ـات اشـرتاک و افـرتاق
قرض مدنی و تجارتی ،آ ار و مؤیدات حقوقی قرض تجارتی مورد بحث قرار گرفتـه بـه تلقیـب
آن در بارۀ حوالۀ طلبات ،مقررات حقوقی حواله ،موضوع ت تانه و مسألۀ جواز و عدم جـواز آن
از لحاظ اح ام قوانین تجارتی و اح ام رشیلت اسالم وضاحت یافته و چگـونگی تسـجیل آن
در قوانین تجارتی افغانستان بیان گردیده است.
فصل پنجم ا ین ا ر به مزایا و ملضالت عقود تجارتی اختصاص داده شده و با یک تحلیـل
حقوقی و منطقی بر هر دو بلد پرداخته شده و در اخیر با نتیجهگیر از مجمـوع ا ـر ،ن ـات
ج
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
چند به عنوان پیشنهادات ارایه شده و با درج عناوین کتب ،مجالت ،قـوانین و سـایتها
انرتنتی به حیث منابع و مآخذ ا ر پایان مییابد.
اینجانب ا ر ملاون محقق غالم نبی حنیفی را کـه بـر اسـاس روش تحلیلـی و مقایسـها
طبق ملیارها اکادمی علوم با استفاده از منابع ملترب علمـی تـألیف گردیـده اسـت ،مثبـت
ارزیابی منوده و به حیث ا ر علمی برا ترفیع موصوف به رتبۀ محقق کافی و بسنده دانسـته
موفقیتها مزید شان را در امر تحقیقات بلد از خداوند عامل آرزو میمنایم.
ملاون رس محقق
عبد الصمد عزیز
د
تقریظ
ا ر علمی -تحقیقی محـرتم ملـاون محقـق غـالم نبـی«حنیفـی» تحـت عنـوان« :بررسـی
برخی عقود تجارتی در قوانین نافذۀ افغانستان (بیع ،قرض و حوالۀ طلبات) » که بـرا
ترفیع به رتبۀ علمی محقق ،آنرا به پایۀ اکتل رسانیده ،جهت تقریظ برایم محول گردیده بود،
به دقت مطالله منـودم .ا ـر علمـی موصـوف چـه از نظـر تلیـین عنـوان و چـه از نظـر ترتیـب
موضوعات بس مفید و مثمر بوده و در نوع خود ا ر جدید و کامل میباشد.
ا ر علمی -تحقیقی موصوف حاو یک مقدمه ،پنج فصل ،نتیجهگیر و پیشنهادات میباشد.
در مقدمـه اهمیــت و مربمیــت موضــوع را تــذکر داده و بـا طــرح علمــی مســأله ،فرضــیه و
سواالت اساسی تحقیق ،را نیز مطرح ساخته است.
در فصل اول ،گذشتۀ موضوع را به صورت مفصل و همه جانبه در ادوار گذشته بررسـی و
کارها انجام شده و عدم کفایت آنها را برجسته ساخته است .هم نین برخی منـابع مهـم
استفاده شده در این ا ر را ملرفی و مورد ارزیابی مخترص قرار داده است.
در فصل دوم ،مفاهیم کلی مربوط به عقود ،ملامالت و سیستمها حقـوق تجـارت را بـه
صورت مفصل و همه جانبه بررسی منوده که خواننده را در روشنی کامل موضوعات قرار داده
و زمینۀ درک عمیقی از عقود تجارتی را فراهم میسازد.
در فصل سوم ،عقد بیع تجارتی را با انواع و مقررات حاکم برآن با توجه به اح ـام قـوانین
نافذۀ کشور به صورت همه جانبه به تحقیق و بررسی گرفته و تا حد الزم ،بحث بیع تجارتی را
جامع و ت میل ساخته است.
در فصل چهارم موضوع عقد قرض و حوالـه را بـا انـواع و اح ـام مفصـل آنهـا در روشـنی
قانون به تحلیل و تجزیه گرفته و تحقیـق مطلـوبی در زمینـه انجـام داده اسـت .هم نـان در
فصل پنجم مزایا و ملضالت عقود تجارتی را به صورت عام و عقود تجارتی بیع و قرض و حوالۀ
طلبات را بهطور خاص با استفاده از منابع و تحلیلها حقوقی توانسته است تا در حـد الزم
برجسته سازد.
در مجموع محقق ،با تحقیق همه جانبۀ موضوع ،توانسته ابهامات و پی یدگیها متون
آنرا برجسته سازد. قانونی را روشن و خالها و نواق
ه
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
و عملی را ارایه در اخیر با نتیجه گیر کلی از محتوا رساله ،پیشنهادات مشخ
منوده که برا دست اندرکاران عرصۀ تجارت و سایر عالقه مندان رشتۀ حقوق تجـارت
مفید می باشد.
اینجانب ا ر علمی – تحقیقی ملاون محقق غالم نبی «حنیفی» را که با استفاده از
منابع و آ ار ملترب علمی اعم از کتب ،مجالت ،منابع انرتنتی ،مصاحبه و اسناد تقنینی
افغانستان و برخی کشورها دیگر ،به صورت تحلیلی و مقایسو به رشـتۀ تحریـر در
آمده ،مثبت ارزیابی منوده و آنرا برا ترفیع موصوف از رتبۀ علمی ملاون محقق به رتبۀ
علمی محقق کافی و بسنده دانسته و موفقیت ها مزید را از بارگاه الله متلال بـرا
شان خواهانم.
و السالم
ملاون رس محقق سیف الرحمن سایف ستان ز
ملاون علوم اسالمی اکادمی علوم افغانستان
و
مقدمه
عقود تجارتی ابزارها و تأسیسـات حقـوقی مناسـبیاند کـه بـرا تبادلـه ،توزیـع و عرضـۀ
کاالها و خدمات در جهت رفع نیازها ،بهبود زندگی ،رشد و ان شاف جوامع و رفـاه اجتتعـی
مورد استفادۀ برشیت قرار دارند.
انسانها پس از سـپر منـودن دورههـا طـوالنی حیـات بـر رو کـرۀ خـاکی و آمـوخنت
تجار گوناگون ،نهایتا ً به چنین فرایند رسیدهاند که نلتت مـاد و منـابع طبیلـی مـورد
نیاز آنها در نقاط دور و نزدیک دنیا پراکنده است و ام انات بهرهگیـر از آنهـا از جـایی تـا
جایی متفاوت بوده و تنها راه بهرهمند شدن همۀ برشیت از آنها ،تبادلۀ کاالها و خـدمات از
راه برقرار تجارت میان جوامع برش و افراد انسانی در اماکن مختلف جهان میباشد.
برا این ه تبادلۀ کاالها و خدمات نظم و انتظام داشته و همـه بـه زبـان ملاملـه آشـنایی
داشته باشند ،حقوق تجارت ش ل گرفته و در آن عقود تجارتی به حیث وسایل مورد نیاز ایـن
عرصه تنظیم گردیدهاند.
حاال که ظاه ًرا همه چیـز تنظـیم شـده بـه نظـر میرسـد ،هـدف اساسـی تحقیـق در ایـن
عرصه ،ان شاف ملامالت ،ایجاد تسهیالت بیشـرت ،رسیلـرت سـاخنت جریـان تبادلـۀ کاالهـا و
خدمات ،از طریق همگام ساز قوانین و مقررات تجارتی با ان شافات علمی و ت نولوژی ی و
عبور از شیوهها عنلنو تجارت به سو تجارت حرفو و مسل ی به منظـور ارایـۀ خـدمات
رفاهی بیشرت و استفادۀ بهرت و سودمند تر از منابع و ام انات ماد در افغانستان میباشد.
بـا گذشت سالها ،ماهها و حتا روزها مسایلی جدید بـه میـان مـیآینـد و راهحلهـا
جدید میطلبند ،هتنطـور کـه علـم و ت نولـوژ ان شـاف میمنایـد ،ام انـات تولیـد
بهبود مییابنـد ،کاالهـا تولیـد و خـدماتی تجدیـد و بـا مـد روز برابـر سـاخته مـیشـوند،
هتنطور که ارتباطات رسیع میشود ،وسـایل حمـل و نقـل پیشررتت ،مـدرن و بـا ظرفیـت
میشوند ،جهان کوچ رت میشود ،زمینهها مبادله و عرضۀ کاالها و خدمات بسـیار آسـانرت،
قوانین نافذه فرسودهتر ،قبا دوخته شده برتن فربـۀ رو بـه رشـد تجـارت تنـر تـر میگـردد،
تقاضا زمان بر این است که قوانین هم وقتا ً فوقتا ً مورد بررسی قرار گرفته با تجدید نظـر بـر
راه حلها قدیمی که کارآیی شـان را از دسـت دادهانـد ،راه حلهـا جدیـد و متناسـب بـا
ام انات روز جستجو گردد.
9
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
عقود تجارتی به ویژه بیـع تجـارتی ،قـرض تجـارتی و حوالـۀ طلبـات کـه نقـش سـازندۀ در
تجارت داخلی و بین املللی دارا میباشند از یک طرف از چنان اهمیت برخورداراند کـه هـر
از انسان عاقلی با اندک تأملی میداند اگر یک روز از عقـود تجـارتی در کـل و بـهطور اخـ
بیع در سطح جهانی استفاده صورت نگیرد ،لزوما ً تجارت متوقف و تأ یر منفی مستقیم برهمه
بخشها زندگی وارد میمناید .از طرف دیگر مشاهدۀ بازارها و اوضاع اقتصاد افغانسـتان
بیانگر آن است که با وجود اهمیت فـوق اللـادۀ عقـود تجـارتی در تنظـیم ملـامالت در بـازار،
نابسامانیها ناشی از بی نظمی در بـازار افغانسـتان بـه دلیـل عـدم آگـاهی و عـدم رعایـت
قانون هم نان ادامه دارد.
بنابراین ،رضورت تأمین و تح یم حاکمیت قانون به منظور بات در بـازار و رشـد اقتصـاد
خصوصی و دولتی در جهت رفاه عامه ،ایجا میمناید که قوانین تجارتی به ویـژه در بخـش
آنها برجسته گردیـده و ملامالت همواره مورد بررسی قرار گرفته مش الت ،ابهامات و نواق
در رفع آنها اقدامات الزم صورت گیرد.
عالوتا ً با فرصتها که جدیدا ً در افغانستان ایجاد شده ،دیده میشود که روند ملـامالت
تجارتی رو به رشد بوده و زمینهها گذار از شیوهها عنلنو به طریقهها جدیـد عصرری،
تا حد فراهم گردیده است ،اما این مسأله به دلیل عدم آشنایی کامل به فرایندها جدیـد
ملامالت تجارتی در افغانستان پی یـدگیها بیشـرت را سـبب شـده اسـت ،از ایـن جهـت
ترشیح و تبیـین اصـطالحات و مفـاهیم حقـوقی مربوطـه و بـه کـارگیر راه کارهـا ،تنظـیم و
مضبوط ساخنت آنها از مسایل دیگـر بـود کـه بایـد بـه منظـور تسـهیل ،تسررع و عصرری
ساخنت جریان ملامالت تجارتی ،در افغانستان صورت میگرفت.
در کل میتوان به این مسـأله پـیبـرد کـه تـألیف ا ـر علمـی -تحقیقـی حـارض در جهـت
تحلیل و بررسی عقود تجارتی و انجـام کارهـا تیـوری ی و الزمـه کـه در فـوق از آن یـادآور
گردید ،مربمیت موضوع را به صورت خاص برجسته ساخته و این زمینه را فـراهم میسـازد تـا
در عرصۀ رشد و توسلۀ ملامالت تجارتی ،اقدامات الزم به اجرا در آیـد و از ایـن ا ـر بـه حیـث
یک رهنمود علمی و عملی در زمینه استفاده صورت گیرد.
در پهلو همۀ مسایل یاد شده از تحقیق عقود تجـارتی(بیع ،قـرض و حوالـه طلبـات) در
این ا ر علمی -تحقیقی این هدف نیز منظـور اسـت کـه بـا بررسـی علمـی مسـأله و تحلیـل و
تجزیۀ قواعد حاکم بر عقود یاد شـده نـه تنهـا کـه عمـق مسـأله بایـد روشـن گـردد ،بل ـه بـه
سواالت اساسی مطرح شدۀ ذیل نیز پاسخ علمی دریافت گـردد اوالً این ـه عقـود بـه صـورت
1
مقدمه
عام در علم حقوق و به ویژه در حقوق تجارت از چـه جایگـاهی برخـوردار بـوده و در اصـل بـر
عقود تجارتی مورد بحث این ا ر علمی -تحقیقی در پرتو قوانین نافذۀ افغانستان چه مقرراتی
حاکم است؟
دوم این ه مقررات حاکم بر عقود تجارتی یاد شده در افغانستان چـه قـدر واضـح و روشـن
بوده و جوابگو نیازمند ها امروز عرصۀ تجارت در افغانستان میباشد یا خیر؟
و سـوم این ـه عقـود تجـارتی از چـه سـهولتها برخـوردار بـوده و چـه مزیتهــا را دارا
میباشند؟ مش الت در این عرصه چیست و چگونه میتوانیم آنها را حل مناییم؟
با توجه به پرسشها فوق ،فرضیه تحقیق چنین مطرح میگردد کـه قـوانین تجـارتی تـا
همراه بوده و باالتر از سطح فهم تجار بـه اندازۀ پی یده و در برخی موارد با ابهامات و نواق
ویــژه آن عــده از تجــار کــه ســطح ســواد شــان پــا ین اســت ،میباشــد و حتــا برخــی دســت
اندرکاران عدلی و قضایی در زمینه بـا مشـ الت مواجـه مـیباشـند ،از ایـن جهـت اسـت کـه
ملامالت و قراردادها تجارتی به صورت درسـت و دقیـق و بـا در نظـر داشـت قـانون تنظـیم
نگردیده باعث مش الت و بینظمی در بازار میگردد.
در این ا ر علمی از لحاظ منابع مورد استفاده بیشرت بـه هـتن میتـود عـام کتابخانـهیـی
ات اء صورت گرفته و اندکی از میتود مصاحبه آنهم در حد نیاز استفاده به عمـل آمـده اسـت،
اما در تحقیق و پژوهش مطالب و ایجاد ارتبـاط منطقـی در بـین محتویـات آن ،از روشهـا
تبیینی -ترشیحی ،تحلیلی -توصیفی ،مقایسه و تنقید بهره برده شده است.
این ا ر علمی -تحقیقی دارا یک مقدمه ،پنج فصل ،نتیجه و پیشـنهادات اسـت .در
فصل اول این ا ر که به گذشتۀ موضوع اختصاص داده شده ،در ضمن یادآور از سـابقۀ
تاریخی عقود تجارتی به این مسأله توجه بیشرت صورت گرفته که تا حال چـه کار هـا در
زمینۀ عقود تجارتی در افغانستان انجام شده است .هر چنـد بررسـی ها نشـان دهنـدۀ آن
است که در رابطه به مسألۀ مورد بحث این ا ر کدام ا ر علمی خاصی دیده نشده ،ولی در
زمینۀ حقوق تجارت در کل برخی تألیفات انجام شده که گاهی به صورت ضـمنی برخـی
عقود را هم در برداشته است .در این فصل تفاوت کارها که قبالً در زمینۀ حقوق تجارت
و عدم کفایت آن ها در زمینه انجام شده در این ا ر علمی به مقایسه گرفته شده و نواق
برجسته گردیده است.
3
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
هم نین جایگاه عقود در کل و عقـود تجـارتی بـه صـورت خـاص بـه ترتیـب از نظـر علـم
حقوق و حقوق تجارت روشن گردیده است.
آ ار مهم استفاده شده در این ا ر نیز ملرفی و با توجه به جایگـاه علمـی شـان بـه صـورت
اجتلی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
فصل دوم این ا ر به کلیات اعتل و سیستمها حقوقی تجارتی اختصاص یافتـه اسـت.
در این فصل بیشرت به هتن مسایلی توجه صورت گرفته که در فهم مسـایل اساسـی ،کمـک
کننده و الزمی بوده است .برا این ه تسلسل موضوعات رعایت گردیده و تدریجا ً بـه مسـایل
اساسی پرداخته شود ،در ضمن این ه در این فصل ،مفاهیم اقتصـاد و حقـوقی مـرتب بـه
موضوع ،مطرح شده ،بحثها اساسی بر سیستمها حقوق تجـارت و تصـنیف موضـوعات
آن بــا توجــه بــه سیســتمها یــاد شــده نیــز متمرکــز بــوده اســت تــا در ضــمن روشــن شــدن
تفاوتها آنها از هتن ابتدا خواننده بـه خـوبی درک کنـد کـه حقـوق تجـارت افغانسـتان
بیشرت به کدام سیستم استوار بوده و کدام اعتل با توجه به این سیسـتم میتوانـد در جمـع
اعتل یا ملامالت تجارتی تنظیم گردد ،محدودۀ ملامالت تجارتی کدام ساحات زندگی را در
برگرفته و از ملامالت مدنی چه تفاوت دارند و از این رهگذر به این شناخت برسد که تلهدات
تجارتی و یا هم به عبارتی قراردادها و ملامالت تجارتی در کجا حقوق تجارت قرار گرفتـه و
چه مقررات در کل بر تلهدات تجارتی در افغانستان حاکم است.
پس از بررسی مقررات تلهدات تجارتی زمینه برا آن فراهم میگردد که هریک از عقـود
خاص تجار تی ،بیع ،قرض و حوالۀ طلبات در فصول بلد در پرتو مقررات عام و خاص عقود
یاد شده به بررسی گرفته شوند.
فصل سوم این ا ر به بیع تجارتی اختصاص داده شـده کـه از موضـوعات اساسـی حقـوق
تجارت بوده و در میان عقود تجارتی از اهمیت ویـژۀ برخـوردار اسـت .ایـن فصـل در حقیقـت
بخش عمدۀ ایـن ا ـر علمـی را تشـ یل داده و بیـع تجـارتی بـا توجـه بـه جایگـاه آن در رونـد
ملامالت تجارتی به صورت مفصل در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است.
ماهیت حقوقی بیع تجارتی ،با مقارنۀ آن به مفهـوم مـدنی و فقهـی بـا تفصـیل الزم مـورد
بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتایج حقوقی مرتب بر عقد بیع نیز برجسته گردیده است.
جایگاه بیع تجـارتی در بـین ملـامالت و فلالیتهـا تجـارتی نیـز از مباحـث دل سـ و
عمده در این فصل بوده و با جز یات ،ساحۀ ملـامالت تجـارتی ،نقـش بیـع تجـارتی در انـواع
عملیات و گردش اموال تجارتی برجسته گردیده است.
4
مقدمه
آن مقررات حاکم بر بیع نیز به تفصیل بررسـی گردیـده ،ابهامـات آنهـا توضـیح ،نـواق
برجسته شده و در کل به صورت همه جانبه به مسا ل بیع تجارتی توجه صورت گرفته اسـت.
هم نین با ارایۀ مثال در وضاحت بیشرت موضوعات ،عنایت الزم صورت گرفته است.
بیع تجارتی ،هرچند بیشرت از لحاظ حقوقی و تجارتی مورد بحث قرار گرفته ،ولی به ابلاد
فقهی و مدنی مسأله نیز به صورت مقایسو در جهت روشن منودن بیشرت ،بهـرت و دقیـقتـر
آن توجه الزم صورت گرفته است.
در بحث بیع تجارتی ،در ضمن بیان ماهیت حقوقی ،به ابلاد داخلی و خارجی این عقد و
هم نین نقش آن در تجارت بین املللی توجه شده و این مسأله روشن گردیـده کـه در اصـل
بیع تجارتی بیشرت در هتن ساحۀ تجارت بین املللـی کـاربرد دارد و مقـررات حـاکم بـر ایـن
عقد هم بیشرت به عرصۀ بیع تجارتی خارجی توجه منوده است.
هم نین انواع بیع تجارتی از لحاظ مقررات حاکم بر بیع بین املللـی بـه صـورت مفصـل
بررسی گردیده و این مطلب هم روشن گردیده که در مقررات داخلی حقوق تجارت بـه کـدام
ی ی از انواع بیع بین املللی توجه شده و برا آن اح ام و مقررات پیش بینی گردیده است.
عالوه بر انواع یاد شده بیع بین املللی با توجه به رشای و مقـررات حـاکم بـر بیـع در عرصـۀ
داخلی و هم نین از لحاظ کاربرد به انواع بیع اشاره شده است که از بررسـی مـواد قـانون
میتوان به آنها دست یافت.
در فصــل چهــارم ،بــه تحقیــق و بررســی دو عقــد دیگــر تجــارتی (قــرض و حوالـۀ طلبــات)
پرداخته شده است .در این فصل به عین ترتیب ماهیت حقوقی آنها و با توجه به آن ،عنارص
عمدۀ هری ی از تلاریف عقود یاد شده ،نتایج حقوقی مرتبـه بـر آنهـا ،هم نـین فـرق قـرض
مدنی با تجارتی و رشای آن و حوالۀ طلبات بـه صـورت مفصـل مـورد بررسـی و تحقیـق قـرار
گرفته است.
مؤیدات حاکم بر قرض تجارتی و هم نین مسأله ت تانه یا سود در قرض و حوالـۀ طلبـات بـه
صورت جداگانه مورد توجه قرار گرفتـه و روشـن گردیـده کـه در کـدام مـوارد میتوانـد در ایـن دو
عقد مسألۀ ت تانه مطرح گردد .انواع قرض با توجه به کمیت آن و رشای حـاکم و مؤیـدات الزمـه
با توجه به کمیت قرض نیز از نظر مقررات موجود در افغانستان مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل پنجم ،به بررسی مزایا و ملضالت عقود تجارتی اختصاص داده شده اسـت .در ایـن
5
حقوق تجارت (بیع ،قرض وحواله طلبات)
فصل مزایا عقود تجارتی با توجه به ویژهگیها حقوق تجارت و عقـود تجـارتی ،بـا تحلیـل
همه جانبه برجسته گردیده است.
در پهلو همه سهولتها ،ملضـالت و مشـ الت عقـود تجـارتی نیـز بـا توجـه بـه مسـایل
تیوری ی و عملی مورد توجه قرار گرفته است.
در پایان مباحث ،از تحقیقات انجام شده نتیجهگیر صورت گرفته و با توجه به نتایج بـه
دست آمده پیشنهادات الزم و مناسب ارایه گردیده است.
در اخیـر بـرا این ـه خواننـده ،در صـورت الزم بتوانـد بـه منـابع دسرتسـی داشـته باشــد
فهرستی از کل منابع مورد استفاده در این ا ر نیـز ارایـه شـده و صـفحات پایـانی کتـا رقـم
خورده است.
0