Kromozom

Dna'ların kend!n! prote!n kılıfla

kaplamasından sonra oluşan Dna
sarmalı topluluğu

Kromozom, (Yunanca, chromos (renk), soma (vücut)); DNA'nın "h!ston"

prote!nler! etrafına sarılmasıyla, yoğunlaşarak oluşturduğu, canlılarda kalıtımı
sağlayan genet!k b!r!mlerd!r. Kromozomlar m!krometre boyutunda olup hücre
bölünmes!n!n metafaz aşamasında ışık m!kroskobu !le görüntüleneb!lmekted!rler.
:
 Kromozom şeması: (1) Kromat!d.
Kromozomun S fazından sonrak! !k!
eş!t parçasından her b!r!. (2)
Sentromer. Kromat!dler!n temas
ett!ğ! ve m!krotübüller!n bağlandığı
yer. (3) Kısa parça (4) Uzun parça.
NOT: Genet!kte kromozomlar,
genell!kle kısa bacaklar üstte
olacak şek!lde göster!l!r.

Hücre, b!tk!sel ya da hayvansal her türlü yaşam b!ç!m!n!n en küçük b!r!m!d!r. Her
hücre b!r s!toplazma ve çek!rdekten meydana gel!r. (Prokaryot canlılar har!ç)
Kromozomlar hücre çek!rdeğ! !ç!nde bulunurlar ve !pl!ks! yapıdadırlar.
Kromozomlar, molekül yapıları çok !y! b!l!nen DNA (deoks!r!bo nükle!k as!t) z!nc!r!
!le h!ston den!len prote!n z!nc!r!nden oluşur. DNA z!nc!rler! de özgül prote!nler!
sentezlemekle görevl! gen adı ver!len b!r!mlerden oluşur.

Oluşum
Karyok!nez bölümü sırasında m!toz bölünmen!n !nterfaz evres!nde kromat!n ağı
şekl!nde bulunan DNA, profaz evres!nde kısalıp kalınlaşmaya başlar ve metafaz
evres!nde en kısa duruma gel!r. Yaklaşık 10.000 kat kısalmış hal!yle ışık
m!kroskobunda 100'lük objekt!fte !nceleneb!l!r. Kromozomlar, İ, V, J harfler! g!b!
b!ç!mlerde görünür ve boyutları m!kronla ölçülür. Kromozomların sayısı canlı
:
 türler!nde değ!ş!kl!k göster!r. Örneğ!n s!rke s!neğ!nde 8, kurbağada 26, farede
42, köpekte 78 kromozom vardır. İnsanın kromozom sayısı !se 46'dır. 22's! ç!ft
otozom kromozomdur. İnsan hücres!nde 1 ç!ft de eşeysel kromozom bulunur ve
toplam sayı 46 eder. Eşey kromozomları kadınlarda XX, erkeklerde XY d!r.

Döllenme sırasında annen!n yumurtasındak! 23 kromozom, babanın sperm!ndek!

23 kromozomla b!rleş!r. İşte bu 46 kromozom !nsanın yaşamında bel!rley!c! rol
oynar. Kromozomlarda yer alan ve sayıları 25 b!n !le 30 b!n arasında olduğu
tahm!n ed!len genler!n oluşturduğu z!nc!r, k!ş!n!n göz reng!nden boyuna, yaşam
süres!nden yakalanacağı hastalıklara kadar pek çok şey! programlar. Bu genet!k
programlar, nükleot!t denen (A, T, C, G) yapıların farklı d!z!l!mler!yle ş!frelen!r.

Kromozomların m!kroskop altında !ncelend!ğ! b!l!m dalına "S!togenet!k" adı

ver!l!r. Bu şek!lde kromozom sayısında (ör. Down sendromunda 47, Turner
sendromunda 45) veya yapısındak! (delesyon veya translokasyon vb.)
değ!ş!kl!kler bu şek!lde saptanab!l!r. Ancak kromozomlardak! b!r değ!ş!kl!ğ!n
m!kroskopta görüleb!lmes! !ç!n en az 3 m!lyon nükleot!tl!k b!r kısmın değ!şmes!
gerek!r, daha küçük değ!ş!kl!kler ancak moleküler genet!k yöntemlerle
!nceleneb!l!r.

İnsan Kromozomları
Hücrede bölünme zamanının dışındak! dönemlerde uzun ve !pl!ks! şek!l alır. Bu
şekle "kromat!n ağ" den!r. Bölünme esnasında kromat!n ağ kısalır ve kalınlaşır.
Böylece kromozomu oluşturur. Kromozomun yapısında DNA ve prote!n vardır.
Kromozomların şekl!, büyüklüğü ve sayısı her tür !ç!n farklı ve sab!tt!r. Aynı
kromozom sayısına sah!p olma !k! canlının b!rb!r!ne benzemes!n! gerekt!rmez.
Canlıların benzerl!ğ! farklılık ve gel!şm!şl!k kromozom sayısına değ!l DNA'dak!
bazı d!z!l!şlere bağlıdır.

İnsan hücres!nde

46 adet kromozom bulunur. Bunların !çerd!ğ! baz sayıları şöyled!r:

:
:
 Kromozom Gen sayısı Baz sayısı Tanımlanmış bazlar[1]

1 3,148 247,200,000 224,999,719

2 902 242,750,000 237,712,649

3 1,436 199,450,000 194,704,827

4 453 191,260,000 187,297,063

5 609 180,840,000 177,702,766

6 1,585 170,900,000 167,273,992

7 1,824 158,820,000 154,952,424

8 781 146,270,000 142,612,826

9 1,229 140,440,000 120,312,298

10 1,312 135,370,000 131,624,737

11 405 134,450,000 131,130,853

12 1,330 132,290,000 130,303,534

13 623 114,130,000 95,559,980

14 886 106,360,000 88,290,585

15 676 100,340,000 81,341,915

16 898 88,820,000 78,884,754

17 1,367 78,650,000 77,800,220

18 365 76,120,000 74,656,155

19 1,553 63,810,000 55,785,651

20 816 62,440,000 59,505,254

21 446 46,940,000 34,171,998

22 595 49,530,000 34,893,953

X Kromozomu 1,093 154,910,000 151,058,754

Y Kromozomu 125 57,740,000 22,429,293

:
 Ayrıca bakınız

Nett!e Stevens
M!toz
Eşey kromozomları
Somat!k kromozomlar
Hücre bölünmes!

Kaynakça

1. ^
http://www.ncb!.nlm.n!h.gov/ge
nome/seq/ 1 N!san 2005
tar!h!nde Wayback Mach!ne
:
 s!tes!nde arş!vlend! (https://we
b.arch!ve.org/web/200504012
33213/http://www.ncb!.nlm.n!
h.gov/genome/seq/) . Human
Genome Project.

Dış bağlantılar

[1] (https://www.youtube.com/
watch?v=yQIQ!7!w-7k) 21
Mayıs 2014 tar!h!nde Wayback
Mach!ne s!tes!nde arş!vlend! (h
ttps://web.arch!ve.org/web/201
40521130524/http://www.yout
ube.com/watch?v=yQIQ!7!w-7
:
 k) . Pr!matların kromozom
yapıları ve ortak ata sorunu
(konferans)

"https://tr.w!k!ped!a.org/w/!ndex.php?
t!tle=Kromozom&old!d=32646725"
sayfasından alınmıştır

Sayfa en son 11.55, 1 Mayıs 2024

tar!h!nde değ!şt!r!ld!. •
Aks! bel!rt!lmed!kçe !çer!ğ!n kullanımı
CC BY-SA 4.0 l!sansı kapsamında
uygundur.
: