ĐẠO ĐỨC KINH Doanh VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC

ĐANG NỔI LÊN HIỆN NAY CỦA CÁC Doanh NGHIỆP VIỆT
N A M V À C Á C G I ẢI P H Á P Đ Ề
Administr ati ve Sk ills (T rư ờn g Đ ại hh ọ c Ki nh tế Th àn h
X Uố HẤồTChí Minh)
p h

Scan to open on Studocu

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 ĐẠI HỌC UEH
TRƯỜNG KINH
DOANH
KHOA KINH DOANH QUỐC TẾ - MARKETING

TIỂU LUẬN
Môn học: Quản trị học
Giảng viên: T.S Lê Việt Hưng
Sinh viên: Hà Thị Minh Chiến
Khóa – Lớp: K47 - MRC01
MSSV: 31211022444
Đề tài: Đạo đức kinh doanh & Những vấn đề đạo đức hiện nay
của doanh nghiệp Việt Nam & Giải pháp đề xuất

TP Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 12 năm 2021

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU………………………………………………………….
1. KHÁI QUÁT VỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH……………………..
1.1. Khái niệm về đạo đức và đạo đức kinh doanh………………….
1.2 Sự cần thiết của đạo đức kinh doanh……………………………
1.3. Các nguyên tắc và chuẩn mực của đạo đức kinh doanh………..
1.4. Vai trò của đạo đức kinh doanh đối với doanh nghiệp………….
2. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC ĐANG NỔI LÊN HIỆN NAY CỦA
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM & MỘT SỐ GIẢI PHÁP
……………..
2.1 Thực trạng đạo đức kinh doanh ở Việt Nam……………………..
2.1.1. An toàn thực phẩm…………………………………………
2.1.2. Vấn đề sở hữu trí tuệ ở Việt Nam…………………………..
2.1.3. Thổi giá trong mùa dịch…………………………………….
2.1.4. Vấn đề môi trường………………………………………….
2.2 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện đạo đức kinh doanh ở các
doanh nghiệp Việt
Nam……………………………………………………...
KẾT LUẬN……………………………………………………………...

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 1

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 LỜI MỞ ĐẦU
Tín - tâm - trí - tốc - tinh - nhân
Đó là sáu giá trị cốt lõi mà tập đoàn Vingroup luôn ra sức thực hiện trong suốt 28
năm hoạt động. Tín trong uy tín với khách hàng, tâm trong duy trì đạo đức nghề
nghiệp, trí trong trí tuệ doanh nghiệp, tốc trong tốc độ hành động, tinh trong tinh hoa
sản phẩm, nhân trong cách dùng người và cư xử với người. Sáu giá trị này đã đi cùng
với Vingroup qua nhiều thăng trầm để ngày hôm nay Vingroup trở thành một tập
đoàn tư nhân có tiềm lực, quy mô lớn, hoạt động đa ngành đa lĩnh vực đồng thời
mang trọng trách làm ngọn cờ đầu của nền kinh tế Việt Nam. Nói cách khác, để trở
thành một tập đoàn vững mạnh như hiện tại, Vingroup đã luôn coi trọng đạo đức
kinh doanh và đặt đạo đức kinh doanh làm trọng tâm trong những chiến lược kinh
doanh của mình. Tuy nhiên, ở Việt Nam, số lượng doanh nghiệp cam kết tuân thủ
các quy tắc trong đạo đức kinh doanh thật sự không nhiều trong khi phần lớn các nhà
quản trị cũng ít quan tâm đến vấn đề này. Giữa đạo đức kinh doanh và vấn đề lợi
nhuận của các doanh nghiệp vẫn luôn tồn tại một sự mâu thuẫn rõ ràng: Trong khi
các doanh nghiệp muốn nâng cao năng suất lao động và tối ưu hóa các chi phí, người
lao động lại muốn doanh nghiệp tạo ra nhiều việc làm với mức lương xứng đáng;
trong khi người tiêu dùng muốn mua hàng hóa với giá rẻ, các cơ sở thương mại lại
muốn đẩy lãi suất lên mức cao nhất. Tưởng như hai khái niệm khi đứng cạnh nhau
chỉ tạo ra sự mâu thuẫn do sự khác biệt về lợi ích, nhưng trên thực tế các nhà kinh tế
đã chứng minh rằng: đạo đức kinh doanh gắn liền với lợi nhuận doanh nghiệp, một
sự gia tăng về đạo đức sẽ kéo theo sự gia tăng về lợi nhuận. Vì vậy, hiểu rõ khái
niệm, vai trò, cách thức xây dựng và áp dụng đạo đức kinh doanh vào thực tiễn là
một bài học lớn mà doanh nghiệp nào cũng cần phải nắm vững để theo đuổi sự phát
triển bền vững.
Đương nhiên, đặt trong bối cảnh Việt Nam ta chỉ vừa mới hội nhập vào nền kinh
tế toàn cầu cách đây không lâu, đạo đức kinh doanh thực sự là một thách thức lớn
đối với các doanh nghiệp vẫn còn nhiều non trẻ.
Các câu hỏi được đặt ra là: Các doanh nghiệp cần tuân theo những tiêu chuẩn ứng xử
cụ thể nào? Trách nhiệm của một doanh nghiệp đối với các bên liên quan bên trong
và bên ngoài như thế nào? Giả như các giám đốc điều hành cấp cao của công ty thể
hiện hành vi đạo đức mẫu mực, nhưng làm thế nào các nhà quản trị cấp trung và cấp
thấp hơn có thể được khuyến khích để hành xử theo cách tương tự về đạo đức? Các
câu hỏi trên sẽ được tìm thấy qua ‘’Đạo đức kinh doanh, những vấn đề đạo đức
đang nổi lên của doanh nghiệp Việt Nam và các giải pháp đề xuất.’’

2
Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)
 1. KHÁI QUÁT VỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

1.1. Khái niệm về đạo đức và đạo đức kinh doanh

1.1.1. Khái niệm về đạo đức
Nghiên cứu về đạo đức là những truyền thống lâu đời trong xã hội loài người bắt
nguồn từ những niềm tin về tôn giáo, văn hóa và tư tưởng triết học. Từ ‘’đạo đức’’
có gốc từ La Tinh Moralital (Luân lý) - bản thân mình cư xử và gốc từ Hy Lạp
Ethigos (Đạo lý) - người khác muốn ta hành xử và ngược lại ta muốn ở họ. Tóm lại,
đạo đức là tập hợp các nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực xã hội nhằm điều chỉnh, đánh
giá hành vi của con người đối với bản thân và trong quan hệ với người khác, với xã
hội. Đạo đức, vì vậy, có thể phản ánh tính cách cá nhân và trong thời đại ngày nay
thì nói lên tính cách của cả một doanh nghiệp, vì doanh nghiệp là một tập hợp các cá
nhân.
1.1.2 Khái niệm về đạo đức kinh doanh
Với tư cách là một khái niệm hàn lâm, đạo đức kinh doanh cũng chỉ mới tồn tại được
40 năm khi lần đầu tiên nhà nghiên cứu đạo đức kinh doanh nổi tiếng Norman
Bowie đưa ra khái niệm này trong một hội nghị khoa học năm 1974. Kể từ đó, đạo
đức kinh doanh trở thành một chủ đề gây ra nhiều tranh cãi, và tốn nhiều bút mực
của các giáo sư đại học, giới kinh doanh, các cổ đông, người lao động và người tiêu
dùng. Sau khi tổng hợp 185 định nghĩa trong sách giáo khoa và rút ra những điểm
chung, GS Phillip V.Lewis đến từ trường đại học Abilene Christian, Hoa Kỳ đã đưa
ra kết luận sau:
Đạo đức kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác dụng điều
chỉnh, đánh giá, hướng dẫn và kiểm soát hành vi của các chủ thể kinh doanh. Đạo
đức kinh doanh chính là đạo đức được vận dụng vào trong hoạt động kinh doanh.
Đạo đức kinh doanh thực chất là một dạng đạo đức nghề nghiệp: Đạo đức kinh
doanh có tính đặc thù của hoạt động kinh doanh – do kinh doanh là hoạt động gắn
liền với các lợi ích kinh tế, do vậy khía cạnh thể hiện trong ứng xử về đạo đức không
hoàn toàn giống các hoạt động khác: Tính thực dụng, sự coi trọng hiệu quả kinh tế là
những đức tính tốt của giới kinh doanh nhưng nếu áp dụng sang các lĩnh vực khác
như giáo dục, y tế ... hoặc sang các quan hệ xã hội khác như vợ chồng, cha mẹ, con
cái thì đó lại là những thói xấu bị xã hội phê phán. Song cần lưu ý rằng đạo đức, kinh
doanh vẫn luôn phải chịu sự chi phối bởi một hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức xã hội
chung.

1.2 Sự cần thiết của đạo đức kinh doanh

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

Ở một thời đại thông tin bùng nổ, tin tức có được một cách dễ dàng chỉ trong vài
giây, những sơ suất nhỏ nhặt cũng có thể được phóng đại lên vài lần và lan truyền đi
nhanh chóng. Các nhà lập pháp, cơ quan quản lý và công chúng đều mong đợi các
doanh nghiệp thực hiện những tiêu chuẩn đạo đức cao nhất, chứ không phải chạy
theo lợi nhuận cao nhất. Khi doanh nghiệp hoạt động thiếu minh bạch, thiếu thành
thật, và thiếu tử tế, họ có nguy cơ đối mặt với các rắc rối liên quan đến pháp luật và
tài chính cũng như là sự mất niềm tin trong con mắt của khách hàng và các nhà đầu
tư.
Vì vậy, đạo đức kinh doanh cùng với sự thiết lập những chương trình đạo đức kinh
doanh sẽ là nền tảng để cho doanh nghiệp hoặc nhân viên đạt được thành công. Đạo
đức kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp bố trí đúng người vào đúng vị trí trong doanh
nghiệp để hình thành và đáp ứng những mong đợi hợp lý của các bên liên quan,
thông qua đó để nâng cao lợi nhuận và sự tiến bộ về kinh tế. Đạo đức kinh doanh sẽ
là tiền đề cho việc rà soát bối cảnh và văn hóa của doanh nghiệp để xác định những
thách thức, từ đó phát triển cách đáp ứng chúng một cách có trách nhiệm. Nói cách
khác, đầu tư vào đạo đức kinh doanh chính là một sự đầu tư vào chính tương lai của
doanh nghiệp.

1.3. Các nguyên tắc và chuẩn mực của đạo đức kinh doanh
❖ Tính trung thực
Hầu hết mọi người trong chúng ta ai cũng nói dối một chút. Một nghiên cứu của đại
học Massachusetts cho thấy 60% người trưởng thành đều nói dối ít nhất 1 lần trong
bất kỳ cuộc đối thoại nào kéo dài hơn 10 phút. Việc thiếu trung thực trong cuộc sống
có thể khiến cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn, đem lại lợi ích cho chính bản thân
ta và đôi khi, sẽ tránh được việc tổn thương người khác. Tuy nhiên, trung thực trong
kinh doanh lại là một câu chuyện khác. Việc thiếu trung thực trong kinh doanh sẽ
gây ảnh hưởng đến niềm tin giữa các nhân viên và các nhà lãnh đạo trong môi
trường làm việc, mất đi niềm tin, thời gian, tiền bạc, sức khỏe của người tiêu dùng,
và thậm chí là một phần thuế để xây dựng xã hội tốt đẹp hơn. Đó là lý do vì sao
người xưa có câu “Ngôn tất tín, hành tất quả” (Lời nói nhất định phải thành thật, làm
nhất định có kết quả).
Vậy nên trong doanh nghiệp, trung thực phải là tiêu chuẩn hàng đầu để xây dựng
một đạo đức kinh doanh mạnh mẽ. Biểu hiện rõ ràng ở đây là các doanh nhân phải
luôn trung thực trong việc chấp hàng luật pháp của Nhà nước, trung thực trong giao
tiếp với các đối tác, với các nhà đầu tư, trung thực về chất lượng sản phẩm với người
tiêu dùng, và trung thực với bản thân để đảm bảo rằng chính mình không vướng vào
các vấn nạn hối lộ, tham ô, chiếm công vi tư của công ty.

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 ❖ Tôn trọng con người
Sự tôn trọng là cốt lõi trong việc hợp tác. Khi sự tôn trọng không được đáp ứng
người ta tin rằng họ không được người khác chấp nhận nên sinh ra ác cảm, tự tỉ. Do
đó để xây dựng đạo đức kinh doanh tốt các doanh nghiệp cần thể hiện sự tôn trọng
đến ba nhóm đối tượng sau:
❖ Thứ nhất, đối với những người cộng sự dưới quyền: doanh nghiệp phải tôn
trọng lợi ích cá nhân và cuộc sống riêng tư của tất cả nhân viên. Khi đánh giá
nhân viên, doanh nghiệp chỉ tiến hành đánh giá trên phương diện công viên,
luôn tin tưởng họ khi giao việc, luôn động viên, khuyến khích, tôn trọng tiềm
năng phát triển của nhân viên. Các doanh nghiệp phải theo sát và bảo vệ
quyền xã hội cơ bản của nhân viên như trả lương công bằng và phúc lợi bổ
sung, số giờ làm việc hợp lý, ngày nghỉ được hưởng lương. Mọi hình thức
phân biệt đối xử, quấy rối tình dục, bạo lực về thể chất,..phải được xử lý kiên
quyết.
❖ Thứ hai, đối với khách hàng: Khách hàng là người quyết định đến sự tồn tại và
phát triển của doanh nghiệp. Vì vậy, sự tôn trọng đầy đủ đối với khách hàng là
cơ sở để làm khách hàng hài lòng. Do đó, các doanh nghiệp cần tôn trọng nhu
cầu, sở thích, cách ăn mặc và tâm lý của khách hàng, không vì xuất thân hay
quần áo của khách hàng mà thể hiện thái độ thiếu tôn trọng đối với họ.
❖ Thứ 3, đối với đối thủ cạnh tranh: nhà kinh doanh có đạo đức không nhằm triệt
tiêu đối thủ cạnh tranh mà có thái độ cạnh tranh lành mạnh, giành được khách
hàng bằng chính chất lượng sản phẩm, và giá trị dịch vụ của mình. Doanh
nghiệp cần ghi nhận và tôn trọng tài sản trí tuệ của đối thủ cạnh tranh, chỉ sử
dụng khi có sự cho phép rõ ràng của họ hoặc khi được phép hợp pháp.
❖ Trung thành và bí mật
❖ Bảo vệ tài sản trí tuệ của công ty: Tài sản trí tuệ của công ty cốt lõi cho sự
thành công thương mại của mọi nhân viên trong công ty. Các nhân viên và
các cấp quản lý có nghĩa vụ phải bảo vệ tài sản trí tuệ của công ty, chẳng hạn
như bằng sáng chế và tên thương hiệu, cũng như bí quyết kỹ thuật của công
ty.
❖ Bảo vệ các bí mật của công ty: mỗi nhân viên của công ty có nghĩa vụ phải bảo
mật đối với bí mật kinh doanh và bí mật của công ty cùng các thông tin không
được tiết lộ khác được giao phó cho họ.
❖ Không khai thác kiến thức nội bộ: Bất cứ ai tiếp xúc với thông tin nội bộ đều
có nghĩa vụ phải xử lý nó một cách có trách nhiệm và tuân thủ theo ‘’Luật nội
bộ’’ trong Quy tắc toàn cầu. Đồng thời Pháp luật cũng đã có quy định cấm sử
dụng thông tin nội bộ để mua hoặc bán hay giới thiệu mua bán chứng khoán.
Vì vậy thông tin nội bộ phải được xử lý bảo mật và không được tiết lộ nếu
không có lý do chính đáng - ngay cả với các nhân viên khác, gia đình, bạn bè..

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 5

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 ❖ Kết hợp hài hòa lợi ích của doanh nghiệp và lợi ích của khách hàng,
coi trọng hiệu quả gắn với trách nhiệm xã hội.
Mọi doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh đều hướng tới mục tiêu lợi
nhuận. Ở nước ta, trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, lĩnh vực kinh doanh ngoài mục tiêu lợi nhuận phải giải quyết hài hòa nhất
mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội, giữa lợi nhuận và đạo đức. Việc
giải quyết một cách hợp lý mối quan hệ này chỉ có nghĩa là chủ thể kinh doanh khi
thực hiện các lợi ích chính đáng của mình, không làm tổn hại đến lợi ích chính đáng
của khách hàng, của xã hội. Các chủ thể kinh doanh khi hướng tới lợi ích cá nhân
mà vẫn tôn trọng lợi ích khách hàng, lợi ích xã hội thì lợi ích cá nhân mới ổn định và
lâu dài.

1.4. Vai trò của đạo đức kinh doanh đối với doanh nghiệp
❖ Đạo đức kinh doanh ảnh hưởng đến hành vi của chủ thể kinh doanh
Sự kết hợp giữa đạo đức kinh doanh và pháp luật có tác dụng kiểm soát các hành vi
kinh doanh dưới khuôn khổ của pháp luật và quỹ đạo của các chuẩn mực đạo đức xã
hội. Không một pháp luật nào dù hoàn thiện đến đâu chăng nữa cũng có thể là chuẩn
mực cho mọi hành vi của đạo đức kinh doanh. Bởi vì phạm vi ảnh hưởng của đạo
đức rộng hơn pháp luật, nó bao quát mọi lĩnh vực của thế giới tinh thần, trong khi
pháp luật chỉ điều chỉnh những hành vi liên quan đến chế độ nhà nước, chế độ xã
hội... Mặt khác, pháp luật càng đầy đủ và được thi hành nghiêm chính thì đạo đức
càng được đề cao, hạn chế được sự kiếm lời phi pháp. Tham nhũng, buôn lậu, trốn
thuế, gian lận thương mại ... khi bị phát hiện, cũng sẽ bị pháp luật điều chỉnh, lúc
này “hiện tượng kiện tụng buộc người ta phải cư xử có đạo đức.’’
Những doanh nghiệp không tuân theo các giá trị đạo đức kinh doanh sẽ chỉ đạt được
những thành công ngắn hạn và, tất nhiên, thất bại về mặt lâu dài. Hành vi kinh doanh
chính trực hay lừa đảo cũng sẽ chỉ qua mắt được khách hàng trong vài lần đầu tiên,
đến khi mọi chuyện vỡ lở, doanh nghiệp sẽ phải hứng chịu sự hắt hủi của khách
hàng, ảnh hưởng tiêu cực đến danh tiếng của công ty, thậm chí có thể là phá sản. Vì
vậy, đạo đức kinh doanh, trong chiều hướng ấy, trở thành một nhân tố chiến lược
trong việc phát triển doanh nghiệp. Tùy thuộc vào hành vi kinh doanh có đạo đức
hay không, mỗi doanh nghiệp đều sẽ phải nhận ‘’quả táo’’ cho chính hành vi của
mình.
❖ Đạo đức kinh doanh tác động đến chất lượng doanh nghiệp
Một sản phẩm ‘’made in Japan’’ luôn nhận được sự ưu ái và tin tưởng của khách
hàng trên phạm vi toàn thế giới. Một sản phẩm ‘’ made in China’’ luôn khiến người
ta phải nghi ngại về mặt chất lượng sản phẩm. Vì sao lại có sự khác biệt rõ ràng như
vậy? Câu trả lời nằm ở chất lượng hàng hóa. Các doanh nghiệp Nhật Bản không
kinh doanh bất chấp thủ đoạn như một số doanh nghiệp ở Trung Quốc vì họ cực kỳ
coi
Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)
 6

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

trọng nguyên tắc Giri (đạo đức buôn bán) do cha ông truyền lại. Người Nhật quan
niệm: sản xuất hàng hóa có chất lượng thấp không chỉ bôi nhọ hình ảnh của Nhật
Bản mà còn là hành vi thiếu đạo đức.
Các tổ chức được xem là thành công thường có nền tảng đạo đức vững mạnh, với các
khách hàng trung thành cũng như đội ngũ nhân viên vững mạnh bởi luôn tin tưởng và
phụ thuộc nhau trong mối quan hệ. Khi các nhân viên cho rằng bản thân mình đang
làm việc trong môi trường làm việc mang tính đạo đức, họ sẽ có xu hướng tỏ ra tận
tâm hơn, chu đáo hơn để thích nghi với những giá trị mình đang được bao quanh. Khi
các nhân viên hài lòng, khách hàng sẽ hài lòng và nếu các khách hàng hài lòng, các
nhà đầu tư sẽ hài lòng. Đồng thời, những doanh nghiệp có nền tảng đạo đức mạnh mẽ
với hình ảnh tích cực trước công chúng sẽ được ưu tiên hơn trong mắt các nhà đầu tư.
❖ Đạo đức kinh doanh góp phần vào sự cam kết và tận tâm của nhân viên
Nhân viên chính là cầu nối giữa doanh nghiệp và khách hàng. Đó là lý do khi mỗi
nhân viên làm việc với toàn bộ sự tận tâm và nhiệt tình, cả một doanh nghiệp sẽ
được hưởng lợi từ điều đó. Để tạo động lực cho nhân viên, các doanh nghiệp cần thể
hiện sự quan tâm đầy đủ với môi trường làm việc của nhân viên. Liệu rằng môi
trường làm việc của nhân viên đã an toàn? Chế độ lương thưởng đã phù hợp chưa?
Doanh nghiệp đã thực hiện được đầy đủ các trách nhiệm được ghi trong hợp đồng
lao động chưa? Đó là những câu hỏi mà mỗi doanh nghiệp phải tự hỏi mình để đảm
bảo nhân viên đã nhận được sự quan tâm mà mình cần có trước khi trao lại cho
doanh nghiệp những gì họ xứng đáng được nhận.
Song song với những giá trị doanh nghiệp tạo ra cho nhân viên, hình ảnh doanh
nghiệp với cộng đồng có giá trị tích cực đến tư duy của nhân viên về môi trường làm
việc tại doanh nghiệp. Khi thấy doanh nghiệp của mình tham gia hăng hái vào công
tác cộng đồng, các nhân viên có xu hướng cảm thấy tích cực về chính bản thân họ,
và tự hào về doanh nghiệp vì họ cũng là một phần của doanh nghiệp, từ đó tạo nền
tảng cho một dịch vụ khách hàng tuyệt vời, nâng cao vị thế cạnh tranh của công ty.
❖ Đạo đức kinh doanh gia tăng sự thỏa mãn của khách hàng đối với
sản phẩm và doanh nghiệp
Các nghiên cứu và kinh nghiệm hiện thời của nhiều quốc gia cho thấy mối quan hệ
chặt chẽ giữa hành vi có đạo đức và sự hài lòng của khách hàng. Các hành vi vô đạo
đức có thể làm giảm lòng trung thành của khách hàng và khách hàng sẽ chuyển sang
mua hàng của các doanh nghiệp khác. Khách hàng nói rằng họ ưu tiên những thương
hiệu nào làm điều thiện nếu giá cả và chất lượng các thương hiệu như nhau. Các
doanh nghiệp có đạo đức luôn đối xử với khách hàng công bằng và liên tục cải tiến
chất lượng sản phẩm, cũng như cung cấp cho khách hàng các thông tin dễ tiếp cận và
dễ hiểu, sẽ có lợi thế cạnh tranh tốt hơn và dành được nhiều lợi nhuận hơn. Điểm
7

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

mấu chốt ở đây là chi phí để phát triển một môi trường đạo đức có thể có một phần
thưởng là sự trung thành của khách hàng ngày càng tăng. Các doanh nghiệp thành
công mang lại cho khách hàng các cơ hội góp ý kiến phản hồi, cho phép khách hàng
được tham gia vào quá trình giải quyết các rắc rối. Một khách hàng cảm thấy vừa
lòng sẽ quay lại, nhưng một khách hàng không vừa ý sẽ nói cho 10 người khác về
việc họ không hài lòng với một doanh nghiệp nào đó và bảo bạn bè họ tẩy chay
doanh nghiệp đó.
❖ Đạo đức kinh doanh chi phối lợi nhuận của doanh nghiệp
Những doanh nghiệp cam kết thực hiện các hành vi đạo đức và chú trọng đến việc
tuân thủ các quy định đạo đức nghề nghiệp thường đạt được thành công lớn về mặt
tài chính. Sự quan tâm đến đạo đức đang trở thành một bộ phận trong các kế hoạch
chiến lược của các doanh nghiệp lớn, đây không còn là một chương trình do các
chính phủ yêu cầu mà đạo đức đang dần trở thành một vấn đề quản lý trong nỗ lực
để dành lợi thế cạnh tranh. Các doanh nghiệp tham gia các hoạt động sai trái thường
phải chịu sự giảm lãi trên tài sản hơn là các doanh nghiệp không phạm lỗi. Những
nghiên cứu của hai giáo sư Johns Kotter và James Heskeu ở Trường Đào tạo quản lý
kinh doanh thuộc Harvard trong vòng 11 năm đã cho thấy: những công ty ‘’đạo đức
cao’’ đã nâng được thu nhập của mình lên đến 682% (trong khi những công ty đối
thủ thường thường bậc trung về chuẩn mực đạo đức chỉ đạt được 36%). Giá trị cổ
phiếu của những công ty đạo đức cao trên thị trường chứng khoán tăng đến 901%
(còn ở đối thủ kém tầm hơn chỉ số này là 74%).
❖ Đạo đức kinh doanh đóng góp vào sự vững mạnh của của nền kinh
tế quốc gia
Chúng ta tiến hành so sánh tỷ lệ tham nhũng trong các thể chế xã hội khác nhau,
Nigeria và Nga có tỷ lệ tham nhũng cao trong khi đó Canada và Đức có tỷ lệ tham
nhũng thấp. Ta có thể thấy được điểm khác biệt chính giữa các cấp độ về sự vững
mạnh và ổn định kinh tế của các nước này chính là vấn đề đạo đức. Điểm khác biệt
giữa sự vững mạnh và ổn định về kinh tế của các nước này cho ta một minh chứng là
đạo đức đóng một vai trò chủ chốt trong công cuộc phát triển kinh tế. Tiến hành kinh
doanh có đạo đức và có trách nhiệm sẽ tạo ra niềm tin và dẫn tới các mối quan hệ
giúp tăng cường năng suất và đổi mới.

2. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC ĐANG NỔI LÊN

HIỆN NAY CỦA DOANH NGHIỆP VIỆT NAM &
MỘT SỐ GIẢI PHÁP

2.1 Thực trạng đạo đức kinh doanh ở Việt Nam

8

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

Sự bắt đầu và kết thúc của một doanh nghiệp đều mang yếu tố lợi nhuận, nhưng lợi
nhuận có bền vững hay không lại là câu chuyện của đạo đức kinh doanh. Thời kỳ
bao cấp Việt Nam ở giai đoạn 1976 -1986, mọi hoạt động kinh doanh đều do Nhà
nước chỉ đạo, vì thế những hành vi có đạo đức được coi là hành vi tuân thủ lệnh cấp
trên.
Ở thời kỳ này, cầu lớn hơn cung nên chất lượng sản phẩm thấp vẫn không ai dám
than phiền, có ít nhà sản xuất và công nghệ còn kém phát triển nên vấn đề thương
hiệu hay sở hữu trí tuệ không đáng được quan tâm. Chỉ khi Việt Nam bắt đầu hòa
nhập với thế giới trong vài chục năm trở lại đây, có nhiều phạm trù như: đình công,
an toàn thực phẩm, luật sở hữu trí tuệ,.. mới bắt đầu xuất hiện. Đó cũng là một phần
lý do các doanh nghiệp có nhận thức mơ hồ và chưa thực sự đề cao giá trị của đạo
đức kinh doanh. Điều đó đã dẫn tới tình trạng các doanh nghiệp chạy theo lợi nhuận
mà bỏ qua niềm tin của khách hàng, rơi vào tình trạng làm ăn ‘’chộp giật’’, mang
tính ‘’ăn xổi’’ tồn tại khắp nơi. Một số vấn đề đáng báo động ở thời điểm hiện tại
bao gồm: an toàn thực phẩm, sở hữu trí tuệ, vấn đề môi trường, đặc biệt là nạn thổi
giá các sản phẩm y tế trong bối cảnh dịch bệnh khi người người nhà nhà đều khó
khăn.

2.1.1. An toàn thực phẩm

Những doanh nghiệp lớn, tồn tại lâu bền đều lấy chữ tín làm đầu trong việc kinh
doanh của họ. Nhưng ở Việt Nam, số lượng doanh nghiệp doanh nghiệp nhỏ và vừa
bị lợi nhuận làm cho mờ mắt lại chiếm số đông. Vào những ngày cận Tết Nguyên
Đán 2019, Vietnamnet đã đưa tin một phóng sự của VTV về quá trình hô biến lợn
chết thành những món đặc sản thịt lợn hun khói, lạp xưởng… tại một cơ sở trên địa
bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Chỉ sau 1 đêm, những con lợn chết lở mồm long móng, bốc mùi
đã được lột da, lọc lấy phần thịt nạc chưa bị thối rữa. Sau khi thái lát và trộn thêm đủ
loại gia vị tạo mùi thơm, ngâm tẩm trong khoảng 2 giờ, số thịt này được cho vào lò
sấy. 48 tiếng sau, những miếng thịt lợn sấy khô, thơm phức ra lò và không còn bất kỳ
dấu vết nào của thịt lợn chết được chất lên xe tải, chở thẳng về Hà Nội. Cũng chỉ 2
tháng sau trong năm 2019, một cơ sở cung cấp nguồn thực phẩm bẩn, chuyên cung
cấp cho các trường mầm non, tiểu học ở tỉnh Bắc Ninh đã khiến hàng trăm em học
sinh có kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh sán lợn gạo, nghi do ăn phải thực
phẩm bẩn lâu ngày tại trường. Những câu chuyện thực phẩm bẩn, dù đã tồn tại được
một quãng thời gian, nhưng vẫn chưa được xử lý triệt để, thậm chí còn có xu hướng
tăng nhẹ trong thời gian gần đây. Thực tế mà nói: ‘’Con đường từ dạ dày đến nghĩa
địa chưa bao giờ ngắn đến thế.’’
2.1.2. Vấn đề sở hữu trí tuệ ở Việt Nam

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

 9

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

Dù luật sở hữu trí tuệ đã được hình thành, bổ sung cách đây chục năm, nhưng chỉ
trong vài năm trở lại đây, công dân Việt Nam mới bắt đầu có ý thức về quyền sở hữu
trí tuệ. Nguyên nhân chính là do văn hóa người Việt thiên về lối sống tập thể, vì vậy
người Việt thường không chú trọng đến quyền sở hữu cá nhân, đồng thời các sản
phẩm bản quyền thường rất mắc trong khi thu nhập của đa số người dân Việt Nam
vẫn còn khá thấp nên tình trạng bán lậu, mua lậu diễn ra rất đỗi đời thường.

Ở nhiều nước, việc xem phim miễn phí chẳng khác nào cướp chất xám của người
khác nhưng ở Việt Nam, câu chuyện xem phim lậu trên các trang web là điều rất
bình thường. Trong vô vàn những trang phim chiếu lậu, phimmoi.net là trang phim
được ưa chuộng nhất, đã bị các cơ quan chức năng ‘’sờ gáy’’, nhưng sau đó vẫn liều
lĩnh ‘’hồi sinh’’ trang web với vô số các tên khác như: phimmoiz.net,
phimmoizz.net… Thậm chí, cộng đồng mạng, mà ở đây đa số là bộ phận giới trẻ,
những người tiến bộ nhất của xã hội, đáng lẽ phải có ý thức nhiều nhất trong quyền
sở hữu trí tuệ, lại đem câu chuyện này ra làm trò cười và không hề xem đó như là
một vấn đề vi phạm đạo đức kinh doanh. Phổ biến hơn nữa là các công ty cố tình đặt
tên công ty giống với một nhãn hiệu đã nổi tiếng trước đó nhằm gây nhầm lẫn cho
người dùng và tránh luật pháp. Ví dụ cho tình trạng này quá nhiều như Honda và
Hongda, La Vierge và La Vie…Một khảo sát nhỏ về nhận thức của người dân Việt
Nam trong vấn đề này chỉ ra: chỉ có 16 người cho rằng đó là ‘’Vi phạm luật pháp’’,
37 người cho là ‘’Vi phạm đạo đức kinh doanh’’, và 47 người cho là ‘’ Không vi
phạm gì vì không hoàn toàn giống’’. Đáng chú ý là trong 47 người này, lại có 8
người là sinh viên, những người ít nhiều có học thức trong xã hội.

2.1.3. Thổi giá trong mùa dịch

Trong bối cảnh cả nước chống dịch; Đảng, Chính phủ chỉ đạo hằng ngày về việc
cung ứng hàng hóa thiết yếu cho người dân vùng dịch; đồng bào khắp mọi miền Tổ
quốc góp từng mớ rau, con cá, bao gạo... đến tâm dịch thì 19/7/2021, một số cửa
hàng Bách Hóa Xanh ở Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk tiếp tục bị phát hiện bán giá cao
hơn giá niêm yết, tăng giá giữa mùa dịch. Trước đó, một số người tiêu dùng tại
TP.HCM cũng phản ánh, chuỗi cửa hàng này đẩy giá gấp 3 - 4 lần. Dù đại diện Bách
Hóa Xanh đã phân trần tăng giá là do chi phí tăng, không cố ý..., nhưng chi phí tăng
thì tất cả các công ty phân phối khác cũng chịu chung số phận, vậy mà chỉ mình
Bách Hóa Xanh bị tố. Dạo gần đây lại rộ lên một bê bối khác liên quan đến việc thổi
giá trang thiết bị y tế. Lợi dụng tình trạng các địa phương có nhu cầu test Covid
khẩn

10
Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)
cấp, công ty cổ phần công nghệ Việt Á đã trục lợi trên sản phẩm kit xét nghiệm
Covid -19, khống các báo giá cao hơn nhiều so với giá thành sản xuất, và cung cấp
cho các trung tâm y tế trên cả nước, thu về lợi nhuận gần 4000 tỷ đồng. Có thể thấy,
trong thời kỳ dịch bệnh lên ngôi, lợi dụng sự khó khăn cấp bách của người dân cả
nước, các doanh nghiệp vì chạy theo lợi nhuận, đã vi phạm nghiêm trọng đạo đức
kinh doanh, và thậm chí phải làm việc với cơ quan chức năng vì hành vi kinh doanh
phạm pháp.

2.1.4. Vấn đề môi trường

Những năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trên mọi lĩnh vực,
nhất là nền kinh tế tăng trưởng nhanh, đời sống vật chất và tinh thần của người dân
không ngừng được nâng cao. Tuy nhiên, quá trình phát triển kinh tế - xã hội đã bộc
lộ nhiều bất cập và tạo ra nhiều áp lực lớn lên môi trường. Đáng lo ngại, các sự cố
môi trường tiếp tục gia tăng nghiêm trọng, nhiều vụ ảnh hưởng trên phạm vi rộng,
diễn biến phức tạp. Hầu hết các sự cố môi trường xảy ra do chủ cơ sở sản xuất, kinh
doanh đổ thải trộm, nhiều nhà máy dệt không có thiết bị làm sạch không khí, thậm
chí gây bệnh phổi cho công nhân và cư dân xung quanh, các công ty xây dựng không
che chắn công trình gây ô nhiễm khu vực… Điển hình như sự cố môi trường biển tại
bốn tỉnh miền trung liên quan đến Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh
(FHS); sự cố cháy nổ tại Công ty cổ phần Bóng đèn phích nước Rạng Đông… không
những ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường, sức khỏe của người dân, mà còn đe dọa
đến trật tự an ninh xã hội của đất nước.

2.2 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện đạo đức kinh doanh ở các doanh
nghiệp Việt Nam

Ở bối cảnh một đất nước đang phát triển như Việt Nam, hệ thống luật pháp chưa thật
sự hoàn thiện, người dân vẫn còn chưa có đủ đầy sự nhận thức trong hoạt động kinh
doanh có đạo đức, trong khi đó các giá trị đạo đức rất dễ bị phá vỡ trong kinh doanh,
đã dẫn đến vô vàn bê bối của các doanh nghiệp kể trên. Để giải quyết vấn đề này,
tác giả xin mạnh dạn đưa ra một số giải pháp sau:

Trước hết, cần nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện luật pháp Việt Nam: Các vấn đề
đạo đức trong các doanh nghiệp phần lớn xuất phát từ việc hệ thống luật pháp Việt
Nam vẫn còn nhiều thiếu sót, khiến các doanh nghiệp dễ lách luật. Những bổ sung
cho khung luật pháp Việt Nam là điều thực sự cần thiết để kiểm soát doanh thu của
các sản phẩm, bảo vệ những tiêu chuẩn giao dịch, bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời
11

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

kiểm soát các hành vi quảng cáo thương mại. Một ví dụ điển hình là Luật bảo vệ
người tiêu dùng. Đa số người tiêu dùng Việt Nam vẫn chưa được đảm bảo quyền lợi
khi mua hàng, điều duy nhất họ có thể làm là trông chờ vào lòng tốt của người bán
hàng. Dù rằng hiện nay chúng ta đã có hai văn bản quy phạm pháp luật về vấn đề
này bao gồm Pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng và Nghị định 55/2008/NĐ - CP ngày
24/4/2008, các quy định của pháp luật chỉ nằm trên giấy trắng mực đen chứ chưa hề
có tác dụng thực tế là bảo vệ được người tiêu dùng. Những thiếu sót của các văn bản
quy phạm pháp luật cần được sớm được khắc phục một cách minh bạch, rõ ràng và
mang tính thực tế nhằm đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng Việt Nam.

Xây dựng quy tắc đạo đức: Quy tắc đạo đức là một hình thức tự điều chỉnh và nó
thể hiện cam kết của một doanh nghiệp đối với các bên liên quan, đặc biệt là khách
hàng (Becker 2008). Một số tập đoàn quốc tế hàng đầu chẳng hạn như Johnson &
Johnson, IBM và Starbucks, tất cả đều đã thiết lập và triển khai một bộ quy tắc kinh
doanh có đạo đức. Mối quan tâm về đạo đức phải đi kèm với hoạt động kinh doanh
hàng ngày, làm cho đạo đức trở thành bình thường và một phần thường xuyên của
hoạt động kinh doanh. Các doanh nghiệp Việt Nam cần xem xét đưa đạo đức vào
việc hoạch định chính sách ở tất cả các cấp của tổ chức, ra quyết định và thực hành
công việc của tất cả nhân viên. Đồng thời, trong bất kỳ tình huống nào, những người
đứng đầu đều phải tham gia ở mức độ cao nhất chứ không chỉ giao trách nhiệm cho
cán bộ cấp dưới. Việc tham gia thể hiện trong các chương trình, kế hoạch, thuyết
phục nhân viên đồng lòng tham gia, trực tiếp quản lý kết quả thực hiện, đảm bảo mọi
cá nhân, bao gồm chính lãnh đạo, có trách nhiệm giải trình. Không chỉ vậy, Nhà
nước Việt Nam cần có những chính sách khen thưởng để thúc đẩy các doanh nghiệp
ứng xử có đạo đức trong kinh doanh, chẳng hạn như yếu tố đạo đức trong kinh doanh
trở thành một tiêu chí quan trọng để xét các giải thưởng: Sao Vàng Đất Việt, Bông
Hồng Vàng,...

Nghiêm khắc trong hình phạt các doanh nghiệp vi phạm đạo đức kinh doanh:
Các doanh nghiệp vô đạo đức bắt công nhân làm việc mười mấy tiếng đồng hồ/ngày
nhưng chỉ trả lương 1 triệu đồng/tháng, thậm chí khiến công nhân phải ngất xỉu,
nhưng hình phạt duy nhất cho họ là vài triệu đồng, số tiền không bằng lợi nhuận 1
ngày họ kiếm được. Trong khi đó, các doanh nghiệp vi phạm trong vấn đề xử lý chất
thải vẫn vô tư hoạt động kinh doanh như chưa có gì trong lúc chờ biện pháp xử lý.
Thiết nghĩ, các cơ quan pháp quyền của Nhà nước cần mạnh tay hơn nữa, nghiêm
khắc hơn nữa trong hình phạt các doanh nghiệp, mạnh dạn răn đe để các doanh

12

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

nghiệp khác lấy đó làm bài học cho chính mình, đồng thời khiến những doanh nghiệp
vi phạm phải chịu sự trừng phạt cho những gì họ xứng đáng nhận.

Nâng cao nhận thức về đạo đức kinh doanh ở Việt Nam: Những kiến thức về đạo
đức kinh doanh cần được truyền bá rộng rãi không chỉ cho các doanh nghiệp, các
nhà nghiên cứu, mà còn là đại bộ phận những người tiêu dùng Việt Nam. Các trường
học có thể tiến hành mở các khóa học, các buổi hội thảo về đạo đức kinh doanh để
học sinh, sinh viên nắm được những kiến thức cơ bản về đạo đức kinh doanh, và có
khả năng tự bảo vệ mình trước khi trực tiếp tham gia vào thị trường lao động - tiêu
dùng. Các phương tiện truyền thông đại chúng có thể trực tiếp tiến hành phổ cập
kiến thức về đạo đức kinh doanh đến rộng rãi người dân Việt Nam trên cả nước. Một
khi người dân đã nâng cao nhận thức về đạo đức kinh doanh và xem đó như một
chuyện đương nhiên mà mỗi doanh nghiệp cần phải tuân theo, các doanh nghiệp tự
khắc sẽ phải thay đổi, không chỉ đến từ bên ngoài là để chiều lòng khách hàng, mà
còn xuất phát từ sự thay đổi nhận thức trong chính nội bộ doanh nghiệp.

KẾT LUẬN
Một nhà sử học đã từng nói rằng: Loại của cải tốt nhất đến từ nông nghiệp, kế đến là
hoạt động thương mại và thủ công mỹ nghệ, còn loại của cải tệ hại nhất đến từ
những hành vi xấu xa. Ở một đất nước đang phát triển như Việt Nam, thật đáng buồn
là đạo đức kinh doanh vẫn đang đứng ở một vị trí thấp hơn so với những gì nó có thể
mang lại cho cá nhân, doanh nghiệp, xã hội và nền kinh tế quốc gia. Một doanh
nghiệp với các giá trị đạo đức kinh doanh mạnh mẽ có thể tạo dựng niềm tin trong
lòng khách hàng, xây dựng sự uy tín trong con mắt những nhà đầu tư, và kích thích
sự trung thành, tận tâm của các nhân viên làm việc. Vì vậy, để doanh nghiệp Việt có
thể “lột xác” và kinh doanh có đạo đức, điều kiện tiên quyết là ý chí, sự tham gia và
cam kết của chính đội ngũ lãnh đạo, quản lý, bởi họ là người nắm trong tay thẩm
quyền và nguồn lực để thay đổi, đồng thời kết hợp với các biện pháp về luật pháp,
quy định và nâng cao nhận thức của người dân Việt Nam.

Nguồn tham khảo:

https://phapluatdansu.edu.vn/2016/08/04/09/24/dao-duc-kinh-doanh-o-viet-nam-mot-so-van-
de-l-luan-v-thuc-tien/

https://www.slideshare.net/shareslide18/dao-duc-kinh-doanh-o-cac-doanh-nghiep-hien-nay

13

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)

https://123docz.net/document/2319621-dao-duc-kinh-doanh-tai-viet-nam-thuc-trang-va-giai-p
hap.htm

https://downloadsach.com/kinh-doanh-dau-tu/dao-duc-kinh-doanh.html

https://kalyan-city.blogspot.com/2011/09/need-or-importance-of-business-ethics.html

https://cafef.vn/ton-trong-gia-tri-con-nguoi-la-nen-tang-kinh-doanh-20161212133923241.chn

https://www.infineon.com/dgdl/INFIN+Broschu%CC%88re+BCG+Vietnamesisch+V3.pdf?fileId=
5546d4616dfe49b0016e407dc7700013

https://vietnamnet.vn/vn/bao-ve-nguoi-tieu-dung/diem-nong/nguy-co-mua-phai-thuc-pham-k
em-chat-luong-dip-cuoi-nam-792347.html

http://redsvn.net/dao-duc-kinh-doanh-o-viet-nam-qua-goc-nhin-hoc-gia-my/

http://www.jabes.ueh.edu.vn/Content/ArticleFiles/4387f893-70f3-444c-be46-2ae7459a833a/JA
BES-2019-2-V19.pdf

14

Downloaded by Th?o Hà Thu (2154110373thao@ou.edu.vn)