Studium Talent

Lista 4. Podstawy kombinatoryki - wskazówki i rozwiązania.

1. Ile jest wszystkich permutacji zbioru {A,B,C,D,E}, które:

a) 3! = 6: permutujemy tylko litery A,B,C.

b) 2 · 3! = 12: zliczamy oba przypadki podobnie jak wyżej i dodajemy, ponieważ są to przypadki
rozłączne (C nie może być jednoczenie w dwóch miejscach)
c) 2 · 3! − 1 = 11: podobnie jak w b), ale podwójnie policzymy permutację ABCDE, więc musimy ten
przypadek (raz) odjąć.

2. Wybierzmy najpierw pola na których postawimy wieże. Możemy to zrobić np. wierszami (ponieważ w
jednym wierszu może stać tylko jedna wieża, więc wszystkie wiersze będą wykorzystane). W pierwszym
wierszu mamy 8 możliwości, w drugim już 7, żeby wieża z tego wiersza nie biła się z tą z poprzedniego.
W trzecim wierszu jest 6 możłiwości, czwartym 5 itd. Ostatecznie pola dla wieży możemy wybrać na
8! sposobów. Inne wytłumaczenie: wybór pól można utożsamić z permutacją zbioru {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8},
gdzie liczba na k-tym miejscu to nr pola (kolumny) w k-tym wierszu.

a) 8! · 1=8! Po wybraniu pól, nierozróżniale wieże możemy postawić na 1 sposób, ponieważ nieważne
jak to zrobimy, efekt będzie ten sam.
b) 8! · 8! = (8!)2 Po wybraniu pól, musimy jeszcze rozmieścić rozróżnialne wieże na te pola. Pierwszą
wieżę możemy ustawić na 8 sposobów, drugą już na 7, bo jedno pole jest zajęte itd., więc każdy wybór
pól generuje 8! ustawień.

3. a) 210 − 2 = 1022 Wszystkich rozdań cukierków jest 210 . Musimy odrzucić dwa z nich, w których kto
dostał zero.
b) 11-2=9 Wszystkich rozdań jest 11, ponieważ, skoro cukierki są nierozrówżnialne, liczy się tylko ich
liczba, więc mamy następujące możliwości: 0-10,1-9,2-8,....,9-1,10-0. Można je zliczyć patrząc na to,
ile cukierków ma pierwsza osoba - są to liczby od 0 do 10, więc jest ich 11. Na konic trzeba odjąc
dwa przy[adki, gdy kto nie dostał niczego, analogicznie jak w podpunkcie a).

4. Wszystkie piny to 4-elementowe wariacje z powtórzeniami zbioru cyfr, więc jest ich 104 = 10000. Piny o
różnych cyfrach to wariacje bez powtórzeń - jest ich 10 · 9 · 8 · 7 = 5040. Piny z powtarzającymi się cyframi
to pozostałe piny, więc jest ich 10000 − 5040 = 4960, czyli jest ich mniej.

5. Wszystkich możliwych wyników jest 210 = 1024 - w każdym z dziesięciu rzutów mamy 2 możliwości.
Będziemy więc za każdym razem dzielić przez 1024.
10 1
a) ≈ 100
1024 - jest tylko 10 sytuacji, w których wypadnie dokładnie jeden orzeł - różnią się jedynie
pozycją (momentem wypadnięcia) tego jednego orła , których jest włanie 10.
(10
5) 252
≈ 14 - mamy 10


b) 1024 = 1024 5 możliowści wyboru miejsc, na których będzie orzeł - na pozostałych
miejscach będą reszki.
112
c) 1024 ≈ 19 Po pierwsze zauważmy, że nie może być dwóch rozłącznych serii orłów o długości przynajm-
niej 5, zawsze pojawi się co najwyżej jedna taka seria. Możliwości jednak jest dużo - nie znamy dokład-
nej długości ani położenia, więc podzielimy wszystkie sytuacje w zalezności od miejsca rozpoczęcia
serii. Są to rozłączne kategorie, więc na końcu dodamy wszystkie wyniki. Gdy seria zaczyna się już
w pierwszym rzucie, to na pierwszych 5 miejscach muszą być orły, a na pozostałych pięciu dowolne
wyniki, więc możliwości jest 25 . Gdy seria zaczyna się na innym (ale ustalonym) miejscu niż pier-
wsze, to dodatkowo w rzucie poprzedzającym serię musiała wypaść reszka, ponieważ inaczej początek
byłby wczeniej. 5 początkowych miejsc serii jest zarezerwowanych dla orłów, więc zostają 4 rzuty,
w których może wypaść cokolwiek, a warunki zadania będą dalej spełnione. Daje to 24 możliwości
(przy ustalonym początku serii). Ponieważ pozycji startowych serii, które nie zaczynają się w pier-
wszym rzucie, jest 5 (od 2 do 6), więc wszystkich możliowości spełniających warunki zadania jest
25 + 5 · 24 = 112.
 2·112−2 222
d) 1024 = 2024 ≈ 92 Skorzystamy z poprzedniego podpunktu. Wszystkich możliwości serii orłów jest
112, więc oczywiście tyle samo jest dla reszek. Trzeba jednak odjąć możliwości w których pojawia się
zarówno seria orłów, jak i reszek, aby nie zostały policzone dwukrotnie. Są dwie takie możliwości:
OOOOORRRRR oraz RRRRROOOOO.
251
e) 1024 = 14 Podobnie jak w punkcie c), ale trzeba będzie odjąć możliwości, w których pojawiają się
rozłączne serie - np. wynik OOOORROOOO zostanie policzony zarówno przy zliczaniu serii zaczy-
nających się od pozycji nr 1, jak i przy przy zliczaniu serii zaczynających się od pozycji nr 7. Sytuacje
do odrzucenia są następujące:
OOOORROOOO
OOOOROOOOR
ROOOOROOOO
OOOOROOOOO
OOOOOROOOO
Ostatecznie wszystkich możliwości jest 26 + 6 · 25 − 5 = 251
2·251−26 476
f) 1024 = 1024 ≈ 0, 465. Podobnie jak w d), tylko możliwości, które trzeba odjąć (czyli tych, w
których pojawi się zarówno ciąg orłów jak i reszek) będzie więcej. Poniżej wypisane są te, w których
ciąg orłów jest przed ciągiem reszek. Zamieniając R z O można otrzymać pozostałe możliowści.
OOOORORRRR
OOOORRRROO
OOOORRRROR
OOOORRRRRO
OOOORRRRRR
OOOOORRRRO
OOOOORRRRR
OOOOOORRRR
ROOOORRRRO
ROOOORRRRR
ROOOOORRRR
OROOOORRRR
RROOOORRRR

6. a) 4 · 3n−1 Zbudujmy ciąg po kolei od pierwszego elementu. Na pierwszym miejscu może być dowolna
litera, czyli są 4 możliwości, a na każdym kolejnym nie można powtórzyć litery, która jest jedno
miejsce wczeniej, więc to daje 3 możliwości.
b) 4! Na pierwszych 4 miejscach muszą być wszystkie 4 litery, co możemy wybrać na 4! sposobów.
Na miejscu nr 5 musi pojawić się litera z miesjca nr 1, ponieważ inaczej nie pojawiłaby sie w ciągu
miejsc o numerach 2-5, co przeczyło by warunkowi z zadania. Następnie na miejscu nr 6 będzie litera
z miejsca nr 2 i generalnie na każdym kolejnym miejscu będzie litera z miejsca o 4 wcześniejszego.
Oznacza to, że po wyborze 4 pierwszych liter nie mamy już żadnego wyboru i kolejne pozycje są
zdeterminowane przez pierwszą czwórkę.

7.
7
· 4! = 7 · 6 · 5 · 4 = 840 Mamy 3 litery A, a pozostałe się nie powtarzają. Najpierw na 73 sposobów



a) 3
wybieramy 3 pozycje z 7 możliwych, na których będą stały litery A, następnie na 4 sposoby możemy
umieścić kolejną literę (np. N, najlepiej je sobie wcześniej ułożyć w jakiejś ustalonej kolejności) w jednym
z pozostałych 4 miejsc, kolejną na 3 itd.
Inne rozwiązanie to zacząć od wyboru liczb, które się nie powtarzając, a na końcu w pozostałe miejsca na
1 sposób położyć litery A. Ta metoda nie będzie jednak tak dobrze działała w podpunkcie b).

b) 94 · 54 · 1 = 9·8·7·6·5



4! = 630 Mamy 4 × T, 4 × A, 1 × R. Wybieramy 4 miesjca z 8 na literki T, a następnie
4 z 5 na literki A.
8. a) 13


5 ;
b) 13

17

2 3 ;
 30
− 13


17

c) 5 5 − 5 Ze wszystkich możliwych wyborów odejmujemy te złe, czyli te kiedy w reprezentacji
są same dziewczyny lub sami chłopcy.

9. 7!8! - ponieważ miejsca są nierozróżnialne, pierwsza siadająca osoba właściwie nie ma wyboru. Następnie
możemy posadzić osoby tej samej płci na 7! sposobów (miesjca są już rozróżnialne, ponieważ charakteryzuje
je położenie względem pierwszej osoby, oraz jest ich 7, ponieważ co drugie zajmuje druga płeć), a następnie
na 8! sposobów możeby rozsadzić 8 pzostałych osób płci przeciwnej.

10. Na płaszczyźnie jest 12 punktów. Ile trójkątów wyznaczają te punkty, jeżeli:

a) 12


3 = 220 wybór dowolnych trzech ponktów B
generuje trójkąt;
b) 12

5

3 − 3 = 210 jak w a), ale trzeba odjąć sytuacje,
w których wybraliśmy 3 punkty leżące na tej samej
A
linii, ponieważ nie stworzymy z nich trójkąta;

11. 92 52 = 360



Każdy prostokąt wyznaczony jest przez 2 pionowe linie i 2 poziome. Na rysunku jest 9
pionowych i 5 poziomych, więc musimy wybrać 2 pionowe z 9 i 2 poziome z 5, aby wygenerować prostokąt.
12


12. 4 = 495 w sumie wykonamy 12 kroków, musimy tylko wybrać, które 4 będą w pionie (lub które 8 w
poziomie)

13. Ile jest takich rozdań 52 kart pomiędzy 4 graczy, w których:

a) 48

36
24
12
48!
12 12 12 12 = (12!)4 asy są rozdzielone, więc musimy rozdać pozostałe 48
48


kart. Najpierw na 12 wybieramy karty dla pierwszego gracza. Z pozostałych 36
36


wybieramy na 12 karty dla drugiego gracza itd.
48 36 24 12 4!48!





b) 4! 12 12 12 12 = (12!) 4 asy możemy rozdać na 4! sposobów, a resztę kart jak
w poprzednim podpunkcie
c) (4!)13 Rozwiązanie 1: rozdajemy asy na 4!, potem króle też na 4! sposobów itd.
Rozwiązanie 2: Wybieramy najpierw karty dla pierwszego gracza: asa na 4 sposoby,
króla na 4 itd. czyli 413 możliwości wybory kart. Dla gracza drugie będzie 313 itd.
14. Połączmy odcinkiem każde dwa spośród n punktów leżących na okręgu.
a) n2


każdy odcinek generowany jest przez 2 punkty, więc tyle ile wyborów dwóch punktów,
tyle odcinków
b) n4 trzeba zauważyć, że każde 4 punkty generują jedno przecięcie - mianowicie łącząc 4 punkty

na wszystkie
możliwe sposoby otrzymamy tylko jedno przecięcie.

c) 1 + n2 + n4


Każde dorysowanie nieprzecinającego się odcinka zwiększa liczbę obszarów o
jeden. Ponadto, gdy ten dorysowany odcinek przetnie się z innym, powstanie jeszcze kolejny
obszar. Czyli każde dorysowanie odcinka powiększa liczbę obszarów o 1 plus liczba odcinków,
z jakimi się przeciął. Powstanie więc tyle nowcyh obszarów, ile symarycznie jest odcinków i
przecięć. Trzeba jeszcze pamiętać, że na początku już mamy jeden obszar.

15. Niech ak = nk = k!(n−k)!

n!


. Zbadajmy monotoniczność

ak+1 n! k!(n − k)! k!(n − k)(n − k − 1)! n−k

= = = .
ak (k + 1)!(n − k − 1)! n! (k + 1)k!(n − k − 1)! k+1
Sprawdźmy, kiedy ten iloraz jest większy od 1:
n−k n−1
>1⇔n−k >k+1⇔k < .
k+1 2
Ponieważ k jest naturalne, możemy napisać, że
 
n−1
k< ,
2

gdzie dxe to zaokrąglenie w górę do całości liczby x. Oznacza to, że k = n−1

 
2 −n−1
1 to
 największe k, dla
którego zachodzi ak+1 > ak , czyli największa wartość jest przyjmowana dla k = 2 . To już wystarcza
 za odpowiedź, ale zróbmy jeszcze analizę przypadków w zależności od parzystości n, żeby lepiej zrozumieć
stytuację.
Dla n parzystych otrzymujemy:    
n−1 n 1 n
= − = ,
2 2 2 2
czyli jest to środkowy element.
Dla n nieparzystych  
n−1 n−1
=
2 2
a
Możemy jednak zauważyć, że dla tego k zachodzi k+1ak = 1, więc kolejny element, czyli dla k = n+1
2 , ma tę
n


samą wartość. Są to dwa środkowe elementy (dla n nieparzystego wszystkich symboli k jest n + 1, czyli
parzysta liczba, więc nie ma jednego środkowego).

16.
√ 2n 2n √ 2n n2n √
2 πn 2 e2n


πn 22n 4n
 
2n (2n!) 2π2n e
= ≈ √ = = =√ .
n (n!)2 n n 2 2n
2πn ne2n πn πn



2πn e

12


17. : Monety o tym samym nominale traktujemy jako nierozróżnialne, gdyż liczy się jedynie nominał.
2
Każdy wybór jest więc 10-cio elementową kombinacją z powtórzeniami zbioru {1, 2, 5}.
Inaczej: każdy wybór możemy utożsamić z ciągiem 10 kropek i 2 przekródek (rozdzielających 3 szufladki).
Jest to ciąg 10 + 2 elementowy. Miejsca na 2 przegródki możemy więc wybrac na 12


2 sposobów

18. a) 10+4 = 14



4 4 - jak na wykładzie (kombinacje z powtórzeniami/kropki i kreski)
b) 10−5+4 = 94 - możemy z góry przydzielić po jednej ”całości” do każdej niewiadomej i wtedy zostaje



4
5 do dowolnego rozdzielenia. Sprowadzilimy więc sytuacje do tej z podpunktu a).
Inaczej: mozna podstawić xi = yi + 1, wtedy y1 + ... + y5 = 5 oraz yi ≥ 0, więc sytuacja ponownie
sprowadza się do analogicznej jak w podpunkcie a)

19. a) 0, ponieważ suma ta będzie zawsze wynosiła przynajmniej 8

b) 1 jedyne rozwiązanie to same jedynki
c) 8 można zauważyć, że jedna niewiadoma będzie wynosiła 2, a pozostałe 1, więc na 8 sposobów
wybieramy tę, która wynosi 2 (ewentualnie mozna zrobić jak w zadaniu 17b)
d) 20−8+7 = 19



7 7 jak w zadaniu 17b

20. 25−2·10+9 = 14



9 9 - podobnie jak w 18 i 17b, tylko teraz z góry rozdajemy po dwa cukierki, więc zostaje
5 do powolnego rozdania.

21. Ile jest funkcji a) rosnących b) niemalejących ze zbioru {1, 2, 3, 4, 5} w zbiór {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}?

a) 75 = 21 skoro funkcja ma być roznąca, to przyjmie 5 (z siedmiu) wartości (ponieważ tyle jest

elementów w dziedzinie). Możemy więc jes wybrać na 75 = 21 sposobów o raz tylko na jeden ułożyć

w rosnącej kolejności.
b) 7+5−1 = 11



5 5 W tym przypadku wybór wartości sprowadza się do 5-cio elementowych kombinacji
z powtórzeniami, ponieważ niezależnie od wyboru, otrzymane liczby można tylko na jeden sposób
ułożyć w kolejności niemalejącej.

22. n+k−1 n! = (n+k−1)!

n (k−1)! najpierw możemy zdecydować, ile książek będzie na której półce - jest to liczba
n-elementowych kombinacji zbioru k - elementowego (liczba wystąpień danej wartości między 1 a k będzie
n+k−1


oznaczać liczbę książek na półce, którą ta wartośc reprezentuje), czyli n . Gdy to już zdecydowane,
to otrzymujemy n rozróżnialnych (ponieważ będzie miało znaczenia, która w kolejności jest książka na
danej półce) miejsc na półkach. Na rozdzielenie n ksiązek na n miejsc jest n! możliwości.
Inaczej (otrzymując od razu uproszczoną formę): rozszerzymy ”metodę kresek i kropek” tak, aby działała
dla elementów (kropek) rozróżnialnych. Do zbioru książek dorzućmy dodatkowo k − 1 przegródek i ułóżmy
wszystko w szeregu (czyli wygenerujmy permutację) na (n + k − 1)! sposobów. Aby to miało sens, skoro
książki są rozróżnialne (generalnie permutacja ma sens tylko dla elementów rozróżnialnych), to przegródki
też muszą być rozróżnialne. Teraz książki na lewo od pierwszej przegródki dajemy na półkę nr 1, książki
miedzy 1 a 2 przegródką na półkę nr 2, itd. Należy jednak zwrócić uwagę, że każde rozmieszczenie
zostało policzone wielokrotnie, ponieważ zamiana przegródek między sobą nie zmienia ułożenia książek.
Przegródki możemy zamienić na (k − 1)! sposobów, więc każde ułożenie zostało policzone (k − 1)!, więc
wcześniej otrzymany wynik trzeba podzielić przez (k − 1)!.