TEORIA DRAMATU

„Zarys teorii literatury”

Definicja dramatu:

Charakterystyka gatunku: Dramat to literacka forma, która przedstawia akcję przez

bezpośrednie działania i dialogi postaci, zamiast przez narrację. W odróżnieniu od epiki,
gdzie narracja jest kluczowa, oraz liryki, skupiającej się na emocjach i subiektywnych
odczuciach, dramat koncentruje się na przedstawieniu konfliktu w sposób dynamiczny i
bezpośredni. Dramaty są przeznaczone do wykonania na scenie, co implikuje ich specyficzne
wymagania względem struktury i języka (Epage_pub).
Struktura dramatu:

Ekspozycja: Wprowadzenie do świata przedstawionego, gdzie zapoznaje się widza z

głównymi postaciami, miejscem akcji oraz podstawowymi konfliktami.
Zawiązanie akcji: Moment, w którym rozpoczyna się główny konflikt dramatu, napędzający
akcję do przodu.
Punkt kulminacyjny: Najbardziej intensywny moment dramatu, gdzie konflikt osiąga szczyt i
zaczyna się jego rozwiązywanie.
Perypetie: Zwroty akcji i komplikacje, które dodają dramaturgii i trzymają widza w napięciu.
Rozwiązanie: Zakończenie konfliktu i zamknięcie fabuły, które przynosi widzowi satysfakcję z
zakończenia historii (Epage_pub).
Postacie dramatyczne:

Typy postaci: W dramacie występują różne typy postaci, w tym protagonistów, antagonistów
oraz postacie drugoplanowe. Każda z nich odgrywa specyficzną rolę w rozwijaniu akcji i
konfliktu. Protagonista to główny bohater, często przedstawiony w walce przeciwko
antagonistowi, który stanowi źródło konfliktu.
Funkcja postaci: Postacie dramatyczne pełnią funkcję zarówno narracyjną, jak i ekspresyjną.
Ich dialogi i działania przyczyniają się do rozwijania fabuły oraz ukazują ich charakterystyki i
motywacje (CEJSH).
Dialog:

Rola dialogu: Dialog w dramacie jest głównym środkiem komunikacji między postaciami.
Służy do przekazywania informacji, budowania charakterów i rozwijania fabuły. Jest również
kluczowym elementem rytmu i tempa przedstawienia.
Styl i język: Styl dialogu może różnić się w zależności od gatunku dramatu. W tragedii często
jest bardziej formalny i podniosły, podczas gdy w komedii może być bardziej potoczny i
humorystyczny (Epage_pub).
Przestrzeń i czas w dramacie:

Przestrzeń sceniczna: Przestrzeń, w której rozgrywa się akcja dramatu, jest nieodłącznym
elementem jego struktury. Może być realistycznie przedstawiona lub symbolicznie
sugerowana.
Czas akcji: Czas w dramacie może być liniowy lub nieliniowy, realistyczny lub umowny.
Manipulacje czasem są często stosowane w celu zwiększenia napięcia dramatycznego lub
podkreślenia pewnych tematów (Epage_pub).
Gatunki dramatu:

Tragedia: Skupia się na poważnych tematach i konfliktach, często związanych z losem i

moralnością. Postacie tragedii zazwyczaj doświadczają upadku lub klęski.
Komedia: Koncentruje się na lżejszych, humorystycznych aspektach życia. Celem komedii
jest rozbawienie widza, często przez satyrę i ironię.
Dramat romantyczny: Łączy elementy zarówno tragedii, jak i komedii, często eksponując
indywidualne emocje i subiektywne doświadczenia bohaterów.
Dramat współczesny: Odnosi się do nowoczesnych form dramatu, które mogą
wykorzystywać różne techniki narracyjne i strukturalne, od realizmu po eksperymenty
formalne (CEJSH) (Epage_pub).

Znaczenie teorii dramatu:

Teoria dramatu dostarcza narzędzi do analizy i interpretacji tekstów dramatycznych,
pomagając zrozumieć, jak dramaty konstruują znaczenie i wpływają na widza. Badanie tych
aspektów jest kluczowe dla twórców teatralnych, badaczy literatury i krytyków, umożliwiając
głębsze zrozumienie dzieł i ich kontekstu historycznego i kulturowego.

„Poetyka stosowana”

1. Definicja dramatu
Dramat jest formą literacką, która opiera się na przedstawieniu akcji przez dialogi i działania
postaci. Cechą charakterystyczną jest brak narratora, co oznacza, że cała historia musi być
przedstawiona poprzez bezpośrednie działania i wypowiedzi bohaterów. Dramat zazwyczaj
dąży do osiągnięcia efektu teatralnego, czyli jest przeznaczony do wystawienia na scenie
(BookLikes) (CEJSH).

2. Struktura dramatu
Struktura dramatu obejmuje jego budowę wewnętrzną, w tym podział na akty i sceny. Akt to
większa jednostka fabularna, która zazwyczaj wprowadza nowe elementy do opowieści lub
zamyka pewne wątki. Scena natomiast to mniejsza jednostka, zazwyczaj określona przez
zmianę miejsca akcji lub pojawienie się nowych postaci (BookLikes) (CEJSH).

3. Postacie w dramacie
Postacie dramatyczne są nośnikami akcji i charakteru. Ich kreacja wymaga precyzyjnego
opracowania dialogów oraz działań, które w pełni oddadzą ich osobowość i motywacje.
Postacie muszą być wiarygodne i dynamiczne, aby przyciągnąć uwagę widza i oddać głębię
konfliktów oraz emocji (CEJSH).

4. Dialogi i monologi
Dialogi są głównym narzędziem narracyjnym w dramacie. Poprzez rozmowy między
postaciami rozwija się fabuła i ujawniane są ich motywacje oraz relacje. Monologi, czyli
dłuższe wypowiedzi jednej postaci, pozwalają na introspekcję i głębsze zrozumienie jej
wewnętrznych przeżyć i myśli (BookLikes).

5. Konflikt dramatyczny
Konflikt jest istotą dramatu. Może on mieć charakter wewnętrzny (psychologiczny konflikt w
postaci) lub zewnętrzny (między postaciami, społeczny, itd.). Konflikt napędza akcję i
prowadzi do punktów kulminacyjnych, które są kluczowe dla rozwoju fabuły i rozwiązań
dramatycznych (BookLikes) (CEJSH).

6. Przestrzeń i czas
Dramat charakteryzuje się ograniczonym czasem i przestrzenią. Akcja najczęściej odbywa się
w jednym lub kilku miejscach, a czas trwania wydarzeń jest zredukowany, co wymaga
kondensacji wydarzeń i intensyfikacji działań. Przestrzeń sceniczna musi być tak
zorganizowana, aby wspierać narrację i umożliwiać płynne przejście między scenami
(BookLikes) (Biblioteka nauki).

7. Symbole i metafory
W dramacie często stosowane są symbole i metafory, które wzbogacają tekst i nadają mu
głębsze znaczenie. Mogą one być związane z postaciami, przedmiotami, miejscami lub
sytuacjami i są używane, aby ukryć pewne treści lub dodać warstwę interpretacyjną do dzieła
(BookLikes).

Książka "Poetyka stosowana" to cenna pozycja dla wszystkich zainteresowanych teorią

literatury, zwłaszcza dramatu. Uczy nie tylko teoretycznych podstaw, ale także praktycznych
umiejętności analizy i interpretacji tekstów dramatycznych.

„Poetyka Kulawika”

1. Istota dramatu
Kulawik podkreśla, że dramat jest jednym z trzech głównych rodzajów literackich obok epiki i
liryki. Jego cechą charakterystyczną jest dialogiczność oraz akcja przedstawiana
bezpośrednio przez działania bohaterów. Dramat odzwierciedla rzeczywistość poprzez
symulację rzeczywistych wydarzeń na scenie.

2. Struktura dramatu
Struktura dramatu według Kulawika obejmuje trzy podstawowe elementy:

Ekspozycja – wprowadzenie w tło wydarzeń, przedstawienie głównych bohaterów i

konfliktów.
Kulminacja – punkt największego napięcia, w którym konflikt osiąga swoje apogeum.
Rozwiązanie – rozstrzygnięcie konfliktu, zakończenie akcji.
3. Rodzaje dramatu
Kulawik wyróżnia różne rodzaje dramatu, w tym:
Tragedię – skupiającą się na poważnych konfliktach moralnych i egzystencjalnych, często
zakończoną katastrofą.
Komedie – przedstawiającą problemy społeczne i obyczajowe w sposób humorystyczny,
zwykle z pozytywnym zakończeniem.
Dramat właściwy – łączący elementy tragedii i komedii, często ukazujący skomplikowane
sytuacje życiowe.
4. Kompozycja dramatu
Kompozycja dramatu jest złożona z aktów i scen. Kulawik omawia klasyczną strukturę
pięcioaktową, w której poszczególne akty pełnią różne funkcje narracyjne. Zwraca również
uwagę na nowoczesne formy kompozycyjne, które mogą odbiegać od tradycyjnych
schematów.

5. Język dramatu
Język dramatu jest kluczowym elementem, ponieważ przez dialogi i monologi przekazywane
są myśli i emocje postaci. Kulawik analizuje różne style językowe używane w dramatach, od
stylu wysokiego w tragediach po styl potoczny w komediach.

6. Postaci dramatyczne
Postaci w dramacie są nośnikami akcji i konfliktów. Kulawik podkreśla znaczenie
charakterystyki bohaterów, ich motywacji oraz relacji między nimi. Analizuje także archetypy
postaci, takie jak bohater tragiczny czy błazen.

7. Rola przestrzeni i czasu

Przestrzeń sceniczna i czas akcji są ważnymi elementami dramatu. Kulawik omawia
konwencje sceniczne dotyczące miejsca akcji oraz techniki manipulacji czasem w narracji
dramatycznej.

8. Funkcje dramatu
Kulawik wskazuje, że dramat może pełnić różnorodne funkcje: estetyczną, edukacyjną,
moralną oraz społeczną. Przez dramat można przekazywać ważne treści i wartości, a także
wpływać na widzów poprzez katharsis – oczyszczenie emocjonalne.

9. Historia dramatu
Kulawik krótko przedstawia rozwój dramatu od starożytności po współczesność, zwracając
uwagę na kluczowe epoki i twórców, którzy kształtowali ten gatunek literacki.

10. Analiza wybranych dzieł

Książka zawiera także analizy konkretnych utworów dramatycznych, które ilustrują
omawiane teorie i pozwalają lepiej zrozumieć praktyczne zastosowanie pojęć teoretycznych.

Kulawik stara się przedstawić teorię dramatu w sposób kompleksowy, uwzględniając

różnorodne aspekty tego gatunku literackiego i jego ewolucję na przestrzeni wieków
(BookPrice) (Webook) (FBC).