TYT Konu Anlatımı Tarih

Bu not x sayfadır, 2018-2022 arası TYT sınavında çıkmış 25 soruyu içermektedir. Konu anlatımı, çeşitli
kaynaklardan derlenmiştir. Kullanılan kaynaklar son sayfada belirtilmiştir.

Tarih ve Zaman Tarih ve Diğer Bilimler

➢ Tarih: Tarih geçmişte yaşamış insan ➢ Kronoloji: Zaman Bilimi.

topluluklarının birbirleriyle ilişkilerini, ➢ Arkeoloji: Kazı Bilimi
siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik vb. ➢ Heraldik: Arma Bilimi
faaliyetlerini yer ve zaman bildirerek ➢ Etnografya: Kültür Bilimi.
bir neden-sonuç ilişkisi içinde, ➢ Antropoloji: Irk Bilimi.
belgelere dayanarak objektif bir ➢ Nümizmatik: Para Bilimi.
şekilde inceleyen bilim dalıdır. ➢ Paleografya: Yazı Bilimi.
➢ Olay: Tarihsel süreç içerisinde, kısa ➢ Filoloji: Dil Bilimi.
sürede ortaya çıkan ve ne zaman ➢ Coğrafya: Yer Bilimi.
gerçekleştiği net olarak ifade ➢ Diplomasi: Siyaset Bilimi.
edilebilen gelişmelerdir. (Malazgirt ➢ Sosyoloji: Toplum Bilimi.
Savaşı, Lozan Antlaşması)
➢ NOT: Olayda rolü olan kişilerin
katkılarının doğru olarak Türklerin Kullandığı Takvimler
değerlendirilebilmesi için olayın
geçtiği günün şartları göz önünde
bulundurulmalıdır. • On İki Hayvanlı Türk Takvimi:
➢ Olgu: Olayların sonucuna bağlı Türklerin kullandığı ilk takvimdir,
olarak uzun sürede olan Kök Türkler ve Uygurlar
gelişmelerdir. (Türkiye’nin kullanmıştır, 12 yılda bir devir yapan
Çağdaşlaşması) bu takvimde yıllar, hayvan adları ile
gösterilir.
• Hicrî Takvim: Ay yılı esasına göre
Tarih Biliminin Sistematik Yöntemi hazırlanmış olan bu takvim, Türklerin
İslamiyeti kabul etmelerinden sonra
Türk devletleri tarafından
• Tarama (Kaynak Arama) kullanılmıştır. Hz. Ömer döneminde
• Tasnif (Sınıflandırma) oluşturulmuştur.
• Tahlil (Çözümleme) • Celâli Takvim: Büyük Selçuklu
• Tenkit (Eleştiri) Sultanı Melikşâh’ın emriyle Ömer
• Terkip (Sentez) Hayyam başkanlığında kurulan bir
astronomi heyetince hazırlanmıştır.
• Rûmî Takvim: Osmanlı Devleti’nde
Tarihte Kaynaklar mali işlerin düzenlenmesi amacıyla
kullanılmıştır. Güneş yılı esaslıdır.
• Miladi Takvim: Günümüzde
• Birinci El Kaynaklar: Olayın geçtiği kullanılan en yaygın takvimdir.
döneme ait nesneler. Başlangıcı, Hz. İsa’nın doğumundan
• İkinci El Kaynaklar: Olayın geçtiği 1 hafta sonrası yani 1 Ocak’tır.
döneme yakın ya da o dönemin
kaynaklarından faydalanılarak
meydana getirilen eserlerdir.
• Sözlü Kaynaklar: Destanlar vb.
• Yazılı Kaynaklar: Kitabeler vb.
• Sesli ve Görüntülü Kaynaklar:
Filmler vb.
• Gerçek Eşya ve Nesneler: (2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 0
Arkeolojik buluntular vb.

-1-
 TYT
İnsanlığın İlk Dönemleri
• Sümerler tarafından MÖ 3200
yıllarında yazının icat edilmesi,
tarih bilimi açısından insanlık
tarihinin en önemli gelişmelerden biri
olarak kabul edilmiş ve tarihî
çağların başlamasını sağlamıştır.
• Yazının icadından sonra MÖ 1000
yıllarında alfabe, MS 150 yılında ise
kâğıt kullanılmaya başlanmıştır.
Yazının icadı toplumların eğitilmesini
daha da kolaylaştırmıştır.
Mezopotamya Uygarlıkları
• Sümerler: Çivi yazısını icat
etmişlerdir. Site adı verilen şehir
devletlerinden oluşan bir yapıyla
yönetim sürmüşlerdir. Urgakina
Kanunları adında, tarihin ilk yazılı
kanunları hazırlanmıştır. Güneş
saatini icat etmişlerdir. Ziggurat adı
verilen yüksek katlı tapınaklar inşa
etmişlerdir.
• Akadlar: Tarihte bilinen ilk düzenli
ve daimi ordu Akadlar tarafından
kurulmuştur. Bu ordu ile diğer
milletleri hâkimiyetleri altına alıp,
tarihin ilk imparatorluğunu
kurdular.
• Elamlar
• Babilliler: Hammurabi dönemi,
imparatorluğun en parlak yıllarıdır.
Tarihin en eski yazılı kanunu olan
Hammurabi Kanunları Babiller
tarafından oluşturulmuştur.
• Asurlular: Ticari faaliyetler
sayesinde Sümerlerden aldıkları çivi
yazısını Anadolu’ya getirmişler ve
Anadolu’nun yazı ile tanışmasını
sağlamışlardır. Tarihin ilk
kütüphanesi olan “Ninova
Kütüphanesi”ni inşa etmişlerdir.
-2-
Tarih
Anadolu Uygarlıkları
• Hititler: M.Ö. 1274 yılında Hititler ile
Mısır arasında Kadeş Antlaşması
imzalanmıştır. Bu antlaşma tarihteki
ilk yazılı antlaşmadır. Anallar adı
verilen kronolojik yıllıklar
hazırlamışlardır. Merkezi Hattuşaş’tır.
• İyonlar: Şehir devletleri
kurmuşlardır, koloniler kurmuşlardır.
Ticaret ve özgür düşünce ortamı,
bilim ve sanatın gelişmesine zemin
hazırlamıştır.
• Urartular: Tuşpa (Van) merkez
olmak üzere kurulan Urartular, daha
çok hayvancılık ve madencilik
alanında gelişmişlerdir.
• Frigyalılar: Gordion başkent olmak
üzere kurulan Frigyalılarda tarım ve
hayvancılık gelişmiştir. Kibele adı
verilen tanrıçaları vardır.
• Lidyalılar: Ticaretle ilgilenmişler ve
parayı icat etmişlerdir. Başkenti
Sardes’tir.
Diğer Uygarlıklar
• Mısır Uygarlığı: Mısır medeniyetinde
Tanrı ve kral aynı kişidir. (Firavun)
Ölümden sonra hayatın olacağına
inanırlar. (Mumyalama) ilk
zamanlarda “nom” denilen şehir
devletleri şeklinde örgütlenmiştir.
papirüs bitkisinden elde ettikleri
kâğıtları vardır.
• Pers Uygarlığı: Satraplık denilen
vilayetler kur­muşlar ve buralara
valiler atamışlardır. Satraplıklar
arasındaki iletişimi sağlamak için
posta teşkilatını kurmuşlardır.
• Hint Uygarlığı: Kast sisteminin
varlığından dolayı Hindistan’da
siyasi birlik sağlanamamıştır.
• Çin Uygarlığı: İpek Yolu vasıtasıyla
ticari alanda gelişmişler, Türklerin
akınlarına karşı Çin Seddi’ni inşa
etmişler, mürekkep, kâğıt, barut,
pusula ve matbaayı icat etmişlerdir.
TYT
• Fenike Uygarlığı: Fenikeliler
denizci bir milletti ve deniz ticareti
ile uğraşıyorlardı. Kolonileri vardır,
ilk alfabeyi oluşturmuşlardır.
• İbrani Uygarlığı: Tarihte tek tanrılı
inanışa sahip olan ilk toplum
İbranilerdir; İbraniler Hz. Musa
tarafından tebliğ edilen bu dini
millileştirdiler (Musevilik).
• Girit Uygarlığı: Ege ve Yunan
uygarlıklarının en eskisidir.
• Miken (Aka) Uygarlığı: Truva
Savaşı”nı yapmışlardır.
• Yunan Uygarlığı: Şehir devletleri
(Polis) şeklinde örgütlenen Yunan
uygarlığı demokrasinin doğduğu
medeniyet olarak da kabul
edilmektedir. Tanrıları adına
olimpiyat oyunları düzenlemişler,
felsefe, tıp, tarih, aritmetik,
geometri alanlarında gelişmişlerdir.
• İskender İmparatorluğu: Büyük
İskender’in Asya’ya kadar uzanan
seferinin sonucunda Helenizm
Uygarlığı doğmuştur
• Roma İmparatorluğu: Dünyanın
en büyük imparatorluğu olan
Roma İmparatorluğu krallık,
cumhuriyet ve imparatorluk olmak
üzere üç döneme ayrılmaktadır. On
İki Levha Kanunları’nı
hazırlamışlardır. Kavimler göçü
sonrası ikiye bölünmüşlerdir.
Yönetim Şekilleri
• Tiranlık: Eski Yunan’daki baskıcı
yönetim.
• Aristokrasi: İktidar soyun elindedir.
• Monarşi: İktidar tek kişidedir.
• Demokrasi: Halkın yönetimidir.
• Cumhuriyet: Egemenliğin tüm
topluma ait olması.
• İmparatorluk: Birçok ulusları ve
geniş ülkeleri egemenliği altında
bulunduran bir devlet.
• Oligarşi: İktidar bir gruba aittir.
• Teokrasi: İktidar dinin esaslarına
göre belirlenir.
-3-
Tarih
(2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 0
Orta Çağ’da Dünya
• Orta Çağ’da Siyasi Güçler:
• Avrupa: Tüm Avrupa kıtasına Roma
imparatorluğu hâkim durumdaydı. Bu
bölgede romalıların barbar kavimler
olarak nitelendirdiği Franklar,
Germenler vb. yaşıyordu. Bu
dönemde kavimler göçü sonrası
Feodalite ortaya çıktı.
• Doğu Roma (Bizans): Doğu Roma
imparatorluğu tüm Orta Çağ boyunca
varlığını sürdürdü.
• Orta Asya: Büyük Hun Devleti
parçalandıktan sonra, Hun
Türklerinin bir kısmı Kavimler
Göçü'nün başlamasına neden oldu.
Asya'da ise bir süre Çin hâkimiyeti
yaşandı. Ardından, önce Avar, sonra
Köktürk, sonra da Uygur devletleri
kuruldu.
• Sasaniler: Orta Çağ'ın başlarında
İran ve Irak bölgesinde Sasani
Devleti hüküm sürmekteydi. Sasani
Devleti, İpek Yolu egemenliği için,
Doğu'da Akhunlar ile batıda ise
Bizans ile mücadele ediyordu.
Siyasi Yapıların Meşruiyet Kaynağı
• İlk Çağ gibi Orta Çağ'da da
yöneticiler meşruiyetlerini dine
dayandırmışlardır.
• Avrupa’da yöneticiler, kilisenin
kitleler üzerindeki etkisinden
yararlanmaya çalıştı. Orta Asya
Türklerinde halk, hakana Ülkeyi
Yönetme yetkisini (Kut) Gök
tanrı'nın verdiğine inanıyordu.
Sasanilerde kral, Kutsal ateşin
koruyucusuydu.
 TYT
Siyasi Yapıların Maddi Kaynakları
• Coğrafi Yapı: Orta Çağ’ın güçlü
devletleri iklimin uygun olduğu,
verimli topraklara sahip, liman ve
ticaret yollarına yakın yerlerde
oluşmuştur.
• Soy Dayanışması: Aynı soydan
gelenlerin (asabiyet) devletin önemli
kademelerinde görev alabilmesine
soy dayanışması denir. Orta Çağ’da
sıkça görülmüştür.
• Silahlı Güç: Orta Çağ’da devletlerin
kuruluşunu ve güçlerini belirleyen
en önemli unsur, silahlı güçleri yani
ordulardır. En tipik örneği Moğol
İmparatorluğu’dur.
• Güç Paylaşımı: Orta Çağ’da
Avrupa’da hakim yönetim Anlayışı
Feodalite, Asya ve İran’da ise
Monarşi hakimdir.
• NOT: Feodalite: Toprakları ellerinde
bulunduran senyörler ile bu gücü
elinde bulunduran yöneticilere
bağımlı olan köle sınıfının
oluşturduğu yönetim biçimidir.
Orta Çağ’da Ekonomi
• Tarım: Orta Çağ’da insanlar
tükettiklerinden çok üretmeye
başladı. Kentlere gelen bu insanlar
iş bölümü gereği farklı işlerle
uğraşmaya başlayınca kazançlar da
farklılaştı. Böylece toplumsal
tabakalaşma ortaya çıktı. Artı Ürün
kavramı doğu ülkelerinde monarşiyi,
batı ülkelerinde feodaliteyi
güçlendirdi.
• Ticaret:
İpek Yolu: Çin'den başlayarak
Anadolu ve Akdeniz aracılığı ile
Avrupa'ya kadar uzanan ve
dünyaca ünlü ticaret yoludur.
Kürk Yolu: Karadeniz’in
kuzeyinden başlayıp Çin’e kadar
uzanan bir yoldur. Kürk Ticareti
yapılmıştır.
Baharat Yolu: Hindistan’dan
başlayan Baharat Yolu Basra
körfezi ve Kızıldeniz’e ulaşır.
-4-
Tarih
Orta Çağ’da Askeri Organizasyonlar
• Konar-Göçerlerde Ordu: Açık alan
da yaşayan konar-göçerler, saldırı
anında kendilerini korumak zorunda
olduklarından savaşçı özellikleri çok
gelişmişti. Konar-göçer bir asker,
dayanıklı, disiplinli, uyumlu ve
süreklidir. Konar-göçerler zırh,
hançer ve mızrak kullanırlardı ve
ayrıca oklarını daha uzağa
fırlatmalarını sağlayan yayı
geliştirmişlerdir.
• Yerleşiklerde Ordu: Orta Çağda
yerleşik toplumların orduları
genellikle ücretli askerlerden
oluşuyordu. Orta Çağda Avrupa’da
kurulan devletler merkezi otoriteleri
zayıf olduğu için askerliği vatandaşlık
görevi haline getiremediler.
Orta Çağ’da Hukuk
• 12 Levha Kanunları: Roma’daki
Patriciler ve Pleplerin çatışmalarına
yönelik hazırlanmıştır. Böylece Roma
Hukuku yazılı hale getirilmiş, sınıf
ayrımının ortadan kaldırılması için
önemli bir adım atılmıştır.
• Justinianus Kanunları: Doğu Roma
İmparatoru Justinianus tarafından
hazırlanmış olup Doğu Roma
İmparatorluğundaki en büyük
hukuki düzenleme özelliği
taşımaktadır.
• Cengiz Yasaları: 13. yüzyıl
başlarında Moğollar Cengiz
Han(Timuçin) liderliğinde birleşerek
büyük bir Moğol İmparatorluğu
kurmuşlardır. Kurulduktan sonra
Uygur kanunlarından yararlanarak
kendi adıyla anılan yasalar yaptı.
(2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 0
 TYT
İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası
• Türklerin ana yurdu Orta Asya’dır.
Geniş bir bölgede dağınık bir
şekilde yaşadıkları için Türk
topluluklarının tarih sahnesine
çıktıkları yeri kesin olarak belirlemek
zordur. Aynı zamanda bu durum,
Türk tarihinin belli bir zaman
kesitinde ve bir bütün halinde
incelenmesini zorlaştırmaktadır.
• Türk kelimesi ilk defa siyasi bir ad
olarak, Göktürk (Kök-Türk) devleti
tarafından kullanılmıştır. Daha sonra
Türk soyuna mensup olan bütün
toplulukları ifade eden milli bir ad
olmuştur. “Türk” adının, Türk
milletinin adı olarak geçtiği ilk Türkçe
kaynak Orhun Kitabeleri’dir.
Türklerde Gücün Meşruiyet Kaynağı
• Kut Anlayışı: Türklerde devleti
yönetme yetkisinin kağana, Gök
Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı.
Kut hakkı kan yolu ile (Bütün
hanedan üyeleri kağan olma hakkına
sahiptir) babadan oğula geçerdi. Eski
Türklerde kuta sahip olan hanedan
üyeleri arasında kağan seçmek için
kurultay toplanırdı. Kağan ülkeyi
idare eder, töre koyabilir ve
gerektiğinde yargılama da yapabilirdi.
Ancak töreye hükümdarda uymak
zorundadır.
• Orta Asya’da bozkırın sert yapısı,
bölgede yaşayan kavimleri etkilemiş
ve kona göçer hayat tarzının ortaya
çıkmasını sağlamıştır. Konargöçerler,
ulaşımda ve göçlerde atı kullanarak
bu koşulların üstesinden gelmiştir.
Geniş bozkır sahalarında iklim ve
coğrafya gereği sürekli hareket
halinde olan konargöçer, toprak
bağlılığını değil soy aidiyetini birinci
planda tutmuşlardı.
-5-
Tarih
Yönetim-Teşkilatlanma-Töre
• Türk devlet teşkilatında kurultay,
devlet yönetiminin temelini oluşturan
en yüksek kuruluştur. Kağan,
hanedan üyeleri, hatun, aygucı
(baş vezir) ve boy beylerinden
oluşan Kurultay’ın üyelerine Toygun
denilirdi. Kurultay, kağanın seçimi
veya görevden alınmasında da
etkiliydi (Bu da kağanın
denetlenebilir olduğunu gösterir.)
• İlk Türk devletlerinde ülkenin yönetimi
Hunlardan itibaren Doğu ve Batı
olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Buna
göre büyük kağan, doğuda
otururken batının yönetimi ise
genelde kağanın kardeşine
bırakılırdı.
• Ülüş İlkesi: Orta Asya eski Türk
devlet geleneğine göre ülkenin
hanedân üyeleri arasında
paylaştırılması âdetini ifade
etmektedir.
• İlk Türk devletlerinde hukukun
temelini ve kaynağını geleneklerden
alan sözlü hukuk kuralları olan töre
oluşturmaktaydı. Kağanlar dâhil
olmak üzere bu töreye herkesin
uyması zorunludur.
Asya Hun Devleti (MÖ 220-MS 216)
• Orta Asya’da kurulan ilk Türk
Devletidir.
• Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır.
• Teoman döneminden itibaren Çin
üzerine akınlar düzenlenmesi, Çin
Seddi’nin yapılmasına neden
olmuştur.
• Mete Han döneminde tarihte ilk kez
ordular ‘’Onlu Sisteme’’ göre
düzenlenmiştir.
• Yine bu dönemde İpek Yolu denetim
altına alınmış, ticari faaliyetler
geliştirilmiştir.
 TYT Tarih

Çıkmış Sorular • En parlak dönemini Bilge Kağan ve

Kül Tigin zamanında yaşamıştır
• Türk edebiyatının ilk yazılı örneklen
olan Orhun Kitabeleri dikilmiştir.

Uygur Devleti (744-840)

• Kutluk Bilge Kül Han tarafından

kurulmuştur. Başkentleri önce
Ötüken iken sonra Karabalgasun’a
taşınmıştır.
• Yerleşik hayata geçen ilk Türk
devleti olmuştur.
• En parlak dönemi Moyen-Çur
zamanıdır.
• Bögu Kağan zamanında kabul
ettikleri Maniheizm etkisi ile yerleşik
CEVAP: B hayata geçmişlerdir.
• 18 harften oluşan Uygur alfabesini
kullanmışlardır.
• Türeyiş ve Göç Destanı Uygurlar’a
I. Kök Türk Devleti (552-745) aittir.
• Çin’le ilişkileri sonucunda kâğıt ve
matbaayı kullanmışlardır.
• Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk
devletidir.
• Bumin Kağan tarafından Ötüken
merkezli kurulmuştur. Çıkmış Sorular
• En parlak dönemi Mukan Kağan
dönemidir.
• Batı kanadının ünlü hükümdarı İstemi
Yabgu, Sasanilerle birlikte Akhun
topraklarını almıştır. Sasanilere
karşı Bizans ile iş birliği yapmaya
çalışmıştır.

II. Kök Türk Devleti (682-744)

• Çin egemenliğinde 50 yıl yaşayan

Türkler bu dönemlerde çıkardıkları
birçok milli isyandan en ünlüsü diğer
Türk boylarına ilham kaynağı olan 40
kişi ile Çin sarayını basan Kürşat
İsyanıdır.
• Kutluk (İlteriş) Kağan ve Bilge CEVAP: E
Tonyukuk önderliğinde bağımsızlık
mücadelesi başlamış ve Göktürk
Devleti’ni yeniden kurmuşlardır.

-6-
 TYT Tarih

Çıkmış Sorular

CEVAP: C

CEVAP: D
Kavimler Göçü

Avrupa Hun Devleti (375-469)

• Asya Hun Devleti’nin
parçalanmasından sonra batıya
doğru göç eden Hunlar, Balamir • Avrupa’ya gelen Hunlar, Balamir
komutasında önlerine çıkan barbar önderliğinde devlet kurmuşlardır.
kavimlerini Avrupa’nın içlerine • En önemli hükümdarı Attila’dır.
kadar sürüklemiştir. Hunların (Tanrının Kırbacı)
başlattığı bu çok geniş toplumsal- • Attila, imzalanan Margos ve
siyasal olaya Kavimler Göçü Anatolius Antlaşmalarıyla Bizans’ı
denilmiştir. vergiye bağlamıştır.
• Nedenleri: Kabileler arası
mücadeleler ve Moğol-Çin
baskılarıdır.
• Sonuçları: Margos Antlaşması
• Avrupa'nın bugünkü siyasi ve
sosyal yapısı şekillenmiştir.
• Roma İmparatorluğu ikiye • Türklerin bölgedeki üstünlüğü ortaya
ayrılmıştır. Batı Roma yıkılmıştır. konmuştur. Romalıların Türklere
• Kilise güç kazanmıştır, feodalite ödediği vergi miktarı arttırılarak
ortaya çıkmıştır. yapılan antlaşmadan Türkler her
• İlk Çağ sona ermiş Orta Çağ koşulda kârlı çıkmıştır.
başlamıştır.
• Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.

-7-
 TYT
Çıkmış Sorular
CEVAP: E
Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları
• Avarlar: Hristiyanlığı kabul eden ilk
Türk topluluğudur. Avrupa’da da devlet
kurmuşlardır.
• Hazarlar: Museviliği ve İslamiyeti
benimsemişlerdir.
• Kırgızlar: Moğol hâkimiyetine giren ilk
Türk devletidir.
• Kıpçaklar: Memlük Devleti’ni
kurmuşlardır.
• Türgişler: Kendi adına para bastıran
ilk Türk hükümdarı.
• Bulgarlar: İstanbul’u kuşatan ikinci
Türk devletidir.
• Oğuzlar: Selçuklu, Osmanlı Devletlerini
kurmuşlardır.
• Peçenekler: Malazgirt Savaşı’nda
Selçuklu lehine taraf değişmiştir.
• Karluklar: İslamiyet’i topluca kabul
eden ilk Türk boyudur.
• Akhunlar: Göktürk-Sasani iş birliği
sonucu yıkılmışlardır.
-8-
Tarih
(2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 5
İslam Medeniyetinin Doğuşu
• İslamiyet Öncesi: Arabistan’da
kabilecilik anlayışına dayalı, dağınık
bir siyasi yapı, genelde ticarete
dayanan bir ekonomik yapı,
putperestliğin yaygın olduğu bir
sosyal yapı vardı.
• Hz. Muhammed Dönemi: Hz.
Muhammed, İslam Devleti’nin
temellerini Medine’de attı. Medine
Sözleşmesi ile Yahudiler ve Arap
kabileler arasında geçerli olan bir
vatandaşlık antlaşması yaptı. Yine bu
dönem Mekkeli müşriklerle Bedir-
Uhud-Hendek savaşları yapıldı.
Bunlardan Uhud Savaşı askerlerden
bir bölümünün düşmanı takip etmeye
yönelerek yerlerini terk etmeleri
sebebiyle kaybedildi, diğer ikisi
kazanıldı. Bu üç savaş sonucu
taraflar arasında tarafların 10 yıl
savaşmamaları maddesini kapsayan
Hudeybiye Antlaşması
imzalanmıştır. Bu antlaşma ile
Mekkeliler, Müslümanların siyasî
varlığını resmen kabul ettiler.
• Yine bu dönem Şam ticaret yolunun
güvenliği sağlanması amacıyla
Hayber’in Fethi’ni gerçekleştirmiş
(Cizye vergisi uygulamasının
başlaması), Müslümanların Bizans’la
yaptıkları ilk savaş olan Mute
Savaşı’nda düşmana ağır kayıplar
verdirmiştir. Kureyşliler’in Hudeybiye
antlaşması koşullarını kısa sürede
bozmaları sonucu Mekke’nin Fethi
gerçekleştirilmiş, böylece İslamiyet’in
yayılması hızlandırılmıştır. Son olarak
Huneyn Savaşı ve Tebük Seferi
gerçekleştirilmiş ve Veda Hutbesi ile
Hz. Muhammed dönemi kapanmıştır.
 TYT
Dört Halife Dönemi
• Hz. Ebubekir Dönemi: Kısa süren
halifeliği boyunca isyan hareketleriyle
uğraşmış, Ridde Savaşları olarak
bilinen savaşlarda sahte
peygamberlik iddiasında bulunanları
ortadan kaldırmıştır. Böylece Arap
yarımadasındaki İslam Halifeliğini
sağlamlaştırmıştır. Onun döneminde
yaşanan diğer bir önemli gelişme ise,
Kur’an ayetlerini toplatarak kitap
haline getirmesidir.
• Hz. Ömer Dönemi: Onun döneminde
yaşanan en önemli gelişme, İslam
Devleti’nin sınırlarını önemli ölçüde
genişletmesidir. Bu dönemde
Ortadoğu’nun büyük bölümü,
Mısır, Suriye ve Kuzey Afrika
hakimiyet altına alınmıştır.
• Hz. Osman Dönemi: İlk İslam
donanması bu dönemde kurularak,
Rodos ve Kıbrıs gibi yerler
hâkimiyet altına alınmıştır. İran
tamamen İslam Devletinin
hâkimiyetine girmiştir. Halife
Osman döneminde yaşanan bir diğer
önemli gelişme, Ebubekir döneminde
kitap haline getirilen Kuran’ın
çoğaltılması ve çeşitli yerlere
gönderilmesidir. Osman, kendi
kabilesini kolladığı ve devlet
işlerinde kendi akrabalarını
gözettiği iddialarıyla ortaya çıkan bir
isyan sonucunda öldürülmüştür.
• Hz. Ali Dönemi: Şii ve Sünni İslam
yorumlarının ortaya çıkmasının temel
nedenidir. Cemel Savaşı, Sıffin
Savaşı ve Hakem Olayı gibi İslam
dünyasının kendi içinde yaşadığı ve
İslam tarihinin önemli isimlerinin karşı
cephelerde yer aldığı savaşlar bu
dönemde yaşanmıştır.
• NOT: İlk dört halifenin sahabenin
önde gelenlerinin seçimi ve biat
alma yoluyla, sonraki halifelerin ise
babadan oğula doğru geçen veraset
yoluyla intikal etmiştir.
-9-
Tarih
Emeviler
• İlk halifeleri Muaviye’dir. Bu
dönemden itibaren halifelik babadan
oğula geçmeye başlamıştır (Saltanat)
• Bu dönemde başkent Şam olmuş,
İslam Devleti’nin her yerine camiler,
medreseler, köprüler, hanlar,
kervansaraylar yapıldı.
• Emeviler, Arap olmayan
Müslümanlara değer vermemişlerdir.
(Mevali Politikası). Bu politikanın
sonuçları olarak Türklerin İslamiyet’e
girmesini geciktirmiş, İslamiyeti kabul
eden milletlerin Emevi yönetiminden
memnuniyetsizliklerine neden
olmuştur. (Yıkılış Nedeni)
• İslam dünyasında Müslümanlar
arasındaki ayrılıklar daha da
keskinleşti. Müslümanlar Şiiler ve
Sünniler olmak üzere ikiye ayrıldı.
• İspanya fethedildi, Müslümanlar
İspanya’ya “Endülüs” demişlerdir.
• 732 Puvatya Savaşı ile
Müslümanların, Batı Avrupa’daki
siyasi ve askeri ilerleyişi durdu.
Abbasiler
• En parlak dönemi Harun Reşid
dönemidir.
• Emeviler Döneminde sürekli olarak
Araplarla savaşan Türkler,
Abbasiler Dönemi’nde İslamiyeti
benimsemeye başladılar. Çünkü
Abbasiler, Emeviler gibi Arap
milliyetçiliği yapmadılar. Türklere ve
Arap olmayan Müslümanlara karşı iyi
davrandılar. Onların bu siyasetleri
sonucu Talas Savaşı’ndan sonra
Türkler arasında İslamiyet hızla
yayıldı.
• Abbasi halifelerinden Mutasım’ın
Türkleri yerleştirmek için Samarra
şehrini kurması Türklere verdiği
öneme kanıt olarak gösterilebilir.
• Bağdat’taki Moğol baskısından kaçan
Abbasi soyu, Mısır’a yerleşmiş ve
Yavuz’un Mısır’ı fethine kadar
halifeliklerini sürdürmüşlerdir.
• İlhanlılar tarafından yıkılmışlardır.
 TYT Tarih

Çıkmış Sorular Çıkmış Sorular

CEVAP: C
CEVAP: C

(2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 1

İlk Türk İslam Devletleri

• Karahanlılar: İlk hükümdarı Bilge Kül

Kadir Han’dır. Satuk Buğra Han
döneminde İslamiyet’e geçilmiştir
(İlk Türk İslam Devleti). İlk posta
teşkilatını kurmuşlardır. Uygur
alfabesinin kullanmışlardır, resmi
dilleri Türkçe’dir.
• Gazneliler: Alp Tigin tarafından
kurulmuştur. Gazneli Mahmut
döneminde geniş sınırlara ulaşmış ve
Hindistan’a yapılan 17 sefer
sonucu İslamiyet yayılmıştır.
Gazneli Mahmut Abbasi halifesini
kurtarması sonucu “sultan” ünvanı
almıştır. İmparatorluk özelliğine
sahip olmuşlardır. Dandanakan
Savaşı sonuvunda yıkılma sürecine CEVAP: A
girmiştir.

-10-
 TYT Tarih

Büyük Selçuklu Devleti Çıkmış Sorular

• Oğuzların Kınık Boyu tarafından

kurulmuştur.
• Tuğrul Bey-Çağrı Bey: Tuğrul ve
Çağrı Beyler birlikte Büyük Selçuklu
Devleti’ni yönetmeye başladılar.
• Gazneliler ile yapılan 1040
Dandanakan Savaşı kazanılmış; bu
savaş, Gaznelilerin yıkımını
hızlandırırken Selçuklu devletinin
resmen kurulmasının önünü açmıştır.
• Çağrı Bey komutasında Anadolu’ya
yapılan akınlar, 1048 yılında Bizans
ve Türkleri ilk kez Pasinler
ovasında karşı karşıya getirmiş ve
yapılan savaşta Selçuklular galip
gelmiştir.
• Bu dönemde Şii Büveyhoğullarının
baskısı altına giren Abbasi Halifesi
Tuğrul Bey’den yardım istemiş,
Tuğrul Bey de bu çağrıyı kabul edip
CEVAP: D
halifeyi kurtarmıştır. Bunun üzerine
Halife, Tuğrul Bey’e “Doğunun ve
Batı’nın Sultanı” ünvanını vermiştir.
• Alparslan: Bu dönemde Vezir Diğer Türk İslam Devletleri
Nizamülmülk Nizamiye
Medreselerini açmıştır.
• Yine bu dönemde şiddetlenen • Tolunoğulları: Mısır’da kurulan ilk
Anadolu akınları sonucunda Bizans Türk-İslam devletidir.
İmparatoru Roman Diyojen • Ihşidler: Hicaz bölgesine sahip olan
karşısında büyük bir ordu ile 1071 ilk Türk-İslam devletidir.
Malazgirt Savaşı gerçekleştirilmiş, • Eyyübiler: Kurucusu Selahattin
bu savaşta galip gelinmiştir. Bu Eyyubi’dir. 1187’de Hıttın Savaşıyla
savaş sonucunda Anadolu’nun Haçlıları yenerek Kudüs’ü geri
kapıları Türklere açılmış, Türkiye aldılar.
tarihi başlamış, Bizans’ın • Memlükler: Moğolları dünya
kışkırtmaları sonucu haçlı seferleri tarihinde ilk defa mağlup eden
başlamış ve Anadolu’da ilk Türk devlettir.1516 Mercidabık ve 1517
beylikleri dönemi başlamıştır. Ridaniye Savaşlarıyla yıkıldılar.
• Melikşah: Büyük Selçuklu Devletine • Harzemşahlar: Kendilerini Büyük
en güçlü dönemini yaşatmıştır. Selçukluların devamı olarak
Vezir Nizamülmülk bu dönem de gördüler. Yassıçimen Savaşını
görevine devam etmiştir. Bu Anadolu Selçuklu devletine karşı
dönemdeki en önemli iç karışıklık kaybetti.
Hasan Sabbah’ın başlatmış olduğu • Babürler: Babürşah tarafından
Batınilik hareketidir. Devletin Hindistan’da kuruldu.
yıkılmasını hızlandırmıştır.

-11-
 TYT
Kültür ve Medeniyet
• Devlet Yönetimi: Devlet Hanedanın
ortak malı sayıldı. Kut anlayışı
devam etti. Divan-ı Saltanat’ta
devlet işleri görüşülürdü. Tuğra
Divanı’nda iç ve dış yazışmalar
yapılırdı. Divan-ı Mezalim’de halkın
şikayetleri görüşülürdü. İstifa
Divanı’nda mali işler, Arz
Divanı’nda Ordu ihtiyaçları
görülürdü.
• Hukuk Sistemi: Şeri ve Örfi olarak
ikiye ayrılır. Şeri hukuk evlenme,
miras, ticaret, boşanma gibi hukuki
konuları kapsarken Örfi hukuk
sosyal ve güvenlik konularını
kapsar.
• Ordu Sistemi: Hassa ordusu,
tımarlı sipahiler ve devşirme
askerlerden oluşmaktadır.
• Ekonomik Hayat: Esnaf bu
dönemde kendi arasında Ahilik
teşkilatını kurmuştur. Selçukluların
gelir kaynakları Haraç (gayrimüslim)
, Öşür (Müslüman) ve Cizye
vergileri, Ganimetler oluşturmuştur.
• Toprak Yönetimi: Vergi gelirleri
Sultan’a ait olan Has Topraklar,
gelirleri, Hizmet ve maaş karşılığı
olarak kumandanlara, askerlere ve
devlet adamlarına bırakılan İkta
Toprakları, kişilere ait Mülk
Toprakları, sosyal kurumların
ihtiyaçlarını karşılamak için devlet
tarafından bu kurumlara verilen
Vakıf Toprakları vardır.
(2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 3
-12-
Tarih
Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde
Selçuklu Türkiyesi
• Anadolu’da Bizans'ın otoritesini
büyük ölçüde kaybetmesi yurt arayışı
içinde olan Oğuz Türkleri için oldukça
elverişli bir ortam oluşturmuştur.
• Malazgirt Zaferi ile Anadolu’nun
Kapıları Türklere açılmış, Alparslan’ın
fethettikleri toprakları fethedenlerin
yönetimine vermesi sonucu İlk Türk
Beylikleri Dönemi başlamıştır.
İlk Türk Beylikleri Dönemi
• Danişmetliler: Türkiye Selçuklu
Devleti'ne katılan ilk Türk
Beyliğidir. Merkezi Sivas’tır.
Yağıbasan Medresesi, Kayseri Ulu
Cami, Melikgazi Türbesi ünlü
eserleri arasındadır.
• Saltuklular: Malazgirt Savaşı'ndan
sonra Anadolu'da kurulan ilk Türk
Beyliğidir. Merkezi Erzurum’dadır.
Üç Kümbetler, Mama Hatun
Türbesi önemli eserleridir.
• Artuklar: Merkezi Mardin-
Diyarbakır’dır. Malabadi Köprüsü
önemli eserlerinden biridir.
• Mengücekler: Merkezi Erzincan’dır.
Türkiye Selçuklularına bağlanan
son Türk Beyliğidir. Divriği Ulu
Camii en önemli eserleridir.
• Çaka Beyliği: İlk Türk denizci
beyliğidir. Kurucusu Çaka Bey
Bizanslıların entrikaları sonucu
damadı I. Kılıçaslan tarafından
Öldürülmüştür.
• NOT: Bu beyliklerin hepsi Bizans'a
ve Haçlılara karşı başarı ile mücadele
etmişlerdir ve Anadolu'nun
Türkleşmesinde önemli bir yere
sahiptirler.
 TYT Tarih

Türkiye Selçuklu Devleti Çıkmış Sorular

• Kuruluş: Kutalmışoğlu
Süleyman Şah tarafından başkent
İznik olmak üzere kurulmuştur.
Süleyman Şah Suriye Selçukluları ile
yaptığı savaşta yenilmiş ve ölmüştür.
Onun ardından tahta geçen I.
Kılıçarslan döneminde Haçlı
Seferleri başlamıştır. I. Seferde
kazanan Selçuklu, ağır hasarlar
vermiş ve başkenti İznik’ten
Konya’ya taşımıştır.
• Yükseliş: II. Kılıçarslan döneminde
Türkler Anadolu'dan tamamen atmak
isteyen Bizanslıları Miryakefalon
Savaşı’nda yenilgiye uğratmıştır. Bu
zaferle Türkler kesin olarak
Anadolu'ya yerleşmiş, Bizanslıların
Türkleri Anadolu'dan atma umutları CEVAP: E
son bulmuş, savunmaya
geçmişlerdir. Bu zaferden sonra
Andolu’ya Türkiye denmiştir. I. Haçlı Seferleri
Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi’nde
Trabzon İmparatorluğu'ndan
Samsun yöreleri, İznik Rum • I. Haçlı Seferi: Başarılı olan tek Haçlı
İmparatorluğu'ndan Antalya alınmış Seferidir. Haçlılar Kudüs’te Latin Krallığı
ve deniz ticareti geliştirilmiştir. kurmuşlardır.
Venediklilerle ilk uluslararası • II. Haçlı Seferi: Zengilerin Haçlıların
ticaret antlaşmasını imzalamıştır Urfa’da oluşturdukları bir kontluğu
(çıkmış soru). I. Alaeddin Keykubat yıkmaları sonucu yapılmış, başarısız
döneminde en parlak dönem olunmuştur.
yaşanmıştır. Bugünkü Alanya • III. Haçlı Seferi: Selahaddin Eyyübi'nin
tershane yaptırılmış, Kırım'daki Hıttın Savaşı'nı yenerek Kudüs'ü
"Suğdak"ı ele geçirerek İpek Haçlılardan geri alması üzerine III. Haçlı
Yolu’nun önemli bir koluna sahip Seferi yapılmıştır. Savaşa Avrupa’nın en
olunmuştur. 1230 yılında büyük kralları katılmış fakat başarısız
Harzemşahlar Yassıçimen olunmuştur.
Savaşı’nda mağlup edilmiş, bu • IV. Haçlı Seferi: Bu sefer amacından
galibiyet Harzemşahları tarih sapmış, Katolik-Ortodoks çatışmasına
sahnesinden tamamen silmiş ve dönmüş bir seferdir. Bu çatışma bu
Türkiye Selçuklu Devleti Moğollarla düşmanlığın temel sebebi olmuştur.
komşu olmuştur. İstanbul'da "Latin Krallığı" kurulmuş ve
• Dağılma ve Yıkılış: Temel sebepleri Bizans İmparatorluğu parçalanmıştır.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde
çıkan 1239 Baba İshak İsyanı ve • Sonuçları: Skolâstik düşünce (kilise)
yine aynı dönemde Moğollarla zayıfladı. Feodalite zayıflamaya başladı.
yapılan 1243 Kösedağ Savaşı’nın Avrupalılar Müslümanlardan birçok buluşu
kaybedilmesi’dir. öğrendi ve Rönesans, Reform, Coğrafi
keşiflere zemin hazırlanmıştır.

-13-
 TYT Tarih

CEVAP: D
(2018-2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 1

Dönemler (1300-1453)
Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti
• Osman Bey Dönemi: Bu dönemde
Bilecik, İnegöl, Yenişehir fethedilmiş,
• Osmanlı Devleti’nin Kuruluş beyliğin merkezi Bilecik’e
Dönemi: 1243 Kösedağ taşınmıştır. Osman Bey, Ahi Teşkilatı
Savaşı’ndan sonra Türkiye Selçuklu lideri Şeyh Edebali’nin kızı ile
Devleti yıkılma sürecindeyken evlenerek Ahilerin desteğini almaya
Anadolu’da ikinci beylikler dönemi çalışmıştır. Osmanlılar ile Bizans’ın
başlamıştır. Bu beyliklerden biri olan ilk savaşı olan Koyunhisar Savaşı
Osmanoğulları, Oğuzların Kayı Osmanlıların galibiyeti ile
boyuna mensuptur. Kayıların bir sonuçlanmıştır. Bu galibiyet
bölümü Malazgirt Savaşı’nın Osmanlı’nın ününü arttırmış ve aşiret
ardından Anadolu topraklarına olan Osmanlı bu dönemin sonunda
gelmiştir. Söğüt ve Domaniç beyliğe dönüşmüştür.
bölgelerine yerleşen beyliğin başında
Ertuğrul Gazi bulunuyordu. Ertuğrul
Gazi’nin ardından beyliğin başına
Osman Bey geçmiştir. Anadolu-
Bizans-Balkanlar’da güçlü bir
otoritenin bulunmaması, elverişli bir Çıkmış Sorular
konumda olmaları, İskan-İstimalet
(hoşgörü) politikaları ve Cihan
hakimiyeti anlayışı Osmanlı’nın
büyümesine zemin hazırlamıştır.

Çıkmış Sorular

CEVAP: E

-14-
 TYT
• Orhan Bey Dönemi: 1326 Bursa’nın Fethi ile
Beyliği’nin gerçek anlamda kuruluşunun
tamamlanmasına vesile olmuştur. Bu fetihten
sonra para bastırmıştır. 1329’da Bizans’a karşı
kazanılan Maltepe (Palekanon Savaşı) İznik’in
fethinin önünü açtı. 1331’de İznik, 1337’de
İzmit’in alınmasıyla Kocaeli Yarımadası’nın
fetihleri tamamlandı.
Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlama yolunda
ilk adımı Karesioğulları alınarak atıldı. Karesi
Beyliğinin alınmasıyla Osmanlı donanma sahibi
olmuş ve Rumeli Yakası’na geçiş başlamıştır.
Orhan Bey, Bizans imparatoru olmak isteyen
Kantakuzen’e yardım etmesi karşılığında 1353’te
Çimpe Kalesi’ni aldı (Rumeli’ye ilk geçiş).
• I. Murad Dönemi: Balkan fetihleri hızla devam
etti. Bizans ve Bulgarlar’a karşı yapılan Sazlıdere
Savaşı kazanıldı ve 1363’te Edirne’nin fethi
gerçekleşti. Edirne’nin alınması sonucunda
Osmanlı tehlikesini görmeye başlayan Avrupa,
Haçlı Seferleri’ni yeniden başlattı.
İlk Osmanlı-Haçlı savaşı olan 1364 Sırpsındığı
Savaşı sonucunda İstanbul dışında Trakya’nın
büyük kısmı Osmanlı egemenliğine alınmıştır ve
yeni başkent Edirne olmuştur. Sırpsındığı
Savaşı’nın intikamını almak isteyen Sırp kuvvetleri
ile yapılan 1371 Çirmen Savaşı’nın kazanılması
sonucu Osmanlılara Makedonya’nın yolları açıldı
ve Sırbistan bağlılık bildirisi yaptı.
1381’de Sırp ve Bosna ordularının Ploşnik
Savaşı’nda Osmanlı’yı yenmesi sonucu büyük bir
balkan ittifakı oluştu. Bu ittifakla 1389 I.Kosova
Savaşı yapılmış ve kazanılmıştır. Bu savaşta
I.Murad şehit olmuştur.
• I. (Yıldırım) Bayezid Dönemi: Haçlı ordusu I.
Kosova Savaşı’nın intikamını almak istedi
Osmanlı ile Niğbolu Savaşı yapıldı. Bu savaşta
Osmanlı bir kez daha kazanıp Balkanlarda
kaybetmeyeceğini tescillemiştir. Eflak ve
Boğdan Osmanlı üstünlüğünü tanımıştır.
İstanbul’un fethini kolaylaştırmak için Anadolu
Hisarı kurulmuş, birçok Türk beyliği alınıp
Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur. 15. Yy
başlarında Bayezid-Timur çekişmesi, Moğollar ve
Osmanlı arasında yapılan 1402 Ankara
Savaşı’nda Osmanlı’nın ağır bir yenilgi alması ve
Bayezid’in Timur’un esaretine düşmesine sebep
olmuştur. Bu savaşla Anadolu Türk birliği
bozuldu, Anadolu beylikleri yeniden kuruldu.
• Bayezid’in esir düşmesi, Osmanlı tarihinde 11
yıl sürecek olan Fetret Devri’ni başlattı.
-15-
Tarih
Fetret Devri (1402-1413)
• NOT: Rumeli’de Balkanlar’da herhangi bir isyan
çıkmamıştır. Bunun sebebi Osmanli’nin iskân ve
istimalet (Hoşgörü) siyasetidir.
Ankara Savaşı’ndan sonra Timur Osmanlı
Devleti’ni Yıldırım’ın dört oğlu arasında paylaştırdı.
Her birini ayrı bir yere hükümdar yaptı. Amacı
şehzadeleri birbirlerine düşürerek Osmanlı’nın
çöküşünü hızlandırmaktı. I. Mehmed dağılma
tehlikesi geçiren devleti yeniden toparladı. Bu
nedenle I. Mehmet, Osmanlı Devleti’nin ikinci
kurucusu olarak kabul edilmektedir.
• I. Mehmed (Çelebi) Dönemi: Anadolu’da siyasi
birliği sağlamak için Saruhanoğulları beyliğini
almıştır. İlk Venedik-Osmanlı savaşı olan Çalı
Bey Savaşı’nı kaybetmiş, ilk dini ve sosyal nitelikli
isyan olan Şeyh Bedrettin isyanını güçlükle
bastırmıştır.
• II. Murad Dönemi: Çelebi Mehmed’in ölümünden
sonra Bizans’ın sahneye çıkardığı Mustafa
Çelebi’nin çıkışı ve asılmasına kadar ilerleyen
sürece Düzmece Mustafa Olayı denmiştir. 1444’te
Macarlarla yapılan Edirne-Segedin Antlaşması
sonrasında tahtını oğlu II.Mehmed’e bırakmış fakat
Macarların antlaşmaya uymaması sonucu tekrar
tahta geçmiş ve ordusuyla Varna Savaşı’nda
Macarları ve Haçlıları yenmiş, böylece Mora ve
Sırbistan yeniden Osmanlı Devleti egemenliğini
tanımıştır. Varna yenilgisini hazmedemeyen Macar
kralı Osmanlı Devleti’ne karşı yeniden bir ittifak
kurmaya başladı. Varna yenilgisinin intikamı alıp
Osmanlı Devleti’ni Balkanlar’dan atmayı planlayan
Haçlı ordusu, 1448’de II. Kosova Savaşı’nı
Osmanlı ile gerçekleştirmiş ve Osmanlı’nın bu
savaşı da kazanmasıyla Balkanlardaki Türk
egemenliği kesinleşmiştir. Bu savaştan sonra
Avrupalılar savunmaya Türkler ise taarruza
geçmişlerdir.
Dünya Gücü Osmanlı Devleti
• İstanbul’un Fethi (1453): Temel sebepleri
Anadolu ile Rumeli toprakları arasındaki
bütünlüğü sağlamak, Karadeniz ticaret yollarını
ele geçirmek, Bizans’ın Anadolu beyliklerini ve
şehzadeleri kışkırtması ve İstanbul’un jeopolitik
konumudur.
 TYT
• Bu savaş için hazırlık olarak Rumeli Hisarı yapıldı,
Surları yıkabilecek toplar (Şahi) döktürüldü, 200.000
kişilik bir ordu ve 400 parçalık bir donanma
oluşturuldu. Bu hazırlıklar sonucu Nisan’da başlayan
kuşatma 29 Mayıs’ta zaferle sonuçlandı.
Fetih sonucunda Bizans yıkılmış, Osmanlı
yükselme dönemine girmiş ve İmparatorluğa
dönüşmüştür. İstanbul her şeyin merkezi haline
getirilip başkent yapılmıştır. Aynı zamanda bu fetih
Rönesans ve Coğrafi Keşifler’in doğrudan
sebebidir. Orta Çağ kapanmış, Yeni Çağ
başlamıştır.
• II.Mehmed (Fatih) Dönemi: Bu dönemde
İstanbul’un Fethi’nden farklı olarak Anadolu’da
Amasra ve Sinop alınmış, Karamanoğulları tamamen
alınmış ve Trabzon Rum İmparatorluğu’na son
verilmiştir. Akkoyunlular ile 1473 Otlukbeli Savaşı
yapılmış ve kazanılmıştır. Balkanlarda Sırbistan,
Mora, Arnavutluk gibi yerler fethedilmiştir.
Denizlerde Ege ve Yunan Adalarını almış, Kırım’ı
alarak Karadeniz’i Türk Gölü haline getirmiştir. Yine
bu dönem ilk kapitülasyonlar Fatih tarafından
ticareti geliştirmek ve Hristiyan birliğini parçalamak
amacıyla Venediklilere verildi.
Kanunname-i Ali Osman (Fatih Kanunnamesi)
çıkarılmıştır. Buna göre devletin bekası için kardeş
katline izin verilmiştir. İlk altın para bastırılmıştır.
• II.Bayezid Dönemi: Bu dönemde iç sorun olarak
başlayıp dış soruna dönüşen Cem Sultan Olayı
devletin ilerlemesini yavaşlatmıştır.
Karamanoğulları’na kesin olarak son verilmiştir ve
Ordunun baskısı üzerine II. Bayezit, Yavuz’u tahta
geçirmek mecburiyetinde kalmıştır.
• Yavuz Sultan Selim Dönemi: Şah İsmail’in
Anadolu’da Şiiliği yayması ve isyanlar çıkartması
karşısında İran üzerine bir sefer düzenleyen Yavuz,
1514 Çaldıran Savaşı’nı kazanarak Safevi tehdidini
önlemiştir. 1515 Turnadağ Savaşı’nda
Dulkadiroğulları’nı bünyesine katmış ve Anadolu
Türk siyasi birliğini sağlamıştır. 1516 Mercidabık
ve 1517 Ridaniye Savaşları’nı kazanarak
Memlükleri yıkmış, Kutsal Emanetleri, Halifeliği ve
Baharat Yolu’nu hakimiyet altına almıştır.
• Kanuni Sultan Süleyman Dönemi: Bu dönemde
Belgrat fethedilmiş, Mohaç Meydan Muharebesi ile
Macaristan bozguna uğratılmıştır. Bu savaşla
bozulan Osmanlı-Avusturya ilişkileri beraberinde I.
Viyana Kuşatması ve Almanya Seferi’ni getirmiş.
Bu olaylar sonucunda taraflar arasında imzalanan
1533 İstanbul Antlaşması’na göre Avusturya kralı
protokolde Osmanlı sadrazamına eşit sayılmıştır. Bu
durum Osmanlı’nın üstünlüğünün kabul edilmesi
anlamına gelir.
-16-
Tarih
• 1541 yılında Macaristan, Osmanlı topraklarına
katılmıştır. Son olarak Kanuni 1566 Zigetvar
Seferi’nde hayatını kaybetmiştir.
Kanuni Şarlken’in Avrupa’da tek güç olmasını
engellemek amacıyla bir taraftan Reform
hareketlerini desteklerken diğer taraftan yaptığı
seferlerle Fransa Kralı Fransuva’yı kurtarmış ve
tahta Şarlken karşısında güçlü tutabilmek için süreli
ekonomik ayrıcalıklar verilmiştir. 1740 yılında I.
Mahmut zamanında kapitülasyonlar sürekli hale
getirilmiştir.
Kanuni döneminde Osmanlı 1522 yılında Rodos’u,
1533’te Cezayir’i almış ve 1538 Preveze Deniz
Zaferi ile Akdeniz’i Türk gölü haline getirmiştir.
Fakat 1538’de başlayan Hint Deniz Seferleri’nde
sefere gereken önemin verilmemesi, Osmanlı
kaptanların tecrübesizliği, donanmanın okyanuslara
dayanıklı olmaması ve Hint müslümanlarından
gerekli desteğin alınamaması üzerine istenilen
başarı sağlanamamıştır.
• Sokullu Mehmet Paşa Dönemi: Bu dönemde
Sakız Adası, Yemen, Tunus, Lehistan ve Fas
fethedilmiştir. 1571 İnebahtı Yenilgisi’nde
Osmanlı Donanması yakılmıştır.
Yine bu dönemde Orta Asya Türkleri’yle doğrudan
irtibata geçmek, İpek yolunu canlandırmak için
Don-Volga Kanal Projesi ve Osmanlı Devleti'nin
toprağı Mısır'da Akdeniz ve Kızıldeniz'i birbirine
bağlamak için Süveyş Kanalı projesi yapıldı fakat
gerçekleşmedi.
Osmanlı’da Yönetim
• Merkezi Yönetim: Fatih döneminde yaptırılan
Topkapı Sarayı Birun, Enderun, Harem olmak
üzere üç bölümden oluşmuştur. Devletin baş
görevleri Sadrazam (Vezir), Kazasker (Şeri ve
Örfi Davalar), Defterdar (Mali işler),
Kaptanıderya (Donanma), Şeyhülislam (Din
işleri), Yeniçeri Ağası, Reisülküttap (Dış
İşleri)’dir.
• Bu dönem devletin yönetim organı olanı Divanı
Hümayun, Osmanlı Devleti’nde devletin iç ve dış
meselelerinin görüşüldüğü ve karar bağlandığı
bir kurumdur. Savaş ve barış kararlarının
alındığı, devletin mali politikalarının karara
bağlandığı, idari ve adli bir mahkeme olarak da
çalışan Divan-ı Hümayun özellikle 15. yüzyıl ile 17.
yüzyıllar arasında oldukça etkili olmuş bir yönetim
organıdır.
 TYT Tarih

Çıkmış Sorular Çıkmış Sorular

CEVAP: D

• Osmanlı Devletini, Osman Bey soyundan gelen

hükümdarlar yönetmiştir. Yönetim babadan oğula
geçmiştir.“Ülke hanedanın ortak malıdır“ anlayışı CEVAP: A
I. Murat döneminde “devlet yönetiminin
hükümdar ve oğullarına ait olduğu” kural haline
gelmiştir. Fatih döneminde, devletin bütünlüğünü
korumak için padişahlara kardeşlerini öldürme NOT: Osmanlı İmparatorluğu’nda XVI. yüzyılda bazı
izni verilmiştir. Bu kanunname ile Osmanlı eyaletlerin vergi gelirlerinin açık artırma yoluyla belirli
İmparatorluğu merkeziyetçi ve mutlakiyetçi bir bir bedel karşılığında şahıslara satılmasına iltizam
karakter kazanmıştır. XVI. yüzyıl başlarında sistemi denilmiştir. Bu kişilere de mültezim adı
halifeliğin Osmanlı padişahlarına geçmesinden verilmiştir. Bu uygulama ile devlet eyaletlerin vergi
sonra Osmanlı Devleti, mutlakiyetçi ve teokratik gelirlerini peşin alarak nakit ihtiyacını karşılamış,
bir imparatorluk haline gelmiştir. Fatih zamanında alınan paralarla yönetici ve askerlerin maaşlarını
devletin bütünlüğü için kardeş katli gelenek haline karşılamıştır.
gelmiştir. Bu durum I. Ahmet’e kadar devam Hukuk Sistemi Şeri ve Örfi Hukuk olmak üzere
etmiştir. XVII. yüzyıl başlarında I. Ahmet’ten sonra ikiye ayrılmıştır.
veraset sisteminde değişiklik yapılarak “Yönetimin
hanedanın en yaşlı üyesinin hakkı olduğu” kabul
edilmiştir. Hükümdarlık Alametleri para bastırmak,
hutbe okutmak ve kılıç kuşanmaktır.
• Osmanlı’da Toprak İslam Hukukuna göre Öşri Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti (2018-
(Müslümanlara ait) Haraci (Gayrimüslimlere ait) ve
2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 2
Miri arazi (Has-Zeamet-Tımar) olmak üzere üçe
ayrılır. Dünya Gücü Osmanlı Devleti (2018-2022)
• Osmanlı’da Ordu’nun Temelini devşirmelerden ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 0
seçilen paralı askerler olan Kapıkulu Askerleri,
maaş almayıp dirlik (tımar) topraklarıyla beslenen Osmanlı’da Yönetim (2018-2022) ÇIKMIŞ
Eyalet Askerleri oluşturmuştur. SORU SAYISI: 2
• Devletin gelir kaynaklarını Savaş ganimetleri, Öşür,
Haraç, Cizye, Avarız, Ağnam gibi vergiler oluşturur.

-17-
 TYT
Rönesans, Reform, Coğrafi Keşifler
➢ Rönesans: Rönesans, XV. ve XVI. yüzyıllarda
Avrupa ülkelerinde bilim, sanat ve edebiyat
alanında meydana gelen gelişmelerin tümüne
verilen addır. Sebepleri Katolik Kilisesi’ne
duyulan güvenin azalması, İstanbul’un fethinden
sonra Bizanslı bilginlerin İtalya’ya gitmesi sonucu
Eski Yunan, Roma ve İslam uygarlığına ait
eserlerin incelenmesi, Coğrafi keşiflerden sonra
Avrupa’da sanattan hoşlanan sanatı ve sanatçıyı
koruyan Mesen sınıfının oluşmasıdır. Bunun
sonucu olarak Katolik Kilisesi’nin ve din
adamlarının saygınlığı azaldı ve Reform
hareketlerinin önü açıldı.
➢ Reform: Reform kelime olarak, iyileştirme,
düzenleme, geliştirme ve ıslahat anlamında
kullanılır. Kavram olarak ise XVI. yüzyılda
Hristiyanlık inancını yeniden yorumlama ve
tanımlama hareketidir. Nedenleri Din adamlarının
zenginlik ve lüks içerisinde yaşarken halkın
yoksulluk içerisinde olması, İncil’in milli dillere
çevrilmesiyle kilisenin doğru olmayan
uygulamalarının ortaya çıkması, Matbaanın
kullanımının yaygınlaşması, Skolastik düşüncenin
zayıflaması ve pozitif bilimlerin önem kazanmasıdır.
Reform hareketleri ilk olarak 1517’de Martin
Luther öncülüğünde Almanya’da başladı. Papalık
ve Katolikliği savunan Roma-Germen
İmparatorluğu (Almanya) ile Martin Luther’in
düşüncelerini savunan Alman prenslikleri arasında
yaşanan çatışmalar 1555’te Ogsburg
Antlaşması’yla sona erdi. Bu antlaşma ile
Avrupa’da mezhep birliği parçalandı. Kilise
topraklarını, krallar üzerindeki etkisini ve her
şeyden önce saygınlığını kaybetti.
➢ Coğrafi Keşifler: İpek ve Baharat yollarının Türk
İslam devletlerinin elinde olması ve Avrupalıların
Doğu’nun zenginliklerine ulaşmak istemesi
sebebiyle başlamıştır. Bunun sonucu İspanya ve
Portekiz’in uluslararası itibarı artmış, ilk sömürge
imparatorlukları kuruldu. Feodalite ve Kilise
zayıfladı, Rönesans’ın önü açıldı. Ticaret yollarının
güzergahı değişti. İpek ve Baharat yolları önemini
kaybetti. Akdeniz limanları önem kaybetti.
-18-
Tarih
Fransız İhtilali, Sanayi İnkılabı
➢ Fransız İhtilali: Fransa’nın XVI. yüzyıldan beri
kendisini “Tanrıdan başka kimseye hesap vermek
zorunda görmeyen” krallar tarafından baskıyla
yönetilmesi, XVIII. yüzyılda Fransa’da yetişen
aydınların yazılarıyla ve konuşmalarıyla eşitliği,
adaleti ve özgürlüğü savunarak halkı
bilinçlendirmeleri, Fransa’nın ekonomik yükünü
çeken burjuva sınıfına ve köylülere siyasal
hakların verilmemesi gibi sebeplerle oluşmuş,
meydana getirdiği gelişmelerle Avrupa’nın sosyal
ve siyasal yapısını değiştirmiş, sonuçları itibariyle
bütün dünyayı etkilemiştir. Bunun sonucunda
Fransa’da mutlak monarşi yıkılarak,
egemenliğin halka ait olduğu kabul edilmiştir.
Milliyet, eşitlik, hürriyet, adalet gibi demokrasi
ilkeleri dünyaya yayılmıştır. Milliyetçilik fikrinin
yayılması ile imparatorluklar dağılma sürecine
girmiştir. Dağınık halde bulunan milletler siyasi
birliklerini kurmaya başlamıştır. Fransız İhtilâli Yeni
Çağ’ın sonu, Yakın Çağ’ın başlangıcı kabul
edilmiştir.
➢ Sanayi İnkılabı: Yeni buluşların üretime
uygulanması ve bunların en önemlisi olan buhar
gücüyle çalışan makinelerin kullanılması
makineleşmiş endüstriyi doğurdu. Böylece insan ve
hayvan gücünün yerini makineler almıştır. Buna
Sanayi İnkılâbı denilmiştir. İngiltere’de başlayan
makineleşme, kısa zamanda diğer ülkelere yayıldı.
Bunun sonucu Avrupa’da üretim artmış ve
insanların refah seviyesi yükselmiştir. Kentlerin
hızla büyümesiyle işsizlik gibi yeni toplumsal
sorunlar doğmuştur. Hammadde ve pazar bulma
önemli bir sorun haline gelmiştir. Bu durum
Avrupa devletleri arasında sömürgecilik yarışını
hızlandırmış ve I. Dünya Savaşı’na neden
olmuştur.
Osmanlı Devletinde Arayış Yılları
➢ Rüşvet ve adam kayırmanın yaygınlaşması, tımar
ve devşirme sistemlerinin bozulması, seferler ve
fethilerin durması, kapitülasyonların artması gibi
sebeplerden ötürü bu dönem Duraklama dönemi
olarak adlandırılır.
 TYT
➢ Bu Dönemde genellikle Kapıkulu askerleri
tarafından gerçekleştirilen İstanbul isyanları, Tımar
sisteminin ve ekononominin bozulması ile ortaya
çıkan Celali İsyanları ortaya çıktı. Yeniçeriler
yenilikleri reddeden, istediklerinin olması için
padişaha baskı kuran deforme olmuş bir yapıya
dönmesi,“Ocak devlet içindir.” Anlayışının yerini
“Devlet ocak içindir.” anlayışının alması devletin
merkez ve otoritesini sarsmıştır.
➢ Bu Dönemde yapılan ıslahatlarda Avrupa örnek
alınmamıştır. Yüzeyseldir, baskı ve şiddete
dayanır. Genelde başarılı olunamamıştır.
➢ II. Osman yeniçeri ocağını kaldırmayı ve sarayı
halka açmayı düşünmüş, fakat yeniçeriler
tarafından öldürülmüştür.
➢ IV. Murad İstanbul ve Celali İsyanlarını bastırmış,
devlet üzerindeki kadınlar ve saray ağaları
saltanatına son vermiştir. Şiddet ve korku
politikasıyla nizamı sağlamıştır. Koçi Bey’e
raporlar hazırlatarak köklü ıslahatlar
gerçekleştirmeyi düşünmüşse de ömrü yetmemiştir.
➢ Osmanlı-İran İlişkileri: Taraflar arası uzun süren
savaşlar esnasında 4 tane antlaşma imzalanmıştır.
Bunlardan ilki olan 1590 Ferhat Paşa Antlaşması
ile Osmanlı Doğu’da en geniş sınırlara
ulaşmıştır. 1611 Nasuh Paşa Antlaşması’na göre
Ferhat Paşa Antlaşması’yla alınan yerler geri
verilmiş, eski sınırlara dönülmüştür. 1618 Serav
Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre Nasuh
Paşa’nın şartları tekrar edilmiştir. Son olarak 1639
Kasr-ı Şirin Antlaşması’na göre Bugünkü Türk-
İran sınırları çizilmiş ve uzun süren bir barış dönemi
başlamıştır.
➢ Osmanlı-Lehistan İlişkileri: II. Osman döneminde
Lehistan üzerine yapılan 1621 Hotin Seferi
başarısız sonuçlanmış, daha sonra Fazıl Ahmet
Paşa Sultan IV. Mehmet’le beraber sefere çıkarak
Lehistan’ı mağlup etmiş ve imzalanan 1672 Bucaş
Antlaşması’na göre Osmanlı Batı’da en geniş
sınırlarına ulaşmıştır.
➢ Osmanlı-Avusturya İlişkileri: III. Mehmet
döneminde 13 yıl süren savaşlar sonucunda
imzalanan 1606 Zitvatorok Antlaşması’na göre
Avusturya arşidükünün protokol bakımından
Osmanlı padişahına eşit sayılması ile Osmanlı
siyasi üstünlüğünü kaybetmiştir. Fazıl Ahmet
Paşa döneminde 2 yıl süren savaşlar sonucu
imzalanan 1664 Vasvar Antlaşması Avusturya’dan
toprak kazanılan son antlaşmadır.
-19-
Tarih
➢ Merzifonlu Kara Mustafa Paşa döneminde yapılan
II.Viyana Kuşatması’nın başarılı olması ve Kutsal
İttifak’la yapılan 16 yıllık savaşların başarısız
sonuçlanması, 1699 Karlofça ve 1700 İstanbul
Antlaşmalarıyla Avusturya, Rusya, Venedik ve
Lehistan’a ciddi toprak ve Devletler içinde büyük
siyasi itibar kaybı vermesine sebep olmuştur. Bu
antlaşmalar Osmanlı’da gerileme dönemini
başlatmıştır.
18. Yüzyılda Değişim ve Diplomasi
➢ Bu dönem Avusturya ve Venedik’le yapılan
savaşlarda Osmanlı’nın yenilmesi sonucu
imzalanan 1718 Pasarofça Antlaşması sonucu
Batı’da savunma durumuna geçildi, Batının askeri
ve teknik üstünlüğü kabul edilerek ilk batılılaşma
hareketi başlatıldı, Lale Devri başladı.
➢ Lale Devri: III. Ahmet ve Nevşehirli Damat
İbrahim Paşa öncülüğünde ilk batılılaşma hareketi
başlatıldı. Bilim, sanat, mimari alanlarında büyük
ıslahatlar yapıldı. Bu ıslahatlar 1730 Patrona Halil
İsyanı ile sona erdi.
➢ I.Mahmut Dönemi: Humbaracı Ahmet Paşa
öncülüğünde askeri alanda yenilikler yapıldı.
Askeri yeniliklerde ilk kez batılı uzmanlardan
yararlanıldı. Yüzyılın en kazançlı antlaşması 1739
Belgrat Antlaşması (Osmanlı’yı desteklemesinden
dolayı, Fransa’ya tanınan kapitülasyon hakları
sürekli hale getirildi) ile sonuçlanan Osmanlı-Rus-
Avusturya Savaşları bu dönemde yapılmıştır.
➢ III.Mustafa Dönemi: İç borçlamalar ile ilgili
düzenlemeler, deniz kuvvetleri ile iligli ıslahatlar
yapıldı. Bu dönemin en önemli gelişmesi Rusya’nın
karada Osmanlı ordusunu yenmesi ve Çeşme’de
Osmanlı donanmasını yakması sonucu imzalanan
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması 18.yüzyılın en
ağır şartlı antlaşmasıdır. Rusya, Osmanlı’nın
içişlerine karışma hakkı elde etti. Osmanlı’nın
Karadeniz’deki üstünlüğü sona erdi. Osmanlı,
dini yönden kendisine bağlayarak, Kırım ile olan
kültürel bağlarını korumaya çalıştı.
➢ III.Selim Dönemi: Nizam-ı Cedit Yenilikleri yapıldı.
Tamamen Batı tarzı yeni bir ordu yapılması
Yeniçerilerin çıkarlarını zedelediğinden dolayı
Kabakçı Mustafa İsyanı ortaya çıkmıştır. Rusya ile
barış sağlanmış, Kırım Ruslara bırakılmıştır.
Fransa’nın Mısır’ı işgal teşebbüsüne Nizam-ı
Cedit Ordusu engel olmuştur.
 TYT
En Uzun Yüzyıl
➢ Siyasi Olaylar: 1. Sırplar 1804 yılında, Fransız
İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik akımının ve Slav
asıllı halkları kendi yönetiminde toplama
toplama amacına dayanan Panslavizm (Ruslar)
politikasının etkisiyle ayaklanmışlardır. Ruslarla
imzalanan Bükreş Antlaşması ile imtiyaz
kazanan ilk toplum olan Sırplar, Rusya ile
imzalanan Edirne Antlaşması ile özerklik, 1878
yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla
bağımsızlık kazanmışlardır.
2. Rumlar Megola İdea (Yeniden Bizans)
düşünceleriyle, Milliyetçilik akımı ve Rusya’nın
kışkırtması ile ayaklanmışlardır. Batılı devletler,
Viyana Kongresi’nde alınan “Osmanlı toprak
bütünlüğünü koruma ve iç isyanlara
karışmama” kararını ihlal edip Yunan isyanını
desteklediler. Navarin’de Osmanlı’nın
donanmasını yaktılar. Edirne antlaşması ile
Yunanistan tam bağımsız oldu (ilk).
3. Yunanistan bağımsızlığını kazanınca, Mısır valisi
Kavalalı Mehmet Ali Paşa Mora valiliğine
atanamadı. Buna karşılık Girit ve Suriye valiliklerini
istedi. İsteği merkezi devlet yapısına aykırı
bulunarak reddedilince isyan etti. Bu durum
Osmanlı’nın çeşitli devletlerden yardım istemesi,
1833 Kütahya ve Hünkar İskelesi Antlaşmaları
ile sorun uluslararası hale gelmiştir. Rusya’nın
Osmanlı çıkarlarının büyümesi, onları İngiltere ile
karşı karşıya getirdi. Osmanlı İngiltere’nin desteğini
almak için 1838 Baltalimanı Ticaret
Sözleşmesi’ni imzaladı ve Tanzimat Fermanı’nı
ilan etti. Mısır 1840 Londra Sözleşmesi ile özerklik
kazanmış, 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi ile
Boğazlar uluslararası bir statü kazanmıştır.
4. Bu dönem Rusya, Kutsal Yerler Sorununu
gündeme getirerek, Osmanlı ülkesinde yaşayan
tüm Ortodoksların kendi himayesine bırakılmasını
istedi. Bu teklifi reddeden Osmanlı ve Sinop’ta
donanmasını yakan Rusya 3 yıl savaşın sonucunda
1856 Paris Antlaşması’nı imzaladı. Yine o dönem
yayınlanan Islahat Fermanı yoluyla Osmanlı’nın
içişlerine karışan İngiltere, Fransa ve Avusturya;
Rusya ile yapılan 1877-78 Doksan Üç Harbi’nin
çözümlenmesinde aracı olmuş ve Osmanlı’ya
Ayastefanos ve Berlin Antlaşmalarını
imzalatmışlardır. Berlin Antlaşması, Karlofça
Antlaşması'nın ardında Balkanlar'daki Osmanlı
varlığının yok edilmesi yolundaki ikinci büyük
adımdır. Birçok toprak kaybedilmiştir.
-20-
Tarih
Islahatlar ve İstibdat Dönemi
➢ II. Mahmut Dönemi: Yönetim alanında müsadere
usulünü (Padişahın devlet adamlarının mallarına el
koyması) kaldırmış, çeşitli idari örgütler kurmuş ve
tımar sistemini kaldırmıştır. İlk resmi gazeteyi
çıkarmıştır. Yeniçeri ocağı kalırıldı, yerine” Asakir-
i Mansure-i Muhammediye” adlı yeni bir ordu
kuruldu. Ayanlar (Osmanlı Devletinde taşra
bölgelerinde söz sahibi toprak beyleri) ile arasında
Sened-i İttifak (1808) imzalandı. İlk defa Osmanlı
tarihinde padişahın yetkileri kısıtlanmıştır.
➢ Tanzimat Fermanı: İngiltere ve Fransa’nın siyasi
meselelerde desteğini sağlamak amacıyla ilan
edilmiştir. Müslüman-Hristiyan eşitliği gözetildi ve
özel mülkiyet’in önü açıldı.
➢ Islahat Fermanı: Paris Barış Konferansı’nda
İngiltere ve Fransa’nın desteği’ni alabilmek için ilan
edilmiştir. Gayrimüslimler birçok alanda
Müslümanlarla eşitlendi ve gayrimüslimlerin il Genel
Meclislerine üye olabilmeleri sağlandı. İltizam usulü
ve cizye vergisi kaldırıldı.
➢ Abdülhamit ve Islahatları: I.ve II. Meşrutiyet ilan
edilerek Parlamenter sisteme geçildi. Duyuni
Umumiye idaresi kuruldu. (Avrupalılar borçlarını
tahsil etmek amacıyla Osmanlı Devletinin
ekonomisine el koydular). 1876 Kanun-i Esasi’ye
göre Yasama yetkisi Âyan ve Mebusan Meclisine
aittir. Hükumet, yaptığı işlerden padişaha karşı
sorumludur. Padişah, meclisi kapatabiir.
➢ İstibdat Yenilikleri ve Gelişmeleri: Sanay-i Nefise
Mektebi (Güzel Sanatlar Okulu) açıldı. Memleket
sandıkları bu dönemde Ziraat Bankasına
dönüştürülmüştür. Mecelle (Medeni Kanun) bu
dönemde uygulamaya konulmuştur.
➢ 1909 Kanunuesasi Değişikliği: Meclisi kapatmak
için padişahın isteği yeterli değildir. Herkes siyasi
parti kurabilir. Hükumet yaptığı işlerden meclise
karşı sorumludur.
Osmanlı Devletinde Arayış Yılları (2018-
2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 0
18. Yüzyılda Değişim ve Diplomasi (2018-
2022) ÇIKMIŞ SORU SAYISI: 0
En Uzun Yüzyıl (2018-2022) ÇIKMIŞ SORU
SAYISI: 0
 TYT
20. Yüzyılda Osmanlı Devleti
➢ Osmanlı Fikir Akımları: İkinci Meşrutiyet
döneminde Osmanlı'nın dağılmaktan
kurtarılmasına yönelik son dönemlerde ortaya
konulan inkılâp hareketleri, reform düşünceleridir.
➢ Osmanlıcılık: Din, dil, ırk ayrımı yapılmaksızın
(herkesin eşit durumda sayıldığı) bir Osmanlı
toplumu oluşturma fikri.
➢ İslâmcılık: Tüm müslümanların Halife'nin sancağı
altında toplanması gerektiğini savunur.
➢ Türkçülük: Osmanlı İmparatorluğu içindeki Türkleri
milli bir duygu etrafında birleştirmeyi amaçlamıştır.
➢ Batıcılık: Batının bilim, askeri vb. alanlarda yaptığı
kültürel ve teknolojik yeniliklerden faydalanılması
gerektiğini savunan görüştür
Çıkmış Sorular
CEVAP: B
➢ İttihat ve Terakki Cemiyeti: Meşrutiyet’i ilan edip
Mebusan Meclisinin açılmasını sağlamak istiyorlardı.
II. Abdülhamit, 31 Mart Olayı sonunda tahttan
indirilince yerine ittihatçıların istediği Sultan V.
Mehmet Reşat tahta çıktı. Bu dönem bu cemiyet
ülke yönetimine hakim olmuştur.
➢ 31 Mart Ayaklanması: Meşrutiyet yönetimine
karşı olanlar (irtica) tarafından çıkarıldı. Ayaklanma
kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı
Selanik’ten gelen Hareket Ordusu tarafından
bastırıldı.
-21-
Tarih
➢ Trablusgarp Savaşı (1911-1912): Kısa zaman
önce birliğini tamamlayan İtalya’nın sömürge
yarışı neticesi ile başlayan işgaldir. Mustafa Kemal
ve arkadaşları, Derne, Tobruk ve Bingazi’de
başarılı mücadeleler yapmış fakat İtalya’nın 12
Ada’ya saldırması savaşı bitirmiştir.
➢ Ouchy (Uşi) Antlaşması (18 Ekim 1912): Bu
antlaşma ile Osmanlı Kuzey Afrika’daki son
toprağı Trablusgarp’ı ve On İki Adalar’ı (geçici
süre) İtalya’ya verdi.
➢ I. Balkan Savaşı (1912): Osmanlı Devleti’ni
Balkanlardan atmak, Panslavizm ve Milliyetçilik
düşüncelerinin etkileriyle ortaya çıkmıştır. Osmanlı
Devleti; Karadağ, Bulgaristan, Sırbistan ve
Yunanistan ile savaşmış ve kaybetmiştir. Aynı
zamanda Ordu siyasete karışmış ve Arnavutluk
bağımsızlığını ilan etmiştir.
➢ Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913): Bu antlaşma
ile Osmanlı balkanlardaki topraklarını kaybederken
en kârlı çıkan devlet Bulgaristan olur.
➢ II. Balkan Savaşı (1913): Balkan Savaşı sonunda
Osmanlı Devleti’nden alınan toprakların
paylaşılmasında çıkan anlaşmazlık Bulgaristan ve
diğer balkan devletlerini karşı karşıya getirmiş ve
Bu kargaşadan faydalanan Osmanlı Devleti,
Edirne’yi Meriç’e kadar ele geçirmiştir. Bu savaş
Bulgaristan’ın bazı topraklarını bıraktığı Bükreş
Antlaşması ile son bulmuştur.
➢ I. Dünya Savaşı (1914-1918): Genel nedenleri
Milliyetçilik akımı, Devletlerarası Bloklaşma,
Silahlanma ve Sömürge Yarışıdır. Ayrıca
Japonya’nın Uzak Doğu Sömürge İsteği, Almanya-
Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu, Rusya’nın
Panslavizm politikası gibi özel sebepleri de vardır.
Avusturya-Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi
tarafından öldürülmesi bu savaşın başlamasının
görünen sebebidir. Savaş üçlü itilaf (İngiltere-
Fransa-Rusya) ve üçlü ittifak (Avusturya-
Macaristan-Almanya-İtalya) arasında başlamış
fakat İtalya taraf değiştirmiştir. Daha sonnra
Japonya, ABD, Yunanistan gibi devletler itilaf
devletlerinin; Bulgaristan ve Osmanlı ittifak
devletlerinin yanında savaşa katılmıştır.
Almanya; halifenin nüfuzundan yararlanmak,
yeni cepheler açılmasını sağlayarak kendi
askerî yükünü hafifletmek gibi amaçlarla
Osmanlı’yı yanında istemiştir. İlk başta tarafsız
olan Osmanlı, Almanya’dan aldığı gemilerle Rusya
Limanlarını bombaladıktan sonra savaşa girmiştir.
 TYT Tarih

➢ Osmanlı, bu savaşta saldırı (Kafkas, Kanal), ➢ Ve Yirmi Dördüncü (Vilayet-i Sitte denilen altı
savunma (Çanakkale, Irak, Hicaz-Yemen, Suriye- doğu ilinde herhangi bir karışıklık çıkarsa İtilaf
Filistin) ve destek (Galiçya, Makedonya, Romanya) Devletleri buraları işgal hakkına sahip olacak.)
cephelerinde mücadele etmiştir. maddelerdir.
➢ Kafkas Cephesi: Ruslarla mücadele edildi, ➢ Mondros’tan sonra İngiltere Musul ve çevresini,
Sarıkamış felaketi yaşandı, ağır bir yenilgi alındı. Fransa Adana ve çevresini, Yunanistan
Muş ve Bitlis Mustafa Kemal Paşa’nın da Ege(izmir), İtalya Akdeniz bölgesini işgal
çabaları ile geri alındı. 1918’de imzalanan Brest- etmiştir. Ve İstanbul fiilen işgal altındadır.
Litovsk Anlaşması (Çarlık Rusya, Sovyet Rusya İşgallerin sonunda devlette İngiliz politikalarını
oldu) ile Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı destekleyen Damat Ferit Paşa hükümeti kuruldu.
Devleti’ne geri verildi. 3 Kasım 1918’de Mustafa Kemal, İstanbul’a
➢ 1915 Ermeni Olayları: İtilaf devletlerinin geldiğinde Dolmabahçe Sarayı önlerinde demirli
kışkırtmalarıyla Osmanlı halkına saldırmaya olan işgal donanmasını görünce “Geldikleri gibi
başlayan Ermeniler 24 Nisan 1915 Tehcir giderler.” sözüyle tepkisini gösterdi. Halkın büyük
Kanunu’na (Zorunlu Göç) tabi tutuldu. bir çoğunluğu, başlayan işgallerle birlikte İstanbul
➢ Çanakkale Cephesi: İstanbul ve Boğazları ele Hükûmeti’nin tepkisiz kalması nedeniyle
geçirip Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak ve Rusya’ya kendiliğinden örgütlenmeye başladı, önce direniş
yardım yapmak amacıyla açılmıştır. Tümen cemiyetleri kurdu, miting ve protestolar yaptı, sonra
Komutanı Yarbay Mustafa Kemal ve emrindeki Kuvayı Milliye’yi kurarak silahlı mücadeleler verdi.
Türk ordusu Anafartalar, Conkbayırı, Arıburnu ve
Kireçtepe’de destan yazarak düşmana geçit
vermemiştir. Çanakkale Savaşı Osmanlı’nın Çıkmış Sorular
kazanmasıyla (kazanılan tek cephe) I. Dünya
Savaşı’nın süresi de uzamıştır. Anafartalar
Kahramanı” olarak tanınan Mustafa Kemal’in bu
cephedeki başarısı, Milli Mücadele’nin lideri
olmasında etkili oldu.
➢ Irak Cephesi: Osmanlı orduları Selman-ı Pak
Muharebesi’nde büyük bir başarı gösterip Kut’ül
Amâre’deki İngiliz kuvvetlerini kuşattı. İngilizler
I. Dünya Savaşı’nda ilk kez yenilgiye bu
cephede uğradı.
➢ Suriye-Filistin Cephesi: Mustafa Kemal Yıldırım
Orduları Grup Komutanlığı’na atandı. Ümmetçilik
fikrinin çöktüğünü gösteren cephelerdir.
Çünkü Müslüman Araplar Osmanlıya karşı
İngilizleri desteklemişlerdir.
➢ I. Dünya Savaşı Sona Ermesi: İtilaf Devletleri,
Bolşevik İhtilali ile yönetim değiştiren Rusya’nın
çekilmesiyle oluşan boşluğu ABD ile tamamladılar. CEVAP: D
ABD savaşa katılınca savaş İtilaf Devletleri lehine
sonuçlandı. Savaşın sonlarına doğru Osmanlı
Devleti’nde V. Mehmet Reşat’ın vefat etmesiyle VI. ➢ NOT: 1919 Paris Barış Konferansı ile İzmir ve
Mehmet Vahdettin tahta çıktı. Bu savaşın Çevresi Yunanistan’a verilmiştir.
sonucunda Osmanlı ile itiraflar arasında Mondros ➢ NOT: Wilson İlkeleri: Ekonomik sınırlandırılmalar,
Ateşkesi Antlaşması imzalanmıştır. Osmanlı silahlanma, savaş tazminatı gibi faktörlerin
Devleti’ni fiilen sona erdiren bu antlaşmanın en kalkmasını bildiren, boğazları tüm milletlere açık
çarpıcı maddeleri Yedinci (İtilaf Devletleri hale getirip Osmanlı içinde Türklerin çoğunlukta
güvenliklerini tehdit eden bir durum karşısında olduğu bölgelerin onlara ait olması gerektiğini
herhangi bir stratejik noktayı işgal hakkına gösteren bildirgedir.
sahip olacak.)→→→→→

-22-
 TYT
Cemiyetler
➢ Milli Varlığa Düşman Olan Cemiyetlerin Ortak
Özellikleri: Ümmetçi bir anlayışa sahiptirler.
Manda ve himaye taraftarıdırlar. Milli mücadeleye
karşıdırlar. Saltanat ve halifenin korunmasına
yönelik politikalar gütmüşlerdir.
➢ Azınlık Cemiyetlerinin Ortak Özellikleri: Hepsini
itilaf devletleri desteklemiş ve kışkırtmıştır.
Patrikhane tarafından desteklenmişlerdir ve
Anadolu'nun işgaline yardım etmişlerdir ayrıca
zemin hazırlamışlardır. Bunları yaparlarken ortaya
bir sorun çıkarmaları dolayısıyla da TBMM'yi
meşgul etmişlerdir.
➢ Milli Cemiyetlerin Ortak Özellikleri: Hepsi de
Mondros’a tepki olarak Bölgesel olarak kurulan
yerel, sivil direniş örgütleridir. Genellikle basın-
yayın yolunu kullanarak milli bilincin oluşmasında
etkili olmuştur. Sivas Kongresi‟nde bütün yararlı
cemiyetler “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti” adı altında birleştirilmişlerdir. İstanbul
Hükümeti‟ne karşı ya da bağlı değillerdir.
Çıkmış Sorular
CEVAP: C
➢ Osmanlı yönetimi, Mustafa Kemal’i isyanları
durdurması amacıyla 9. Ordu bölgesindeki bütün
askeri ve idari yetkililere emir verebilme yetkisi
veren ordu müfettişliği görevi ile Samsun’a
gönderdi.
-23-
Tarih
Genelgeler Dönemi
➢ Havza Genelgesi: Mustafa Kemal Paşa’nın
Havza’dan gönderdiği bu genelgeye göre İzmir’in
işgali protesto edilmelidir ve İzmir’in işgaline
duyulan tepki, Hristiyan halka saldırıya
dönüşmemelidir. (Dünya kamuoyuna Türkün
haklı sesini duyururken haksız duruma
düşmemek içindir.)
➢ Amasya Genelgesi: Genelge Türk tarihinde ilk
defa Milli iradeye ve demokrasiye dayalı yeni bir
yapılanmanın habercisi kabul edilebilecek siyasi
belgedir. Mücadele kişisellikten kurtarılmış, halka
mal edilmiştir. Yine bu genelgede Milli
Mücadele’nin nedeni ve yöntemi belirlenmiştir. İlk
kez Sivas’ta bir kongre toplanacağı belirtilmiştir.
Bu genelge ile İstanbul Hükümeti Mustafa Kemal
Paşa’yı Ordu Müfettişliği görevinden almıştır.
➢ Erzurum Kongresi: Doğu Anadolu Müdafaa-i
Hukuk ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
tarafından bölgenin Ermenilere verilmesine engel
olmak amacıyla organize edilmiştir. Toplanma şekli
yönünden bölgesel, alınan kararlar bakımından
ulusal bir kongredir. Temsil Heyeti bu kongrede
oluşturulmuştur. Manda ve himaye reddedilmiş
fakat işgal amacı olmayan devletlerden yardım
alınabileceği kararlaştırılmıştır. Meclis-i Mebusan’ın
toplanması kararı alınmıştır.
➢ Sivas Kongresi: Mustafa Kemal Paşa tarafından
Amasya Genelgesi’nin bir sonucu olarak
toplanmıştır. Manda ve Himaye kesin olarak
reddedilmiş, Tüm milli cemiyetler tek ad altında
birleştirilmiş ve Temsil Heyeti ulusallaştırılmıştır.
Kongre Kuvayı Milliye birliklerini disipline etmek
üzere Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’yı
görevlendirmiştir. (Temsil Heyeti’nin uyguladığı
ilk yürütme görevidir.) Meclis-i Mebusan’ın
toplanması kararı tekrarlanmıştır. Kongrede
İrade-i Milliye adlı bir gazetenin çıkartılması kararı
alınmıştır. Kongreden sonra Milli Mücadele karşıtı
Damat Ferit Hükümeti’nin istifa etmesi Temsil
Heyeti’nin ilk siyasi başarısıdır.
➢ Amasya Görüşmeleri: Sivas Kongresi’nden
hemen sonra Temsil Heyeti İstanbul’la
haberleşmeyi keserek İstanbul Hükümeti’ni ve
padişahı büyük bir baskı altına almış. Damat Ferit
Hükümeti’nin istifasını sağlamıştır. Yerine gelen Ali
Rıza Paşa Hükümeti ile Amasya’da yapılan
görüşmelerde alınan en önemli karar Mebusan
Meclisi’nin açılması olmuş fakat açılacağı yer
konusunda İstanbul Hükümeti İstanbul’u isterken→
 TYT Tarih

Temsil Heyeti Anadolu’yu istemiştir. Üyeleri halk tarafından seçilmiştir, ortak amaç
vatanın kurtarılmasıdır. Bu meclis 1921 Anayasası
(Teşkilatı Esasiye)’nı ilan etmiş ve ilkelerini
Çıkmış Sorular belirlemiştir.

Çıkmış Sorular

CEVAP: C

Misak-ı Milli (Milli Yemin)

CEVAP: A

➢ İstanbul’da toplanan Mebusan Meclisi’nin aldığı

kararlara tam bağımsızlık temel ilke olarak kabul
edilmiş, vatanın yeni sınırları etnik yoğunluğa
dayanılarak çizilmiştir. Kapitülasyonlar, azınlıklar,
boğazlar, borçlar, sınırlar, Araplar, referandum
konuları yer almıştır. Misak-ı Milli Kararlarını kabul
ettiği için İngilizler Mebusan Meclisini kapattılar.
M. Kemal Ankara’da yeni bir meclis açmak için
Anadolu’da tekrar seçimler yaptırdı. 23 Nisan 1920
de I. TBMM açıldı.
NOT: Mustafa Kemal, bu toplantıyı Anadolu’dan
takip etmiştir.

I.TBMM Dönemi

➢ Olağanüstü ve Kurucu bir meclistir. Güçler birliği

ilkesini benimsemiştir. (Yasama, yürütme ve CEVAP: B
yargının mecliste olması). İhtilal meclisidir
(Saltanatı kaldırmıştır-Yaptığı Tek İnkılap). Ulusal
meclistir, siyasi partilere yer vermemiştir. Meclis
Hükümeti sistemini kabul etmiştir. ( Meclisin
başkanı aynı zamanda hükümetinde başkanıdır.)

-24-
 TYT
I.TBMM’ye Karşı Ayaklanmalar
➢ İstanbul hükümeti doğrudan (Ahmet Anzavur,
Kuva-yı İnzibatiye) ve İtilaf devletleriyle işbirliği
yaparak Anadolu’nun çeşitli şehirlerinde ayaklanma
çıkarmışlardır.
➢ Kuva-yı Milliye yanlısı olup sonradan çıkan (Çerkez
Ethem, Demirci Mehmet Efe) ayaklanmalar
yaşanmıştır.
➢ Ayrıca Rumlar Karadeniz’de, Ermeniler Doğu
Anaoldu ve Çukurova’da isyanlar çıkarmışlardır.
➢ TBMM Ayaklanmalara karşı önlem olarak Anadolu
müftülerine fetva yayınlatmış, Hıyanet-i
Vataniye yasalarını çıkartmış, İstiklal
mahkemelerini faal hale getirmiş, düzenli
orduyu kurup İstanbul Hükümeti ile resmi
iletişimi kesmiştir.
➢ İstiklal Mahkemeleri: Mahkemeler olayların
çıktığı yerlerde kurulmuştur. Mahkemenin
kararları kesindir (Temyiz yani kararın yeniden
incelenmesi hakkı tanınmamıştır.). Bu
mahkemeler asker kaçakları, iç isyanlar azalmış,
TBMM Otoritesi gğçlenmiştir.
➢ NOT: Anadolu’ya gelen General Harbourd
Ermenilerle ilgili ortaya atılan “katledildikleri”
iddiasını yalanlayan bir rapor yazmış, Amiral
Bristol ise İzmir'in işgali esnasında Yunanların
gerçekleştirdiği saldırı ve zulümleri net biçimde
gösteren ve Milli Mücadele’nin haklılığını ortaya
koyan Amiral Bristol Raporu’nu hazırlamıştır.
➢ NOT: Temsil Heyeti’nin meclis için Ankara’ya
gelmesinin sebepleri ulaşım ve haberleşme
yönünden elverişli olması, coğrafi konumunun
uygunluğu, güvenli bir bölge olması ve İstanbul’daki
meclisin çalışmalarının daha yakından takip
edilebilmesidir.
Kurtuluş Savaşı ve Antlaşmalar
➢ Sevr Barış Antlaşması: İtilaf tarafının Osmanlı
topraklarını paylaşma konusunda kendi aralarında
anlaşmazlık yaşamaları, Yunanlılara İzmir’in
verilmesi sonucunda İngiltere ile İtalya arasında
yaşanan anlaşmazlıklar gibi sebeplerle diğer barış
antlaşmalarından daha geç imzalanmıştır. Esasları
San Remo Konferansı’nda belirlenmiştir. Sevr, Türk
devleti tarafından kabul edilmemiş ve yürürlüğe
konulmamış ölü bir antlaşma olarak bilinmektedir.
Hukuken geçersizdir.
-25-
Tarih
Cepheler
➢ Doğu Cephesi: Doğu Cephesi Komutanı Kazım
Karabekir’in 28 Eylül 1920’de başlattığı harekat
sonucunda; 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 ekim’de
Kars, 7 Kasım’da Batum kurtarılmıştır. Türk
birliklerinin Gümrü’ye ulaşması ile daha fazla
dayanamayacağını anlayan Ermeniler barış
istemek zorunda kalmıştır. Türk kuvvetleri
karşısında tutunamayan Ermeniler, barış istemek
zorunda kalmışlar ve Gümrü Antlaşması
imzalanmıştır.
➢ Gümrü Antlaşması: Çıldır Gölü ve Aras Nehri sınır
kabul edilecek, Ermeniler, Sevr’deki isteklerinden
vazgeçecek ve Misakimilli’yi tanıyacaktır.
TBMM’nin uluslararası alanda imzaladığı ilk
antlaşmadır ve ilk defa bir antlaşma metninde
“Türkiye” ifadesi kullanılmıştır.
➢ Güney Cephesi: Fransa ve Ermenilere karşı halk
kendi imkanları (Kuva-yı Milliye) ile mücadele
etmiştir. İtalyanlara karşı herhangi bir direniş
olmamış ve cephe açılmamıştır. Batı Cephesinde
kazanılan Sakarya Savaşı sonucunda Fransa ile
imzalanan Ankara antlaşması ile kapanmıştır.
➢ Ankara Antlaşması: Fransa işgal ettiği toprakları
boşaltacak ve Fransa TBMM ve Misak-ı Milli’yi
tanıyacak, Hatay’daki Türklere geniş haklar
tanınacak ve Hatay özerk bir bölge olacaktır. Bu
durum itilaf devletleri arasındaki görüş ayrılığını
arttırmıştır. Güney cephesi kapanmış, buradaki
askerlerimiz Batıya kaydırılmıştır.
➢ Batı Cephesi: Milli Mücadele’de sıcak çatışmaların
en yoğun geçtiği cephedir. TBMM’nin kurduğu
düzenli orduların mücadele ettiği ilk cephedir.
(İsmet İnönü-Refet Bele) Bu cephede önce
Kuvayımilliye sonra ise TBMM’nin kurduğu
düzenli ordu mücadele vermiştir.
➢ I.İnönü Savaşı: Düzenli ordu ilk kez zafer kazandı.
İsmet İnönü’nün rütbesi generalliğe yükseltildi.
➢ Moskova Dostluk Antlaşması: Sovyet Rusya ile
antlaşmada Sovyet Rusya Sevr’i tanımamıştır ve
Misakımilli’yi tanımıştır. Batum Gürcistan’a
bırakılmıştır. (Misakımilli ilk taviz) TBMM, Kurtuluş
Savaşı’nın sürdürülmesi için gerekli olan birçok
silah ve cephenin Rusya’dan getirilmesi için
ortam oluşturmuştur.
 TYT Tarih

Çıkmış Sorular ➢ Sakarya Savaşı: Türkler Mustafa Kemal

önderliğinde kazanmış, İtalya ve Fransa
Anadolu’dan tamamen çekilmiştir. Bu savaştan
sonra Doğu sınırını kesinleştiren Kars Antlaşması
ve Fransa ile Ankara Antlaşması yapılmıştır.
Mustafa Kemal’e gazilik ve mareşallik rütbesi
Verilmiştir.
➢ Büyük Taarruz: Yunanlar Batı Anadolu’dan
temizlendi. Kurtuluş Savaşı’nın muharebeler
dönemi sona erdi ve diplomatik dönem başladı.
Savaş sonucunda Mudanya Ateşkes Antlaşması
imzalandı.
➢ Mudanya Ateşkes Antlaşması: TBMM adına
İsmet İnönü katıldı. Bu antlaşma ile İstanbul,
Boğazlar ve Doğu Trakya savaşsız kazanılmıştır.
Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Mondros Ateşkes
Antlaşması’nın geçersizliği görülmüş ve Osmanlı
Devleti hukuken yok sayılmıştır.
➢ Lozan Barış Antlaşması: TBMM ve Osmanlı
Devleti Lozan Barış Antlaşması’na beraber
çağrılınca, TBMM saltanatı kaldırarak ikiliğe son
CEVAP: E vermiştir. İtilaf Devletleri ile Nüfus Mübadelesi,
Yabancı Okullar Sorunu, Patrikhane, Osmanlı
Borçları, Boğazlar Sorunu, Hatay Sorunu gibi
➢ Londra Konferansı: İitlaf Devletleri TBMM ve sorunlar daha sonra tekrar gündeme gelmek üzere
Osmanlı Hükûmeti konferansa birlikte çağırarak çözümlenmiştir. Kapitülasyonların kaldırılması ve
ikilik çıkarmak ve Sevr’İ imzalatmak istemiş fakat Ermeni meselesinde taviz verilmemiştir. Musul
Sadrazam “Ben sözü Türk milletinin gerçek meselesi çözümlenememiştir. Kaybedilen çoğu yer
temsilcisi olan TBMM’ye bırakıyorum” diyerek geri alınmış, misakımilli büyük ölçüde
itilaf devletlerinin planlarını suya düşürmüştür. İtilaf gerçekleşmiştir.
devletleri hukuken TBMM’yi tanımıştır.
➢ II.İnönü Savaşı: Türkler bir kez daha kazanmış,
İtalya ve Fransa savaştan çekilme kararı aldı. Çıkmış Sorular
Mustafa Kemal “Siz orada sadece düşmanı değil,
milletin makus talihini de yendiniz.” demiştir.
➢ Eskişehir-Kütahya Muharebeleri: İstenen sonuç
alınamadı, Fransa ve İtalya Anadolu’dan çekilme
fikrini askıya aldı. Ordu, Sakarya Irmağı’nın
doğusuna çekildi.
NOT: Eskişehir-Kütahya Muharebeleri devam
ederken Ankara’da İlk Maarif Kongresi
düzenlendi. Bu durum Mustafa Kemal’in eğitim-
öğretime önem verdiğinin kanıtıdır.
Bu savaştan sonra Mustafa Kemal’e Başkomutanlık
Kanunu (tüm yetkileri üstünde birleştirme) çıkartıldı
ve Mustafa Kemal askerlik mesleğine döndü.
Mustafa Kemal, ordunun ihtiyaçlarının giderilmesi CEVAP: C
için Tekâlif-i Milliye Emirlerini yayınlamıştır. Bu
emirlerin yerine getirilmesi ve hızlandırılması için
İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.

-26-
 TYT Tarih

Atatürkçülük ve Türk İnkılabı ➢ Milliyetçilik: Atatürk’ün milliyetçilik anlayışı ırkçılığı

reddeder. Laiktir, barışçı ve insancıldır. Türk
milletinin çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmayı
➢ Atatürk İlkeleri: Türk toplumunun ihtiyaçlarından amaç edinir. Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi,
doğmuştur. Türk milletini çağdaş uygarlık düzeyine Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun
ulaştırmayı amaçlar. Akla ve bilime kurulması, kapitülasyonların kaldırılması, Kabotaj
dayalıdır.1937’de, 1924 Anayasası’nda yapılan bir Yasası’nın kabulü, Türk Parasını Koruma
değişiklikle Türkiye Cumhuriyeti’nin temel nitelikleri Kanununun kabulü, Merkez Bankasının kurulması,
olarak kabul edilen Atatürk İlkeleri anayasaya yabancıların kurduğu bazı işletmelerin
girmiştir. millileştirilmesi, Misak-ı Millînin kabul edilmesi,
➢ Cumhuriyetçilik: Cumhuriyet yönetiminin esası; Erzurum ve Sivas kongrelerindeki Vatan bir
halkın ülke yönetiminde kendisini temsil edecek bütündür parçalanamaz kararı gibi gelişmeler
devlet başkanını, yöneticileri ve temsilcileri, Milliyetçilikle ilgilidir.
anayasada belirlenen sürelerde seçim yoluyla
işbaşına getirmesidir. Cumhuriyet yönetimlerinin
temel ilkelerinden biri de devletin yasama, yürütme Çıkmış Sorular
ve yargı güçlerinin birbirinden ayrı olması anlamına
gelen kuvvetler ayrılığıdır. TBMM’nin açılması,
saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması,
Cumhuriyetin ilanı 21 ve 24 Anayasalarının kabulü,
çok partili hayat denemeleri ilgili inkılaplar
Cumhuriyetçilikle ilgilidir.
➢ Halkçılık: Aşar Vergisi’nin kaldırılması, Kılık-
Kıyafet Kanununun kabulü, Medeni Kanununun
kabulü, kadınlara siyasi haklar verilmesi, Soyadı
Kanununun kabul edilmesi, unvan ve lakapların
kaldırılması, ilköğretimin zorunlu hale getirilmesi,
sosyal devlet anlayışı halkçılık ilkesiyle ilgilidir.
Halkçılıkta eşitlik esastır. Halkçılık ilkesi;
cumhuriyetçilik ve milliyetçilik ilkelerinin doğal bir
sonucudur.
➢ Devletçilik: Başta ekonomi olmak üzere her
alanda devletin planlamacı bir tutum takınmasıdır. CEVAP: C
➢ Laiklik: Din ve Devlet işlerinin birbirinden
ayrılması. Saltanatın kaldırılması, halifeliğin
kaldırılması, Seriye ve Evkaf Vekâletinin İnkılaplar
kaldırılması, Tevhidi Tedrisat Kanunu’nun kabulü,
medreselerin kapatılması, Maarif Teşkilatının
kurulması, Kılık- Kıyafet Kanununun kabulü, tekke- ➢ Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922): Lozan
zaviye ve türbelerin kapatılması, Türk Medeni Konferansı’nda Türkler arasında ikilik çıkması
Kanununun kabulü, 1924 Anayasasında yer alan önlenmiştir. Milli egemenliğin önündeki önemli
Devletin dini İslam’dır hükmünün 1928’de bir engel ortadan kalkmıştır. Osmanlı Devleti
anayasadan çıkarılması, anayasaya 1937’de Laiklik siyasî olarak resmen sona ermiştir.
maddesinin konulması, cumhurbaşkanı ve vekil ➢ II. TBMM Açılması (11 Ağustos 1923): M. Kemal
yemin şeklinin değiştirilmesi Laiklik ilkesiyle ilgilidir. daha önce oluşan Müdafaa-i Hukuk grubunu esas
➢ İnkılapçılık: Türk toplumunu çağın gerisinde alarak 9 Eylül 1923’te yeni Türkiye’nin ilk siyasi
bırakan kurumları ortadan kaldırmak veya bu partisini (Halk Fırkası) kurdu.
kurumları yeni gelişmelere uygun bir hâle ➢ Ankara’nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923):
getirmektir. Çağdaşlaşmayı sağlayan güçtür. İstanbul boşaltılınca (6 Ekim 1923) yeni başkentin
neresi olacağı konusu gündeme gelmiştir. Ankara
yasayla başkent sayılmıştır. Bu tercihte Ankara’nın
coğrafi, jeopolitik ve stratejik konumu rol oynamıştır.

-27-
 TYT Tarih

➢ Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923): Devlet

rejiminin adı konuldu, devlet başkanlığı sorunu Çıkmış Sorular
çözümlendi. Meclis Hükümeti sisteminden Kabine
Sistemine geçildi.
➢ Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924): Saltanatın
kaldırılmasıyla halife, siyasi yetkilerinden ayrılıp dini
yetkiler ile varlığını sürdürdü. Halifeliğin
cumhuriyetçi, demokratik, laik, çağdaş ilkelerle
bağdaşmaması sebebiyle kaldırılmıştır. Vakıf,
medrese ve ibadethaneleri denetleyen Şeriye ve
Evkaf Vekâleti kaldırılmıştır. Din işleri ve
kurumlarının yönetimi için Diyanet İşleri Başkanlığı
kurulmuştur.
➢ Türk Medeni Kanunu’nun Kabulü (17 Şubat
1926): Ülkede hukuk birliği sağlanmıştır. Kadınlara
birçok alanda hak getirilmiş, sosyal düzeyde
erkeklerle eşitlenmiştir. Kadına siyasi alanda eşitlik
getirmemiştir.
➢ Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924): Tüm CEVAP: A
okullar MEB’e bağlanarak eğitim öğretimde birlik
sağlanmıştır. Medreseler kapatılmıştır. Tevhid-i
Tedrisat Kanunu eğitimde laikleşme aşamasıdır.
➢ Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926): Eğitim
sisteminin millî ve çağdaş hâle getirilmesi,
okulların açılması, müfredat programlarının halkın
ihtiyaçlarını karşılayacak hale getirilmesi yönündeki
yetki ve görevler MEB’e verilmiştir.
➢ Harf Devrimi (1 Kasım 1928): Eğitimde çağdaş bir
yapı oluşturma ve okur-yazar oranını artırılmak
istenmesi amacıyla Latin harfleri kabul edilmiş, bazı
harfler Türkçeye uyarlanmıştır. Millet Mektepleri
açılarak Latin harfleri öğretilmiştir.
➢ TDK, TTK, Üniversite Reformu: 12 Ekim 1932’de
Türk Dil Kurumu kuruldu. Kurumun kuruluş hedefi,
Türk dilinin zenginliğini ortaya çıkarmaktı.
Türklerin insanlığın en eski uygarlıklarını kuran
köklü bir millet olduğunu bilimsel metotlarla ortaya
koymak ve tarih bilincini geliştirmek amacıyla
1931’de Atatürk tarafından Türk Tarih Kurumu CEVAP: C
açılmıştır. 31 Mayıs 1932’de çıkan kanunla
Darülfünun kapatıldı. 31 Temmuz 1933’te İstanbul
Üniversitesi kuruldu.
➢ Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar: Şapka
İnkılabı, Kıyafet Düzenlemeleri, Takvim-Saat-Ölçü
değişiklikler, Soyadı Kanunu ile çağdaşlaşma
yolunda önemli adımlar atıldı. Cumhuriyet karşıtı
kişilerin örgütlendiği kurumlar haline gelen
tekke, türbe ve zaviyeler 30 Kasım 1925’te bir
kanun çıkarılarak kapatılmıştır.

-28-
 TYT Tarih

➢ Türk Kadınına Verilen Haklar: Kadınların siyasal

eşitliğe kavuşturacak ilk adım 1930’da Türk Kaynakça
kadınına belediye seçimlerine katılma hakkı
verilmesiyle atıldı. 1933’te Türk kadını muhtarlık
seçimlerine katılma hakkı elde etti. 5 Aralık 1934’te
https://www.haberturk.com/
kadınlar genel seçimlerde seçme ve seçilme
haklarını kazandılar. Türkiye bu konuda bir çok https://www.bilgenc.com/
Avrupa ülkesine örnek olmuştur.
➢ Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar: 17 Şubat https://kunduz.com/
1923’te yeni Türk Devleti’nin ekonomi politikasını
belirlemek ve ülkeyi kalkındırmak için İzmir İktisat https://cerkezkoymem.meb.k12.tr/
Kongresi toplandı. Siyasal bağımsızlık yanında
ekonomik bağımsızlıkta hedeflenmiştir. 1934’te https://www.basarisiralamalari.com/
yürürlüğe konulan “Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı” https://tarihdersi.net/
ile kalkınma hamlesi devlet gözetiminde ve
müdahalesiyle gerçekleştirilmeye başlandı. 28 https://www.universitego.com/
Mayıs 1927 Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.
Çeşitli fabrikalar açıldı, Maden Tetkik ve Arama https://www.derscalisiyorum.com.tr/
Enstitüsü kuruldu.
➢ Tarım Alanındaki Gelişmeler: 17 Şubat 1925’te https://www.eokultv.com/
halkçılık doğrultusunda Aşar Vergisi kaldırıldı.
https://derstarih.com/
Ziraat Bankasından çiftçiye kredi sağlandı. Ziraat
Yüksek Enstitüsü kuruldu. https://antlasmalar.com/

https://www.hangikpss.com/
20. yy Osmanlı Devleti (2018-2022): 2 Soru
Kurtuluş Savaşı Hazırlık (2018-2022): 4 Soru
Cepheler ve Antlaşmalar (2018-2022): 2 Soru
Türk İnkılabı (2018-2022): 3 Soru

-29-
TYT Tarih

-30-
TYT Tarih

-31-
TYT Tarih

-32-
TYT Tarih

-33-
TYT Tarih

-34-
TYT Tarih

-35-
TYT Tarih

-36-
TYT Tarih

-37-
TYT Tarih

-38-
TYT Tarih

-39-
TYT Tarih

-40-
TYT Tarih

-41-
TYT Tarih

-42-