COĞRAFYA GENEL TEKRAR

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU

1) Türkiye, 36°- 42° Kuzey paralelleri, 26°- 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır.
2) Türkiye, Orta Kuşak’ta yer alır;
• Yıllık sıcaklık farkı fazladır.
• Batı rüzgârlarının etkisindedir.
• Cephe yağışları görülmektedir.
• Ilıman iklimler (Akdeniz iklimi) görülür.
• Dört mevsim belirgin yaşanır.
• Tarım ürünleri ve doğal bitki örtüsü çeşitlilik gösterir.
• Yıl içinde giysi değişimi fazladır.
• Yıl boyunca cisimlerin gölgeleri oluşur.

3) Türkiye, Kuzey Yarım Kürede yer alır.

• Dağların güney yamaçları yıl boyunca daha çok ısınır.
• Gölge yönü öğlen vakti daima kuzeyi gösterir.
• 21 Haziran'da yaz, 21 Aralık'ta kış mevsimi başlar.
• Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür.
• Güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir.
• Kuzeye gidildikçe sıcaklık ortalaması ve çizgisel hız azalır.
• Kuzeye gidildikçe deniz seviyesinde yer çekimi artar, gölge boyu uzar.

4) Türkiye; dönenceler dışında yer alır. Bunun sonuçlar:

• Güneş ışınları hiçbir zaman yatay düzleme dik açıyla gelmez.
• Gölge boyları hiçbir zaman yatay düzlemde sıfır olmaz.

5) Aynı ENLEMDE bulunan merkezlerde Ekvator'a olan kuş uçumu uzaklık, çizgisel hız, gurup, tan,
şafak, alacakaranlık süresi, gece gündüz süreleri, gece gündüz süre farkı, güneş ışınlarının geliş
açısı, güneş ışınlarının tutulma oranı, Kutup Yıldızını görme açısı, gölge boyları, iklim kuşakları ve
yer çekim kuvveti (Yükselti aynı olmak koşuluyla) aynıdır.

6) Aynı BOYLAMDA yer alan merkezlerde; yerel saat, öğle vakti, gün içinde gölge boylarının en kısa
olduğu an, başlangıç meridyeni ile aralarında zaman farkı, ekinokslarda güneşin doğuş ve batış
zamanı, saat dilimi aynıdır.

7) Jeopolitikte değişmeyen unsurlar

• Ülkenin coğrafi şekli (Ada, yarımada devleti)
• Coğrafi konumu
• Stratejik kaynakları
• Jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri
• Su ve iklim koşulları

8) Jeopolitikte değişen unsurlar

• Sosyokültürel değerler
• Politik değerler
• Bilimsel çalışmalar
• Teknolojik değerler
• Askerî ve ekonomik değerler

Türkiye Jeopolitiğinin Dezavantajları

Türkiye'nin sahip olduğu boğazlar yüzünden tarih boyunca tehlike altında kalmıştır. Türkiye'nin
çok sayıda ülkeye kara sınırının varlığı yine dezavantaj olarak değerlendirilebilir. İstanbul
Boğazı, Karadeniz'in kapısıdır ve bütün dünyanın sahip olmak istediği büyük savaşlara sebep
olmuş bir noktadır. Yine çevresindeki dinsel, etnik, siyasi ve ekonomik (enerji) nedenlerle
ortaya çıkan sıcak çatışma bölgeleri ülkemizi olumsuz yönde etkilemektedir.

9) Türkiye'nin dört bir tarafında deniz yetki alanları MAVİ VATAN olarak adlandırılıyor.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

10) Türkiye'yi doğrudan ilgilendiren sorunlar:

✔Batı Trakya Sorunu
✔Ege Adaları Sorunu
✔Kıbrıs Sorunu
✔Suriye Sorunu

11) Türkiye'yi dolaylı ilgilendiren sorunlar:

✔Bosna Hersek Sorunu
✔Makedonya Sorunu
✔Filistin Sorunu
✔Kosava Sorunu
✔Karabağ Sorunu

12) YEREL SAAT gün içinde güneşin ufuk düzlemi üzerinde en yüksek konuma ulaştığı zamana öğle
denir.
13) ORTAK SAAT saat dilimleri uluslararasında ortak bir zaman kavramı oluşturmak için dünyayı 24
saat dilimine ayrılmıştır. 2016 yılından sonra sadece 45° Doğu boylamı (+3 saat dilimi)
kullanılmaya başlandı.
14) Dünyanın kendi ekseni etrafındaki birim zamanda aldığı yola ÇİZGİSEL HIZ denir.
15) Türkiye'de de her yerde AÇISAL HIZ aynıdır, değişmez!
16) Türkiye’de gölge boylarının en kısa olduğu tarih 21 HAZİRAN, en uzun olduğu tarih 21 ARALIK
Türkiye'de güneyden kuzeye doğru gidildikçe her zaman gölge boyları UZAR. Ayrıca aynı
merkezlerde yazın gölge boyları KISA, kışın daha UZUNDUR.
17) Türkiye’de KUTUP YILDIZI’nın görünmesi kuzey yarım kürede yer aldığımızı ispatlar.
18) Türkiye’de iki meridyen arası mesafe güneye doğru GENİŞLER (ARTAR).

19) 21 HAZİRAN,
● Yaz mevsimi başlar.
● En uzun gündüz yaşanır.
● Kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar.
●Yıl içinde güneş ışınlarının en büyük açı ile geldiği gündür.

20) 21 ARALIK
● Kış mevsimi başlar.
● En kısa gündüz yaşanır.
● Güneye gidildikçe gündüz süresi uzar.
●Yıl içinde güneş ışınlarının en küçük açı ile geldiği gündür.
21) 21 MART ilkbahar mevsimi başlar. ● Türkiye'nin her yerinde gece–gündüz eşittir=EKİNOKS
● Aynı boylam üzerinde bulunan merkezlerde güneş aynı anda doğar, batar.
22) 23 EYLÜL sonbahar mevsimi başlar. ● Türkiye'nin her yerinde gece–gündüz eşittir=EKİNOKS
● Aynı boylam üzerinde bulunan merkezlerde güneş aynı anda doğar, batar.

23) Yaza yakın aylarda (Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos) GÜNDÜZLER daha uzundur.
24) Kışa yakın aylarda (Ekim, Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat) GECELER daha uzundur.

25) Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler: Ukrayna, Rusya, Gürcistan, Türkiye, Romanya, Bulgaristan
26) Hazar Denizi’ne kıyısı olan ülkeler: Azerbaycan, Rusya, Kazakistan, Türkmenistan ve İran
27) Türkiye ile Yunanistan kara sınırını MERİÇ NEHRİ talvegini takip eder.
28) Türkiye’nin Bulgaristan’a açılan en işlek KAPIKULE gümrük kapısıdır.
29) Türkiye'nin kara sınırları içerisinde en uzun ve en yeni olanı Türkiye ile SURİYE sınırıdır.
30) Kuzey-güney doğrultusunda su bölümü çizgisini takip eden Türkiye'nin kara sınırları arasında tek
doğal sınır olarak kabul edilip en eski İRAN sınırıdır.
31) Türkiye-Ermenistan sınırı Arpaçay ve Aras vadilerinin talveg çizgisini takip eder.
32) Türkiye'nin en kısa kara sınırını NAHÇIVAN oluşturur.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’NİN YER ŞEKİLLERİ

1) Yer şekillerini gösteren haritalar: FİZİKİ HARİTALAR
• Deniz seviyesine yakın alçak alanlar (0- 500 metre) yeşil,
• Orta yükseklikteki yerler (500- 1000 metre) sarı,
• Yüksek yerler (1000 metre üstü) ise kahverengi tonları ile gösterilir.
• Denizlerde ise mavi renk kullanılır. Mavinin tonları derinliği (Koyu mavi) ya da sığlığı (Açık
mavi) ifade eder.

2) Yükseltinin etkileri:
• Akarsuların hidroelektrik potansiyelini
• Sıcaklık ortalamasını
• Tarım ve hayvancılığı
• Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki farkı
• Akarsu vadi şekillerini etkiler.

3) Eğim, engebenin etkileri:

• Yol yapım maliyetini
• Ekili- dikili arazi oranını
• Makine kullanımını
• Gerçek alan ile iz düşüm alan arasındaki farkı
• Fiziki haritalarda renk değişimini etkiler.

4) Paleozoyik (I. Jeolojik Zaman)

• Taş kömürü yataklarının oluşmuştur. (Karbonifer)
•Alanya, Anamur, Mardin, Aydın, Yıldız Dağları arazileri oluşmuştur.

5) Mesozoyik (2. Jeolojik Zaman)

• Tetis Denizi'nin oluşumu ve bu deniz tabanında büyük oranda tortullaşma meydana gelmiştir.

6) Neozoik, Tersiyer (3. Jeolojik Zaman)

• Alp-Himalaya Dağ sistemi oluştu.
• Linyit, petrol, bor ve tuz yatakları oluştu.
• Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları oluştu.
• Kuzey Anadolu Fay zonu ve Doğu Anadolu fay zonu oluşmuştur.

7) Kuvaterner (4. Jeolojik Zaman)

• Ege Denizi ve İstanbul-Çanakkale boğazları oluşmuş, Karadeniz deniz özelliği kazanmıştır.
• Turba kömürü oluşmuştur.
• Kıbrıs Adası, Anadolu’dan kopmuş ve İskenderun Körfezi oluşmuştur.
• Türkiye'deki önemli delta ovaları meydana gelmiştir.

8) Türkiye arazisinin genç oluşumlu olmasının kanıtları

• Türkiye arazisinin çok yüksek ve engebeli olması,
• Kaplıcaların, termallerin, jeotermallerin yaygın olması
• Depremlerin sık sık meydana gelmesi,
• Linyit yataklarının yaygın olması
• Akarsuların denge profilinden uzak olması kanıtlar.

9) Türkiye Afrika, Arap, ve Avrasya levhasının sınırlarında yer alır.

10) Masif araziler: Menderes (Menteşe-Saruhan), Yıldız, Kazdağı, Uludağ, Sultandağı,
Saruhan, Kırşehir, Anamur, Bitlis, Ilgaz, Tokat, Mardin-Derik, ve Daday-Devrekâni
11) Türkiye’deki kıvrım Dağları, ALP OROJENEZ sistemi içinde yer alır.

12) Karadeniz (Kuzey Anadolu) dağları: Istranca, Küre (İsfendiyar), Giresun, Kalkanlı,
Köroğlu, Ilgaz, Canik, Çimen, Kop, Mescid ve Yalnızçam

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

13) Toroslar Dağları: Akdağ, Bey, Geyik, Sultan Dağları, Dedegöl, Bolkar, Aladağlar, Tahtalı,
Binboğa, Güneydoğu Torosları, Buzul Dağları (Ulu Doruk 4135m)

14) Türkiye’deki kıvrım dağları kuzeyde ve güneyde kıyı çizgisine PARALEL uzanır.
15) Kırılma sonucu tabakaların dikey yönde yer değiştirmesiyle oluşan yükseltilere HORST alçalan
kısımlara da GRABEN adı verilir. Bu dağlar EGE kıyılarında kuzeyden güneye doğru; Kaz, Madra,
Yunt, Boz dağları, Aydın Dağları ve Menteşe Dağları, Hatay’da AMANOS (NUR)
16) Ege kıyılarında kırıklı dağlar genellikle kıyı çizgisine DİK uzanır. (Menteşe hariç)

17) Anadolu Yarımadası kuzey ve güneyden levhalar arasında sıkıştığı için dağlar genellikle DOĞU-
BATI yönlü uzanmaktadır.
18) Doğu Anadolu’nun her yıl yükselmesi, Çukurova’nın yılda yaklaşık birkaç milimetre çökmesi,
Akdeniz ve Karadeniz çanaklarının çökmesi, Kıyılarda ve akarsu yataklarında taraçaların oluşması
EPİROJENEZin kanıtlarındandır.

19) Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri’nde volkanik dağların faylardan dolayı bir çizgi şeklinde
Güneybatı ve Kuzeydoğu yönlü uzanmıştır.
20) Volkanik arazilerde tarımsal VERİM yüksektir.
21) Peribacalarının oluşumu ve metallerin meydana gelmesi VOLKANİZMA ile doğrudan bağlantılıdır.

22) KUZEY ANADOLU FAY HATTI: Mudurnu, Nallıhan, Karlıova, Taşova, Merzifon, Gerede,
Manyas, Ezine, Biga, Gönen, Balıkesir, Bursa, İnegöl, İznik, İzmit, Sapanca, Adapazarı, Düzce,
Bolu, Tosya, Ilgaz, Suluova, Vezirköprü, Havza, Lâdik, Zile, Turhal, Tokat, Erbaa, Reşadiye,
Niksar, Suşehri, Erzincan, Tercan, Erzurum, Pasinler yer alır.

23) DOĞU ANADOLU FAY HATTI: Amik, Kahramanmaraş, Elbistan, Gölbaşı, Adıyaman, Malatya,
Elâzığ, Bingöl, Varto, Karlıova, Muş Ovası yer alır.

24) BATI ANADOLU FAY HATTI: Tire, Dikili, Bergama, Soma, Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir,
Torbalı, Ödemiş, Söke, Aydın, Nazilli ve Sarayköy ovaları yer alır.

25) Depremin az olduğu alanlar:

• Şanlıurfa’nın güneyi ve Mardin
• Konya–Karaman
• Tuz Gölü kütlesi
• Taşeli platosu
• Mersin-Anamur
• Karadeniz Bölgesi’nin kuzey kesimleri (Kıyılar)
• Ergene Havzası'nın kuzeyi
• Yıldız Dağları çevresi

26) Akarsuların taşıdığı toprakların deniz kıyısında birikmesi sonucu oluşan ovalar: DELTA OVALARI
• Karadeniz Bölgesi'nde: Bafra (Kızılırmak) – Çarşamba (Yeşilırmak)
• Akdeniz Bölgesi'nde: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan), Silifke (Göksu), Asi (Samandağı)
• Marmara Bölgesi'nde: Meriç Deltası, Sakarya-Karasu Deltası, Karamenderes Deltası
• Ege Bölgesi'nde: Balat Ovası, Selçuk Ovası, Menemen Ovası, Dikili Ovası

27) Karstik (Polye) Ovalar: Acıpayam, Tefenni, Korkuteli, Muğla Ovası, Elmalı Ovası, Avlan
Ovası, Suğla Ovası, Çeltikçi Ovası, Gembos Ovası, Kestel Ovası, Tavas ve Çivril
28) VOLKANİK PLATOLAR Erzurum-Kars, Ardahan, Kula Adala, Hatay-Hassa, Ürgüp-Göreme
29) Taşeli ve Teke Platosu ülkemizdeki KARSTİK platolardır.
30) TABAKA DÜZLÜĞÜ Platoları Obruk, Cihanbeyli, Haymana, Bozok, Meraküm, Uzunyayla,
Yazılıkaya, Gaziantep ve Şanlıurfa
31) AŞINIM PLATOLARI Çatalca–Kocaeli Platosu, Perşembe Platosu

32) Türkiye’de plato ve ovaların büyük bir kısmı yüksekte yer alır. Bu durumun ana sebebi Anadolu
yarımadasının toptan yükselmesidir: EPİROJENEZ

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

33) Artezyen Kaynağı: İki geçirimsiz tabaka arasında sıkışmış olan yer altı sularının üstteki tabakanın
sondaj veya kuyu açılmasına bağlı olarak belli bir sürede fışkırarak yeryüzüne çıkan basınçlı yer
altı sularının oluşturduğu kaynaklardır.

34) Karstik Kaynak (Voklüz): Kalker tabakaları arasında bulunan yer altı sularının yüzeye çıktığı
kaynaktır.

35) Fay Kaynağı: Yer altı sularının kırık hattını takip ederek yeryüzüne ulaşmasıyla oluşan
kaynaklardır.

36) ÜST AKINTI: Karadeniz’den, Akdeniz’e doğru boğazın yüzey suları akış gösterir. Bu akıntının en
önemli sebebi SEVİYE farkıdır.
37) Alt Akıntı: Akdeniz’den Karadeniz’e doğru üst akıntının altında ters yönlü olarak akış gösteren
sulara alt veya dip akıntı adı verilir. Oluşum nedenleri: Yoğunluk farkı, Sıcaklık, Buharlaşma,
Tuzluluk, Enlem

38) KITA SAHANLIĞI: Kıta kütlesinin deniz altına doğru devam ettiği az eğimli bir su platformudur.
39) FALEZ: Dağların kıyıya paralel uzandığı ve dik bir şekilde yükseldiği alanlarda dalgaların yamacın
altını oyması ve üst kısmın çökmesiyle oluşan yer şeklidir.

40) Enine tipli kıyılar: Yapısal hatların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür. Ege kıyıları
41) Boyuna tipli kıyılar: Dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı Karadeniz ve Akdeniz kıyıları
42) Ria tipli kıyılar: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç, Bodrum çevresi ve Sinop-Hamsilos
43) Dalmaçya tipli kıyılar: Antalya’da Kaş-Finike arasında görülür.
44) Kalanklı kıyılar: Akdeniz kıyılarında Silifke ve Mersin arası
45) Limanlı kıyı tipi: Büyük Çekmece Gölü, Küçük Çekmece Gölü

46) Kalker (Kireçtaşı), jips (Alçıtaşı), dolomit, anhidrit, tebeşir ve kaya tuzu gibi çözünebilen kayaçlar
KARSTİK kayaçları oluşturur.
47) Ankara-Sivas-Çankırı’da JİPSLİ arazi yaygındır.

48) Buzulların etkili oldukları dağlar: Sultan, Geyik, Barla, Davraz, Dedegöl, Aladağlar, Bolkar, Buzul
(Cilo), Sat, Kaçkar, Giresun, Mercan (Munzur), Yalnızçam, Mescit, Tendürek, Süphan, Ağrı,
Erciyes ve Uludağ'da rastlanılır.

49) Türkiye’de buzulların fazla etkili olmamasının sebebi: MUTLAK KONUM

50) Türkiye'de kalıcı kar sınırının kuzey yamaçlarda alçak, güney yamaçlarda ise yüksek olması BAKI
ile açıklanır.

51) Uludağ'da buzul şekillerine rastlanılmasına rağmen günümüzde kalıcı kar bulunmaz.
52) MOREN: Buzullar, aşındırarak taşıdıkları çeşitli boyuttaki malzemeyi hareketin bittiği yerlerde
biriktirirler.

53) Türkiye'de buzullar deniz seviyesine inecek kadar etkili olmadıklarından (Mutlak konumdan dolayı)
dolayı skyer ve fiyordlu kıyı tipleri bulunmaz.

54) Rüzgârların etkili oldukları yerlerin özellikleri

• Yağışın az,
• Bitki örtüsünün zayıf,
• Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı fazla,
• Fiziksel (mekanik) çözülmenin yaygın,
• Toprağın gevşek yapıda olduğu yerlerde rüzgârlar etkilidir.

55) EROZYON toprağın dış kuvvetler tarafından süpürülmesi olayıdır.

56) Akarsuların çamurlu akmaları ve geniş delta ovalarının varlığı Erozyonu kanıtlarıdır.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

57) Erozyonun sebepleri

• Bitki örtüsünün tahrip edilmesi-beşerî
• Hayvanların meralarda aşırı ve erken otlatılması-beşerî
• Tarlaların eğim yönünde sürülmesi-beşerî
• Tarlaların nadasa bırakılması-beşerî
• Anız yakılması-beşerî
• Eğimli arazilerin fazla olması-doğal sebep
• Düzensiz yağışlar-doğal sebep

58) Kayaların, toprağın eğim doğrultusunda kütlece yer değiştirmesi olayına HEYELAN denir.
59) Heyelana karşı alınacak önlemler
• Heyelan riskinin olduğu alanların suyunu kanallar yardımıyla boşaltmak
• Büyük beton duvarlar örmek (istinat duvarları)
• Riskli alanları yerleşime kapatmak

60) Heyelanın en fazla meydana geldiği yer DOĞU KARADENİZ en fazla meydana geldiği mevsim
(%65) ise İLKBAHAR mevsisminde meydana gelir (Kar erimeleri ve yağışlar).

61) Yüksek ve eğimli yerlerde kar örtüsünün yamaç boyunca hareketi sonucu ÇIĞ meydana gelir.

62) En fazla meydana gelen doğal afet: HEYELAN

63) En fazla can ve mal kaybı (ekonomik kayıp) yaşatan afet: DEPREM

64) En fazla afetzede meydana getiren afet: DEPREM

65) Akarsuyun doğduğu yere KAYNAK, denize veya göle ulaştığı yere ise AĞIZ adı verilir.
66) Sularını açık deniz ya da okyanuslara ulaştıran akarsulara AÇIK havza denir.
67) Sularını açık deniz veya okyanuslara ulaştıramayan akarsular KAPALI havza özelliğini gösterir.
68) DÜZENLİ rejimli akımında yıl içinde fazla değişikliğin olmadığı akarsulardır.
69) DÜZENSİZ rejimli yıl içinde akımlarında belirgin bir azalma ve yükselmenin olduğu nehirlerdir.
70) KARMA rejimli farklı iklim bölgelerinden geçen nehirler böyle özelliğe sahiptir.
71) Basra Körfezi Havzası; FIRAT, DİCLE, ZAP

72) Türkiye akarsularının genel özellikleri

Özellik Sebep
• Yatak eğimleri oldukça fazladır. -Genç arazi olması
• Genellikle doğu–batı yönlü akarlar. - Yer şekillerinin uzanışı
• Boyları kısadır. -Anadolu’nun yarımada olması ve yer şekilleri
• Ulaşım ve taşımacılık yapılamaz. -Eğim ve düzensiz rejim
• Rejimleri genellikle düzensizdir. -İklim özellikleri
• Hidroelektrik potansiyeli yüksektir. -Yükselti, Eğim
• En çok sulama ve enerji üretiminde kullanılır-İhtiyaç :)

73) MERİÇ ve ASİ kaynağını dışarıdan alan akarsularımızdır.

74) ÇORUH Nehri, kaynağını Türkiye’den alıp Gürcistan’dan Karadeniz’e dökülür.

75) En uzun boylu nehirler: FIRAT Nehri (içte ve dışta en uzun), KIZILIRMAK Nehri (içte en uzun)
76) Kura ve Aras (Arpaçay kolu): Kaynağını Türkiye’den alıp Hazar Denizi’ne dökülür. Bunlar KAPALI
havza özelliğini gösterir.

77) MERİÇ: (Türkiye–Yunanistan)

78) ARAS (ARPAÇAY): (Türkiye-Ermenistan)
79) DİCLE: (Türkiye-Suriye)
80) ARAS Nehri: (Türkiye-Azerbaycan–İran-Ermenistan)

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

81) PERİBACALARI: Volkan tüflerinin sel sularıyla (yüzeysel sular) aşınımı sonu meydana gelir.
82) KIRGIBAYIR: Genellikle yarı kurak bölgelerde bitki örtüsünün zayıf, eğimli yamaçlarda sel
sularının aşınımı sonucu ortaya çıkan yürümesi zor arızalı yer şekilleridir.
83) DEV KAZANI: Şelale, çavlan veya çağlayanların eğimli yerlerde düştüğü yeri kazması sonucu
meydana gelen büyük çukurlardır.
84) ÇENTİK Vadi: Akarsuların derine aşındırmasıyla oluşan V şekilli, tabansız, genç vadilere denir.
85) BOĞAZ Vadi: Akarsuyun, bir dağ sırasını enine keserek ya da sert bir kütleyi derinlemesine
aşındırması ile oluşur.
86) KANYON Vadi: Yatay yapılı sahalarda görülür. Kalkerli arazilerde akarsuyun derinlemesine
aşındırmasıyla oluşur.

87) MENDERES: Akarsuların eğimin azaldığı yerlerde büklümler yapması ile oluşan şekillerdir.
88) IRMAK ADASI: Akarsu yatak eğimini azaldığı ve yatağın genişlediği yerlerde taşınan alüvyonlar
ve kum, küçük adacıklar şeklinde biriktirilir.
89) Türkiye arazisi genç, yüksek bir yapıya sahip olduğu için akarsuları DENGE profiline
ulaşamamıştır.

90) GEDİZ Nehri: İzmir Körfezi'ni doldurduğu gerekçesiyle 1886 yılında yatağı değiştirilmiştir.
91) Efes KÜÇÜK MENDERES Nehri'nin taşıdığı alüvyonlarla liman kenti özelliğini kaybetti.
92) Millet BÜYÜK MENDERES Nehri'nin taşıdığı alüvyonlarla liman kenti özelliğini kaybetti.

93) TEKTONİK Göller: Tuz, Beyşehir, Eğirdir, Kovada, Akşehir, Eber, Burdur, Acıgöl, İznik, Uluabat,
Manyas, Sapanca, Hazar, Aktaş Gölü
94) KARSTİK Göller: Salda, Söğüt, Suğla, Kestel, Avlan, Kızören, Timraş ve Hafik
95) VOLKANİK Göller: Acıgöl, Meke Gölü, Nemrut Gölü
96) HEYELAN SET Gölleri: Tortum, Sera, Zinav (Tokat), Borabay (Amasya), Yedigöller ve Abant
97) ALÜVYAL SET Gölleri: Işıklı, Köyceğiz, Gala, Moğan, Eymir, Marmara, Bafa (Çamiçi)
98) VOLKANİK LAV SET Gölleri: Nazik (Bitlis), Erçek (Van), Haçlı (Muş), Çıldır ve Balık (Ağrı)
99) KIYI SET (LAGÜN) Gölleri: B. Çekmece, K. Çekmece ve Durusu (Terkos), Akyatan ve Yumurtalık

100) Kapalı havzaya sahip göller: TUZ, VAN, BURDUR, ACIGÖL, SEYFE
101) En büyük doğal gölü: VAN
102) En büyük doğal tatlı su gölü: BEYŞEHİR
103) En büyük yapay göl: ATATÜRK
104) Sığ ve yaşlı olup yıl içinde en fazla alan değiştiren göl: TUZ GÖLÜ
105) MİLLİ PARK olan göller: Manyas, Beyşehir, Gala, Karagöl-Sahara ve Yedigöller
106) Demir yolu ulaşımının yapıldığı doğal göl: VAN yapay göl: KEBAN
107) ENERJI üretiminin yapıldı göller: Hazar, Kovada, Çıldır, Eğirdir ve Tortum

BAZI NEHİRLER VE BARAJLAR

108) FIRAT NEHRİ: Atatürk, Keban, Karakaya, Birecik
109) DİCLE NEHRİ: Veysel Eroğlu, Devegeçidi, Kralkızı, Dicle
110) KIZILIRMAK NEHRİ: Kesikköprü, Hirfanlı, Altınkaya
111) YEŞİLIRMAK NEHRİ: Almus, Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu, Kılıçkaya
112) SAKARYA NEHRİ: Gökçekaya, Sarıyar, Hasan Polatkan
113) ÇORUH NEHRİ: Deriner, Yusufeli, Borçka
114) MANAVGAT NEHRİ: Oymapınar, Damlapınar
115) BÜYÜK MENDERES NEHRİ: Kemer, Adıgüzel
116) GEDİZ NEHRİ: Demirköprü

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’DE İKLİMİ
1) Türkiye mutlak konumu itibariyle orta enlemlerde bulunur. Yani 30. enlemlerden 60. enlemlere
doğru esen sürekli BATI rüzgarları kuşağında yer alır. Bu durum "Genel Hava Dolaşımı"nın
batıdan doğuya doğru olmasını sağlayarak Türkiye'de nemli ve yağışlı hava kütlelerini daha çok
batıdan sokulmasına neden olur.
2) Yaz mevsiminde en sıcak yerler: Güneydoğu Anadolu (karasallık-enlem- samyeli- basra tab)
3) Yaz mevsiminde en serin yerler: Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz (yükselti-enlem-yağış
rejimi)
4) Kış mevsiminde en soğuk yerler: Ezurum-Kars çevresi (yükselti-karasallık-sibirya tyb)
5) Kış mevsiminde en sıcak yerler: Akdeniz kıyıları (enlem-denizellik)
6) Yer şekillerinin engebeli olduğu, özellikle denize kıyısı bulunan dağlık alanlarda, kısa mesafede
sıcaklık değişimi FAZLADIR örnek şehirler: Artvin, Rize, Trabzon, Ordu, Giresun, Mersin ve
Antalya gibi illerde kısa mesafede sıcaklık değişimi fazladır.

7) İndirgenmiş izoterm (eş sıcaklık) haritalarında YÜKSELTİNİN etkisi yoktur.

8) Türkiye'ye güneş ışınları 21 Mart ve 23 Eylül'de aynı açıyla gelmesine rağmen 23 Eylül'de sıcaklık
daha yüksektir: ISI BİRİKİMİ
9) Gün içinde güneş ışınlarının en büyük açıyla geldiği saat 12.00'dir. Ancak günün en sıcak saati
13.00- 14.00 saatleri arasıdır: ISI BİRİKİMİ
10) Türkiye'ye güneş ışınları 21 Haziran'da en büyük açıyla gelir. Ancak en sıcak ay karalarda
Temmuz, denizlerde ise Ağustostur. KARA DENİZLERİN FARKLI ISINMA ÖZELLİKLERİ

11) AZOR YÜKSEK BASINCI: Atlas Okyanusu üzerindeki 30. enlemlerdeki dinamik yüksek basınç
alanına bağlı olarak oluşur.
12) BASRA ALÇAK BASINCI: Samyeli rüzgarları vasıtasıyla Akdeniz kıyılarında ve ülkemizin
güneydoğusunda yaz döneminde etkili olur. Muson sisteminin bir parçasıdır.
13) SİBİRYA YÜKSEK BASINCI: Kış döneminde alanını güneye Avrupa'ya doğru genişler ve
buradan Türkiye'nin kuzey kuzeybatı bölümlerini etkisi altına alır. Kuru ve ayz özellik gösterir.
14) İZLANDA ALÇAK BASINCI: kış döneminde Avrupa ve Asya'nın büyük bir kısmını kaplar.
15) Dinamik kökenli basınç merkezleri İZLANDA VE AZOR oluşup yıl boyunca etkilidir.
16) Termik kökenli basınç merkezleri SİBİRYA ve BASRA ortaya çıkmıştır.

17) Türkiye'ye Güneyden Gelen Sıcak Rüzgârlar: KEŞİŞLEME, SAMYELİ, KIBLE, LODOS
18) Türkiye'ye Kuzeyden Gelen Soğuk Rüzgârlar: KARAYEL, YILDIZ, POYRAZ
19) Günlük sıcaklık farkından dolayı oluşan, esinti şeklindeki rüzgârlar MELTEM olarak adlandırılır.
20) Yaz mevsiminde Doğu Akdeniz'de düzenli olarak esen kuzeybatı, öğleden sonra denizden karaya
doğru eser ve İzmir çevresinde bu deniz meltemine İMBAT adı verilir.
21) FÖHN RÜZGARLARI: Bir yamaç boyunca yükselerek dağları aşan, ısınıp sıcak karakter kazanan
rüzgarlardır.
22) Rize’de turunçgillerin, Çoruh – Kelkit Vadisi'nde zeytinin, Iğdır Ovası'nda pamuk tarımının
yapılması FÖHN RÜZGARLARI sonucudur.
23) RÜZGAR GÜLÜ: Bir merkezde yıl boyunca esen rüzgârların esme sayısını yönlerine göre gösterir.

24) CEPHE YAĞIŞLARI: Akdeniz iklim bölgesinde yaygındır. Türkiye’nin büyük bir kısmı kışın
cephelerin etkisine girmektedir. (Mutlak konum=Orta Kuşak)
25) YÜKSELİM (KONVEKSİYONEL) YAĞIŞLARI: Karasal iç bölgelerde görülür. İç Anadolu’da
ilkbahar (Kırkikindi yağışları) Erzurum-Kars çevresinde ilkbahar sonu, yaz başlarında etkilidir.
26) YAMAÇ (OROGRAFİK) YAĞIŞLARI: Dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı Menteşe Yöresi,
Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında yaygındır.

27) En fazla yağış alan yerler: Doğu Karadeniz ve Batı Karadeniz Dağları, Menteşe Yöresi ile
Toroslar ve Nur Dağları'nın denize bakan yamaçları bol yağış alır. Rize yıllık yağış
miktarının en fazla olduğu (2.300 mm) yerdir.
28) En az yağış alan yerler: Tuz Gölü çevresi, Karaman, Iğdır, Konya, Harran Ovası çevresi,
Kayseri Develi Ovası, Malatya Ovası'dır. En az yağış Iğdır iline düşer.

29) Mutlak nem: Bir m³ hava içinde bulunan su buharının gram cinsinden ağırlığıdır.
30) Maksimum Nem: Havanın belli sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarına denir.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

31) Bağıl Nem: Belli bir sıcaklıkta havada mevcut su buharı miktarının, havanın o sıcaklıkta
taşıyabileceği en fazla su buharı miktarına (maksimum neme) oranıdır.

32) Türkiye’de güneyden kuzeye gidildikçe genel olarak güneşlenme süresi ile buharlaşma miktarı
AZALIR. Buharlaşma şiddeti ve güneşlenme süresinin en fazla olduğu GÜNEYDOĞU ANADOLU
iken, en az olduğu yer DOĞU KARADENİZ kıyılarıdır.

33) Karadeniz iklimi: Yağış rejimi DÜZENLİDİR. Yıllık sıcaklık farkı az, kışlar ılık yazlar serin geçer.
En fazla yağış SONBAHAR, en az yağış ilkbaharda düşer. Doğal bitki örtüsü: ORMAN, Hâkim
yağış şekli YAMAÇ yağışlarıdır.

34) Akdeniz İklimi: Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Yağışların yarıdan fazlası KIŞ
mevsiminde düşer. Yağışların büyük bir kısmı CEPHESEL kökenlidir. Bitki örtüsü kızılçam ve
makidir.

35) Karasal İklim: Türkiye'de en GENİŞ alanlarda etkili olan iklim tipidir. Bitki örtüsü BOZKIR, en fazla
yağışın düştüğü mevsim İLKBAHAR, hâkim yağış şekli: KONVEKSİYONEL

36) Sert Karasal: Bitki örtüsü ÇAYIR, en fazla yağışın düştüğü mevsim YAZ, hakim yağış şekli: YÜKSELİM
37) İstanbul, İzmit illeri GEÇİŞ iklimi özelliklerine sahiptir.

38) ENDEMİK: Belirli bir ülke veya bölgeye ait, yerel, ender ve çok ender bulunan bitki türleridir.

39) Türkiye'de endemik tür ve bitki sayısının çok fazla olmasının sebepleri:
• Topografik çeşitlilik
• İklim çeşitliliği
• Toprak çeşitliliği
• Bakı koşulları
• Jeolojik ve Jeomorfolojik çeşitlilik
• Deniz seviyesinden 5000 metreye kadar değişen farklı yükseltideki arazinin varlığı
• Kıtaların geçiş noktasında yer alması
• İklim değişiklikleri
• Orta kuşakta yer alması
• Buzul çağlarından fazla etkilenmemesi

40) Türkiye‟de bitkilerin genel özellikleri geçmiş jeolojik dönemlere ait iklim koşullarında yaşamış olan
bitki türlerinden bazıları, günümüz iklim koşullarına da uyum sağlayarak varlığını
sürdürebilmektedir. Bu bitkilere RELİKT bitkiler denir.
41) KLİMAKS BİTKİ: Bir iklim bölgesine en iyi uyum sağlayan bitkilerdir. Yani baskın türün çevre
şartlarına tamamen uyduğu durumdur.

42) Türkiye'de en yaygın orman ağacı sırasıyla meşe, kızılçam, karaçam, kayın ve ardıç ve sarıçam
43) KIZILÇAM: ışığı seven hızlı büyüyen, kış soğuklarına dayanıksız reçinesi yüksek bir çam türüdür.
44) SARIÇAM: Kuzey Anadolu’nun yüksek dağlık kesimlerinde yaygındır.
45) LADİN: Doğu Karadeniz (Ordu-Artvin arası) dağlarının denize bakan kesimlerinde bulunur.
46) MEŞE: İklim seçiciliği azdır. Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine bağlı olarak yayılış gösterir.
Türkiye'de en fazla görülen, en yaygın orman ağacıdır.

47) GENİŞ yapraklı ormanlar: Meşe, kayın, gürgen, ıhlamur, kestane, akçaağaç, kızılağaç, çınar
48) İĞNE yapraklı ormanlar: Kızılçam, karaçam, sarıçam, ardıç, göknar, sedir, ladin
49) MAKİ, kızılçamların tahrip edilmesiyle ortaya çıkan bitkilerdir.

50) MAKİ: Sandal, funda, zakkum, defne, yaban mersini, katran ardıcı, erguvan, yabani zeytin, sakız,
menengiç, keçiboynuzu, pırnal meşesi, kermez meşesi, katırtırnağı, tebih ağacı, kocayemiş
51) GARİG: Makilerin tahrip edilmesi ile ortaya çıkan, kısa boylu ve seyrek çalı topluluğudur.
52) PSÖDOMAKİ: Kızılcık, böğürtlen, yaban elması, ayıüzümü, yabani erik, üvez, yabani fındık
53) Step: Geven, yavşan otu, çoban yastığı, gelincik, sığırkuyruğu, kekik, sütleğen, yumakotu, kar
dikeni, ada çayı, üzerlik, devedikeni, acıkavun, peygamber çiçeği, kılıç otu ve çakırdikeni

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

54) Kurak bölgelerde orman örtüsünün tahrip edilmesiyle ortaya çıkan bozkırlara Antropojen bozkır
denir.
55) Çayır: Yazların serin ve yağışlı geçtiği alanlarda mevsim boyunca yeşil kalan uzun ot
topluluğudur.

56) Fiziksel (Mekanik) Çözünme: Günlük sıcaklık farkının fazla olduğu alanlarda kayaçların kimyasal
yapılarında değişlik olmadan ana kayanın parçalanması (küçük parçalara ayrılma) olayıdır.
57) Kimyasal Ayrışma: Kayaçların aşınması, ayrışması, çözünmesidir. Kayacın ana yapısı değişir.

58) A Horizonu: Tarım için önemli olan bu katman; bitki kökleri ve diğer canlılar burada fazladır.
Humus bakımından zengin, koyu renklidir. Bu katmana yıkanma katmanı da denir.
59) B Horizonu: A horizonunda yıkanan kil, kireç, tuz, demir, alüminyum gibi maddelerin biriktiği
katmandır.
60) C Horizonu: Bu horizonda ana kaya çok az ayrışmıştır. Ana kayaya ait iri parçaların dağılmış
hâlde bulunduğu ve toprağın henüz oluşmadığı katmandır.

61) Terra rossa, Akdeniz iklim bölgesinde kızılçam ve maki bitki örtüsü altında kalker üzerinde oluşan
topraklardır.
62) Podzollaşmış Topraklar: İğne yapraklı ormanların altında hüküm süren nemli ve soğuk iklim
şartları altında oluşur. Kül rengi topraklar da denir.
63) Kahverengi Orman Toprakları: Bu topraklarda organik madde üst topraktaki mineral maddeye
karıştığından humus bakımından zengindir. Ilıman kuşağın nemli iklim bölgelerinde görülür.

64) Kahverengi bozkır toprakları: Türkiye’de kurak geçen iklim bölgelerinde oluşan topraklardır.
65) Çernezyom Toprakları: Humus bakımından zengindir. Besin maddeleri yönünden zengin olan bu
topraklar, gevşek ve gözenekli olmasından dolayı üzerinde yüksek ot verimi sağlanır.

66) Alüvyal (Lığ): Bu toprakları oluşturan unsurlar çakıl, kum, kil, mil boyutundaki malzemedir.
67) Kolüvyal Topraklar: Dış kuvvetlerin etkisiyle eğimli yamaçlar boyunca aşağı doğru süpürülen
kum ve çakıl karışımı meteryal etekte biriken depoları oluşturur.
68) Litosoller: Erozyonun etkili olduğu eğimli arazilerde oluşan taşlı topraklardır.
69) Moren: Buzulların taşıdıkları malzemelerin birikmesiyle oluşan topraklardır.
70) Halomorfik topraklar: Drenaj koşullarının iyi olmadığı kurak bölgelerdeki tuzlu topraklardır.
71) Hidromorfik topraklar: Taban suyu seviyesinin yüksek olduğu bataklık arazilerin zayıf drenajlı
topraklarıdır.
72) Vertisoller: A ve C horizonlarından oluşan, killi araziler üzerinde bulunan topraklar.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’DE TARIM VE HAYVANCILIK

• Tarımı etkileyen doğal faktörler: İklim, yer şekilleri, toprak, su kaynakları ve coğrafi konumdur.
Tarımı etkileyen beşeri faktörler: Sulama, gübreleme, toprak analizi, makineleşme, tohum ıslahı,
zirai mücadele ve destekleme alımlarını kapsar.

• Türkiye'de tarım alanlarının az olmasının sebebi; yer şekillerinin ENGEBELI olmasıdır.

• Ürünlerin tarım alanlarına bakıldığında en büyük pay %72,5 ile TAHILLAR ilk sırada yer alır.

Bazı toprak türleri ve bu topraklarda yoğun yetişen ürünler

▪ Kahverengi ve kestane rengi bozkır toprakları: Buğday, arpa, mercimek, şeker pancarı
▪ Kahverengi orman toprakları: Çay, fındık
▪ Terra rossa toprakları: Turunçgiller, zeytin
▪ Delta ovaları: Pamuk, mısır, yer fıstığı, çeşitli sebze ve meyveler
▪ Volkanik araziler: patates, üzüm
▪ Taban suyu seviyesi yüksek topraklar: pirinç

Üretimi devlet kontrolünde olan ürünler

▪ Kenevir (uyuşturucu)
▪ Haşhaş (uyuşturucu)
▪ Tütün (kalite ve kota)
▪ Pirinç (sağlık sorunları, sıtma)
▪ Çay (kalite ve kota)
▪ Şekerpancarı (Kota sorunu)
• Nadas: Kuru tarım sistemi toprağın bir yıl ekilip bir yıl boş bırakıldığı yöntemdir.
• Nöbetleşe Ekim: Her yıl toprağın mineral bakımından ihtiyacına göre farklı bir ürün ekilir.
• Ekstansif (ilkel): Geleneksel yöntemlerle yapılan tarım metodududur.
• İntansif tarım: Modern tarımın tüm yöntemlerinin kullanıldığı tarım türüdür.
• Organik (ekolojik): Doğal dengeyi bozmadan, üretimde kimyasal girdi kullanılmayan, üretimden
tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı olan tarımsal üretim biçimidir.
• Sübvansiyon: Gübre, yem gibi girdiler çiftçilere maliyetinin altında verilir.

• Sulama ile birlikte; Ticari tarım artar. Nadas alanları azalır. Makine kullanımı artar. Tarımsal
verim ve ürün çeşitliliği artar. Tarımın yapıldığı alanlar artar. Üretimde yıldan yıla dalgalanma
azalır. Tahıl ve baklagillerin ekim alanı daralır. Sanayi ürünlerinin üretimi ve ekim alanı artar.
İklime olan bağımlılık azalır.
• Türkiye'de GAP, KOP, TRAGEP önemli su projeleridir.

Makine kullanımı her yörede yeterli ölçüde gelişmemiştir. Bunun Sebepleri:

• Tarım arazilerinin bir kısmı makine kullanımına elverişsiz olması
• Tarım topraklarının miras yoluyla parçalı bir yapıda olması
• İş gücünün bazı bölgelerde daha ucuz olması
• Çiftçinin alım gücünün düşük olması

• Tarımda makine kullanımı ile; Tarımda verim artar, Tarla alanı artar, Hasat süresi kısalır, İşsizlik
artar, Kırdan kente göç artar. (Dolaylı sonuç)

• Arazi toplulaştırılması: aynı şahsa veya çiftçi ailesine ait, çeşitli nedenlerle parçalanmış,
dağılmış, şekilleri bozulmuş dağınık, küçük arazi parçalarının ve hisselerinin bir araya getirilerek
birleştirilmesi, bütünleştirilmesi ve işletmelerin yeniden düzenlenmesi işlemi olarak tarif edilebilir.

Tahıllar
• Buğday: Temel besin sanayisinin hammaddesidir. Ekmeğin yanında bulgur, kepek, makarna,
gofret, irmik, bisküvi gibi farklı ürünler elde edilmektedir. Karasal iklimi sever.
• Arpa: Buğdaya göre soğuğa daha dayanıklı olup daha yüksek yerlerde üretimi yapılabilmektedir.
İçki yapımı (Bira), ekmek ve hayvan yemi olarak kullanılır.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

• Mısır: Besin maddesi, hayvan yemi, kâğıt yapımı, hasır, yağ, tatlandırıcı, biyoyakıt-biyoetanol
üretimindeki kullanımı da artmaktadır. Su isteği fazladır.
• Pirinç (Çeltik): Büyüme döneminde bol su ve sıcaklık ister. Çeltik, su içinde çimlenir ve ekiminden
hasat dönemine kadar su içinde yetişir. Türkiye’de tarımı, akarsu havlarında yoğundur.
• Çavdar-yulaf: Düşük sıcaklığa dayanıklıdır. Buğday ve arpanın iyi yetişemedikleri alanlarda da
tarımı yapılabilmektedir. Ekmek, yem ve bisküvi yapımında kullanılır.

Baklagiller
• Nohut: Kurak ve yarı-kurak bölgelerin bitkisidir. Yaz kuraklığına dayanıklıdır. İç bölgelerde yoğun
yetiştirilir. Türkiye’de en fazla yetiştirilen baklagildir.
• Mercimek: Tarım ürünleri içinde nem ihtiyacı en az olan bitkilerdendir. Kırmızı mercimek;
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, yeşil mercimek ise İç Anadolu Bölgesi’nde yoğun yetiştirilir.
• Fasulye: Yüksekliği fazla olmayan ve sulama imkânı olan her yerde tarımı yapılabilir. Sulama ile
birçok bölgede yetiştirilir.

Sanayi ürünleri
• Tütün: İklim seçiciliği fazla değildir. Kaliteli tütün yetiştirilmesi amacıyla ekim alanları devlet
tarafından sınırlandırılmıştır. İzni ve planlanması TEKEL tarafından yapılır.
• Pamuk: Yüksek yaz sıcaklığı, kuraklık ve sulama ister. Pamuk dokuma sanayinin hammaddesidir.
• Çay: Yıkanmış, asitli, kireçsiz ve kalınlığı fazla olan topraklarda en iyi yetişme koşullarını
bulmaktadır. Kaliteden dolayı üretimi devlet kontrolündedir.
• Şeker pancarı: Şeker sanayinin hammaddesidir. Suyundan şeker, melas, kabuğundan hayvan
yemi (küspe) elde edilir.
• Haşhaş: Kapsüllerinden afyon adı verilen zehirli uyuşturucu madde, yağlı tohumlarından ise yağ
elde edilir. İlaç sanayisinde ve ağrı kesici olarak kullanılır.
• Ayçiçeği: Ayçiçeği yağı, beslenme değeri en yüksek olan bitkisel yağlardan biridir. Bitkisel yağ
tüketiminin yaklaşık %50`sini karşılamaktadır.
• Zeytin: Akdeniz ikliminin tanıtıcı bitkisidir. Hem sofralık hem yağlık olarak üretilir. Soğuğa ve don
olaylarına karşı duyarlıdır. Bir yıl çok, takip eden yıl az ürün verme özelliğine sahiptir.
• Yer fıstığı: Çerez olarak tüketildiği gibi, yağı yemeklik olarak katı ve sıvı halde kullanılmakta,
hayvan yemi, suni tahta, gevrek, bisküvi, pasta, şekerleme ve sabun yapımında da kullanılır.
• Gül: Kozmetik sanayisinde kullanılır. En çok Isparta ve Burdur'da yetişir.

MEYVECİLİK
• Kayısı: Kayısı ağacı yarı sıcak ve kurak geçen bölgelerde, dağların bol güneş gören güneye
bakan eteklerinde derin ve su tutmayan, az meyilli ve hafif kireçli olan yamaçlarda çok iyi
yetişmektedir.
• Üzüm: Farklı ve çeşitli kullanım alanlarının olması, iklim ile toprak özellikleri yönünden çok seçici
olmayışı nedeniyle Türkiye’de en yaygın yetiştirilen ürünlerden biridir.
• Fındık: Karadeniz kıyı kesimi fındık yetiştiriciliği bakımından en uygun iklim özelliklerine sahiptir.
Fındık çerez, yağ, çikolata, pastacılık, helvacılık, tatlıcılık çeşitli gıda ürünlerinde kullanılır.
• İncir: Kış ılıklığı ve yaz kuraklığı ister. Taze olarak tüketilir ve kurutmaya da elverişlidir. Reçeli,
pekmezi, ezmesi yapılır. Tatlı ve hamur işlerinde kullanılır.
• Elma: Elma, ılık ve serin iklim ve soğuğa dayanabilir. Üzümden sonra yetişme alanı en geniş olan
meyvedir.
• Antep fıstığı: Yaz mevsiminin sıcak ve kurak geçtiği alanlarda yetiştiği alanlardayetişir.
• Turuçgiller (Narenciye): Portakal, mandalina, limon, greyfurt ve turunç gibi meyvelerden oluşur.
Turunçgiller sıcak iklim bitkileridir. Kış ılıklığı ister.
• Muz: Tropikal iklim bitkisidir. Kış sıcaklıklarının 10 °C’nin üzerinde olması gerekir. 1930'lu yıllardan
sonra meyvesi için ticari amaçla yetiştirilmeye başlanmıştır.

• Yonca, yulaf, fiğ, korunga ve burçak gibi bitkilere YEM bitkileri denir. Besi hayvancılığının
gelişmesiyle önem kazanmıştır. Destekleme alımları kapsamındadır.

• SERACILIK: Amaç tarımın yapılmadığı kış mevsiminde tarım ürünlerinin cam, plastik veya
fiberglastan yapılmış malzemelerle tarım alanlarını korunarak tarımsal üretim sağlamaktır.

• TURFANDA: Yetişme mevsiminin başında ilk elde edilen sebze, meyve gibi ürünlerdir.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

• Mera hayvancılığı: Bitki örtüsüne bağlı yapılan geçim tipi hayvancılık tekniğidir.
• Besi hayvancılığı: İyi cins hayvanların modern tesislerde veya ahırlarda yapay yem ile
beslenmesidir.

Hayvancılığı geliştirme yolları

▪ Yerli ırklar iyileştirilmeli (ırk ıslahı)
▪ Çayır ve meralar ıslah edilmeli
▪ Besi hayvancılığı geliştirilmeli
▪ Erken kesimin önüne geçilmeli
▪ Yem üretimine ağırlık verilmeli
▪ Hayvan hastalıklarıyla mücadele edilmeli
▪ Destek ve kredi olanakları artırılmalı
▪ Pazarlama imkânları geliştirilmelidir.
• Yazların serin ve yağışlı geçtiği, çayır bitki örtüsünün yaygın olduğu Kuzeydoğu Anadolu önemli
SIĞIR yetiştirme alanıdır.

• Sulak alanları seven ve sınırlı sayıda bulunan MANDA Samsun’da yoğun yetiştirilir.
• KOYUN: Step (Bozkır) alanlarına paralellik gösterdikleri için geniş alanlarda yetiştirilir.
• KIL KEÇİSİ: Toroslar gibi dağlık ve engebeli alanlarda yaygın olarak görülmektedir. Maki ve
fundalıklarla beslenir.

• Eti ve yumurtası için beslenen tavuk, hindi, kaz, ördek gibi kanatlı KÜMES hayvanları olarak
adlandırılır.
• Dut yaprağıyla beslenip kozasından İPEK elde edilir.
• Türkiye’de ÇİÇEK AÇMA dönemleri farklı olduğundan dolayı gezginci arıcılık tarzı benimsenmiştir.

• Türkiye’de çıkarılan su ürünlerinin %90’ından fazlası denizlere aittir.

• Türkiye’de denizlerden elde edilen deniz ürünlerinin %75’i KARADENİZ Bölgesi’ne aittir.
• Karadeniz’de en çok çıkarılan balık türü: HAMSİ
• Boğazlar (Gelibolu, Lâpseki ve Eceabat) balıkların GÖÇ üzerinde yer aldığı için büyük öneme
sahiptir.

• Özel olarak düzenlenmiş havuzlarda bilimsel yöntemlerle ve ticari amaçla balık üretme işlemine de
KÜLTÜR balıkçılığı denir.

Türkiye’de balıkçılığı olumsuz etkileyen faktörler

• Açık deniz (Okyanus) balıkçılığının gelişmemesi
• Zararlı avlanma teknikleri (Dinamit kullanma, elekrik, zamansız avlanma)
• Soğuk hava depolarının eksikliği
• Teknolojik yetersizlikler
• Su kirliliğinin fazla olması
• Tarım ürünlerinin bol, çeşitli ve ucuz olması
• Halkın balık yeme alışkanlığının yetersizliği balıkçılığı olumsuz etkilemiştir.

• Karadeniz'de 200 metre derinlikten sonra zehirli gazların (kükürtlü hidrojen) bulunmasından dolayı
CANLI yaşamı iyice azalır.
• TÜİK verilerine göre balık miktarının en fazla olduğu deniz KARADENİZ iken göl olarak da VAN
GÖLÜ önde gelir.

• Yoğun emek isteyen tarım ürünleri: Pirinç, pamuk, çay, fındık, seracılık, organik tarım
• Destekleme alımı yapılan ürünler: Buğday, şekerpancarı, çay, haşhaş, kenevir, fındık, pamuk,
kayısı, üzüm, incir ve yem bitkileri.
• Türkiye’de özel konumdan dolayı yetişen ürünler: Muz, Çay, Kivi, Avokado
• Yetişme alanı dar olan ürünler: Muz, Çay, Zeytin, Fındık, Turunçgiller, Kivi, Avokado
• Kış ılıklığı isteyen tarım ürünleri: Muz, Çay, Zeytin, Fındık, Turunçgiller, İncir, Kivi, Avokado

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’DE MADE VE ENERJİ KAYNAKLARI

1) Türkiye’de madencilik faaliyetleri sistemli olarak 1935 yılında kurulan MTA tarafından araştırılıp
takip edilmektedir.
2) Türkiye’de madenciliği finanse etmek amacıyla 1935 yılında ETİBANK kurulmuştur.
3) Yer altı kaynakları bakımından en zengin il ELÂZIĞ

Bir yer altı kaynağının işletmeye açılabilmesi için

• Rezervinin (maden miktarı) fazla olması
• Tenör (cevher oranı) oranının fazla olması
• Kullanım alanının geniş olması
• Yüzeye yakın olması
• Kaliteli olması
• Stratejik ve yararlı olması
• Teknoloji ve sermaye
• İş gücü temininin ve pazarlamanın kolay olması gerekir.

4) İHRAÇ madenlerimiz: Mermer, bakır, bor mineralleri, krom, feldspat, tuz…

5) İTHAL madenlerimiz: Doğal gaz, petrol, taş kömürü, fosfat
6) Bir yerin yer altı kaynakları bakımından zengin olması o yerin JEOLOJİK yapısı ile ilgilidir.
7) METALİK madenler: Altın, bakır, boksit, cıva, çinko, demir, krom, kurşun, manganez, volfram
8) METAL olmayan: Bor, kükürt, asbest, mermer, fosfat, lüle taşı, oltu taşı, trona, tuz, barit, kömür

9) En zengin demir yatakları: DİVRİĞİ (Sivas), HEKİMHAN ve HASANÇELEBİ (Malatya) de bulunur.

10) Demir–Çelik Fabrikaları İSKENDERUN, KIRIKKALE, EREĞLİ, KARABÜK
11) En önemli bakır yatakları MURGUL (Artvin), KÜRE (Kastamonu), ÇAYELİ (Rize), MADEN
(Elâzığ) bulunur.
12) Bakır SAMSUN, ELAZIĞ ve ARTVİN işletilir.
13) SAMSUN bakır işletmesinde ham maddeye yakınlık söz konusu değildir.
14) Elâzığ ve Antalya’da FERRO-KROM tesislerinde işletilir.
15) En önemli BOKSİT yatakları Milas (Muğla), Seydişehir (Konya) ve Akseki’de (Antalya) bulunur.

16) BOR Balıkesir (Susurluk, Bigadiç), Bursa (Kestelek), Kütahya (Emet) ve Eskişehir (Kırka)
17) Çok sert olması nedeniyle elektrik– elektronik sanayisi, demir yolu, iş makineleri, ampul teli, uçak
ve gemi yapımında kullanılır. En önemli VOLFRAM yatakları Bursa Uludağ’da yer alır.

18) En önemli yatakları Mardin–Mazıdağı’dır. Ayrıca Bitlis ve Adıyaman’da da FOSFAT yatakları

bulunur.
19) Tuzun bir kısmı kaya tuzu ÇANKIRI, IĞDIR şeklinde bir kısmı ise kapalı göl havzaları, TUZ GÖLÜ
ve deniz sularının buharlaşma ÇAMALTI ve AYVALIK edilir.

20) CIVA: Doğada oda sıcaklığında sıvı halde bulunan tek metaldir. Sarayönü (Konya), Karaburun-
Ödemiş (İzmir), Manisa ve Uşak çevresinde yatakları bulunur.
21) Paslanmaz metal üretimi, silah, cephane ve akü yapımında KURŞUN kullanılır.
22) LÜLE TAŞI (ESKİŞEHİR): Süs eşyası yapımında, takı, pipo ve vazo yapımında kullanılır.
23) OLTU TAŞI (ERZURUM): Süs eşyası(takı) ve tespih yapımında kullanılır.
24) MERMER: Afyon, Balıkesir, Bursa, Bilecik, Muğla, Kütahya, Marmara Adası, Denizli, Elâzığ
25) SODA: Temizlik, kimya sanayisinde kullanılır. Van Gölü'nde çıkarılır ve Tatvan’da işletilir.

26) BARİT: Nükleer santrallerde ve petrol arama sondajların açılmasında yoğunlaştırıcı katkı maddesi
olarak kullanılır.
27) ALTIN: Bergama, Efemçukuru, İliç, Kışladağ, Kaz dağları ve Artvin’de (Cerattepe) çıkarılır.
28) ASBEST: İtfaiye elbiseleri, basınca dayanıklı, boru ve fren balataları, kâğıt, kimya, çatı
malzemeleri gibi alanlarda kullanılır.
29) TRONA: Soda Külü üretiminde kullanılır. En önemli yatakları Ankara-Beypazarı’nda bulur.

30) TAŞ KÖMÜRÜ Türkiye’de Zonguldak (Kozlu), Kilimli, Amasra, Ereğli arasındaki sahada çıkarılır.
ÇATALAĞZI termik santralinde kullanılarak elektrik enerjisi elde edilir.
31) LİNYİT Afşin, Elbistan (K. Maraş), Tunçbilek, Seyitömer (Kütahya), Soma (Manisa), Yatağan
(Muğla), Çayırhan (Ankara), Saray (Tekirdağ), Aşkale (Erzurum), Çanakkale (Çan), Silopi, Cizre
(Şırnak), Amasya (Çeltek), Kangal (Sivas) ve Yozgat çevresinde bulunmaktadır.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

32) DOĞAL GAZ Trakya Hamitabat, az miktarda Düzce-Akçakoca ve Mardin–Çamurlu’da çıkarılır.

33) Rusya, Azerbaycan, İran, Nijerya ve Cezayir’den DOĞAL GAZ ithalatı yapılmaktadır.
34) Irak, İran, Suudi Arabistan, Nijerya ve Kazakistan'dan PETROL ithal edilmektedir.
35) İthal edilen PETROL, Kırıkkale, İzmir, Mersin ve İzmit’te işlenir.
36) Türkiye’nin ilk ticari petrol kuyusu 1940 yılında açılan RAMAN, petrol rafinerisi ise BATMAN

37) Hidroelektrik santralleri kurulumunda YÜKSELTİ, İKLİM, DAR VE DERİN BOĞAZLAR

38) Türkiye’nin ilk rüzgâr santrali 1998 yılında ALAÇATI kurulmuştur.
39) Sarayköy (Denizli), Germencik (Aydın), Balçova (İzmir), Manisa, Sandıklı (Afyon), Çanakkale’de
önemli JEOTERMAL bulunmaktadır.

40) Jeotermallerin kullanım alanları:

• Binaların ısıtılması,
• Seracılık,
• Çimento,
• Enerji üretimi,
• Konserve,
• Kültür balıkçılığı
• Sağlık alanında da kullanılır.

41) Türkiye'de işletmeye açılan ilk jeotermal santrali; 1984 yılında hizmete giren SARAYKÖY
santraldir.
42) 2013 yılında ilk Kule Tipi Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi Santrali MERSİN’de kuruldu.

43) NÜKLEER: Uranyum (Yozgat-Sorgun, Manisa-Salihli) ve toryum (Eskişehir) gibi radyoaktif

maddelerin parçalanmasıyla enerji elde edilir.
44) Proje şeklinde SİNOP ve MERSİN nükleer santraller bulunur.
45) Mersin – Akkuyu santrali için RUSYA, Sinop’taki santral için ise JOPANYA ile anlaşmaya
varılmıştır.
46) ASFALTİT Enerji kaynağı (katı petrol) olarak da kullanılabilir. Şırnak –Silopi çevresinde çıkarılır.
47) Türkiye'de en fazla elektrik tüketimi SANAYİ gerçekleşir.
48) 2023'de ülkemizde elektrik üretiminde %36,3 payla KÖMÜR ilk sırada yer alır.
49) Yenilenebilir enerji kaynakları içinde HİDROLİK üretimi ilk sırada yer alır.
50) Yerli enerji kaynakları içinde HİDROLİK ilk sırada yer alır.

DOĞAL GAZ: BATI HATTI, MAVİ AKIM, DOĞU HATTI, BTE, YUNANİSTAN-İTALYA, TANAP, TAP, TÜRK AKIM
PETROL: BTC, KERKÜK YUMURTALIK, KIRIKKKALE- CEYHAN, BATMAN DÖRTYOL

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’DE SANAYİ
Cumhuriyetin ilk yıllarında sanayileşme hareketlerinden biri, İzmir İktisat Kongresi’dir. 1923’te bu
kongrede alınan bazı kararlar şöyledir:
• Ham maddesi yurt içinde olan sanayi dalları kurulması gerekmektedir.
• Küçük imalattan hızlı şekilde büyük işletmeye geçilmelidir.
• Özel sektör tarafından kurulamayan teşebbüsler devletçe ele alınmalıdır.
• Özel teşebbüslere kredi sağlayacak bir devlet bankası kurulmalıdır.
• Yabancıların kurdukları tekellerden kaçınılmalıdır.
• Sanayinin teşviki ve millî bankaların kurulması sağlanmalıdır.
• Demir yolu inşaat programına bağlanmalıdır.

• Sermaye (Finansman): Sanayi tesislerinin yapılması, makine ve teçhizatın üretilmesi ve

tedarik edilmesi, işlem yapılacak olan ham maddenin alınması, çalışanlara ücretlerin
ödenmesi gibi pek çok hususta sermayeye ihtiyaç bulunur.
• Ulaşım: Samsun: Bakır işletmeciliği, İskenderun: Demir-çelik, İzmit – İzmir – Mersin:
Petro-kimya, İskenderun, Mersin, İzmir, Samsun: Gübre, İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa
ve İzmir’de otomotiv sanayisinin gelişmesinde de ulaşımın payı büyüktür.
• Ham madde: Sanayinin temel kuruluş şartlarından biri olan ham maddedir.
• Rize: Çay
• Hamitabat: Doğal gaz
• Adana: Pamuklu dokuma,
• Ergene: Yağ
• Seydişehir: Alüminyum
• Erzurum: Et-süt
• Batman: Petrol
• Elâzığ: Ferro
• Enerji: Ereğli, Karabük demir çelik fabrikalarının kurulumunda taş kömürünün varlığı
etkili olmuştur.
• İş gücü: Türkiye’de iş gücü potansiyeli ve vasıfsız işgücü fazla iken nitelikli işgücünde
sıkıntılar bulunmaktadır
• Su kaynakları: Soğutma su ihtiyacının fazla olduğu metalürjide su kaynaklarına yakınlık
zorunludur.
• Pazarlama: Hazır giyim, tekstil, et süt, konserve fabrikalarının büyük kentlerin çevresinde
kurulmasının sebebi tüketici nüfusun fazla (Pazarlama) olmasıdır.

TÜRKİYE’DE BULUNAN BAŞLICA SANAYİ KURULUŞLARI

• Yağ: Ege kıyıları ile Güney Marmara’da zeytin, Trakya’da ise Ayçiçeği yağ tesisleri yaygındır.

• Un, Makarna, Bisküvi, Helva: Gıda en yaygın sanayi kuruluşlarıdır. İç bölgelerde yoğunlaşmıştır.
En büyük kapasiteli un fabrikaları Eskişehir, Konya ve Ankara’da yer alır.

• Çay: İlk fabrika 1947 yılında Rize’de kurulmuş. Hammaddeye yakın olma zorunluluğundan dolayı,
Doğu Karadeniz’de (Rize, Giresun, Artvin, Trabzon) yaygındır.

• Şeker Pancarı: Hammadeye yakınlık zorunludur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu

Karadeniz Bölümü hariç bütün bölgelerde bulunur.

• Et ve Süt: Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Trakya ve Orta Anadolu’da yoğunluk

göstermektedir.

• Konserve: Güney Marmara (Bursa ve Balıkesir), Kıyı Ege, Adana ve Antalya’da gelişme
gösterilmiştir. Çanakkale, Gelibolu ve Erdek’te balık konserve sanayisi gelişmiştir.

• Sigara: İstanbul, Samsun, Tokat, Manisa, Malatya, Bitlis, Adana ve İzmir’de tesisleri bulunur.
• Türkiye’de en yaygın sanayi dallarından biri de BESİN sanayisidir.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

DOKUMA VE GİYİM SANAYİ

• Halı – Kilim: Isparta, Uşak, Kula, Simav, Demirci, Gördes, Milas, Kayseri, Samsun, Hereke,
Konya ve Sivas’ta gelişme göstermiştir. Koyun yetiştiriciliği ile bağlantılıdır.

• Pamuklu Dokuma: İstanbul, Adana, Kayseri, Malatya, Nazilli, Denizli, Antalya, Aydın, Manisa,
Karaman, Şanlıurfa, Hatay, Konya, İzmir, Uşak, Kahramanmaraş, Bursa ve Mersin’de gelişmiştir.

• İpekli Dokuma: Bursa, Gemlik’te doğal, İstanbul’da suni ipek sanayisi gelişmiştir.

• Deri: İstanbul, İzmir, Bursa, Van, Erzincan, Konya, Manisa, Kayseri, Kars ve Erzurum’da
gelişmiştir.

• Hazır Giyim (Konfeksiyon): İstanbul, İzmir, Ankara, Konya, Bursa, Adana, Eskişehir ve
Gaziantep’te gelişme göstermiştir. Konfeksiyon sanayisinde pazar koşulları belirleyicidir.

ORMAN SANAYİSİ
• Kâğıt: Giresun (Aksu), Zonguldak (Çaycuma), Kastamonu (Taşköprü), Muğla (Dalaman),
Balıkesir, Afyon (Çay) ve Mersin’de (Taşucu) gelişmiştir.
• Mobilya: Bursa (İnegöl), Ankara, Kayseri, İstanbul, İzmir ve Manisa’da gelişmiştir.
• Kereste: Sinop, Düzce, Kastamonu, Samsun, Balıkesir, İzmir, Bartın ve Bolu’da gelişmiştir.

• Mevcut kâğıt üretimi Türkiye ihtiyacını karşılamadığı için ithal edilmektedir. Mobilya önemli ihraç
ürünlerimizdendir. Ayrıca mobilya tesislerinde hammaddeye yakınlık söz konusu değildir.

TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI SANAYİ

• Cam Sanayi: Sinop, İzmit (Çayırova), İstanbul, Bursa, Denizli, Konya, Kırklareli ve Mersin
• Çimento Sanayi: Türkiye’de oldukça yaygındır. Bütün bölgelerde bulunur.
• Seramik Sanayi: İstanbul, Çanakkale (Çan), Kütahya, Bilecik – Bozüyük, Manisa, İzmit ve İzmir
• Çimento ve seramik önemli ihraç ürünlerimizdendir.

MADEN SANAYİSİ
• Demir – Çelik: Karabük, Ereğli, İskenderun, Kırıkkale, İzmir ve Sivas
• Bakır: Samsun, Artvin – Murgul, Elâzığ – Maden
• Ferro-Krom: Elâzığ ve Antalya
• Alüminyum: Seydişehir
• Boraks: Bandırma, Kütahya ve Eskişehir
• Metalurji olarak da adlandırılan maden sanayisinde su kaynaklarına yakınlık (soğutma suyu)
önemlidir.

KİMYA SANAYİSİ
• Petro– Kimya: Batman, Mersin, İzmit, İzmir ve Kırıkkale
• İlaç Sanayi: İstanbul, Bursa, İzmir, Ankara, Samsun ve İzmit’te gelişmiştir.
• Gübre Sanayi: Mazıdağı, İskenderun, İzmir, Adana, Mersin, Bursa, Samsun, Elâzığ
• Lastik: Kırşehir, Adana, İzmit, Adapazarı ve İzmir’de gelişmiştir.

• Kimya sanayisi genellikle petrol rafinerilerine yakın yerlerde gelişme gösterir. (2002 yılından
itibaren Mersin-Ataş petrol rafinerisi sadece depolama ve pazarlama görevi yapar.)

MAKİNE SANAYİSİ
• Otomotiv: Bursa, Adapazarı, İzmit, İstanbul, Ankara, Eskişehir, İzmir ve Adana ve Aksaray
• Lokomotif–Vagon: Eskişehir ve Sivas’ta Lokomotif, Adapazarı’nda ise vagon sanayisi gelişmiştir.
• Ev Aletleri: İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir, İzmir ve Manisa’da gelişme göstermiştir.
• Savunma: Ankara ve Eskişehir’de uçak, Kırıkkale ve Ankara’da silah sanayisi gelişmiştir.
• Tersane: Pendik, Tuzla, Gölcük, Hasköy, Kartal, İzmir-Alaybey ve Mersin’de gelişme göstermiştir.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’DE ULAŞIM
KARAYOLLARI, Bütün yerleşim merkezlerine ulaştığı için EN YAYGIN ulaşım sistemidir. Bu yüzden
Türkiye’de yük ve yolcu taşımacılığında karayolları ilk sırada yer alır. En RİSKLİ ulaşım sistemidir.
Karayolu yapımını etkileyen en önemli faktör yer şekilleridir.

Karadeniz Bölgesi’ndeki önemli geçit ve tüneller:

• Kop Geçidi Bayburt’u Erzurum’a
• Zigana (Kalkanlı) Geçidi Trabzon’u Gümüşhane’ye
• Cankurtaran Geçidi Hopa’yı Borçka’ya
• Ecevit Geçidi İnebolu’yu Kastamonu’ya
• Ovit Tüneli İkizdere'yi İspir'e bağlar.

Akdeniz Bölgesi’ndeki önemli geçitler:

• Çubuk Geçidi Antalya’yı Göller yöresine
• Sertavul Geçidi Silifke’yi Karaman’a
• Gülek Geçidi Adana’yı İç Anadolu Bölgesi’ ne
• Belen Geçidi Çukurova’yı Hatay’ a bağlar.
• En işlek ve demiryolu bulunan geçit GÜLEK Geçididir. Bu tünelde kara yolu ve demir yolu ulaşımı
sağlanır.

• Ovit Dağı Tüneli: Türkiye'de Rize–Erzurum arasındaki karayolunun İkizdere – İspir mevkiinde
bulunan Ovit Dağı Geçidi'nin karayolu tüneli ile geçilmesini sağlar. Uzunluğu ise 14,3 kilometredir.

• Yeni Zigana Dağı Tüneli: 14,7 km Trabzon-Gümüşhane arasında yapımı bitip faaleyete
geçmiştir. Bu tünelin tamamlanmasıyla Türkiye'nin en uzun kara yolu tüneli olmuştur.

• Sabuncubeli Tüneli: İzmir ve Manisa illeri arasında D 565 karayolu üzerinde ulaşım süresini 45
dakikadan 15 dakikaya indiren tüneldir. 2018 yılında faaliyete geçmiştir.

• Karabet Tüneli: Van-Bahçesaray arasında 2016 yılında faaliyete geçen prefabrik kar tünelinin
uzunluğu 2,3 km’dir. Çığ olaylarını önlemek amaçlıdır.
• Türkiye’nin coğrafi konumundan dolayı uluslararası taşımacılıkta önem kazanmıştır. Uluslararası E
– Yolları ağı, TEM (Trans European Motorway), Karadeniz Ring Koridoru ve İpek Yolu önemli
uluslararası karayolu bağlantılarıdır.

• Avrasya Tüneli: İstanbul’un Avrupa ve Asya yakalarını karayoluyla bağlayan, İstanbul Boğazı’nı
deniz tabanının altından geçen 5,4 km uzunluğundaki iki katlı tüneli de kapsayan toplam 14,6
km’lik bir güzergâhta, Kazlıçeşme ile Göztepe arasında inşa edildi. Trafiğin çok yoğun olduğu
güzergâhta yolculuk süresi 100 dakikadan 15 dakikaya indirilmiştir. 2016 yılında faaliyete geçti.

DEMİRYOLLARI: Anadolu yarımadasında ilk demir yolu İZMİR– AYDIN arasında 1856 yılında
İngilizler tarafından yapılmıştır.
• Demir yolu yapımı, 1940’lara kadar hızla ilerlerken 1950’lerden itibaren Marshall yardımıyla kara
yolu yapımına öncelik verilmesi nedeniyle 1950-1980 yılları arasında sadece 20 km yeni demir
yolu hattı yapılabilmiştir.
• Yer şekillerinden dolayı demiryolu ulaşım ağı daha çok doğu–batı yönlü gelişim göstermiştir.
• Bu ulaşım sisteminin en önemli özellikleri, güvenli olup daha çok yük amaçlı kullanılmaktadır.

• Demiryollarının gittiği limanlar: Samsun, Zonguldak, Ereğli, İskenderun, Mersin, İzmir,

Bandırma, Tekirdağ, İzmit ve İstanbul.

• Demiryollarının gitmediği yerler: Yıldız Dağları çevresi, Çanakkale çevresi, Menteşe yöresi,
Antalya Bölümü’nün kıyıları ve Antalya ili, Sinop–Kastamonu çevresi, Tunceli–Ağrı–Iğdır yöresi,
Hakkâri Yöresi ve Doğu Karadeniz Bölümü.

• Demiryollarının gittiği ülkeler: Bulgaristan, Yunanistan, İran ve Suriye (şu an kapalı) gibi
ülkelerle tarifeli seferler mevcuttur.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

YÜKSEK HIZLI TREN (YHT)

• Türkiye’de ilk hızlandırılmış tren seferleri ANKARA – ESKİŞEHİR arasında başlamıştır.

• Faalitetteki Yüksek Hızlı Tren Hatları

• Ankara- Eskişehir hattı (2009)
• Ankara- Konya hattı (2011)
• Ankara- İstanbul hattı (2014)
• Konya-Karaman (2022)
• Ankara- Sivas hattı (2023)

Demiryolunun bulunduğu sınır kapıları

• Kapıkule- Bulgaristan
• Uzunköprü- Yunanistan
• Kapıköy- İran
• Akkaya- Ermenistan
• Nusaybin- Islahiye- Çobanbey- Suriye

DENİZYOLLARI:
• 1 Temmuz 1926’da KABOTAJ KANUNU ile denizyolları önündeki engeller kalkmış oldu.
• Bu ulaşım sistemi UCUZ olup, daha çok dış ticarete yönelik faaliyet gösterir. Türkiye dış
ticaretinin %65'inden fazlası deniz yoluyla yapılmaktadır.

• Trabzon Limanı: Demir yolu ağı yoktur. Trabzon limanı Karadeniz'in kıyısında kurulmuş olup,
başta İran, Irak, Rusya ve Türk Cumhuriyetleri transit yolunun başlangıcında stratejik bir noktada
yer almaktadır.
• Sinop Limanı: Hinterlandı dar (Küre Dağları) olan limandır. Bu yüzden fazla işlek değildir.
Karadeniz’in tek doğal limanıdır. Demiryolu ağı bağlantısı yoktur.
• Samsun Limanı: Hinterlandı (Ard bölgesi) geniştir. Karadeniz’in en önemli ticaretlerinin
gerçekleştiği limandır. Demir yolu ağı bağlantısı bulunur.
• İstanbul Limanı: En önemli ithalat limanıdır. Ticaret hacmi oldukça yüksektir. Sanayiye yönelik
faaliyet gösterir. İşlek ve gelişmiş limandır.
• İzmit Limanı: Petrol rafinerisinin büyük çoğunluğu burada gerçekleşir. Üzerinde pek çok tersane
vardır.
• Bandırma Limanı: Konumu itibarı ile demiryolu bağlantısı ile kombine taşımacılıkla her türlü
yükün gerçekleşebileceği bir limandır. Bor işletmeni üzerinde barındırır.
• İskenderun Limanı: Kıta sahanlığı geniş, işlek bir limandır. Çoğunlukla ağır yük gemileri bu
limanı kullanmaktadır. Demir çelik sanayisine dayalı bir şekilde gelişmiştir.
• Antalya Limanı: Turizme bağlı olarak gelişen bir limandır. Yat ve Marina limanıdır. Demir yolu ağı
bağlantısı bulunmaz.
• İzmir Limanı: En önemli ihracat limanıdır. Hinterlandı geniştir. Demir yolu ağı bağlantısı bulunur.
• Mersin Limanı: Petrol ticareti yapılır. Serbest ticaret bölgesidir. Kıbrıs ve Orta Doğu'ya açılan
stratejik limandır. Demir yolu ağı bağlantısı bulunur.

HAVAYOLLARI
• Türkiye’nin stratejik konumundan dolayı Asya–Avrupa–Pasifik Bölgesi için geçiş hattıdır.
• Yurt dışına yapılan ilk resmi sefer 1947 yılında Ankara ve İstanbul'dan Atina'ya gerçekleşmiştir.
• 1983 yılında sivil havacılık kanunu ile özel havayolu şirketlerinin bu pazara dahil olmasıyla hava
yolları hızlı gelişim göstermiştir.
• Bu ulaşım sisteminde sermaye ve teknoloji önemlidir. En PAHALI ve HIZLI ulaşım sistemidir.

Ordu – Giresun Havalimanı: Ordu'nun Gülyalı ilçesinde bulunan sivil kategorideki havalimanıdır.
2015 yılında hizmete açılmıştır. Türkiye'de ve Avrupa'da deniz üzerine inşa edilen ilk havalimanıdır.

Rize-Artvin Havalimanı: Türkiye'nin Rize ve Artvin illerine hizmet veren havalimanıdır. Ordu-Giresun
Havalimanı'ndan sonra ülkemizin deniz üzerine inşa edilen ikinci havalimanı olmuştur. Geçen yıl
hizmete açıldı.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

İÇ TİCARET: Türkiye’de iç ticaret Cumhuriyet’in ilk yıllarında oldukça zayıftı. Günümüze doğru iç
ticaretimiz hızla gelişmiştir. İç ticaretimizin hızla gelişmesinde etkili olan faktörler:
• Nüfus miktarının artması,
• Ulaşım ve iletişimin gelişmesi,
• Reklam ve tanıtımın artması,
• Eğitim ve kültürel seviyenin yükselmesi,
• Milli gelirin artması

• Bölgelerarası nüfus, iklim, tarım ürünleri, sanayileşme düzeyinin farklılık göstermesi, iç ticaret
hareketliliğini arttırmıştır. İstanbul, İzmir, Bursa, Adana, Gaziantep, Kayseri, Ankara, Eskişehir gibi
kentlerde iç ticaret canlıdır.

DIŞ TİCARET
• Türkiye’nin dışarıya mal veya hizmet satması olayına İhracat (Dış satım) denir.
• Türkiye’nin dışarıdan mal veya hizmet alması olayına ise İthalat (Dış alım) denir.
• İhracat ile ithalatın toplamına Dış Ticaret Hacmi denir.
• Türkiye’nin ithalatı, ihracatından fazla olduğu için dış ticaret açığı oluşmuştur.

İhracat: Sanayi ürünlerinin payı en fazladır. Devamında tarım ve madenler gelir.

• Sanayi ürünleri: Motorlu kara taşıtları-otomotiv, tekstil, deri, yün, çimento, kireç, halı kilim,
pastacılık ürünleri, seramik, cam, mobilya, konserve
• Yeraltı kaynakları: Mermer, Zımpara taşı, Alüminyum, Lületaşı, Bor, Krom, Feldspat, Tuz
• Tarım ürünleri: Bal, İncir, Kayısı, Üzüm, Antepfıstığı, Fındık, Turunçgiller, Zeytin, Sebze çeşitleri

İthalat: Türkiye’nin hızla sanayileşmesine bağlı enerji ihtiyacı ithalatımızın yarısına yakınını oluşturur.
• Yeraltı kaynakları: Mineral yakıtlar, bakır, petrol, doğalgaz, taşkömürü, fosfat
• Sanayi ürünleri: İlaç, suni gübre, madeni yağ, boya, silah, elektrikli eşya, motorlu taşıtlar, optik,
kâğıt, Demir çelik, plastikler, hava taşıtları, kauçuk, tıbbi araç–gereçler, kozmetik ürünler
• Tarım ürünleri: Muz, pamuk, pamuk ipliği, mısır, kahve, kakao, pirinç, hurma, ananas, ayçiçeği

• Türkiye’nin ihracatında ALMANYA ilk sırada yer alır.

• Türkiye’nin ithalatında ilk sırada RUSYA FEDERASYONU yer alır.

TRANSİT TİCARET: Ülkeler arasında mal ve hizmetlerin taşınması esnasında başka ülkelerin ulaşım
sistemlerini kullanmadır. Türkiye’nin kıtalararası geçiş noktasında yer alması, üç tarafının denizlerle
çevrili olması, zengin petrol rezervlerine sahip ülkeler ile sanayileşmiş Avrupa ülkeleri arasında yer
alması transit ticaretin önemini artırmıştır. İzmir, İstanbul, İskenderun ve Trabzon limanları, boğazlar ile
birçok geçit ve sınır kapısı kullanılmaktadır.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

TÜRKİYE’DE TURİZM
MARMARA BÖLGESİ
• İstanbul: Dolmabahçe Sarayı, Topkapı Sarayı, Yerebatan Sarnıcı, Galata Kulesi, Ayasofya Camii,
Kapalıçarşı, Kızkulesi, Eyüp Sultan, Pierre Loti, Anadolu ve Rumeli Hisarı, İstiklal Caddesi, Balat
• Bursa: Cumalıkızık, Kaplıcalar, Uludağ Kayak Merkezi, Oylat Mağarası, Tirilye, Gölyazı,
• Edirne: Selimiye Camii, Rüstempaşa Kervansarayı, Saray Hamamı, Uzunköprü
• Çanakkale: Troya, Assos, Gelibolu Yarımdası Tarihi MP, Kilitbahir Kalesi, Gökçeada, Bozcaada
• Balıkesir: Manyas, Erdek, Cunda Adası, Ayvalık, Avşa Adası, Gönen Kaplıcaları, Sarımsaklı Plajı
• Sakarya: Acarlar Longozu, Sapanca Gölü, Kuzuluk Kaplıcaları, Deprem ve Kültür Müzesi
• Kırklareli: İğneada Longoz Ormanları, Dupnisa Mağarası
• Bilecik: Şeyh Edebali Türbesi, Ertuğrul Gazi Türbesi, Harmankaya Kanyonu, Kınık Şelalesi
• Kocaeli: Ballıkayalar Tabiat Parkı, Kartepe Kayak Merkezi, Seka Kâğıt Müzesi, Maşukiye, Osman
Hamdi Bey Müzesi, Darıca Hayvanat Bahçesi, Kefken ve Kerpe Plajları, Pembe Köşk
• Tekirdağ: Rüstempaşa Cami, Tarihi Deniz Feneri
• Yalova: Yürüyen Köşk, Erikli Şelalesi, Samanlı Dağları, Armutlu Kaplıcaları

AKDENİZ BÖLGESİ
• Antalya: Manavgat, Kaş, Kemer, Termessos, Olimpos Beydağları Milli Parkı, Perge, Patara,
Aspendos, Xanthos Antik Kenti, Cam Piramit Kongre Merkezi, Side, Saklıkent, Dim Çayı, Karain,
Beldibi, Damlataş Mağaraları, Altınbeşik, Kurşunlu, Düden, Manavgat Şelalesi, Köprülü Kanyonu,
St. Nicolas Kilisesi, Yivli Minare, Myra Antik Kenti, Kaputaj, Lara ve Konyaaltı Plajları
• Adana: Taş Köprü, Varda Köprüsü, Akyatan Lagünü, Tekir Yaylası, Yılankale, Yumurtalık Lagünü
• Isparta: Eğirdir Gölü, Davraz Kayak Merkezi, Kovada Gölü Milli Parkı, Lavanta Gül Bahçeleri
• Burdur: Hacılar Harabeleri, Sagalassos, İnsuyu Mağarası, Kibirya, Salda Gölü,
• Mersin: Cennet ve Cehennem obrukları, Kız Kalesi, Yedi Uyurlar Mağarası, Astım Mağarası
• Osmaniye: Karatepe-Aslantaş Milli Parkı
• Hatay: Saint Pierre Kilisesi, Titus Tüneli, Hassa Lav Tüp Mağarası, Harbiye Şelalesi
• Kahramanmaraş: Yassı Höyük, Taş Medrese, Germenicia Antik Kenti
• Kilis: Kilis Evleri, Ravanda Kalesi, Oylum Höyük

KARADENİZ BÖLGESİ
• Trabzon: Sümela Manastırı, Maçka-Altındere MP, Ortahisar Evleri, Uzungöl, Sera Gölü
• Çorum: Alacahöyük, Hattuşa
• Amasya: Kralkaya Mezarlıkları, Ferhat ile Şirin Aşıklar Müzesi, Borabay Gölü
• Samsun: 19 Mayıs Fuarı, Lâdik Kaplıcaları, Kızılırmak Kuş Cenneti, Şahinkaya Kanyonu
• Bolu: Abant Gölü, Yedigöller, Kartalkaya Kayak Merkezi, Göynük, Gölcük Tabiat Parkı
• Kastamonu: Ilgaz Dağları Milli Parkı, Cide, Valla Kanyonu, Küre Dağları Milli Parkı, Ilıca Şelalesi
• Tokat: Ballıca Mağarası (Karstik oluşumlu), Zinav Gölü
• Rize: Zilkale, Ayder Yaylası, Palovit Şelalesi, Huser Yaylası
• Artvin: Hatila Vadisi, Karagöl-Sahara MP, Camili (Türkiye’nin ilk biyosfer rezervi), Kafkasör Yaylası
• Karabük: Safranbolu Evleri, Yenice Ormanları
• Bartın: Amasra, Güzelcehisar Lav Sutünları
• Sinop: Erfelek Şelalesi, Tarihi Cezaevi, Hamsilos Koyu, Gerze
• Giresun: Giresun Adası, Kümbet Yaylası, Mavi Göl, Sis Dağı Yaylası, Görele
• Gümüşhane: Zigana Kayak, Karaca Mağarası, Torul Cam Teras, Örümcek Ormanları, Limni Gölü
• Ordu: Boztepe, Perşembe Yaylası
• Zonguldak: Maden Müzesi, Cehennemağzı Mağarası, Kilyos Plajı
• Bayburt: Baksı Müzesi
• Düzce: Samandere Şelalesi, Topuk Yaylası

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

EGE BÖLGESİ
• İzmir: Seferihisar (İlk Cittaslow), Meryem Ana Kilisesi, Efes, Bergama Antik Tiyatroları, Akropolis,
Çeşme, Konak Meydanı (Saat Kulesi), Şirince Köyü
• Aydın: Milet Antik Kenti, Apollon Tapınağı, Afrodisias, Dilek Yarımadası MP, Kuşadası, Didim
• Denizli: Hierapolis-Pamukkale, Karahayit Kaplıcaları, Honaz Dağı MP, Laodikya Antik, Işıklı Gölü
• Afyonkarahisar: Gazlıgöl ve Sandıklı Kaplıcaları, Kocatepe Anıtı, Frig Vadisi, Karahisar Kalesi
• Kütahya: Aizonia, Germiyan Sokağı
• Manisa: Ağlayan Kaya, Spil Dağı Milli Parkı, Sard Harabeleri, Kuladokya
• Muğla: Ölüdeniz, Fethiye, Datça, Bodrum, Kelebekler Vadisi, Knidos Antik Kenti, İztuzu Plajı,
Likya Yolu, Azmak Nehri, Kaya Mezarları, Letoon Antik Kenti
• Uşak: Ulubey Kanyonu, Clandras Köprüsü

İÇ ANADOLU BÖLGESİ
• Ankara: Beypazarı-Kızılcahamam Termalleri, Ankara Kalesi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi,
Gordion, Elmadağ Kayak Merkezi, Roma Hamamı, Soğuksu Milli Parkı, Eymir ve Mogan Gölleri
• Nevşehir: Ürgüp, Göreme-Avanos, Derinkuyu Yeraltı Şehirleri, Üçhisar Kalesi, Güvercinlik Vadisi
• Aksaray: Ihlara Vadisi, Narlıgöl, Ziga Kaplıcaları, Acemhöyük, Hasan Dağı
• Konya: Mevlâna Türbesi, Çatalhöyük, Karatay Medresesi, Kızören Obruğu, Meke Tuzlası
• Kayseri: Erciyes Kayak, Sultan Sazlığı, Kapuzbaşı Şelalesi, Kültepe Yazıtları, Tekir Yaylası
• Yozgat: Alişar, Yozgat Çamlığı
• Çankırı: Ilgaz Kayak Merkezi, Tuz Mağarası
• Eskişehir: Odunpazarı Evleri, Porsuk Çayı, Midas Anıtı, Eti Arkeoloji Müzesi
• Sivas: Divriği Ulu Cami ve Darüşşifasi, Hafik Gölü, Gök Medrese, Yıldız Dağı Kayak Merkezi
• Kırşehir: Cacabey Medresesi, Ahi Evran Külliyesi, Seyfe Gölü Kuş Cenneti
• Niğde: Gümüşler Manastırı, Aladağlar Milli Parkı
• Karaman: Turkuaz Gölü, Taşkale Tahıl Ambarı
• Kırıkkale: MKE Silah Müzesi, Çeşnigir Köprüsü

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

• Elâzığ: Harput Kalesi, Buzluk Mağarası, Çırçır Şelalesi, Karaleylek Kanyonu, Kömürhan Köprüsü,
• Ağrı: İshakpaşa Sarayı, Meteor Çukuru, Diyadin kaplıcaları, Ahmed-i Hani Türbesi
• Kars: Ani Öreni, Sarıkamış Kayak Merkezi, Katherina Köşkü, Kuyucuk Gölü
• Van: Van, Çavuştepe ve Hoşap Kaleleri, Akdamar Adası ve Kilisesi, Muradiye Şelalesi, Erçek
Gölü, Başkale Travertenleri, Urartu (Tuşpa), Vanadokya, Şamran Su Kanalları
• Erzurum: Çifte Minareli Medrese ve Nene Hatun Tarihi Milli Parkı, Tortum Şelalesi, Palandöken
Kayak Merkezi, Narman Peribacaları, Yakutiye Medresesi, Atatürk Evi Müzesi
• Bitlis: Nemrut Kalderası, Ahlat Anıt Mezarlığı, Aygır Gölü
• Bingöl: Yüzen Adalar Tabiat Parkı, Çır şelalesi
• Tunceli: Munzur Vadisi Milli Parkı, Munzur Gözeleri, Düzgünbaba Türbesi
• Muş: Malazgirt Meydan Muharebesi Milli Parkı, Murat Köprüsü
• Erzincan: Girlevik Şelalesi, Ergan Dağı Kayak Merkezi, Otlukbeli Gölü, Karanlık Kanyon
• Hakkâri: Cilo ve Sat Dağları Milli Parkı, Sümbül Dağı, Cennet Cehennem Vadisi, Mergan Vadisi
• Malatya: Arslantepe Höyüğü, Tarihi Battalgazi Surları, Gürpınar Şelalesi, Tohma Kanyonu
• Ardahan: Çıldır Gölü, Şeytan Kalesi, Damal Atatürk Silueti, Aktaş Gölü
• Iğdır: Tuz Mağaraları, Gökkuşağı Tepeleri, Balıklıgöl
• Şırnak: Cudi Dağı (Nuh Tufanı), Kasrik Boğazı, Faraşin Yaylası, Mem-u Zin Türbesi

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

• Diyarbakır: Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri, Çermik kaplıcaları, Çayönü, Malabadi
Köprüsü, Asur Mezarları, On Gözlü Köprü, Zerzevan Kalesi
• Adıyaman: Nemrut Dağı, Pirin Mağaraları, Cendere Köprüsü, Karakuş Tümülüsü
• Mardin: Mardin Taş Evleri, Kasimiye Medresesi, Dara Antik Kenti, Mor Gabriel Manastırı
• Şanlıurfa: Balıklıgöl (Halil-ür Rahman), Göbeklitepe, Karahantepe, Harran Evleri ve Harran
Kalıntıları, Tektek Dağları Milli Parkı, Birecik Kelaynak Kuşları, Halfeti (Saklı Cennet)
• Gaziantep: Zeugma Antik Kenti Mozaik Müzesi (Belkıs Harabeleri), Antep Kalesi, Rum Kale
• Batman: Hasankeyf, Zeynel Bey Türbesi, Hallan Çemi Höyüğü
• Siirt: Botan Vadisi Milli Parkı, Resılhacar (deliklitaş), Veysel Karani Türbesi, Tillo Kalesi

Bölgesel Kalkınma projelerinin başlıca amaçları

• Bölgeler arası düzey farkını azaltmak,
• Kırsal alanların kalkınmasını sağlamak,
• Göç hareketini önleyerek, nüfusu yerinde tutmak,
• Doğal ve beşerî kaynakları en iyi şekilde kullanmak,
• İstihdamı geliştirecek iş olanaklarını sağlamaktır.

GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi)

Kapsadığı İller: Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Kilis ve Şırnak
Projenin amaçları: Sulama, elektrik enerjisi üretimi, tarım, ulaştırma, sanayi, eğitim, turizm,
ormancılık, sağlık, konut, kırsal ve kentsel altyapı alanları içine alıp çok yönlü kalkınmayı amaçlamıştır.

GAP’ın bölgede meydana getirdiği değişiklikler

• Sulu tarımın yapıldığı alanlar genişledi.
• Tarımsal ürün ve ürün çeşidi arttı.
• Kişi başına düşen gelir ve iş olanakları arttı.
• Sanayi tesislerinin sayısı ve buna bağlı ihracat arttı.
• Hidroelektrik üretimi arttı.

Konya Ovası Projesi (KOP)

Kapsadığı İller: Konya, Niğde, Aksaray, Karaman, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat ve Kırıkkale

KOP’un en önemli ayağını MAVİ TÜNEL oluşturuyor. Mavi Tünel ile Göksu nehri ve Çarşamba
suyunun %15’lik bölümü alınarak Konya-Karaman havzasına aktarılması amaçlanıyor.

DAP (Doğu Anadolu Projesi)

• Kapsadığı İller: Erzincan, Malatya, Elâzığ, Tunceli, Bingöl, Erzurum, Muş, Bitlis, Van, Hakkâri,
Ağrı, Iğdır, Kars, Ardahan ve Sivas
• 2016 yılında Sivas bu projeye dâhil olmuştur.

Projenin amaçları
• Bölgenin sosyal kültürel ve ekonomik yönden kalkınmasını sağlamak,
• Bölgede tarım ve hayvancılığı geliştirmek,
• Hayvancılığı geliştirmek için çayır-mera alanları ile hayvan ırklarını ıslah etmek,
• Bölgede ortaya çıkabilecek ekonomik fırsatları değerlendirebilecek alt yapıyı geliştirmek,
• İstihdam olanaklarının artmasıyla bölge dışına yapılan göçleri azaltmaktır.

ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük Projesi)

Kapsadığı merkezler: Zonguldak, Bartın, Ereğli ve Karabük

Projenin amaçları
• Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun küçültülmesi ve Karabük ve Ereğli Demir Çelik İşletmeleri’nin
özelleştirilmesi ve sonrasına ortaya çıkan sosyo-ekonomik sonuçları değerlendirmek,
• Taşkömürü üretiminde yeni teknik ve yöntemler geliştirmek,
• Organize sanayi bölgeleri kurmak,
• Filyos’a liman açarak ulaştırma alt yapısını tamamlamaktır.

Kemal Arslan Kemal Arslan

 COĞRAFYA GENEL TEKRAR

DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi)

Kapsadığı İller: Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon, Samsun, Tokat, Amasya ve Çorum

Projenin amaçları
• Doğu Karadeniz’in sosyo-ekonomik düzeyi yükseltmek,
• Yeni iş olanaklarının sağlanması ile bölge dışına göçler azaltmak,
• Bölge içi farklılıkları giderip bölgenin sosyoekonomik gelişmesini hızlandırmak,
• Ulaşım ve iletişim olanaklarını arttırmak, işletme tesislerini geliştirmek,
• Tarım ürün çeşidini arttırmak, turizm faaliyetlerini geliştirmek temel hedeflerdir.

YHGP (Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi)

Kapsadığı İller: Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat’tır.

Projenin amaçları
• Yeşilırmak’ın neden olduğu taşkın, erozyon, su ve çevre kirliliği sorunlarını çözmek,
• Havzanın ekolojik dengesini koruyacak en uygun ve ekonomik arazi kullanım planını hazırlamak,
• Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, meraları ıslah etmek,
• Orman alanlarını belirleyip izlemek, şehirleşme ve sanayileşmede planlı gelişmeyi sağlamaktır.

• Amasya, Çorum, Tokat ve Samsun illeri hem YHGP’de hem de DOKAP kapsamında yer alır.

YENİ BÖLGE SINIFLAMASI

Doğal, beşerî ve ekonomik özellikler bakımından çevresinden farklı; kendi içinde benzerlik gösteren
alanlara BÖLGE denir.

1. ŞEKİLSEL BÖLGELER
Doğal Şekilsel Bölgeler
• Yeryüzü şekillerine göre: Dağlık Bölge, Ovalık Bölge
• İklim tiplerine göre: Akdeniz İklim Bölgesi, Karadeniz İklim Bölgesi
• Bitki örtüsüne göre: Ormanlık Bölge, Maki Bölgesi
• Toprak özelliklerine göre: Terra rossa Bölgesi, Vertisoller Bölgesi
• Doğal afet bölgeleri: Heyelan Bölgesi, Deprem Bölgesi

Beşerî ve Ekonomik Şekilsel Bölgeler

• Nüfus ve Yerleşme özelliklerine göre,
• Konut yapı özelliklerine göre,
• Kültür ve dinî özelliklerine göre,
• Sanayi özelliklerine göre,
• Madenlere göre,
• Turizm özelliklerine göre,
• Serbest ticaret özelliklerine göre

2. İŞLEVSEL BÖLGELER
• Mülki İdari Özelliklerine Göre Bölgeler: İl, ilçe ve köy
• Yerel Yönetim Özelliklerine Göre Bölgeler: Belediyeler ve il özel idareleri
• Kamu Kurumlarının Hizmet Bölgeleri: Devlet Su İşleri Genel Müd., Karayolları Genel Müdürlüğü
• Kalkınma Bölgeleri: GAP, KOP

Bölge sınırları: Doğal özelliklere bağlı olarak oluşturulan bölgelerin sınırlarının değişmesi çok uzun zaman
alabilir. Beşerî ve ekonomik özelliklere göre oluşturulan bölgelerin sınırları kısa sürede değişebilir.
Sınırların netliği: İşlevsel sınırlar daha kesindir. Şekilsel bölgeler geçiş şeklindedir.

‘’Kendinizi sınırlamayın. Çoğu insan yapabileceklerini düşündükleri şeyler konusunda kendilerini sınırlarlar.
Sadece zihninizin gidebildiği kadar ileriye gidebilirsiniz. Neye inanırsanız, onu yapabilirsiniz.’’ (Mary Kay Ash)

Hepinize başarılar diliyorum…

Kemal Arslan Kemal Arslan