See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/344885804

BÖLÜM 5 - SAYILAR

Book · October 2020

CITATIONS READS

0 2,869

1 author:

Sıtkı Çekirdekci
Sinop Üniversitesi
20 PUBLICATIONS 65 CITATIONS

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ View project

All content following this page was uploaded by Sıtkı Çekirdekci on 26 October 2020.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ

Editörler
Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - Prof. Dr. Sinan OLKUN
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ - Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI
İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ
Editörler: Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - Prof. Dr. Sinan OLKUN
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ - Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI

ISBN: 978-605-7523-38-9

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

Copyright © Vizetek
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Vizetek Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi’ne
aittir. Vizetek izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, elektronik, mekanik,
fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap
T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Sayın Okuyucularımız, bandrolsüz yayınları satın almamanızı diliyoruz.

Yayın Koordinatörü: Ferit RESULOĞULLARI

Kapak Tasarımı & Mizanpaj: Sadık HANGÜL
Redaksiyon: Abdullah KARA

1. Baskı: Ankara - Ekim, 2020

2. Baskı: Ankara - Ekim, 2020

Baskı:
Vadi Grafik Tasarım ve Reklamcılık Ltd. Şti.İvedik Org. San. 1420. Cad. No: 58/1
Yenimahalle/ANKARA
Tel: 0 312 395 85 71

Yayıncı Sertifika No: 41575

Matbaa Sertifika No: 47479

İletişim:
Harbiye Mah. Hürriyet Cad. No: 56/A Dikmen Çankaya/ANKARA
Tel.: (0312) 482 00 11
Web: www.vizetek.com.tr
E-mail: vizetekyayincilik@gmail.com
 İLKOKULDA
MATEMATİK ÖĞRETİMİ
Editörler
Doç. Dr. Veli TOPTAŞ
Prof. Dr. Sinan OLKUN
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI
Yazarlar
Doç. Dr. Hatice Kübra GÜLER SELEK
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ
Arş. Gör. Salih Kürşat ÇİLİNGİR
Dr. Ramazan DİVRİK
Prof. Dr. Sinan OLKUN
Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz MUTLU
Dr. Öğr. Üyesi Emine GÖZEL
Dr. Öğr. Üyesi Nihan ŞAHİNKAYA
Doç. Dr. Veli TOPTAŞ
Arş. Gör. Dr. Emel ÇİLİNGİR ALTINER
Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Oğuz AKÇAY
Dr. Öğr. Üyesi Gülşah BATDAL KARADUMAN
 Editör ve yazarlara ait ORCID ID numaraları

Editörler
Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - ORCID ID: 0000-0001-8852-1852
Prof. Dr. Sinan OLKUN - ORCID ID: 0000- 0003-3764-2528
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ - ORCID ID: 0000-0003-4037-2434
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI - ORCID ID: 0000-0002-7159-2635

Bölümler ve Yazarlar
Bölüm 1: Doç. Dr. Hatice Kübra GÜLER SELEK - ORCID ID: 0000- 0002-6262-8421
Bölüm 2: Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI - ORCID ID: 0000- 0002-7159-2635
Bölüm 3: Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ - ORCID ID: 0000-0003-4037-2434
Arş. Gör. Dr. Salih Kürşat ÇİLİNGİR - ORCID ID: 0000- 0002-5564-5258
Bölüm 4: Dr. Ramazan DİVRİK - ORCID ID: 0000-0002-7126-7664
Bölüm 5: Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ - ORCID ID: 0000- 0003-4037-2434
Bölüm 6: Prof. Dr. Sinan OLKUN - ORCID ID: 0000- 0003-3764-2528
Bölüm 7: Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz MUTLU - ORCID ID: 0000- 0002-4265-856X
Bölüm 8: Dr. Öğr. Üyesi Emine GÖZEL - ORCID ID: 0000-0002-1383-5264
Bölüm 9: Dr. Öğr. Üyesi Nihan ŞAHİNKAYA - ORCID ID: 0000- 0002-7399-8794
Bölüm 10: Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - ORCID ID: 0000-0001-8852-1852
Prof. Dr. Sinan OLKUN - ORCID ID: 0000- 0003-3764-2528
Bölüm 11: Dr. Emel ÇİLİNGİR ALTINER - ORCID ID: 0000-0002-8085-553X
Bölüm 12: Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - ORCID ID: 0000-0001-8852-1852
Prof. Dr. Sinan OLKUN - ORCID ID: 0000- 0003-3764-2528
Bölüm 13: Doç. Dr. Hatice Kübra GÜLER SELEK - ORCID ID: 0000- 0002-6262-8421
Bölüm 14: Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - ORCID ID: 0000-0001-8852-1852
Bölüm 15: Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Oğuz AKÇAY - ORCID ID: 0000- 0003-2109-976X
Bölüm 16: Dr. Öğr. Üyesi Gülşah BATDAL KARADUMAN - ORCID ID: 0000-0001-5725-0949
 V

Önsöz
Türkiye’de Matematik dersi genel olarak zor ve korkulan bir ders olarak algılan-
maktadır. Bu algının oluşmasının en önemli sebebi matematiğin günlük hayattan
kopuk sadece kural ve işlemlerden oluştuğu o nedenle öğrenebilmek için çok
kuvvetli bir hafıza ve ezber yeteneğinin olması gerektiği düşüncesidir. Bu algının
kırılabilmesi için matematik öğrenme – öğretme sürecinin anlamlı, eğlenceli ve
keşfedilecek bir hale getirilmesi gerekmektedir. Sürecin aslına uygun yani olduğu
gibi yaşanması bile bu uğurda başlı başına önemli bir adımdır. Zira matematik
hayatı anlamaya yarayan, kendiliğinden eğlenceli ve yaratıcı bir süreçtir.
Bu kitap öğrenme-öğretme süreçlerindeki yenilik ve gelişmelere bağlı ola-
rak 2018’de yenilenen matematik dersi (1-4) öğretim programı dikkate alınarak
hazırlanmıştır. Bu kitabın temel amacı evrensel yerel ve güncel öğrenme ve öğret-
me kuramlarını dikkate alarak öğrencilerin daha aktif olduğu, matematiksel kav-
ram ve genellemeleri ezberlemek yerine keşfederek ve içselleştirerek matematik
öğrenebilecekleri, öğrenme sürecinden zevk alacakları ve eğlenerek yapacakları
yol, yöntem ve etkinlik örneklerini sunmaktır. Çocuklar bir şeyi yaparken eğ-
leniyor ve zevk alıyorsa aynı zamanda öğreniyorlardır. Zira oynayabilmek için
oyunun kurallarını öğrenmeleri gerekmektedir. Bu düşünce kitabın temel amacını
oluşturmaktadır.
Bu kitapta sınıf öğretmeni adayları ve sınıf öğretmenlerinin etkili matematik
öğretimini gerçekleştirmeleri için kuramsal açıklamalara, çocuklardaki matema-
tiksel düşünce gelişimine, etkinlik örneklerine, öğrencilerin kavram yanılgıları
ve çözüm önerilerine yer verilmiştir. Bu şekilde sınıf öğretmen adaylarının gele-
cekte bir öğretmen olarak karşılaşacakları durumlara ilişkin matematiği öğretme
bilgilerinin geliştirilmesi ve mevcut sınıf öğretmenlerinin de hâlihazırda karşılaş-
tıkları bazı problem durumlarına cevap bulabilmelerini sağlayacaktır.
 İlkokul öğrencilerine yönelik matematik öğretiminin ele alındığı bu kitap,
öğrencilerin matematiksel kavramları kendilerinin yapılandıracakları, kavram ve
işlemleri ezberden uzak, somut araçlar, görsel çizimler, oyunlar ve etkinlikler
eşliğinde öğrenecekleri, temel becerileri kazanacakları şekilde güncel, çağdaş
öğrenme kuram ve yaklaşımlarına uygun olarak tasarlanmıştır. Kitabın felse-
fesi ve yaklaşımı sınıf öğretmenleri ve sınıf öğretmeni adaylarına fikir vermesi
amacıyla örnek etkinliklerle desteklenerek somutlaştırılmıştır.
Yoğun bir emeğin ürünü olan, sınıf öğretmenleri ve sınıf öğretmeni adayları
için hazırlanan bu kitabın her bölümü genelde matematik eğitimi özelde ise il-
kokul matematiği ile ilgili konu alanında çalışmaları bulunan uzmanlarca hazır-
lanmıştır. Yapmış oldukları katkıdan ötürü yazarlarımıza teşekkürlerimizi sunar,
bu kitaptaki bilgi ve uygulama örnekleriyle birlikte matematik öğrenme-öğretme
süreçlerinin nitelikli bir şekilde yürütülmesini canı gönülden dileriz.
Sonsöz; Matematiği Anlamak Hayatı Anlamaktır. Hayatı daha iyi anlayabil-
mek ve doğaya hükmedebilmek için matematiğin dilini hep birlikte öğrenelim.

Editörler
Doç. Dr. Veli TOPTAŞ
Prof. Dr. Sinan OLKUN
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI
 VII

İÇİNDEKİLER
Önsöz............................................................................................................................................. V

BÖLÜM 1: MATEMATİK............................................................................................................1
Doç. Dr. Hatice Kübra GÜLER SELEK

1.1. Matematik Nedir? ...............................................................................................................2

1.2. Matematiğin Doğası............................................................................................................4
1.3. Matematik Öğretiminin Amacı ve Temel İlkeleri..........................................................5
1.4. Dünyada Matematik Öğretiminin Tarihçesi...................................................................7
1.5. Türkiye’de Matematik Öğretiminin Tarihçesi.................................................................8
Bölüm Değerlendirme Soruları.............................................................................................. 12
Kaynaklar..................................................................................................................................... 13

BÖLÜM 2: MATEMATİKSEL BİLGİNİN FARKLI TEMSİLLERİ....................................... 17

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hayri SARI

2.1. Matematiksel Bilgi............................................................................................................ 18

2.2. Matematiksel Bilginin Farklı Temsili ve Önemi.......................................................... 21
2.3. Bruner ve Matematiksel Bilginin Temsili..................................................................... 22
2.4. Dienes ve Matematiksel Bilginin Temsili..................................................................... 26
2.5. Lesh Modeli ve Matematiksel Bilginin Temsili........................................................... 34
2.6. Dehaene ve Matematiksel Bilginin Temsili................................................................. 39
2.7. Matematiksel Bilgi ve Temsiller Üzerine Son Sözler................................................. 42
Bölüm Değerlendirme Soruları.............................................................................................. 43
Kaynaklar..................................................................................................................................... 44

BÖLÜM 3: MATEMATİK ÖĞRETİMİNDE KURAM, YAKLAŞIM VE YÖNTEMLER..... 49

Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ - Arş. Gör. Salih Kürşat ÇİLİNGİR

3.1. Matematik Öğretiminde Kuram ve Yaklaşımlar......................................................... 50

3.1.1. Bilişsel Gelişim Kuramı.............................................................................................. 51
3.1.1.1. Jean Piaget........................................................................................................... 52
3.1.1.2. Lev Semyonovich Vygotsky.............................................................................. 54
3.1.2. Yapılandırmacı Yaklaşım............................................................................................ 56
3.1.3. Gestalt Yaklaşımı........................................................................................................ 57
3.1.4. Gerçekçi Matematik Eğitimi.................................................................................... 59
3.2. Matematik Öğretiminde Alternatif Yöntem ve Araçlar............................................ 62
3.2.1. Matematik Öğretiminde Alternatif Araç Olarak Kavram Karikatürleri........ 64
3.2.2. Matematik Öğretiminde Drama Yöntemi............................................................ 68
VIII

3.2.3. Matematik Öğretiminde Senaryo Temelli Öğrenme......................................... 75

3.2.4. Matematik Öğretiminde Oyun Yöntemi.............................................................. 78
Bölüm Değerlendirme Soruları.............................................................................................. 83
Kaynaklar..................................................................................................................................... 86

BÖLÜM 4: İLKOKUL MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI........................... 93

Dr. Ramazan DİVRİK

4.1. Giriş....................................................................................................................................... 94
4.2. Cumhuriyet Döneminden Günümüze Öğretim Programları.................................. 94
4.3. 2018 Yılı İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı............................................100
4.3.1. Millî Eğitim Bakanlığı Öğretim Programları.......................................................101
4.3.2. Öğretim Programlarının Perspektifi....................................................................101
4.3.2.1. Değerlerimiz.......................................................................................................102
4.3.2.2. Yetkinlikler..........................................................................................................102
4.4. Öğretim Programlarında Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı.............................111
4.5. Matematik Dersi Öğretim Programı’nın Özel Amaçları.........................................111
4.6. Matematik Dersi Öğretim Programı’nın Uygulanmasında Dikkat Edilecek Hususlar.....112
4.7. Matematik Dersi Öğretim Programı’nın Yapısı........................................................112
4.8. İlkokul Matematik Dersi (1-4. Sınıflar) Öğrenme Alanları.....................................113
4.9. Sonuç..................................................................................................................................116
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................118
Kaynaklar...................................................................................................................................123

BÖLÜM 5: SAYILAR...............................................................................................................127
Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ

5.1. Çocukta Sayı Kavramının Gelişimi..............................................................................129

5.2. Doğal Sayılar ve Oluşumu.............................................................................................140
5.3. Doğal Sayıların Öğretimi...............................................................................................142
5.3.1. Tek Basamaklı Sayıların Öğretimi.........................................................................144
5.3.2. Sıfırın Öğretimi.........................................................................................................155
5.3.3. 10 ve 20 Arasındaki Sayıların Öğretimi ve Onluk-Birlik Kavramı................156
5.3.4. Doğal Sayılarda Basamak ve Basamak Değeri Kavramı.................................160
5.3.5. İki, Üç ve Dört Basamaklı Sayıların Öğretimi....................................................166
5.4.Sayılar Arası İlişkiler..........................................................................................................170
5.4.1. Doğal Sayıları Yuvarlama........................................................................................170
5.4.2. Doğal Sayılarda Karşılaştırma...............................................................................172
5.4.3. Tek ve Çift Sayılar.....................................................................................................174
5.5. Sayı Hissi ve Geliştirilmesi.............................................................................................174
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................180
Kaynaklar...................................................................................................................................184
 IX

BÖLÜM 6: ARİTMETİK İŞLEMLER....................................................................................189

Prof. Dr. Sinan OLKUN

6.1. Sayma, Toplama ve Çıkarma Geçişleri........................................................................190

6.2. Toplama ve Çıkarma İşlemlerinin Standart Sözel Problemlerden Çıkarılan Anlamları......195
6.3. Çarpma İşlemi ve Çeşitli Anlamları..............................................................................206
6.4. Bölme İşlemi ve Çeşitli Anlamları................................................................................210
6.5. Çarpma ve Bölme İşlemlerinin Sözel Problemlerden Çıkarılan Anlamları.........211
6.6. İşlemlerin Birbirleri ile Olan İlişkileri...........................................................................213
6.7. İşlemlerin Özellikleri.......................................................................................................213
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................218
Kaynaklar...................................................................................................................................220

BÖLÜM 7: ARİTMETİK ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ - GELİŞİMSEL DİSKALKULİ.......223

Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz MUTLU

7.1. Gelişimsel Diskalkuli.......................................................................................................224

7.2. Aritmetik Öğrenme Güçlüğünün Görülme Sıklığı...................................................225
7.3.Diskalkulinin Belirtileri....................................................................................................226
7.3.1. Okuma ve Anlama ile İlgili Zorluklar....................................................................227
7.3.2. Yazmayla İlgili Zorluklar..........................................................................................227
7.3.3. Kavram ve Sembolleri Anlama ile İlgili Sorunlar...............................................228
7.3.4. Sayıları Sıralama ve Matematiksel Gerçeklerle İlgili Sorunlar.......................228
7.3.5. Karmaşık Düşünme ve Esneklik ile İlgili Sorunlar............................................228
7.4. Aritmetik Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri.............................................................229
7.5. Aritmetik Öğrenme Güçlüğü Yaşayan Çocukların Duyuşsal ve Bilişsel Özellikleri........230
7.5.1. Matematik Kaygısı...................................................................................................230
7.5.2. Çalışma Belleği..........................................................................................................231
7.6. Aritmetik Öğrenme Güçlüğü Yaşayan Çocuklara Matematik Öğretimi.............232
7.6.1. Doğrudan Öğretim Yöntemi..................................................................................232
7.6.2. Bilgisayar Destekli Matematik Öğretimi............................................................234
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................237
Kaynaklar...................................................................................................................................239

BÖLÜM 8: KESİRLER VE ÖĞRETİMİ................................................................................245

Dr. Öğr. Üyesi Emine GÖZEL

8.1. Giriş.....................................................................................................................................246
8.2. Kesir Kavramı ve Kesirlerin Öğretim Aşamaları.......................................................248
8.3. Kesirlerin Anlamları ve Öğretimi..................................................................................256
8.4. Kesir Modelleri.................................................................................................................259
X

8.5. Kesir Çeşitleri ve Öğretimi............................................................................................263

8.6. Denk Kesirler ve Öğretimi.............................................................................................266
8.7. Kesirlerin Karşılaştırılması ve Öğretimi......................................................................269
8.8. Bir Çokluğun Verilen Kesir Kadarını Bulma...............................................................273
8.9. Kesirlerde Dört İşlemin Öğretimi................................................................................274
8.9.1. Kesirlerde Toplama İşlemi ve Öğretimi...............................................................275
8.9.2. Kesirlerde Çıkarma İşlemi ve Öğretimi...............................................................277
8.9.3. Kesirlerde Çarpma İşlemi ve Öğretimi................................................................280
8.9.4. Kesirlerde Bölme İşlemi ve Öğretimi...................................................................281
8.10. Kesirlerle İlgili Kavram Yanılgıları ve Zorluklar.......................................................283
8.11. Ondalık Kesirler ve Öğretimi......................................................................................289
8.11.1. Ondalık Kesirlerde Karşılaştırma.......................................................................292
8.12. Ondalık Kesirlerde Dört İşlem ve Öğretimi............................................................293
8.12.1. Ondalık Kesirlerde Toplama İşlemi ve Öğretimi.............................................294
8.12.2. Ondalık Kesirlerde Çıkarma İşlemi ve Öğretimi.............................................295
8.12.3. Ondalık Kesirlerde Çarpma İşlemi ve Öğretimi..............................................296
8.12.4. Ondalık Kesirlerde Bölme İşlemi ve Öğretimi................................................297
8.13. Ondalık Kesirlerle İlgili Kavram Yanılgıları ve Zorluklar.......................................299
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................302
Kaynaklar...................................................................................................................................306

BÖLÜM 9: PROBLEMLER....................................................................................................309
Dr. Öğr. Üyesi Nihan ŞAHİNKAYA

9.1. Matematiksel Problem ve Problem Çözme..............................................................310

9.2. Problemlerin Sınıflandırılması.......................................................................................313
9.3. Problem Çözme Stratejileri ..........................................................................................316
9.3.1. Durumu Canlandır Stratejisi..................................................................................317
9.3.2. Tahmin ve Kontrol Stratejisi ..................................................................................319
9.3.3. Daha Basit Bir Problemi Çözme...........................................................................320
9.3.4. Tablo Yapma Stratejisi.............................................................................................322
9.3.5. Geriye Doğru Çalışma Stratejisi ..........................................................................323
9.3.6. Şema Çizme Stratejisi..............................................................................................324
9.3.7. Örüntü Arama Stratejisi..........................................................................................326
9.4. Problem Çözme ve Öğretimi .......................................................................................327
9.5. Matematiksel Modelleme ve İlkokulda Matematiksel Modelleme Örnekleri..330
9.6. Problem Çözmede Yaşanan Zorluklar........................................................................335
Kaynaklar ..................................................................................................................................338
 XI

BÖLÜM 10: GEOMETRİ.......................................................................................................341

Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - Prof. Dr. Sinan OLKUN

10.1. Geometri ........................................................................................................................342

10.2. Çocukta Geometrik Düşüncenin Gelişimi (Piaget, van Hiele)...........................342
10.3. Uzamsal İlişkiler ve Öğretimi......................................................................................348
10.4. Geometride Temel Kavramlar....................................................................................350
10.5. Geometrik Şekiller ve Öğretimi.................................................................................353
10.6. Katı Cisimler ve Öğretimi............................................................................................356
10.7. Örüntüler........................................................................................................................357
10.8. Geometri Öğrenme Alanı İle İlgili Kavram Yanılgıları ve Zorluklar....................359
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................361
Kaynaklar...................................................................................................................................363

BÖLÜM 11: ÖLÇME..............................................................................................................367

Arş. Gör. Dr. Emel ÇİLİNGİR ALTINER

11.1. Ölçme ve Ölçüler..........................................................................................................369

11.2. Çocukta Ölçme Fikrinin Gelişimi..............................................................................372
11.2.1. Karşılaştırma...........................................................................................................374
11.2.2. Standart Olmayan Ölçüler...................................................................................376
11.2.3. Standart Ölçüler.....................................................................................................379
11.3. Ölçmede Tahmin Etmenin ve Yaklaşık Değer Bulmanın Rolü............................383
11.3.1. Ölçümleri Tahmin Etme Stratejileri ..................................................................385
11.4. Uzunluk Ölçüleri ve Öğretimi....................................................................................387
11.4.1. Karşılaştırma...........................................................................................................387
11.4.2. Standart Olmayan Birimlerle Uzunluk Ölçme................................................388
11.4.3. Cetvel Kullanımı.....................................................................................................390
11.4.4. Metrik Sistem.........................................................................................................391
11.4.5. Uzunluk Ölçümü ve Tahmin................................................................................392
11.5. Çevrenin Hesaplanması...............................................................................................393
11.6. Alan Ölçüleri ve Öğretimi...........................................................................................394
11.6.1. Karşılaştırma...........................................................................................................394
11.6.2. Standart Olmayan Birimlerle Alan Ölçme.......................................................395
11.6.3. Metrik Sistemde Alan...........................................................................................397
11.7. Alan Hesaplama............................................................................................................397
11.8. Hacim Ölçüleri ve Öğretimi........................................................................................398
11.8.1. Karşılaştırma...........................................................................................................399
11.8.2. Standart Olmayan Birimlerle Hacim ve Kapasite Ölçme.............................399
11.8.3. Standart Birimlerle Hacim ve Kapasite ...........................................................400
11.8.4. Metrik Sistemde Hacim ve Kapasite................................................................401
XII

11.9. Hacim Hesaplama.........................................................................................................403

11.10. Ağırlık Ölçüleri ve Öğretimi.....................................................................................405
11.10.1. Karşılaştırma.........................................................................................................405
11.10.2. Standart Olmayan Birimlerle Ağırlık ve Kütle Ölçme.................................406
11.10.3. Standart Birimlerle Ağırlık ve Kütle Ölçme...................................................407
11.10.4. Metrik Sistemde Ağırlık ve Kütle....................................................................407
11.11. Zaman Ölçüleri ve Öğretimi....................................................................................408
11.11.1. Karşılaştırma.........................................................................................................409
11.11.2. Standart Olmayan Birimlerle Zaman Ölçme................................................409
11.11.3. Standart Birimlerle Zaman Ölçme..................................................................410
11.12. Zaman Hesaplama.....................................................................................................411
11.13. Paralarımız ve Öğretimi............................................................................................412
11.13.1. Standart Olmayan Birimler...............................................................................413
11.13.2. Standart Birimlerle Paralarımız........................................................................413
11.14. Ölçüler ile İlgili Kavram Yanılgıları ve Zorluklar...................................................414
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................417
Kaynaklar...................................................................................................................................420

BÖLÜM 12: VERİ İŞLEME....................................................................................................425

Doç. Dr. Veli TOPTAŞ - Prof. Dr. Sinan OLKUN

12.1. Veri Nedir? Veri Toplama Yöntemleri Nelerdir?.....................................................428

12.2. Çocukta Veri Kavramının Gelişimi............................................................................429
12.3. Tablo Oluşturma ve Öğretimi....................................................................................430
12.4. Grafiklerin Oluşturulması ve Öğretimi....................................................................432
12.5. Veri İşleme Öğrenme Alanı ile İlgili Kavram Yanılgıları ve Zorluklar.................438
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................440
Kaynaklar...................................................................................................................................442

BÖLÜM 13: MATEMATİK OKURYAZARLIĞI.................................................................445

Doç. Dr. Hatice Kübra Güler Selek

13.1. Matematik Okuryazarlığı ve PISA.............................................................................447

13.2. PISA Matematik Okuryazarlığı Çerçevesi...............................................................449
13.3. Matematik Okuryazarlığı İçerikleri...........................................................................451
13.4. Matematik Okuryazarlığı Bağlamları.......................................................................452
13.5. Matematik Okuryazarlığında Matematiksel Süreçler..........................................452
13.6. Matematik Okuryazarlığı Yeterlikleri.......................................................................456
13.7. PISA Uygulamasında Kullanılmış Örnek Matematik Okuryazarlığı
Soruları ve Analizleri....................................................................................................459
 XIII

13.7.1. Değişim ve İlişkiler İçerik Alanına Yönelik Bağlamlar....................................459

13.7.2. Uzay ve Şekil İçerik Alanına Yönelik Bağlamlar..............................................462
13.7.3. Nicelik İçerik Alanına Yönelik Bağlamlar..........................................................465
13.7.4. Belirsizlik ve Veri İçerik Alanına Yönelik Bağlamlar.......................................467
13. 8. TIMSS Uygulamasında Kullanılmış Örnek Gerçek Hayat
Problemleri ve Analizleri.............................................................................................469
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................472
Kaynaklar...................................................................................................................................481

BÖLÜM 14: MATEMATİK EĞİTİMİNDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..............483

Doç. Dr. Veli TOPTAŞ

14.1. Ölçme ve Değerlendirme............................................................................................484

14.2. Ölçme ve Değerlendirme Araçları Nelerdir?..........................................................485
14.2.1. Geleneksel Ölçme Değerlendirme Araçları....................................................485
14.2.2 Alternatif Ölçme Değerlendirme Araçları........................................................485
14.3. Matematik Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme.................................................492
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................495
Kaynaklar...................................................................................................................................498

BÖLÜM 15: MATEMATİK EĞİTİMİNDE TEKNOLOJİ VE MATERYAL....................501

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Oğuz AKÇAY

15.1. Matematikte Materyal ve Teknoloji Kullanmanın Önemi...................................502

15.1.1 Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi ........................................................................505
15.2. Web Tabanlı Kaynaklar ve Teknoloji Kullanımı......................................................508
15.3. Matematik Programında Önerilen Materyaller.....................................................510
15.4. Matematik Eğitiminde Çocuk Edebiyatı.................................................................515
15.4.1. İlkokulda Çocuk Edebiyatı Örnekleri................................................................517
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................521
Kaynaklar...................................................................................................................................524

BÖLÜM 16: ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLER İÇİN MATEMATİK ÖĞRETİMİ.....529

Dr. Öğr. Üyesi Gülşah BATDAL KARADUMAN

16.1. Özel Eğitim ....................................................................................................................531

16.2. Özel (üstün) Yetenekliler ve Eğitimleri.....................................................................532
16.3. Özel Yetenekli Öğrenciler İçin Matematik Öğretimi ...........................................534
16.4. Kaynaştırma Öğrencilerine Yönelik Matematik Öğretimi..................................540
Bölüm Değerlendirme Soruları............................................................................................552
Kaynaklar...................................................................................................................................555
 BÖLÜM 5
SAYILAR

Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ

Sinop Üniversitesi, Eğitim fakültesi, Sınıf Eğitimi ABD

Bölüm Hedefi
Bu bölümde doğal sayılar ve öğretimi ile ilgili olarak sayı, rakam, sayma sayıları
ve doğal sayılar hakkında bilgi sahibi olunması, çocukta sayı kavramının geli-
şim aşamalarının kavranması, farkındalık kazanılması amaçlanmaktadır. Mate-
matik dersi öğretim programı kapsamında, ilkokul öğrencilerine doğal sayıların
öğretiminde dikkat edilecek ilkelerin önemi kavranacak ve sayıların öğretiminde
izlenecek aşamalar (sayının tanıtılması, kavratılması ve sayının farklı kullanım
şekilleri) ile ilişkilendirilecektir. Basamak ve basamak değeri kavramları ile öğ-
retimlerine ilişkin temel bilgi edinilmesi, doğal sayıları yuvarlama, doğal sayıları
karşılaştırma ile tek ve çift sayıların öğretimine yönelik kazanımlar elde edilmesi
amaçlanmıştır.
184
Kaynaklar
Aktaş Arnas, Y. (2002). Okul öncesi ço-
cuklarda sayı kavramının kazanılması.
Çoluk Çocuk Dergisi, ss.14-17.
Albayrak, M., İpek, A. S. ve Işık, C.
(2006). Onluk sayma sisteminin öğre-
timi. Kazım Karabekir Eğitim Fakül-
tesi Dergisi, 13, 199-206.
Albayrak, M., Yazıcı, N. ve Şimşek, M.
(2019). Büyük doğal sayıları okuma
ve yazmada öğrencilerin yaşadığı güç-
lükler. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi
(YYU Journal of Education Faculty),
16(1),1419-1441.
Altun, M. (2016). İlkokullarda (1, 2, 3, 4.
sınıflarda) Matematik Öğretimi. Bur-
sa: Aktüel Alfa Akademi.
Anghileri, J. (2006). Teaching number sen-
se. Londra: Continuum International
Publishing Group.
Antell, S. E., ve Keating, D. P. (1983).
Perceptions of numerical invariance
in neonates. Child Development, 54,
695-701.
Arslan, S. ve Ubuz, B. (2015). Sayılarda
basamak değeri karamı ve öğrencile-
rin yaşadığı zorluklar. (E. Bingölbali
ve M. F. Özmantar Ed.). İlköğretimde
karşılaşılan matematiksel zorluklar ve
çözüm önerileri içinde. (ss. 97-126).
Ankara: Pegem Akademi.
Arslan, S., Yıldız, C. ve Yavuz, İ. (2011).
Basamak değeri kavramının öğretim
durumlarının incelenmesi. e-Journal
of New World Sciences Academy Edu-
cation Sciences, 6(1), 490-507.
Aunio, P. (2006). Number sense in young
children—Inter/national group diffe-
rences and an ıntervention programme
for children with low and average per-
formance. University of Helsinki Fa-
culty of Behavioural Sciences Depart-
ment of Applied Sciences of Education.
İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ
Baki, A. (2018). Matematiği Öğretme Bil-
gisi. Ankara: Pegem Akademi.
Baykul, Y. (2016). İlkokulda Matematik
öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
Berch, D. B. (2005). Making sense
of number sense: Implications for
children with mathematical disabi-
lity. Journal of Learning Disabilities,
38(4), 333-339.
Carpenter, Thomas, P., (1989). Num-
ber sense and other nonsense. (J. T.
Sowder & B. P. Schappelle, Eds.), In
establishing foundations for Resear-
ch on Number Sense and Related
Topics: Report of a Conference (pp.
89-91). San Diego, CA: San Diego
State University, Center for Research
in Mathematics and Science Educati-
on.
Case, R. (1998, April). A psychologi-
cal model of number sense and its
development. Paper presented at the
annual meeting of the American Edu-
cational Research Association, San
Diego, CA.
Chen, P. C., Li, M. N. ve Yang, D. C. (2013).
An effective remedial ınstruction in
number sense for third graders in Ta-
iwan. New Waves-Educational Rese-
arch & Development, 16(1), 3-21.
Cheng, Q. & Wang, J., (2012). Curriculum
opportunities for number sense deve-
lopment: A comparison of first-gra-
de textbooks in China and The Uni-
ted States. International Journal for
Mathematics Teaching and Learning,
1-52.
Clements, D. H., & Sarama, J. (2014). Le-
arning and teaching early Math: The
learning trajectories approach. New
York: Routledge.
Bölüm 5: Sayılar
Connor, S. (2019). Sayılarla yaşamak. (İ.
Kökeş ve B. Kirmit, Çev.). İstanbul:
Doruk Yayınları.
Cooper, L. L., & Tomayko, M. C. (2011).
Understanding place value. Teaching
Children Mathematics, 17(9), 558-567.
Çekirdekci, S. (2015). İlkokul dördüncü
sınıf öğrencileri için sayı hissi testinin
geliştirilerek öğrencilerin sayı hisle-
rinin incelenmesi. (Yayınlanmamış
doktora tezi). Marmara Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Çekirdekci, S., Şengül, S. and Doğan, M.
C., (2018). The relationship between
number sense and metacognition. In-
ternational Journal of Eurasia Social
Sciences, 9(34), 2465-2481.
Dehaene, S. (1997). The number sense.
America: Oxford University Press.
Delil, A. (2010). Sayılar. (A. Kaçar, ed.).
Temel Matematik I-II. içinde (ss. 21-
62). Ankara: Pegem Akademi.
Dinç Artut, P. ve Tarım, K. (2006). İlköğ-
retim öğrencilerinin basamak değer
kavramını anlama düzeyleri. Eğitimde
Kuram ve Uygulama, 2(1), 26-36.
Doğan, A. (2014). Öğretenler ve öğrenen-
ler için neden, hangi, nasıl matema-
tik? İstanbul: 7 Renk Basım Yayın.
Feigenson L, Carey S. (2003). Tracking
individuals via object-files: Evidence
from infants’ manual search. Develop-
mental Science, 6, 568–584.
Gersten, R., Chard, D. (1999). Number
Sense: Rethinking Arithmetic Instru-
ction for Students with Mathematical
Disabilities. Journal of Special Edu-
cation, 33(1), 18-28.
Greeno, J. G. (1991). Number sense as
situated knowing in a conceptual do-
main source. Journal for Research in
Mathematics Education, 22(3), 170–
218.
185
Güneş, G. ve Aydoğdu İskenderoğlu, T.
(2019). Sayılar ve dört işlem öğretimi.
(K. Tarım ve G. Hacıömeroğlu, Ed.).
Matematik öğretiminin temelleri ilko-
kul içinde. (ss. 33 – 105). Ankara: Anı
Yayıncılık.
Haylock, D. ve Cockburn, A. (2013). Sa-
yıların ve saymanın anlaşılması. (Ö.
Esendemir ve B. Yılmaz, Çev.). Zuhal
Yılmaz (Çev. Ed.). Küçük çocuklar
için Matematiği anlama, içinde (ss.
29-62). Ankara: Nobel Akademi.
Herzog, M., Ehlert, A., & Fritz, A. (2019).
Development of a sustainable place
value understanding. In A. Fritz, V. G.
Haase, & P. Räsänen (Eds.), Internati-
onal handbook of mathematical lear-
ning difficulties: From the laboratory
to the classroom (pp. 561-579). Cham:
Springer International Publishing.
Hope, J. (1989). Promoting number sense
in school. Arithmetic Teacher, 12–16.
Jung, M., Hartman, P., Smith, T. ve Wal-
lace, S. (2013). The effectiveness of
teaching number relationships in pres-
chool. International Journal of Instru-
ction, 6(1), 165-178.
Krasa, N. ve Shunkwiler, S. (2009). Num-
ber sense and number nonsense: Un-
derstanding the challenges of learning
Math. Baltimore: Brookes Publishing.
McIntosh, A., Reys, B. J. ve Reys, R.
E. (1992). A proposed framework for
examining basic number sense. For
the Learning of Mathematics, 12. 2-8.
Menon, R., (2004). Elementary school
children’s number sense. Internati-
onal Journal for Mathematics Teac-
hing and Learning. http://www.cimt.
plymouth.ac.uk/journal/ramamenon.
pdf adresinden 21.02.2014 tarihinde
edinilmiştir.
186
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009). İl-
köğretim Matematik dersi 1-5. Sınıflar
Öğretim Programı. Ankara.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018).
Matematik dersi öğretim programı (İl-
kokul ve ortaokul 1, 2,3, 4, 5, 6, 7 ve
8. sınıflar). Ankara.
Mohamed, M. & Johnny, J., (2010). In-
vestigating number Sense among stu-
dents. Procedia-Social and Behavio-
ral Sciences, 8. 317-324.
Munn, P. (1997). Children’s beliefs
about counting. (I. Thompson, Ed.).
In Teaching and learning early num-
ber (pp. 9-19). Buckingham: Open
University Press.
National Council of Teachers of Mathema-
tics [NCTM]. (2000). Principles and
Standards for School Mathematics.
Reston, Va. NCTM.
Nickerson, S.D. and Whitacre, I. (2008). A
local ınstruction theory for the deve-
lopment of number sense. San Diego
State University: Theses.
Olkun, S. (2012). Sayı hissi: nedir? Neden
önemlidir? Nasıl gelişir? Eğitimci Öğ-
retmen Dergisi, 10, 6-9.
Olkun, S. (2015). Matematik algısı ka-
zandırın, başarı yakalasınlar. https://
www.hurriyet.com.tr/egitim/matema-
tik-algisi-kazandirin-basari-yakalasin-
lar-40029414 adresinden edinilmiştir.
Olkun, S., Fidan, E., ve Babacan Özer, A.
(2013). 5-7 yaş aralığındaki çocuklar-
da sayı kavramının gelişimi ve sayma-
nın problem çözmede kullanımı. Eği-
tim ve Bilim, 38(169), 236-248.
Olkun, S., ve Sarı, M.H. (2018). Mate-
matik eğitimi. (S. Yılmaz, Ed.), Ağaç
yaşken eğilir: Örneklerle başarılı ço-
cuk eğitimi içinde (108-134). Ankara:
Nobel Akademi Yayıncılık.
İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ
Olkun, S. ve Toluk Uçar, Z. (2006).
İlköğretimde Matematik öğretimine
çağdaş yaklaşımlar. Ankara: Ekinoks
Eğitim Danışmanlık.
Olkun, S. ve Toluk Uçar, Z. (2018).
İlköğretimde etkinlik temelli
Matematik öğretimi. Ankara: Vizetek
Yayıncılık.
Olkun, S. ve Toptaş, V. (2007). Resimli
Matematik terimleri sözlüğü. Ankara:
Maya Akademi.
Paydar, S. ve Sarı, M. H. (2019). İlkokul
ikinci ve üçüncü sınıf öğrencilerinin
basamak değeri kavrayışları. (S. Ol-
kun, M. E. Deniz, M. Toran, M. H.
Sarı, H. Kamışlı, Ed.) İlköğretim ça-
lışmaları bütünsel açıdan çocuk içinde
(ss. 97-116). Ankara: Pegem Akademi.
Pekince, P. ve Dağlıoğlu, H. E. (2017).
Sayma ilkeleri testinin geçerlik ve gü-
venirlik çalışması. İlköğretim Online,
16(2). 765-781.
Reys, R., Lindquist, M., Lambdin, D. ve
Smith, N. L. (2009). Helping children
learn Mathematics. America: John
Wiley.
Reys, R., Reys, B., McIntosh, A., Ema-
nuelsson, G., Johansson, B. ve Yang,
D. C. (1999). Assessing number sen-
se of students in Australia, Sweeden,
Taiwan, and the United States. Scho-
ol Science and Mathematics, 99(2),
61–70.
Sarama, J. ve Clements, D. H. (2009).
Early childhood Mathematics educati-
on research: Learning trajectories for
young children. New York: Routledge.
Sarı, M. H. ve Olkun. S. (2019). Basa-
mak değeri kavramı anlayışı, matema-
tik başarısı ve aritmetik performansı
arasındaki ilişki. İlköğretim online,
18(2). 951-958.
Bölüm 5: Sayılar
Sharma, M. C. (1993). Place value concept:
How children learn it and how to teach
it. Math Notebook, 10(1-2). 1-26.
Selçuk, Z. (2001). Gelişim ve öğrenme.
Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Slusser, E. (2019). Counting and basic nu-
merical skills. In A. Fritz, V. G. Haa-
se, & P. Räsänen (Eds.), International
handbook of mathematical learning
difficulties: From the laboratory to
the classroom (pp. 521-542). Cham:
Springer International Publishing.
Sowder, J. T. (1992). Making sense of
numbers in school Mathematics. (G.
Leinhardt, R. T. Putnam, & R. A. Hatt-
rup, Eds.). In analysis of arithmetic for
Mathematics teaching (p. 1–51). Law-
rence Erlbaum Associates.
Şengül, S. and Gülbağcı, H., (2012). Eva-
luation of number sense on the subject
of decimal numbers of the secondary
stage students in Turkey. International
Online Journal of Educational Scien-
ces, 4(2), 296-310.
Şengül, S., Gülbağcı Dede, H. (2013). Sayı
hissi bileşenlerine ait sınıflandırmala-
rın incelenmesi. The Journal of Aca-
demic Social Science Studies, 6(8),
645-654.
Taşkın, N. (2016). Küçük çocuklarda sayı
kavramı. (B. Akman, Ed.). Okul ön-
cesi Matematik eğitimi içinde, (ss 68-
90). Ankara: Pegem Akademi.
Uludağ, G. (2019). Erken çocukluk döne-
mi matematik becerileri. (G. Uludağ,
Ed.). Erken çocukluk döneminde ma-
tematik eğitimi içinde. (ss. 41-66). An-
kara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Van de Walle, J., Karp, K. S., Bay-Willi-
ams, J. M. (2016). İlkokul ve ortaokul
Matematiği, Gelişimsel Yaklaşımla
Öğretim (S. Durmuş, Çev. Ed.). Anka-
ra: Nobel Akademik Yayıncılık.
187
Witzel, B. S. ve Little, M. E. (2018). Sayı
algısı, (Mertkan Şimşek, Çev.). Meh-
met Fatih Öcal ve Tuğrul Kar (Çev.
Ed.). Zorlanan çocuklar için ilköğretim
matematik öğretimi içinde (ss. 71-86).
Ankara: Anı Yayıncılık.
Yang, D.C. & Hsu, C.J., (2009). Teachıng
number sense for 6th graders in Ta-
iwan. International Electronic Journal
of Mathematics Education, 4(2). 92-
109.
Yang, D.C., Li, M.N., and Lin, C.I., (2008).
A study of the performance of 5th gra-
ders in number sense and ıts relatıons-
hıp to achıevement in Mathematıcs.
International Journal of Science and
Mathematics Education, 6(4), 789-807.
Yorulmaz A. (2019). Sayı sistemleri.
(V. Toptaş, Ed.). İlkokulda temel
Matematik içinde. (ss. 17-44). Ankara:
Vizetek Yayıncılık.
Görsellere Ait Kaynaklar
Şekil 3. https://www.akillidukkan.com/sa-
yi-fasulyesi-seffaf-canli-renkli
https://emojiler.com/emoji.php/surat-
lar-ve-insanlar/yukariya-gosteren-isa-
ret-parmagi
Şekil 1. https://www.orgumodelleri.com/
amigurumi-dekoratif-buyuk-kiraz-ya-
pimi/
Şekil 6. https://www.hurriyet.com.tr/kele-
bek/hayat/simdiki-cocuklarin-bilme-
digi-6-sokak-oyunu-40459538
https://tr.pinterest.com/
pin/291608144597631442/
Şekil 12: https://tr.pinterest.com/
pin/763500943050477865/
Şekil 13. http://www.yenislayt.com/mater-
yal/11025-clipart-iri-gozlu-erkek-cocuk
https://www.pinterest.es/
pin/592434525952929773/
https://www.pngresmi.com/png-cli-
part-jqqwf
 188 İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ

ÖZGEÇMİŞ Dr. Öğr. Üyesi Sıtkı ÇEKİRDEKCİ

cekirdekci-sitki@hotmail.com

Kastamonu ili, Tosya ilçesinde doğdu. İlk, orta ve lise öğre-

nimini Tosya ilçesinde tamamladı. 2002 yılında Gazi Üni-
versitesi Gazi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim
Dalı’nda başladığı lisans öğrenimini 2006 yılında tamamla-
dı. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sınıf
Öğretmenliği Bilim Dalı yüksek lisans programından 2010
yılında, 2011 yılında kabul edildiği Marmara Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı
doktora programından Aralık 2016 tarihinde doktor unvanı-
nı alarak mezun oldu. 2006 yılından 2017 yılına kadar İs-
tanbul ilinde sınıf öğretmeni olarak görev yaptı. Mart 2017
tarihinden itibaren Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf
Eğitimi Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak görev yap-
maktadır. İlkokulda matematik eğitimi, sayı hissi, matematik
eğitiminde görselleştirme, geometri öğretimi alanlarında ulu-
sal ve uluslararası çalışmaları bulunmaktadır.

View publication stats