Professional Documents
Culture Documents
Hz. Muhammed’in Aile Ve Akraba Atlası - Hayati Yılmaz
Hz. Muhammed’in Aile Ve Akraba Atlası - Hayati Yılmaz
Hz. Muhammed’in Aile Ve Akraba Atlası - Hayati Yılmaz
HZ. MUHAMMED’İN
AİLE VE AKRABA ATLASI
u
DOÇ. DR. HAYATİ YILMAZ
Hz. Muhammed’in Aile ve Akraba Atlası
Doç. Dr. Hayati Yılmaz
Yayın No: 67
ISBN: 978-9944-491-26-6
Sertifika No: 16092
HZ. MUHAMMED’İN
AİLE VE AKRABA ATLASI
u
DOÇ. DR. HAYATİ YILMAZ
Cennetmekân Babam’a
Muhterem Annem’e
ve
Yakınlarının değerini bilenlere…
İÇİNDEKİLER
u
ÖNSÖZ..........................................................................................................19
KISALTMALAR.............................................................................................23
GİRİŞ
KONUNUN SINIRLARI ve
HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
BİRİNCİ BÖLÜM
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
7
B. SÜTKARDEŞLERİ.............................................................................54
1. Süveybe’den Sütkardeşleri:.............................................................54
a) Mesrûh .....................................................................................54
b) Hamza b. Abdülmuttalib.........................................................55
c) Ebû Seleme Abdullah b. Abdülesed el-Mahzûmî...................55
d) Ümmü Hakem bt. Zübeyr......................................................55
2. Halîme’den Sütkardeşleri:..............................................................55
a) Üneyse bt. Halîme ..................................................................56
b) Şeymâ bt. Halîme ...................................................................56
c) Abdullah b. Halîme ................................................................57
d) Ebû Süfyân b. Hâris................................................................57
C. SÜTAMCASI .....................................................................................57
1. Ebû Servân .....................................................................................57
D. SÜT TEYZELERİ VE SÜT DAYILARI..........................................58
1. Harâm b. Milhân ..........................................................................60
2. Süleym b. Milhân ..........................................................................60
3. Ümmü Harâm bt. Milhân ............................................................60
4. Ümmü Süleym bt. Milhân ...........................................................61
E. DADISI................................................................................................62
1. Ümmü Eymen Bereke ..................................................................62
III. EŞLERİ, ÇOCUKLARI, TORUNLARI................................................64
A. EŞLERİ.................................................................................................64
1. Hatîce bt. Huveylid .......................................................................64
2. Sevde bt. Zem’a .............................................................................67
3. Âişe bt. Ebû Bekir .........................................................................69
4. Hafsa bt. Ömer .............................................................................71
5. Zeyneb bt. Huzeyme .....................................................................72
6. Ümmü Seleme bt. Ebû Umeyye ..................................................74
7. Cüveyriye bt. Haris .......................................................................76
8. Zeyneb bt. Cahş ............................................................................77
9. Reyhâne bt. Şem’ûn ......................................................................79
10. Ümmü Habîbe ............................................................................ 81
11. Safiyye bt. Huyey ........................................................................82
12. Meymûne bt. Hâris .....................................................................84
13. Ümmü Veledi: Mâriye bt. Şem’ûn .............................................87
8
B. ÇOCUKLARI......................................................................................88
1. ÖZ ÇOCUKLARI.........................................................................89
a) Kâsım b. Muhammed .............................................................90
b) Zeyneb bt. Muhammed ......................................................... 91
c) Rukayye bt. Muhammed ........................................................93
d) Ümmü Gülsüm bt. Muhammed ...........................................94
e) Fâtıma bt. Muhammed ...........................................................95
f) Abdullah b. Muhammed .........................................................98
g) İbrahim b. Muhammed ..........................................................99
2. ÜVEY ÇOCUKLARI.................................................................. 101
a) Hatîce’nin Çocukları.............................................................. 101
a1) Hâle bt. Ebû Hâle ........................................................102
a2) Hind b. Ebû Hâle .........................................................102
a3) Hind bt. Atik b. Âiz .....................................................102
a4) Abdullah b. Atîk b. Âiz ................................................103
b) Sevde’nin Çocukları...............................................................103
b1) Abdurrahman b. es-Sekrân ...........................................103
b2) Abdullah b. es-Sekrân ...................................................104
c) Ümmü Seleme’nin Çocukları................................................104
c1) Seleme b. Ebû Seleme ..................................................104
c2) Ömer b. Ebû Seleme ....................................................105
c3) Dürre bt. Ebû Seleme ...................................................106
c4) Zeyneb bt. Ebû Seleme ................................................106
c5) Ümmü Gülsüm bt. Ebû Seleme ..................................107
d) Ümmü Habîbe’nin Çocukları...............................................108
d1) Habîbe bt. Ubeydullah ................................................108
C. TORUNLARI.............................................................................109
1. Zeyneb’in Çocukları...............................................................110
a) Ali b. Ebü’l-Âs .................................................................110
b) Ümâme bt. Ebü’l-Âs ......................................................111
c) Bir bebek..........................................................................113
2. Rukayye’nin Çocukları...........................................................113
a) Abdullah b. Osmân ........................................................113
3. Fâtıma’nın Çocukları.............................................................114
a) Hasan b. Ali ....................................................................114
9
b) Hüseyin b. Ali .................................................................116
c) Zeyneb bt. Ali .................................................................117
d) Ümmü Gülsüm bt. Ali .................................................119
e) Muhassin b. Ali ...............................................................120
İKİNCİ BÖLÜM
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
10
d) Ümmü Hakem .....................................................................147
e) Safiyye ....................................................................................147
f) Ümmü’z-Zübeyr ....................................................................147
3. EBÛ TÂLİB’İN ÇOCUKLARI..................................................148
a) Tâlib .......................................................................................148
b) Akîl ........................................................................................148
c) Ca’fer .....................................................................................152
d) Ali ..........................................................................................152
e) Ümmü Hâni .........................................................................154
f) Cümâne ..................................................................................155
g) Rayta ......................................................................................156
h) Esmâ ......................................................................................156
4. ABBÂS’IN ÇOCUKLARI..........................................................156
a) Fazl .........................................................................................157
b) Abdullah ................................................................................158
c) Ubeydullah ............................................................................159
d) Kusem ...................................................................................160
e) Abdurrahman ........................................................................160
f) Ma’bed ...................................................................................161
g) Ümmü Habîb .......................................................................161
5. HAMZA’NIN ÇOCUKLARI.................................................... 161
a) Ya’la .......................................................................................162
b) Bekir ......................................................................................162
c) Amr ........................................................................................162
d) Umâre ...................................................................................162
e) Ümâme ..................................................................................162
6. MUKAVVİM’İN ÇOCUKLARI...............................................163
a) Ervâ ........................................................................................163
b) Hind ......................................................................................164
c) Ümmü Amr Fâhite ...............................................................164
7. HACL’IN ÇOCUKLARI............................................................164
8. EBÛ LEHEB’İN ÇOCUKLARI................................................165
a) Utbe .......................................................................................165
b) Uteybe ...................................................................................165
c) Mu’attib .................................................................................166
11
d) Dürre / Sübey’a .....................................................................166
e) Azze ........................................................................................167
f) Hâlide .....................................................................................168
C. HALALARI.................................................................................168
1. Ümmü Hakîm Beyzâ bt. Abdülmuttalib .............................168
2. Berre bt. Abdülmuttalib ........................................................169
3. Âtike bt. Abdülmuttalib ........................................................169
4. Ümeyme bt. Abdülmuttalib .................................................170
5. Ervâ bt. Abdülmuttalib .........................................................171
6. Safiyye bt. Abdülmuttalib .....................................................172
D. HALA ÇOCUKLARI................................................................173
1. ÜMMÜ HAKÎM BEYZÂ’NIN ÇOCUKLARI.................174
a) Âmir b. Kureyz ...............................................................174
b) Ervâ bt. Kureyz ...............................................................175
c) Ümmü Talha bt. Kureyz ................................................175
d) Âmine bt. Kureyz ...........................................................176
2. BERRE’NİN ÇOCUKLARI................................................176
a) Ebû Seleme Abdullah b. Abdülesed ...............................176
b) Ebû Sebre b. Ebû Ruhm ................................................177
3. ÂTİKE’NİN ÇOCUKLARI.................................................177
a) Abdullah b. Ebû Ümeyye ...............................................177
b) Züheyr b. Ebû Ümeyye .................................................178
c) Kureybe bt. Ebû Ümeyye ...............................................179
4. ÜMEYME’NİN ÇOCUKLARI...........................................179
a) Abdullah b. Cahş ............................................................179
b) Ubeydullah b. Cahş ........................................................180
c) Zeyneb bt. Cahş ..............................................................180
d) Hamne bt. Cahş .............................................................181
e) Ebû Ahmed b. Cahş ......................................................181
f) Ümmü Habîbe bt. Cahş .................................................182
5. ERVA’NIN ÇOCUKLARI...................................................183
a) Tuleyb b. Umeyr ............................................................183
b) Fâtıma bt. Ertât ..............................................................184
6. SAFİYYE’NİN ÇOCUKLARI..............................................184
a) Safî b. Hâris ....................................................................185
12
b) Zübeyr b. Avvâm ............................................................183
c) Sâib b. Avvâm .................................................................187
d) Ümmü Habîb bt. Avvâm .............................................188
II. ANNE TARAFINDAN AKRABALARI................................................188
A. DAYILARI.........................................................................................190
1. Abdüyegûs b. Vehb .....................................................................190
2. Esved b. Vehb ............................................................................191
B. DAYI ÇOCUKLARI.........................................................................191
1. ABDÜYEGÛS’UN ÇOCUKLARI............................................191
a) Erkam b. Abdüyegûs .............................................................191
b) Esved b. Abdüyegûs .............................................................192
2. ESVED’İN ÇOCUKLARI..........................................................193
a) Vehb b. Esved .......................................................................193
C. TEYZELERİ......................................................................................193
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
13
1. Hatîce’nin Annesi: Fâtıma bt. Zâide b. el-Esam.........................216
2. Sevde’nin Annesi: Şemûs bt. Kays b. Zeyd ................................217
3. Âişe’nin Annesi: Ümmü Rûmân bt. Âmir..................................218
4. Hafsa’nın Annesi: Zeyneb bt. Maz’ûn ........................................218
5. Zeyneb bt. Huzeyme’nin Annesi: Hind bt. Avf..........................219
6. Ümmü Seleme’nin Annesi: Âtike bt. Âmir.................................219
7. Cüveyriye ’nin Annesi: ?...............................................................220
8. Zeyneb bt. Cahş’ın Annesi: Ümeyme bt. Abdülmuttalib...........220
9. Reyhâne’nin Annesi: ?..................................................................220
10. Ümmü Habîbe’nin Annesi: Safiyye bt. Ebü’l-Âs......................220
11. Safiyye’nin Annesi: Berre bt. Samuel ........................................221
12. Meymûne’nin Annesi: Hind bt. Avf ........................................221
13. Mâriye’nin Annesi......................................................................221
II. KAYINLARI ve BALDIZLARI..............................................................221
A. KAYINLARI......................................................................................222
1. HATİCE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ.....................................222
a) Adî b. Huveylid .....................................................................222
b) Avvâm b. Huveylid ...............................................................222
c) Hizâm b. Huveylid ...............................................................223
d) Nevfel b. Huveylid ...............................................................223
2. SEVDE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ.......................................224
a) Mâlik b. Zem’a ......................................................................224
b) Abd b. Zem’a ........................................................................225
c) Abdurrahmân b. Zem’a ........................................................225
3. ÂİŞE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ............................................225
a) Abdullah b. Ebû Bekir ..........................................................225
b) Abdurrahman b. Ebû Bekir ..................................................226
c) Muhammed b. Ebû Bekir ....................................................227
4. HAFSA’NIN ERKEK KARDEŞLERİ.......................................228
a) Abdullah b. Ömer .................................................................228
b) Abdurrahman b. Ömer el-Ekber...........................................229
c) Âsım b. Ömer ......................................................................229
d) Zeyd b. Ömer el-Ekber ........................................................230
e) Ubeydullah b. Ömer .............................................................230
f) Zeyd b. Ömer el-Asgar ..........................................................231
14
g) İyâz b. Ömer .........................................................................231
h) Abdurrahman b. Ömer el-Evsat............................................ 231
ı) Abdurrahman b. Ömer el-Asgar ...........................................232
i) Abdullah b. Ömer el-Asgar ...................................................232
5. ZEYNEB bt. HUZEYME’NİN ERKEK KARDEŞLERİ.........232
6. ÜMMÜ SELEME’NİN ERKEK KARDEŞLERİ.....................232
a) Muhâcir b. Ebû Ümeyye ......................................................233
b) Mes’ûd b. Ebû Ümeyye .......................................................233
c) Hişâm b. Ebû Ümeyye .........................................................234
7. CÜVEYRİYE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ.............................234
a) Abdullah b. Hâris b. Ebû Dırâr ...........................................234
b) Amr b. Hâris b. Ebû Dırâr ...................................................234
c) Abdurrahmân b. Hâris b. Ebû Dırâr ...................................235
d) Âmir b. Hâris b. Ebû Dırâr .................................................235
8. ZEYNEB bt. CAHŞ’IN ERKEK KARDEŞLERİ......................235
9. REYHÂNE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ.................................235
10. ÜMMÜ HABÎBE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ....................235
a) Yezîd b. Ebû Süfyân ..............................................................236
b) Muâviye b. Ebû Süfyân ........................................................236
c) Utbe b. Ebû Süfyân ..............................................................238
d) Hanzala b. Ebû Süfyan .........................................................238
e) Amr b. Ebû Süfyân ...............................................................238
f) Muhammed b. Ebû Süfyân ..................................................239
g) Anbese b. Ebû Süfyân ...........................................................239
h) Ziyâd b. Ebû Süfyân .............................................................239
11. SAFİYYE bt. HUYEY’İN ERKEK KARDEŞLERİ.................239
12. MEYMÛNE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ............................239
a) Kutn b. el-Hâris ....................................................................240
b) Sâib b. el-Hâris .....................................................................240
13. MÂRİYE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ...................................240
B. BALDIZLARI....................................................................................240
1. HATÎCE’NİN KIZ KARDEŞLERİ...........................................241
a) Hâle bt. Huveylid .................................................................241
b) Rukayka bt. Huveylid ...........................................................241
c) Hâlide bt. Huveylid ..............................................................242
15
2. SEVDE’NİN KIZ KARDEŞLERİ..............................................242
a) Ümeyme bt. Zem’a ...............................................................242
b) Hüreyre bt. Zem’a ................................................................242
c) Ümmü Gülsüm bt. Zem’a ...................................................243
d) Ümmü Habîb bt. Zem’a ......................................................243
3. ÂİŞE’NİN KIZ KARDEŞLERİ..................................................243
a) Esmâ bt. Ebû Bekir ...............................................................243
b) Ümmü Gülsüm bt. Ebû Bekir .............................................244
4. HAFSA’NIN KIZ KARDEŞLERİ..............................................245
a) Fâtıma bt. Ömer ...................................................................245
b) Rukayye bt. Ömer ................................................................246
c) Zeyneb bt. Ömer ..................................................................246
d) Âişe bt. Ömer .......................................................................247
5. ZEYNEB bt. HUZEYME’NİN KIZ KARDEŞLERİ...............247
6. ÜMMÜ SELEME’NİN KIZ KARDEŞLERİ............................247
a) Kureybe el-Kübrâ bt. Ebû Ümeyye ......................................247
b) Kureybe es-Sugrâ bt. Ebû Ümeyye ......................................248
7. CÜVEYRİYE’NİN KIZ KARDEŞLERİ....................................248
a) Umra bt. Hâris ......................................................................248
8. ZEYNEB bt. CAHŞ’IN KIZ KARDEŞLERİ............................248
9. REYHÂNE’NİN KIZ KARDEŞLERİ.......................................248
10. ÜMMÜ HABÎBE’NİN KIZ KARDEŞLERİ..........................249
a) Cüveyriye bt. Ebû Süfyân .....................................................249
b) Ümmü Hakem bt. Ebû Süfyân ...........................................249
c) Umeyme bt. Ebû Süfyân ......................................................250
d) Hind bt. Ebû Süfyân ............................................................250
e) Sahra bt. Ebû Süfyân ............................................................250
f) Meymûne bt. Ebû Süfyân .....................................................250
g) Âmine bt. Ebû Süfyân ..........................................................251
h) Azze bt. Ebû Süfyân .............................................................251
ı) Fâri’a bt. Ebû Süfyân .............................................................251
11. SAFİYYE bt. HUYEY’İN KIZ KARDEŞLERİ........................252
12. MEYMÛNE’NİN KIZ KARDEŞLERİ...................................252
a) Ümmü’l-Fazl Lübâbe ............................................................252
b) Azze bt. Hâris ........................................................................253
16
c) Berze bt. Hâris .......................................................................253
d) Hüzeyle bt. Hâris ..................................................................254
e) Lübâbe es-Suğra bt. Hâris .....................................................254
f) Esmâ bt. Umeys .....................................................................254
g) Selmâ bt. Umeys ...................................................................256
h) Sülâme bt. Umeys .................................................................256
13. MÂRİYE’NİN KIZ KARDEŞLERİ.........................................256
a) Sîrîn bt. Şem’un ....................................................................256
III. DAMATLARI.........................................................................................257
A. Ebü’l-Âs b. Rebî ................................................................................258
B. Osman b. Affân .................................................................................259
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HZ. MUHAMMED’İN AİLE ve AKRABALARININ
HADİS RİVAYETİNE KATKILARI
SONUÇ........................................................................................................277
BİBLİYOGRAFYA.......................................................................................287
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ.......................................................................303
YER İSİMLERİ İNDEKSİ..........................................................................323
17
ÖNSÖZ
u
19
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
20
ÖNSÖZ
21
sayamayacağım diğer hocalarıma ve dostlarıma da görüşlerine baş-
vurduğumda gösterdikleri ilgi için müteşekkirim.
Bilindiği üzere akademisyenlerin aileleri de, onların çalışma-
larında en az kendileri kadar hak sahibi olan kişilerdir; dolayısıyla
ben de sabırlarını zorladığım ve zamanlarından çaldığım çok değerli
eşim ve sevgili çocuklarıma teşekkür dışında çok şey borçluyum.
Muvaffâkiyet Allah’tandır…
Hayati YILMAZ
Sakarya – 2009
22
KISALTMALAR
23
GİRİŞ
u
KONUNUN SINIRLARI ve
HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
25
KONUNUN SINIRLARI VE
HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
u
I. KONUNUN SINIRLARI
Hz. Peygamber’in ailesini, akrabalarını ve hısımlarını konu
alan bu çalışmanın belli sınırlar dahilinde ele alınması gerek-
tiği, ilim ehlinin takdirinden uzak olmayacaktır. Zira hem Hz.
Peygamber’den önceki ataları konusunda, hem de sonraki torun-
ları hakkında kaynaklarımız oldukça fazla bilgi ve rivayet sunmak-
tadırlar. Bütün bunları kapsayacak bir çalışma uzun bir zamana
ihtiyaç duyacağı gibi bir hayli hacimli de olacaktır. Dolayısıyla
mecburen konunun sınırlandırılması ihtiyacı doğmuştur.
Bu sınırın belirlenmesinde Hz. Peygamber’in kendilerine ulaş-
tığı/gördüğü veya görme ihtimalinin bulunduğu kişiler esas
1 Dönmez, “Nesep”, DİA, XXXII, 573. İlgili hadisler için bk. Buhârî, “Menâkıb”, 16;
Müslim, “Cenâiz”, 29; Ebû Davud, “Edeb”, 111; Tirmizî, “Birr”, 49. Ayrıca bk. Fayda,
“Ensab”, DİA, XI, 244-249
27
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
28
KONUNUN SINIRLARI VE HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
29
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
30
KONUNUN SINIRLARI VE HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
31
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
32
KONUNUN SINIRLARI VE HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
33
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
1. ÂDEM
2. Şîs/Şît.
3. Enûş
4. Kaynân
5. Mehlâîl
6. Yerd
7. Ahnûh / İdris
8. Mettûşelah
55-56; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 3-4; Buhârî, “Menâkıbü’l-ensâr”, 28; a.mlf., et-
Târihu’l-kebîr, I, 5-6; İbn Kuteybe, el-Maârif, s. 51-52; Belâzürî, Ensâb, I, 12 vd.;
İbn Hıbbân, es-Sikât, I, 22 vd.,; Beyhekî, Delâil, I, 179; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I,
25; İbn Asâkir, Târîh, III, 47-48; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, I, 43; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-
ğâbe, I, 121; Nevevî, Tehzîbu’l-esmâ, I, 21; İbn Seyyidünnâs, Uyunü’l-Eser, I, 73-74;
Mizzî, Tehzibül-Kemal, I, 174; Zehebi, Siyer-es-Sîre-, I, 29; İbn Hacer, Fethu’l-bârî,
VII, 162-164; Aynî, Umdetu’l-kârî, XVI, 301-303; İbnü’l-Mibred, eş-Şeceratü’n-
nebeviyye, s. 119-153; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I, 281 vd.; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I,
57; Şibli, Asr-ı Saadet, I, 119 vd.; Mübârekfûrî, er-Rahiku’l-mahtûm, s. 55-56
Yukarıdaki soyağacında isimleri geçen bu kişilerin hayatı hakkında bilgiler için
bk. İbnü’l-Mibred, eş-Şeceratü’n-nebeviyye, s. 119-155; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I,
287 vd.; Köksal, İslam Tarihi (Mekke), I, 28-143
19 Bir önceki dipnotta verilen eserlerden tespit edilen bu listedeki isimler kaynakların
hepsinde aynı şekilde geçmemektedir. Kimi kaynakta verilen isim berikinde yokken,
bir başkasında da farklı isimler bulunabilmektedir. Burada rivayetlerde verilen hemen
bütün isimlerden oluşan geniş bir liste hazırlanmaya çalışılmıştır. Ancak, Adnân’dan
sonraki kısımda bunun da oldukça eksik ve hatalı olduğu hatırdan uzak tutulmama-
lıdır. Pek çoğunun asılları Arapça olmayan bu isimlerin zabtında ve okunuşunda da
zorluklar vardır.
34
KONUNUN SINIRLARI VE HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
9. Lâmek
10. NÛH
11. Sâm
12. Erfahşed
13. Şâleh
14. Âbir
15. Fâleh
16. Râ’û
17. Sârûğ
18. Nâhûr
19. Târeh/Âzer
20. İBRAHİM
21. İSMAİL
22. Kaydâr
23. Arâm
24. Avda
25. Müzey
26. Sümey
35
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
27. Zârih
28. Nâhis
29. Muksir/Mukassir
30. Eyhâm
31. Efnâd
32. Aysar
33. Deyşân/Dîşân
34. Ayd
35. Er’ûy
36. Yelhan
37. Yahzan
38. Yesrebî
39. Senber
40. Hamdân
41. Da’â
42. Ubeyd
43. Abkar
44. Ayd
36
KONUNUN SINIRLARI VE HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
45. Mâhî
46. Nâhiş
47. Câhim
48. Tâbih
49. Yedlâf
50. Beldâs
51. Hazâ
52. Nâşid
53. Avvam
54. Ubey
55. Kimval
56. Bûz
57. Avs
58. Selâmân
59. Hemeysa’
60. Uded
61. Udd
62. ADNÂN
37
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
63. Ma’ad
64. Nizâr
65. Mudar
66. İlyâs
67. Müdrike
68. Huzeyme
69. Kinâne
70. Nadr
71. Mâlik
72. FİHR/KUREYŞ
73. Gâlib
74. Lü’ey
75. Ka’b
76. Mürre
77. Kilâb
78. Kusay
79. Abdümenaf
80. HÂŞİM
38
KONUNUN SINIRLARI VE HZ. MUHAMMED’İN SOYAĞACI
81. Abdülmuttalib
82. Abdullah
39
BİRİNCİ BÖLÜM
u
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
u
43
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
44
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
KUSAY ZÜHRE
Abdümenâf Abdümenâf
Hâşim Vehb
Abdülmuttalib ÂMİNE
ABDULLAH
45
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
46
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
C. DEDELERİ ve NİNELERİ
1. Babasının Babası: Abdülmuttalib
Hz. Muhammed’in dedesi Abdülmuttalib b. Hâşim b.
Abdümenâf b. Kusay’ın asıl adı Şeybe’dir.14 82 yaşında vefat et-
tiği bilgisinden onun yaklaşık m. 498 yılı civarında doğduğu
anlaşılmaktadır. Babası Hâşim b. Abdümenâf, annesi Yesrib’li
Neccâroğullarına mensup Selmâ bt. Amr b. Zeyd’dir.
Şeybe’nin babası Hâşim Şam yolculuğuna çıktığı bir sefe-
rinde Yesrib’e uğradı ve babası Abdümenâf’ın yakın dostu Amr
b. Zeyd’e misafir oldu. Burada gördüğü Amr’ın kızı Selmâ ile ev-
lenmek isteyince Selma’nın babası, kızının kendi yanında doğum
yapması şartıyla bu evliliğe izin verdi. Hâşim’de bu teklifi ka-
bul ederek Selmâ ile evlendi. Doğum zamanı yaklaşınca, Hâşim
eşini Yesrib’e babasının evine getirip tekrar geri döndü. Bu se-
beple Selmâ Yesrib’de doğum yaptı ve çocuğunun adını da Şeybe
koydu. Selmâ’nın kocası Hâşim daha sonra yine ticaret için git-
tiği Gazze’de öldü ve oraya defnedildi.15
Babasının ölümü üzerine Yesrib’de yaşamaya devam eden
Şeybe, daha sonra amcası Muttalib tarafından Mekke’ye getirildi.
Mekke’ye girerken yanındaki çocuğu tanımayanlar onu, Muttalib’in
kölesi zannettiklerinden Şeybe’ye “Abdülmuttalib” dediler. O da
bundan sonra böyle bilindi. Abdülmuttalib’i amcası yetiştirdi ve
ölümüne yakın bir zamanda, “Babanın yerine sen lâyıksın” diye-
rek kabile reisliği görevini ona devretti.
Ebü’l-Hâris künyesiyle tanınan Abdülmuttalib birkaç ka-
dınla evlendi ve bu eşlerinden pekçok çocuğu dünyaya geldi.
14 Bu isim kendisine doğduğunda saçlarının bembeyaz olması veya perçem bölgesinde
beyazlık bulunması sebebiyle verilmiştir. Bk. İbn Hişâm, es-Sîre, I, 3; Şâmî, Sübülü’l-
hüdâ, I, 262
15 İbn Hişâm, es-Sîre, I, 269; İbn Kesîr, el-Bidâye, II, 254; Köksal, İslam Tarihi (Mekke),
I, 100-101; Lings, Hz. Muhammed’in Hayatı, s. 13
47
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
48
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
4. Anneannesi: Berre
Hz. Muhammed’in annesi Âmine’nin annesi Berre bt. Abdüluzzâ
b. Osman b. Abdüddâr b. Kilâb‘dır.23 Berre’nin annesi Ümmü
20 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 28; İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 64; İbn Kudâme, et-Tebyin, s.
96; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 383; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 159; Zapsu,
Büyük İslam Tarihi, s. 312
21 Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I, 125
22 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 60; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I, 1738. Ziriklî Vehb’in annesinin
ismini Âtike bt. el-Evkas b. Mürre olarak vermektedir. Bk. el-A’lâm, III, 242
23 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 59; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 20-21; İbn Habîb, el-Muhabber,
s. 9, 47; Belâzürî, Ensâb, I, 91
49
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Abdüluzzâ Abdümenâf
Esed Hâşim
50
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
1. Süveybe
Hz. Muhammed’in amcası Ebû Leheb’in cariyesi olan Sü-
veybe el-Eslemiyye’nin hayatı hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Kay-
naklarda kocasının ismi geçmeyen Süveybe, o sıralar dünyaya ge-
tirdiği oğlu Mesrûh’la birlikte hem Hz. Muhammed’i, hem de
halası Berre’nin oğlu Ebû Seleme b. Abdülesed’i emzirmiştir. Sü-
veybe daha önce amcası Hz. Hamza’yı da emzirmişti.27
Süveybe daha sonraları Mekke’de iken sık sık sütoğlu Hz.
Muhammed’i ziyaret eder, O da, eşi Hz. Hatîce de sütannesine
ikramda bulunurlar, saygı gösterirlerdi. Hz. Peygamber Medine’ye
hicret ettikten sonra da Süveybe’ye yardımlarını sürdürmüş, elbi-
seler göndermiştir.28
Ebû Leheb’in Süveybe’yi ne zaman azad ettiği konusunda iki
farklı rivayet vardır. Birincisine ve en yaygın bilinenine göre o,
yeğeni Muhammed’in doğumunu haber verir vermez Süveybe’yi
azat etmiştir.29 İkincisine göre ise çok sonradan Hz. Hatîce onu
azat etmek için Ebû Leheb’den satın almak istemiş, ama onu bir
türlü razı edememiştir. Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden
sonra Ebû Leheb Süveybe’yi kendiliğinden azat etmiştir.30
Hz. Peygamber hicretin 7. yılında (628), Hayber Gazvesi’nden
dönerken sütannesi Süveybe’nin vefat ettiğini haber almıştır. Oğlu
Mesrûh annesinden önce vefat etmiştir.31
27 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 108; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, I, 91, II, 384; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, I, 375; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164; Seydişehrî, İslam Tarihi, I,
524
28 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I, 28
29 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 108; Süheylî, er-Ravdu’l-ünüf, V, 191; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I,
376; Seydişehrî, İslam Tarihi, I, 399
30 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 108-109; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I, 28
31 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 109; Belâzürî, Ensâb, I, 96
51
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
52
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
53
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
3. Diğer Sütanneleri
Kaynaklarımızda Hz. Muhammed’i emziren on kadının ismi
verilmektedir. Bunlardan üçü, annesi Âmine ile yukarıda belir-
tildiği üzere O’nun sütanneliğini yapmış olduğu kesin olarak bi-
linen Süveybe ve Halîme es-Sa’diyye’dir. Bunların dışında söy-
lenen yedi sütanne kesin olmayan rivayetlere dayanmaktadır.44
B. SÜTKARDEŞLERİ
Yukarıda geçtiği üzere Hz. Muhammed’in iki sütannesi olmuş-
tur. Dolayısıyla gerek bu kadınların kendi çocukları olsun gerekse
aynı kadından süt emen başka çocuklar olsun Hz. Peygamber’in
birçok sütkardeşi bulunmaktadır.
1. Süveybe’den Sütkardeşleri:
a) Mesrûh
Süveybe, Hz. Muhammed’in doğduğu sıralarda dünyaya ge-
tirdiği oğlu Mesrûh’la birlikte O’nu da emzirmiştir.45 Mesrûh’un
44 Bk. Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I, 375 vd. Kaynaklarda kendilerinden sütanne olarak bahsedilen
bu kadınlar şunlardır: 1. Ümmü Eymen: Ümmü Eymen’in Hz. Peygamber’in sütannesi
olduğu şeklindeki rivayetler kabul görmemiştir. Onun Hz. Muhammed’in dadısı ve hiz-
metkarı olduğu konusunda ise ihtilaf bulunmamaktadır (Ümmü Eymen hk. bk. Dadısı).
2. Sa’d b. Bekir oğullarından bir kadın: İbn Sa’d’ın naklettiğine göre (et-Tabakât, I,
109) Hz. Muhammed sütannesi Halîme’nin yanında iken, amcası Hz. Hamza’nın da
süt annesi olan aynı kabileden başka bir kadın tarafından da emzirilmiştir. 3. Havle bt.
Münzir: Ensardan Adiy b. Neccâr oğullarından olan Havle’nin künyesi Ümmü Bürde’dir.
İbnü’l-Emin olarak anılan Ebü’l-Hasan İbrahim b. Yahya, Ümmü Bürde Havle’nin Hz.
Peygamber’in sütannesi olduğunu belirtmiştir. Ancak Havle, Hz. Peygamber’in değil,
Mâriye’den doğan oğlu İbrahim’in sütannesidir (Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 436;
İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1833; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 197, 626, VIII, 175; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, I, 377-378. Ayrıca bk. Çocukları, İbrahim). 4. Süleym oğullarından üç
kadın: İbn Abdilberr, Hz. Peygamber‘in çocukluğunda Süleym oğullarından üç kadının
yanından geçerken bu kadınlar tarafından emzirildiğini rivayet etmiştir (Bk. İbn Abdilberr,
el-İstî’âb, II, 692). 5. Ümmü Ferve: Ümmü Ferve’nin Hz. Muhammed’in sütannesi oldu-
ğu el-Müstağfiri tarafından iddia edilmiştir (Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 278).
45 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 108; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, I, 91, II, 384; Şâmî, Sübülü’l-
hüdâ, I, 375; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164; Seydişehrî, İslam Tarihi, I, 524
54
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
b) Hamza b. Abdülmuttalib
Amcası Hz. Hamza, hem Süveybe’den, hem de bir rivayete
göre Halîme’den süt emmesi sebebiyle Hz. Peygamber’in sütkar-
deşi olmuştur.47
2. Halîme’den Sütkardeşleri:
Oğlu Abdullah ile birlikte Hz. Muhammed’i emziren Halîme’nin
Üneyse ve Huzâfe/Cüdâme (Şeymâ) isminde iki kızı daha vardır.
46 Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I, 375. Bu tartışmaların bir hülasası için bk. Özdemir, Hz.
Peygamber’in Anneleri, s. 67 vd.
47 Hz. Hamza hk. bk. “Amcaları”
48 Ebû Seleme hk. bk. “Hala Çocukları”
49 Ümmü Hakem hk. bk. “Amca Çocukları”
55
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
56
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
c) Abdullah b. Halîme
Halîme’nin oğlu Abdullah, Hz. Muhammed’in birlikte süt
emdiği kardeşidir. Annesi süt emzirmek için çocuk almak ama-
cıyla Mekke’ye geldiğinde Abdullah yeni doğmuştu. Kaynaklar
hayatı hakkında her hangi bir bilgi vermemektedir.
C. SÜTAMCASI
1. Ebû Servân
Adı Ebû Berkân diye de geçen56 Ebû Servân b. Abdüluzzâ es-
Sa’dî, Hz. Muhammed’in süt babası Hârîs b. Abdüluzzâ’nın kar-
deşidir. Hayatı hakkında bilgi bulunmayan Ebû Servân, Hevâzin
Savaşı’ndan sonra ganimetlerin dağıtılmasının ardından Ci’râne
mevkiinde Hz. Peygamber’le görüşmeye gelen ve esirlerin ken-
dilerine iade edilmesini isteyen ondört kişilik Hevâzin heyetinde
bulunuyordu. Hz. Peygamber’in bebeklik günlerinden gençliğine
kadar hayatına şahit olduğunu ifade ederek O’nu öven sözler söy-
lemiş ve kendilerine ihsanda bulunmasını istemiştir.57 Müslüman
olduklarını açıklayan Hevâzinlilerin bu talebi üzerine bütün esir-
ler kendilerine geri verilmiştir.58
55 Ebû Süfyân b. Hâris için bk. “Amca Çocukları”
56 İbn Sa’d, et-Tabakât, II, 153; İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-me’âd, III, 610; Şâmî, Sübülü’l-
hüdâ, V, 390, 416; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 39, 55
57 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 114; İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-me’âd, III, 610; İbn Hacer, el-
İsâbe, VII, 55
58 İbn Sa’d, et-Tabakât, II, 153
57
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Ganem
Âmir
Hırâş Cündeb
Lebîd Harâm
Zeyd Zeyd
Amr Hâlid
SELMÂ Milhân
Abdülmuttalib ÜMMÜ HARÂM
59 Bu konudaki yorumlar için bk. Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, X, 444 vd. Neseb ya da süt se-
bebiyle mahremiyetin olduğuna delil bulamayanlar bunu Hz. Peygamber’in hasaisi
içinde değerlendirmektedirler.
58
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
59
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
1. Harâm b. Milhân
Babası Milhân’ın asıl adı Mâlik olup annesi de yine Neccâroğulları’ndan
Mâlik b. Adî’nin kızı Müleyke’dir. Ensardan olan Harâm b. Milhân
Bedir ve Uhud gazvelerine katıldı. 4/625 yılında vuku bulan ve
Müslümanları büyük bir üzüntüye boğan Bi’ri maûne’de ilk şe-
hid edilen sahabidir.63
2. Süleym b. Milhân
Süleym b. Milhân da kardeşi Harâm b. Milhân gibi Bedir
ve Uhud savaşlarına katıldı ve yine Bi’ri maûne’de şehid düştü.
60
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
61
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
E. DADISI
1. Ümmü Eymen Bereke
Ümmü Eymen’in adı Bereke bt. Sa’lebe b. Amr el-Habeşiyye’dir.
İlk eşi Ubeyd b. Zeyd el-Habeşî’den72 Eymen isminde bir oğlu ol-
ması sebebiyle Ümmü Eymen künyesiyle tanındı.73
Ümmü Eymen‘in doğum tarihi ve ilk hayatı hakkında bilgi
yoktur. Siyah tenli olan Ümmü Eymen, Hz. Muhammed’in ba-
basından veya annesinden miras olarak kendisine intikal etmişti.
Annesi Ebvâ’da vefat ettiğinde Hz. Muhammed’i getirip dede-
sine teslim etti ve sürekli hizmetinde bulundu. Hz. Muhammed,
Hz. Hatîce ile evlendiği sırada onu âzat etti.74
71 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1940; İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 229
72 Belâzürî ilk kocasının ismini Ubeyd b. Amr el-Hazreci olarak, (Ensâb, I, 471), Zehebî
ise Ubeyd b. el-Hâris el-Hazrecî olarak vermektedir (Siyer, II, 224)
73 İbn Kesîr, es-Sîre, IV, 641. Ümmü Eymen’in oğlu Eymen de Müslüman olmuş, hicret
etmiş ve savaşlara katılmıştır. Eymen Huneyn Savaşında şehid olmuştur. Bk. Zehebî,
Siyer, II, 224
74 İbn Kesîr, es-Sîre, IV, 642
62
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
63
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
A. EŞLERİ
1. Hatîce bt. Huveylid
Hz. Peygamber’in ilk evlilik hayatı, Hz. Hatîce ile başlar.
Hatîce’nin nesebi, Hatîce bt. Huveylid b. Esed b. Abdüluzzâ b.
Kusay b. Kilâb b. Mürre b. Ka’b b. Lüey b. Gâlib b. Fihr şeklinde-
dir. Kusay, Hz. Peygamber ile Hatîce’nin ortak dedesi olmaktadır.
KUSAY
Abdümenâf Abdüluzzâ
Hâşim Esed
Abdülmuttalib Huveylid
Abdullah HATÎCE
HZ. MUHAMMED
64
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
65
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
yirmi beş yaşında idi. Hz. Muhammed’in İbrahim adlı oğlu dı-
şındaki bütün çocuklarının annesi Hz. Hatîce’dir.90
Hz. Hatîce’nin Resûlullah’ın hayatındaki en önemli rollerinden
biri, peygamberlik geldiği zaman kendisine herkesten önce iman et-
mesi ve onu bütün varlığı ile desteklemesidir. Hz. Muhammed’in,
kendisine peygamberlik vazifesi verilmesinin ardından kapıldığı
endişe ve heyecan, Hz. Hatîce’nin şu sözleriyle giderilmişti: “Öyle
deme! Yemin ederim ki Allah hiçbir zaman seni utandırıp üzmez.
Çünkü sen akrabanı gözetirsin, doğru konuşursun, işini görmekten
âciz kimselerin elinden tutarsın, yoksulları kayırırsın, misafirleri ağır-
larsın, haksızlığa uğrayan kimselere yardım edersin.”91
Daha sonra Hz. Muhammed’i alıp amcasının oğlu Varaka b.
Nevfel’e götüren Hatîce, Varaka’nın da O’nu tasdik etmesi üzerine92
Müslümanlığı kabul etti. Hz. Hatîce, dünyada sadece üç Müslü-
manın bulunduğu günlerde müşrikler karşısında Hz. Peygamber’i
hiçbir zaman yalnız bırakmadı; Müslümanlara ambargo uygula-
dıklarında üç yıl boyunca muhasaraya tahammül etti.93
Hz. Hatîce, yirmi beş yıl kadar süren mutlu bir evlilik ha-
yatından sonra 65 yaşlarındayken hicretten üç yıl kadar önce 10
Ramazan’da (19 Nisan 620) vefat etti ve Hacûn Kabristanı’na def-
nedildi.94 Kanunî Sultan Süleyman tarafından Hz. Hatîce’nin
kabri üzerinde yaptırılan türbe, diğer türbelerle birlikte 1926 yı-
lında yıktırılmıştır.95
90 Bk. “Çocukları”
91 Buhârî, “Bed’ü’1-vahy”, 3; Müslim, “Îmân”, 252
92 Buhârî, “Bed’ü’l-vahy”, 3
93 Bk. Hamidullah, İslam Peygamberi, I, 168-169
94 İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-me’âd, I, 40. Hz. Hatîce’nin vefatından üç gün önce Hz.
Muhammed’in amcası Ebû Tâlib de vefat etmiş olduğundan bu seneye “Senetü’l-
hüzn” denildi.
95 Bk. Fayda, “Cennetü’1-Muallâ”, DİA, VII, 388
66
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
Amr
Zeyd Selmâ
Kays Abdülmuttalib
Şemûs
SEVDE
67
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Sevde bt. Zem’a hemen hemen Hz. Peygamber ile aynı yaş-
taydı. İlk dönem hayatı hakkındaki haberler arasında onun ilk
Müslümanlardan olduğu yer almaktadır. Aynı zamanda amcası-
nın oğlu da olan kocası es-Sekrân b. Amr ile birlikte Habeşistan’a
yapılan ikinci hicrete katıldı. Habeşistan’dan dönünce kocası
Mekke’de101 öldü. Havle bt. Hakîm’in tavsiyesi üzerine102 Hz. Pey-
gamber eşinin vefatından sonra ona talip olunca, Sevde bu teklifi
kabul etti. Hz. Hatîce’nin vefatından sonra Hz. Peygamber’in te-
sellisi olan Hz. Sevde, artık yaşlandığı yıllarda kendi gününü Hz.
Âişe’ye hibe etti.103 Dericilikle meşgul olduğu ve gelirini sadaka
olarak dağıttığı belirtilen Sevde’nin, önceki eşinden beş çocuğu
olduğu rivayet edilmekle birlikte104 kaynaklarda sadece Abdur-
rahman ve Abdullah adlarında iki oğlundan bahsedilmektedir.105
Ümmü’l-Esved künyesiyle tanınan106 Hz. Sevde, bir görüşe
göre Hz. Ömer’in hilafeti zamanında 19/640 yılında vefat etmiş-
tir.107 Bu rivayet, Hz. Peygamber’in vefatından sonra ilk ölen ha-
nımı olarak bilinen Zeyneb bt. Cahş’ın h. 20 yılında vefat ettiği
bilgisiyle çelişmektedir. Bu problem, ya Vâkidî’nin dediği gibi,
Sevde’nin 54/674 yılında Muâviye döneminde vefat ettiği görüşü
benimsenerek108 ya da Zeyneb bt. Cahş’ın h. 20’den daha önce
vefat ettiği kabul edilerek -ki onun Hz. Ömer’in hilafetinin baş-
larında vefat ettiğini söyleyenler de vardır109- çözülebilir. Ancak
üçüncü ve aslında daha kuvvetli bir ihtimal olan, Hz. Sevde’nin,
101 “veya Habeşistan’da” Bk. İbn Abdilberr, el-İstî’âb, II, 685-686
102 Zehebî, Siyer, II, 113-114
103 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 53
104 Bk. Ahmed, I, 318-319
105 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 204; Isâmî, Simtu’n-nücûm, I, 188
106 Nevevî, Tehzibü’l-esma, II, 348; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, XXXV, 200
107 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1867; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 393
108 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 55; Ziriklî, el-A’lâm, III, 145 (dipnotta)
109 Bk. İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-me’âd, I, 42
68
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
69
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
70
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
71
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
72
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
73
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Kilâb Yakaza
Kusay MAHZÛM
Abdümenâf Ömer
Hâşim Abdullah
74
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
75
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
76
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
77
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
78
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
79
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
80
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
Hâşim Abdüşems
Abdülmuttalib Ümeyye
81
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
82
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
83
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
84
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
195 Nikâhın ihramlıyken kıyıldığı, zifafın umreden sonra gerçekleştiği konusunda bk.
Buhârî, “Meğâzî”, 43; Müslim, “Nikâh”, 48
196 Hz. Meymûne’nin vefatıyla ilgili farklı bilgiler ve detaylar için bk. Kandemir,
“Meymûne”, DİA, XXIX, 506-507
85
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
MUDAR
Aylân İlyas
Kays
Hasafe Müdrike
İkrime Huzeyme
Fihr/Ku-
Muâviye Mürre
reyş
SA’SA’-
Gâlib Sabra
A
MAH-
Abdullah Hüzem Nasr KUSAY Sa’d Kurt
ZÛM
Abdü- Abdü-
Huzeyme Hazn Esed HÂŞİM Amr Abdullah Riyâh
şems şems
Hafsa
86
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
87
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
B. ÇOCUKLARI
Hz. Peygamber’in çocukları denildiğinde doğal olarak akla
ilk gelenler O’nun öz çocuklarıdır. Ancak bunun yanında, Hz.
202 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 134; Zübeyr b. Bekkâr, el-Müntehab, s. 56
203 Güzel bir hanım olduğu belirtilen Mâriye’nin, Hz. Peygamber’in diğer eşleri tarafın-
dan kıskanılması sonucu Tahrim Sûresi’nin 1-2. ayetlerinin nazil olması konusunda
ilgili ayetlerin çeşitli tefsirlerdeki yorumları konu hakkında detaylı bilgiler ihtiva et-
mektedir.
204 Müslim, “Fezâ’iIü’s-sahâbe”, 226, 227
205 Bk. Uraler, “Mâriye”, DİA, XXVIII, 63-64
88
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
1. ÖZ ÇOCUKLARI
Genellikle kabul edildiği üzere Hz. Peygamber, ilk evliliğini
595 yılı civarında Hz. Hatîce ile yaptığında 25 yaşlarındaydı. En
büyük çocuğu Kâsım’ın nübüvvetten kısa bir süre önce dünyaya
gelmesinden, onların ilk birkaç yıl çocuklarının olmadığı anlaşıl-
maktadır. Hz. Peygamber’in kaç çocuğu olduğu hususunda kay-
naklar ihtilaf halindedirler. Hepsinin ittifakla kabul ettiği, iki er-
kek dört kız olmak üzere altı çocuğu bulunmaktadır. İbn İshak
iki erkek çocuğunun daha olduğunu söyleyerek sayıyı sekize çı-
karmaktadır.206 Diğer bütün rivayetler göz önüne alındığında ise
çocuk sayısı 12’ye kadar varmaktadır.207
Ancak ilgili rivayetler bir arada değerlendirildiğinde Hz.
Peygamber’in üçü erkek (Kâsım, Abdullah ve İbrahim), dördü
kız (Zeyneb, Rukayye, Ümmü Gülsüm ve Fâtıma) olmak üzere
yedi çocuğunun olduğu sonucuna varılmaktadır. Bu yedi ço-
cuğun altısı Hz. Hatîce’den, yedincisi İbrahim ise cariyesi Hz.
Mâriye’den doğmuştur. Hz. Peygamber’in diğer hanımlarından
hiçbir çocuğu olmamıştır.
206 İbn İshâk’a göre bu çocukların isimleri Tâhir ve Tayyib’tir. Bk. es-Sîre, s. 130, 272
207 Buna göre bütün çocuklarının isimleri şöyledir: 1.Kâsım, 2.Zeyneb, 3.Rukayye,
4.Ümmü Gülsüm, 5.Fâtıma, 6.Abdullah, 7.Tayyib, 8.Mutayyib, 9.Tâhir, 10.Mutahhar,
11.Abdümenâf (ya da Abdüluzzâ), 12.İbrahim. Bk. İbn Hazm, Cevâmi’u’s-sîre, s. 38-
39; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, II, 241; İbn Seyyidünnâs, Uyunü’l-eser, II, 378-379;
Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 16; Şibli, Asr-ı saadet, II, 170; Afzalurrahman, Siret Ans. II,
234
89
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
1. Kâsım 7. İbrahim
2. Zeyneb
3. Rukayye
4. Ümmü Gülsüm
5. Fâtıma
6. Abdullah
a) Kâsım b. Muhammed
Kâsım, Hz. Peygamber’in nübüvvetinden kısa bir süre önce,
yaklaşık m. 598 yılında Mekke’de dünyaya geldi.208 Buna göre
29 yaşlarındayken baba olan Allah Rasûlü (s.a.), ilk çocuğu ol-
duğu için Ebü’l-Kâsım künyesiyle anıldı.209 Kâsım’ın ebesi Ümmü
Râfi Selmâ olup akika için iki kurban kesildi. Onun ne kadar
yaşadığı ve ne zaman öldüğü konusunda; yedi gün veya yedi ay
208 Hamidullah Kâsım’ın doğum tarihini hicretten 27 yıl evvel olarak (596) vermekle
birlikte Hz. Peygamber’in çocukları konusundaki diğer bilgilerle birlikte değerlendi-
rildiğinde 598 tarihi daha tutarlı gözükmektedir. Bk. Hamidullah, İslam Peygamberi,
I, 64; Afzalurrahman, Sîret Ans. II, 234-236
209 Ebü’l-Kâsım, Hz. Peygamber’in künyesi olup, Hz. Hatîce’den olan ilk oğlu Kâsım’a
nisbetle bu künyeyi almıştır. Ayrıca Hz. Peygamber, “Ben yalnız taksim ediciyim, ve-
ren ise Allah’tır” (Buhârî, “İlim”, 13; Müslim, “Zekât”, 100) ve “Ben Ebü’l-Kâsım’ım,
aranızda paylaştırırım” (Müslim, “Âdâb”, 5) şeklindeki hadislerinde, kasm kökünden
gelen kâsım (taksim eden, bölüştüren kimse) kelimesinin sözlük anlamına da telmihte
bulunmuştur. Geniş bilgi için bk. Fayda, “Ebü’l-Kâsım”, DİA, X, 332-333
90
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
91
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
92
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
93
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
94
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
95
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
96
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
bunun üzerine Hz. Ali Fatıma’nın vefatına kadar bir başka ka-
dınla evlenmediği gibi cariye de edinmemiştir.
Hz. Peygamber’in son hastalığı sırasında vefatının yaklaştığını
söylemesi üzerine ağlamaya başlayan Fâtıma, ailesinden ilk önce
kendisine onun kavuşacağını söylemesi üzerine de sevinmiştir.252
Hz. Fâtıma babasının vefatından bir süre sonra, Halife Hz.
Ebû Bekir’e gelerek babasının Fedek ve Hayber’deki hurmalık-
larla Medine’deki bir bahçeden ibaret olan mirasından hisselerini
istedi. Halife, peygamberlerin miras bırakmayacağına dair hadisi
hatırlatarak mirasın söz konusu olamayacağını söyledi.253 Halife-
nin bu tavrına gücenen Hz. Fâtıma, vefat edinceye kadar onunla
konuşmadı.254
Babasına çok düşkün olan Hz. Fâtıma, O’na, konuşma tar-
zından yürüyüşüne kadar birçok özelliğinde çok benziyordu.255
Son derece sade bir hayat yaşayan Hz. Fâtıma, babasının vefatın-
dan yaklaşık altı ay kadar sonra 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632)
tarihinde, yaklaşık 24 yaşındayken vefat etti. Ölümünden sonra
vücudunu kimsenin görmemesi için vasiyeti üzerine onu Hz. Ali
252 Buhârî, “Fezâ’ilü ashâbi’n-nebî”, 12, “İsti’zân”, 43; Müslim, “Feza’ilü’s-sahâbe”, 97-
99
253 Buhârî, “Humus”, 1, “Fezâ’ilü ashâbi’n-nebî”, 12, “Meğâzî”, 14, 38, “Nafakât”, 3,
“İ’tisâm”, 5; Müslim, “Cihâd”, 51-55
254 Bk. Buhârî, “Ferâ’iz”, 3. Hz. Ebû Bekir’in, Hz. Fâtıma’yı vefatından bir müddet önce
ziyaret ederek gönlünü aldığı rivayeti için bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 27; Zehebî,
Siyer, II, 121.
Fedek arazisinin Hz. Peygamber’in şahsî mülkü olduğunu, Ebû Bekir’in bu ara
ziyi Fatma’ya vermemekle ona haksızlık ettiğini ileri süren Şiîler, peygamber
lerin miras bırakmayacağına dair rivayetin Süleyman’ın Davud’a mirasçı oldu
ğunu belirten âyete (Neml Sûresi (27), 16) ters düştüğünü iddia ederler. Geniş
bilgi için bk. Algül, “Fedek”, DİA, XII, 294-295
255 Hz. Peygamber ile kızı Fâtıma arasındaki sevgi iklimini anlatan rivayetler için
bk. Buhârî, “Fezâilü ashâbi’n-nebî”, 9, “Nafakât”, 6-7, “Da’avât”, 11; Müslim,
“Fezâ’ilü’s-sahâbe”, 98; Ebû Dâvûd, “Tereccül”, 21, “Edeb”, 143, 144; Tirmizî, “Me
nâkıb”, 60. Hz. Fâtıma’nın fazileti hakkındaki diğer bazı hadisler için bk. Buhârî,
“Fezâ’ilü ashâbi’n-nebî”, 12, 29; Müslim, “Fezâ’ilü’s-sahâbe”, 93-94; Ahmed, I, 293.
97
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
ile Hz. Ebû Bekir’in hanımı Esmâ bt. Umeys’in yıkadığı zikre-
dilmektedir.256 Cenaze namazını Hz. Abbas veya Hz. Ali kıldırdı.
Vasiyeti üzerine geceleyin Hz. Ali, Hz. Abbas ve oğlu Fazl tara-
fından Cennetü’l-bakî’a defnedildi.
Kendisinden on sekiz hadis rivayet edilmiş olan Hz. Fâtıma ile
ilgili önemli hususlardan biri de Hz. Peygamber’in neslinin onun
çocukları257 vasıtasıyla devam etmiş olmasıdır.258
f) Abdullah b. Muhammed
Hz. Peygamber’in çocukları arasında varlığı kaynaklarca tar-
tışmalı olan Abdullah, bi’setten sonra259 Mekke’de doğdu; bu se-
beple “Tâhir ve Tayyib” lakaplarıyla da anıldı.260 Genel kabule göre
Hz. Hatîce’den doğan çocukların en küçüğüdür.261 Çok kısa bir
süre yaşayan Abdullah, ağabeyi Kâsım gibi vefat edince, Amr b.
el-Âs’ın babası el-Âs b. Vâil es-Sehmî, “O’nun soyu kesildi; o zür-
riyetsizdir.” demiş, bunun üzerine Kevser Sûresi nazil olmuştur.262
256 Zehebî, Siyer, II, 128-129
257 Şiilerin öne sürdüğü hilâfetin Hz. Ali ile onun soyuna ait olduğu iddiasının önem-
li dayanaklarından biri, Hz. Fâtıma’nın da günahlardan korunmuş olduğu görüşüdür
(Detaylı bilgi için bk. Öz, “Ehl-i Beyt”, DİA, X 498-501; Uludağ, “Âl-i âbâ, DİA,
II, 306-307). Fâtımîler, Hz. Fatma’nın soyundan geldiklerini iddia ederek kurdukları
hanedana ona izafeten bu adı vermişlerdir. Bk. Seyyid, “Fâtımîler”, DİA, XII, 228
258 Geniş bilgi için bk. Kandemir, “Fâtıma”, DİA, XII, 219-223
259 Bi’setin 10. yılında vefat eden annesi Hz. Hatîce’nin yaşı da dikkate alındığında,
Abdullah’ın bundan önceki bir tarihte, büyük bir ihtimalle de ablası Fâtıma’dan son-
raki bir-iki yıl içinde 610-611 yıllarında doğmuş olduğu düşünülebilir.
260 Belâzürî, Ensâb, I, 405; İbn Abdilber, el-İstî’âb, IV, 1818-1819; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, II, 378; İbnü’l-Esîr, Üsdül-ğâbe, VII, 82-83; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl,
I, 191. İbn İshâk’a göre Tâhir ve Tayyib isimleri Hz. Peygamber’in iki ayrı oğlu-
nun adlarıdır. Bk. es-Sîre, s. 130, 272. Ayrıca bk. İbnü’l-Esîr, Üsdül-ğâbe, VII, 82-83;
Kandemir, “Muhammed –Eşleri ve Çocukları-”, DİA, XXX, 427
261 Farklı görüşler için bk. İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 378-379; İbn Kesîr, es-Sîre,
IV, 607; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 17
262 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 378; İbn Kesîr, es-Sîre, IV, 607. Birçok tefsir ese-
rinin ilgili ayetin tefsiri bölümlerinde bu olay sebeb-i nüzul olarak anlatılmaktadır.
98
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
g) İbrahim b. Muhammed
Hz. Peygamber’in, Hz. Hatîce’den olan çocukları dışındaki tek
çocuğu olan İbrahim’in annesi, Mısır Mukavkısı’nın gönderdiği
hediyeler arasında bulunan Mâriye’dir. İbrahim, h. 8. yılın Zil-
hicce ayında (Mart 630),263 Medine yakınlarında, sonradan Meş-
rebetü Ümmi İbrahim denilen yerde dünyaya geldi.264 İbrahim’in
ebeliğini yapan ensardan Ümmü Râfi Selmâ’nın265 kocası Ebû
Râfi doğumu Hz. Peygamber’e müjdeleyince, bu habere çok se-
vinen Hz. Peygamber yanındakilere, “Bu gece bir oğlum oldu; ona
atam İbrahim’in adını verdim” dedi.266 Doğumun yedinci gününde
İbrahim için akika kurbanı kesildi ve saçları kesilip ağırlığı kadar
gümüş sadaka olarak dağıtıldı.267
İbrahim, sütanne Ümmü Bürde Havle bt. Münzir’e verildi.268
Beyaz tenli ve gürbüz bir bebek269 olan İbrahim’in on altı, on yedi
veya on sekiz aylıkken270 hastalanması üzerine Hz. Peygamber,
Abdurrahman b. Avf ile birlikte sütanne Ümmü Bürde’nin evine
263 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 134; İbn Abdilberr, I, 54; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, I, 152; İbn
Hacer, el-İsâbe, I, 172
264 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 212
265 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 135; İbn Kesîr, es-Sîre, IV, 648
266 Müslim, “Fezâ’il”, 62. Bu İsmin, Cebrail’in Hz. Peygamber’i “İbrahim’in babası”
diye selâmlamasından dolayı verildiği de belirtilmektedir. Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, I,
135.
Hz. İbrahim’in (a.s.) eşi Hz. Hacer, Mısır hükümdarının Sâre’ye hediyesi idi;
Hz. İsmail’i (a.s.) dünyaya getirdi… Hz. Mâriye de yine bir Mısır hükümdarının
hediyesi olarak İbrahim’in annesi oldu…
267 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 135
268 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 436; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I, 55, IV, 1833; İbn
Hacer, el-İsâbe, VII, 197, VIII, 175; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I, 377-378.
Medine’de demircilik yapan Ebû Seyf’in hanımı Ümmü Seyf’in de İbrahim’i
emzirdiği hk. bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 136; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, I, 152;
İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I, 54; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 197
269 Hz. Peygamber onun bu haliyle kendisine benzediğini söylemiştir. Bk. İbn Sa’d, et-
Tabakât, I, 137
270 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, I, 56; İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-me’âd, I, 210; İbn Kesîr, es-
Sîre, IV, 612-613, 615; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 172-175
99
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
100
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
2. ÜVEY ÇOCUKLARI
Hz. Peygamber’in evlendiği on iki hanımı arasında Hz. Âişe
dışındakilerin tamamının dul olduğu malumdur. Dolayısıyla bu
hanımların bazılarının Hz. Peygamber’den önceki evliliklerinden
doğan çocukları Allah Rasûlü’nün (s.a.) üvey çocukları olmuşlardır.
Eşleri kısmında geçtiği üzere bu onbir dul hanımdan sadece
dördünün önceki evliliklerinden çocukları bulunmaktadır. Bun-
lar Hz. Hatîce, Hz. Sevde, Hz. Ümmü Seleme ve Hz. Ümmü
Habîbe’dir. Bu hanımların ilk eşleri ve onlardan olan çocukları
şöyle gösterilebilir:
Dul Eşleri
Abdurrah-
Hâle Hind Seleme Habîbe
man
Dürre
Zeyneb
Ümmü
Gülsüm
a) Hatîce’nin Çocukları
Hatîce, ilk evliliğini Ebû Hâle Hind b. Zürâre et-Temîmî ile
yaptı. Daha sonra Atîk b. Abid (Âiz) el-Mahzûmî ile evlendi ve
her iki eşinden de ikişer çocuğu oldu.279
279 Bk. “Eşleri –Hatîce-”. İbn Hazm’ın bu konuda farklı bir bilgi olarak belirttiğine göre
Hz. Hatîce’nin Ebû Hâle’den Hind ve Hâris adlarında iki oğlu ile Zeyneb adında bir
101
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
kızı olmuştur. Hâris, Rükn-i Yemânî’de bir “kâfir” tarafından öldürülmüştür. Bk. İbn
Hazm, Cevâmiu’s-sîre, s. 32
280 Bk. İbn İshâk, es-Sîre, s. 272; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 22; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI,
159
281 Onun Basra’da bir veba salgınında öldüğü de rivayet edilmektedir. Bk. Süheylî, er-
Ravdü’l-ünüf, II, 246; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 159
282 Tirmizî, eş-Şemâ’ilü’n-nebeviyye, s. 11; Kettânî, et-Terâtib, III, 240-241; Yardım,
Peygamberimizin Şemâili, s. 65-67. Hind hk. bk. Algül, “Hind b. Ebû Hâle”, DİA, XVIII,
64
283 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, V, 92; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, I, 119; İbn Kesîr, es-
102
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
b) Sevde’nin Çocukları
Sevde bt. Zem’a Hz. Peygamber ile evlenmeden önce, amca-
sının oğlu ve Hudeybiye görüşmelerinde Kureyş heyetinin baş-
kanı Süheyl b. Amr’ın kardeşi olan Sekrân b. Amr ile evliydi.
Hz. Sevde ile Sekrân’ın kaynaklarda geçtiğine göre iki çocuk-
ları bulunmaktadır: Abdurrahman ve Abdullah.285 Hz. Sevde’nin
Ümmü’l-Esved künyesini kullanmasından286 onun Esved adlı bir
çocuğunun daha olduğu tahmin edilebilir, ancak bunu destekle-
yen herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.
Sîre, IV, 582; İbn Hacer, el-İsâbe, VI, 16, VIII, 157; Şâmî, Sübülü’l-hüda, XI, 159.
İbn Hişâm’ın ismini vermeden zikrettiği ve Sayfî b. Ebû Rifâ’a ile evlendiğini söy-
lediği kızı da muhtemelen bu olmalıdır. Bk. İbn Hişâm, es-Sîre, IV, 219; İbn Hazm,
Cemhera, s. 142
284 İbn Hişâm, es-Sîre, IV, 219; İbn Hazm, Cevâmiu’s-sire, s. 31-32; Süheylî Abdullah
yerine Abdümenâf ismini vermektedir. Bk. er-Ravdü’l-ünüf, II, 246
285 Hz. Sevde’nin, Hz. Peygamber’in evlilik teklifine verdiği cevapta beş çocuğunun ol-
duğunu söylediği belirtilmekle birlikte (bk. Ahmed b. Hanbel, I, 318-319) bu çocukla-
rın kimliği hakkında herhangi bir bilgi verilmemektedir. Kaynaklarda buna dair başka
bir bilginin bulunmaması ve Hz. Sevde’nin sadece iki çocuğundan bahsedilmesi, mez-
kur rivayette adı geçen hanımın Sevde olmayabileceğini (muhtemelen Ümmü Seleme)
düşündürmektedir.
286 Nevevî, Tehzîbü’l-esmâ, II, 348; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, XXXV, 200
287 Isâmî, Sımtu’n-nücûm, s. 188
103
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
104
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
105
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
106
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
süt emdi.301 Gerçek ismi Berre iken Hz. Peygamber Zeyneb ola-
rak değiştirdi.302 Henüz küçük bir çocukken, yıkanmakta olan
Hz. Peygamber’in yanına girince, Allah Rasûlü (s.a.) bir avuç
suyu yüzüne serperek arkasını dönmesini istedi. Bu su sebebiyle
Zeyneb’in yaşlılığında bile yüzünün gençliğinin kaybolmadığı ri-
vayet edilmektedir.303
Teyzesi Kureybe’nin oğlu Abdullah b. Zem’a b. el-Esved ile ev-
lenen Zeyneb’in Abdurrahman, Vehb, Ebû Seleme, Ebû Ubeyde,
Kebîr/Kesîr, Yezîd, Kureybe, Ümmü Gülsüm ve Ümmü Seleme
adında çocukları oldu.304 Kebîr ve Yezîd Harre olayında öldürül-
düler. Çok bilgili bir kadın olduğu vurgulanan Zeyneb yüz ya-
şına yakın vefat etti.305
107
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
307 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, VII, 64; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, XXXV, 149, 176; Zehebî,
Siyer, II, 220; VII, 138 (dipnotta)
308 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1929; Zehebî, Siyer, I, 441; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-
eser, II, 400. Mekke’den çıktıklarında Ümmü Habîbe’nin hamile olduğu; çocuğunu
Habeşistan’da dünyaya getirdiği de rivayet edilmektedir.
309 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 96; İbn Hacer, el-İsâbe, II, 396, VII, 651
310 Hz. Peygamber’in çocukları ve çocuğu gibi gördüğü Zeyd b. Hârise ve onun oğlu Üsâme
ile olan ilişkileri konusunda geniş bir araştırma için bk. Ayar, “Hz. Muhammed’in
Çocuklarıyla İlişkileri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, s. 81-123
108
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
ÜVEY ÇOCUKLARI
Doğumu Ölümü Yaş
Adı
H. M. H. M.
Hâle bt. Ebû Hâle ?
Hind b. Ebû Hâle 36 656
Hind bt. Atîk ?
Abdullah b. Atîk ?
Abdurrahman b. Sekrân 16 637
Abdullah b. Sekrân ?
Seleme b. Ebû Seleme ?
Ömer b. Ebû Seleme -2 620 83 702 82
Dürre bt. Ebû Seleme 1 623 ?
Zeyneb bt. Ebû Seleme 3 625 103 721 97
Ümmü Gülsüm bt. Ebû Seleme ?
Habîbe bt. Ubeydullah b. Cahş 618 ?
C. TORUNLARI
Hz. Peygamber’in torunları bahsinde O’nun öz çocukların-
dan olan torunları ele alınacaktır. Daha önce zikredildiği üzere
Hz. Peygamber’in yedi öz çocuğu içinde sadece üç kızından to-
runları olmuştur. Bunlar Zeyneb, Rukayye ve Fâtıma’dır. Üç
oğlu henüz bebekken vefat etmiş, kızı Ümmü Gülsüm’ün de ço-
cuğu olmamıştır.
Hz. Peygamber’in, sayıları dokuz olan bu torunları, annele-
rine göre şöyle gösterilebilir:
HZ.
MUHAMMED
(Hz. Hatîce)
Hz. Zeynep Hz. Rukayye Hz. Fâtıma
(Ebü’l-Âs) (Hz. Osman) (Hz. Ali)
Ümâme Hüseyin
Ümmü Gülsüm
Muhassin/Muhsin
109
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
1. Zeyneb’in Çocukları
Zeyneb’in, teyzesi Hâle bt. Huveylid’in oğlu Ebü’l-Âs b.
er-Rebî ile evliliğinden Ali ve Ümâme adında iki çocuğu oldu.
Üçüncü bir çocuklarının olduğu da rivayetlerden anlaşılmaktadır.
Bu çocukların ne zaman doğdukları hususunda hemen hiç bilgi
verilmemektedir. Ancak eldeki bilgiler ışığında Ali ve Ümâme’nin
Mekke’deyken doğdukları, üçüncü çocuğun ise Medine’de doğ-
duğu sonucuna varılabilir.
a) Ali b. Ebü’l-Âs
Doğduğunda babasının müşrik olduğu ve ergenlik çağına
yaklaşmış bir çocuk olarak Mekke fethi sonrası (8/630 yılı esna-
sında) vefat ettiği şeklindeki rivayetlerden, Ali’nin 621 yılı civa-
rında Mekke’de doğduğu ve annesiyle birlikte Bedir Savaşı’ndan
sonra Medine’ye hicret ettiği anlaşılmaktadır. Benî Gâdira kabi-
lesinde süt anneye verilmişti. Babası o sırada müşrik olduğundan
Hz. Peygamber onu yanına aldı.311
Medine’ye geldiğinde henüz iki-üç yaşlarında küçük bir oğ-
lan olan Ali’nin hayatı hakkında hemen hiç bilgi yoktur. Sadece
fetihten sonra Mekke’ye devesinin sırtında giren dedesinin terki-
sinde bulunduğundan bahsedilmektedir.312 O sıralarda 8-9 yaş-
larında olduğu anlaşılan Ali, birkaç ay önce vefat eden annesinin
acısını, dedesinin bu sıcaklığı ve yakın ilgisiyle hafifletmiş olma-
lıdır. Ancak Ali de, dedesi Hz. Peygamber hayattayken 9 yaşla-
rında vefat etti.313
311 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 1134; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, IV, 118; İbn Hacer, el-
İsâbe, IV, 570
312 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 1134; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, IV, 118; Şâmî, Sübülü’l-
hüdâ, VII, 379
313 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 1134; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, IV, 118; İbn Hacer, el-
İsâbe, IV, 570. İbn Asâkir, bazı nesep alimlerinin Ali’nin Yermük Savaşı’nda öldürül-
düğünü söylediklerini de nakletmektedir. Bk. İbn Asâkîr, Târîhu Dımeşk, XLVIII, 8
110
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
111
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
112
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
c) Bir bebek
Üsâme b. Zeyd’in rivayet ettiği bir hadiste anlatıldığına göre,
Hz. Peygamber’in kızı (Zeyneb327) babasına haber yollayarak oğ-
lunun/kızının/çocuğunun ölmek üzere olduğunu, bu sebeple eve
kadar gelmesini ister. Önce gitmeyerek selam yollayan ve sabır
dileyen Hz. Peygamber kızının ısrarı üzerine giderek torununu
kucağına alır; çocuğun zoraki nefes alışı üzerine gözyaşlarını tu-
tamaz…328
Bu hadisin çeşitli yorumlarında can çekişen çocuğun Ali b.
Ebü’l-Âs olduğu sonucuna varılmış,329 Ali olmadığını söyleyen-
ler de onun Ümâme olduğunu iddia etmişlerdir. Ancak yukarıda
belirtildiği üzere Ali, annesinden sonra vefat etmiştir. Dolayısıyla
hadiste bahsedilen çocuğun Ali olması mümkün değildir. Ümâme
de uzun yıllar yaşadığına göre hadisteki çocuk Hz. Zeyneb’in he-
nüz bebekken ölen ve adının kaynaklarda yer almadığı başka bir
çocuğu olmalıdır.330
2. Rukayye’nin Çocukları
Hz. Peygamber’in ikinci kızı Hz. Rukayye, Hz. Osman ile
evlenmiş ve ondan Abdullah adında bir tek oğlu olmuştur.
a) Abdullah b. Osmân
Babası Osman’la annesi Rukayye, Hz. Peygamber’in tavsiyesi
üzerine peygamberliğin beşinci yılı Recep ayında (615) Habeşistan’a
327 Bu kızının Hz. Zeyneb olduğu hk. bk. İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, III, 62
328 Buhârî, “Cenâiz”, 33; Müslim, “Cenâiz”, 9, 11; Ebû Davud, “Cenâiz”, 24; Nesâî,
“Cenaiz”, 22; İbn Mâce, “Cenaiz”, 53
329 Davudoğlu, Müslim Şerhi, V, 118-120; Kandemir v.dğr., Riyâzü’s-Sâlihin, I, 219
330 Burada zayıf bir ihtimal olarak şu da akla gelebilir: Hadisten anlaşıldığına göre “çok
zor nefes alabilen” bu çocuk vefat etmiştir. Ama acaba, bu sırada ağır bir hastalık ge-
çiren çocuk, şarihlerin dediği gibi eğer “Ali b. Ebü’l-Âs” ise daha sonra iyileşmiş ve
Mekke’nin fethinden sonra vefat edinceye kadar yaşamış olabilir mi?
113
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
3. Fâtıma’nın Çocukları
Hz. Peygamber’in en küçük kızı Hz. Fâtıma’nın, Hz. Ali ile
evliliğinden, Hasan, Hüseyin, Zeynep, Ümmü Gülsüm ve Mu-
hassin adlarında beş çocuğu oldu.
a) Hasan b. Ali
Hz. Fâtıma ile Hz. Ali’nin en büyük çocuğu olan Hasan, 3/625
yılında Medine’de doğdu.336 Babası ona Harb adını koymayı dü-
331 Bk. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, III, 331. Abdullah’ın Habeşistan’da doğduğu konusun-
daki rivayetler, onun h. 4. yılda altı yaşında vefat ettiğini söyleyen bilgilere uymamak-
tadır. Bu ihtilaf, İbn Sa’d’ın belirttiği, Rukayye’nin Habeşistan’da bir düşük yaptığı,
Abdullah’ın daha sonra olduğu şeklindeki bilgiyle izah edilebilir. Bk. İbn Sa’d, et-
Tabakât, VIII, 36. İbn Hacer ise, tercih eder bir tarzda, Abdullah’ın annesinden bir
yıl kadar önce vefat ettiğine dair bir rivayeti nakletmektedir. Bu rivayet esas alınırsa
Abdullah’ın Habeşistan’da (bulunulan yılların sonlarında) doğduğu bilgileri tutarlı
olabilir. Bk. el-İsâbe, V, 20
332 İbn Kesîr, es-Sîre, III, 172; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 380
333 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 54; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1840; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-
ğâbe, III, 332; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 380; Zehebî, Siyer, II, 251; İbn
Kesîr, es-Sîre, III, 172, IV, 610; Şâmî, Sübülü’l-hüda, XII, 59
334 İbn Kesîr, es-Sîre, III, 172; Şâmî, Sübülü’l-hüda, XII, 59
335 Bk. Uğur, “Abdullah b. Osmân b. Affân”, DİA, I, 126
336 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, II, 14; İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, II, 257
114
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
115
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
b) Hüseyin b. Ali
Hz. Fâtıma ile Hz. Ali’nin ikinci oğlu olan Hüseyin 5 Şaban
4 yılında (10 Ocak 626) Medine’de doğdu. Doğduğu zaman Hz.
Peygamber, ağabeyi Hasan’a yaptığı gibi kulağına bizzat ezan oku-
yarak adını koydu.352
Hüseyin de ağabeyi Hasan gibi ilk iki halife döneminde ce-
reyan eden olaylarda fiilen yer almadı. Hz. Osman zamanında
Horasan’a yapılan sefere (30/651) ağabeyi ile birlikte katıldı. Daha
sonra Hz. Osman’ın evini kuşatan isyancılara karşı babası Hz. Ali
345 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, II, 20
346 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, II. 20; İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, II, 260; a.mlf., el-İsâbe,
II, 73
347 Buhârî, “Fezâilü’l-ashâb”, 22; Tirmizî, “Menâkıb”, 31
348 Hz. Peygamber’in onu ve kardeşi Hüseyin’i çok sevdiğini, onlarla oyun oynadığı-
nı, sırtına bindirip gezdirdiğini, hatta secdede iken sırtına bindiklerinde ininceye ka
dar kalkmadığını belirten ve onlara olan düşkünlüğünü gösteren rivayetler için bk.
Ebu Davud, “Salât”, 233; İbn Mâce, “Libâs”, 20; Tirmizî, “Menâkıb”, 30, 31; Nesâî,
“Cum’a”, 30, “Îdeyn”, 27; Ahmed, V, 254.
349 Zehebî, Siyer, III, 267
350 Zirikli, el-A’lâm, II, 200
351 Geniş bilgi için bk. Fığlalı, “Hasan”, DİA, XIV, 282-285
352 Zehebî, Siyer, III, 247-248, 280
116
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
117
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
118
HZ. MUHAMMED’İN AİLESİ
119
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
e) Muhassin b. Ali
Muhassin371 de dedesinin sağlığında doğdu. Hz. Fâtıma’nın
son çocuğu olduğuna göre 11/632 yılı civarında doğmuş olmalıdır.
Hz. Ali, oğulları Hasan ve Hüseyin’de olduğu gibi üçüncü oğluna
da Harb adını koymayı ve Ebû Harb diye anılmayı istemiş, fa-
kat Hz. Peygamber bu torununa da Muhassin adını koymuştur.372
Muhassin henüz bebekken öldü.373 Ahmed b. Hanbel’in konuyla
ilgili olarak naklettiği rivayet,374 Şiîlerin, Muhassin’in anne kar-
nında iken öldüğü şeklindeki iddialarını375 çürütecek niteliktedir.376
Hz. Peygamber’in torunları bir arada şöyle gösterilebilir:
TORUNLARI
Doğumu Ölümü Yaş
Adı
H. M. H. M.
Ali b. Ebü’l-Âs/Zeyneb -2 621 8 630 9
Ümâme bt. Ebü’l-Âs/Zeyneb -1 622 50 670 49
Bir bebek- Ebü’l-Âs/Zeyneb ? ? 1?
Abdullah b. Osmân/Rukayye -2 620 4 626 6
Hasan b. Ali/Fâtıma 3 625 49 669 45
Hüseyin b. Ali/Fâtıma 4 626 61 680 55
Zeyneb bt. Ali/Fâtıma 8 630 61-? 680-? 50-?
Ümmü Gülsüm bt. Ali/Fâtıma 9 631 50 670 41
Muhassin b. Ali/Fâtıma 11 632 11 632 0?
Medine Valisi Saîd b. el-Âs tarafından kıldırıldığı da rivayet edilmektedir. Bk. İbn
Sa’d, et-Tabakât, VIII, 465
371 Bazı kaynaklarda “Muhsin” diye de geçen bu ismin, “Muhassin” şeklinde okunduğu
konusunda bk. el-İsâbe, VI, 243
372 Ahmed, I, 98, 118. Ayrıca bk. İbn Hacer, el-İsâbe, VI, 243
373 İbn Kuteybe, el-Ma’ârif, s. 92. İbn Sa’d, Hz. Ali’nin çocukları arasında Muhassin’i
saymamaktadır. Bk. et-Tabakât, III, 19-20
374 Ahmed, I, 98, 118
375 İbn Hacer, Hz. Fâtıma’nın Hz. Ömer’in darbesi yüzünden Muhassin’i düşürdüğü yo-
lunda bir rivayet nakleden Ahmed b. Muhammed b. Serî b. Yahya’nın yalancı olduğu
hususunda rical âlimlerinin ittifak ettiğini nakletmektedir. Bk. Lisânü’l-Mîzân, I, 268.
Şii-Nusayrîlerin Muhasssin hakkındaki görüşleri için bk. Fığlalı, Çağımızda Îtikâdî
İslâm Mezhepleri, s. 186, 188-189
376 Bk. Üzüm, “Muhassin b. Ebû Tâlib”, DİA, XXXI, 21-22
120
İKİNCİ BÖLÜM
u
HZ. MUHAMMED’İN AKR ABALARI
HZ. MUHAMMED’İN AKR ABALARI
u
1 Bazılarına göre bu kardeşler arasında Avvâm isminde biri daha vardır. Bununla sayı
yirmi olmaktadır. Bk. İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 28; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser,
II, 383
123
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
ABDÜLMUTTALİB
ABDULL Hacl
AH
Ümmü
Hakim
Beyzâ
Âtike
Berre
Ümeyme
Ervâ
A. AMCALARI
1. Hâris b. Abdülmuttalib
Abdülmuttalib’in en büyük oğlu olan Hâris’in doğum tarihi
ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Babası Abdülmuttalib onun adına
izafeten “Ebü’l-Hâris” künyesiyle tanındı. Annesi, Âmir b. Sa’saa
kabilesinden Safiyye bt. Cündeb’dir.2 Abdülmuttalib’in bu hanı-
2 Annesinin isminin Semrâ bt. Cündüb (İbn Hişâm, es-Sîre, I, 91; Süheylî, er-Ravdü’l-
ünüf, I, 431; Köksal, İslam Tarihi (Mekke), I, 130), Safiyye bt. Cüneydib (İbnü’l-
Kelbî, Cemhera, s. 28; İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 93; Belâzürî, Ensâb, I, 90) ve Safiyye
124
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
2. Zübeyr b. Abdülmuttalib
Hz. Peygamber’in babası Abdullah ile ana-baba bir kardeş8
olan Zübeyr’in doğumu hakkında da bilgi mevcut değildir. Annesi
bt. Humeyd (İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 96) olduğu hususunda farklı rivayetler vardır.
3 Aynı anneden doğan kardeşleri olup olmadığı hakkında bk. Kiraz, Hz. Peygamber’in
Amcaları, s. 33
4 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 99; Taberî, Târih, II, 246; Zehebî, Siyer –es-Sîre-, I, 53
5 Çocuklarının sayısı ve isimleri konusundaki ihtilaflar için bk. Kiraz, Hz. Peygamber’in
Amcaları, s. 35-36
6 Bk. Sarıçam, “Hâris b. Abdülmuttalib”, DİA, XVI, 197
7 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 92-93, 99; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 18, 85-87; İbn Hazm,
Cemhera, s. 15, 70-71. Hâris’in, Hz. Muhammed’in doğumundan önce, babası
Abdullah’ın kurban edilmek istendiği yılda öldüğünü söyleyen Belâzürî’nin (Bk.
Belâzürî, Ensâb, IV, 399) bu konuda yanılmış olduğu söylenebilir.
8 Diğer öz kardeşleri Abdülka’be ve Ebû Tâlib ile Safiyye dışındaki kız kardeşleridir.
125
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
126
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
3. Abdülka’be b. Abdülmuttalib
Hz. Muhammed’in öz amcalarının en küçüğü olan Abdülka’be’nin
doğum ve ölüm tarihleri belirsiz olduğu gibi hayatı hakkında da
hemen hiç bilgi bulunmamaktadır.19
127
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
128
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
5. Kusem b. Abdülmuttalib
Abdülmuttalib’in Nüteyle bt. Cenâb b. Kuleyb el-Amriyye isimli
eşinden olan32 Kusem, Belâzürî’nin verdiği “Hz. Peygamber’in doğu-
muna üç sene kala dokuz yaşındayken vefat etmiştir”33 bilgisine göre
558 yılında doğup 567 yılı civarında vefat etti. Abdülmuttalib’in,
çok sevdiği bu çocuğunun küçük yaşta ölmesi üzerine, onun ve-
fatından birkaç yıl sonra doğan torunu Muhammed’e önce Ku-
sem ismini verdiği de belirtilmektedir.34
6. Dırâr b. Abdülmuttalib
Dırâr’ın annesi de Nüteyle bt. Cenâb el-Amriyye’dir. Öz kar-
deşi Abbâs’tan yedi yıl kadar önce doğduğu söylendiğine göre35
560 yıllarında doğmuş olmalıdır. Yakışıklı ve cömert bir genç olan
Dırâr, Ebû Amr künyesiyle tanınmakla birlikte hiç evlenmedi.36
Hayatı hakkında neredeyse bir bilgi bulunmayan Dırâr’ın ve-
fatı hakkında da çelişkili rivayetler vardır.37 Hz. Peygamber’e va-
hiy gelmeye başladığı sıralarda öldüğü söylenmekle birlikte,38 ev-
lenmediği de göz önüne alındığında onun henüz gençken vefat
ettiği daha kuvvetli bir ihtimal olarak düşünülebilir.
30 Köksal, İslâm Tarihi (Medine), XI, 135
31 Geniş bilgi için bk. Aykaç, Mehmet, “Fâtıma bt. Esed”, DİA, XII, 225
32 Kusem’in annesinin kim olduğu hususundaki diğer görüşler için bk. Kiraz, Hz.
Peygamber’in Amcaları, s. 51
33 Belâzürî, Ensâb, IV, 411
34 Belâzürî, Ensâb, IV, 411
35 Belâzürî, Ensâb, IV, 381
36 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 93; Belâzürî, Ensâb, IV, 381
37 Bk. Kiraz, Hz. Peygamber’in Amcaları, s. 55-56
38 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 93
129
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
7. Abbâs b. Abdülmuttalib
Kusem ve Dırâr ile öz kardeş olan Abbâs b. Abdülmuttalib’in
annesi de Nüteyle el-Amriyye’dir. Hz. Peygamberin doğumundan
iki üç yıl önce, 567 yılı civarında dünyaya geldi.39 Ebü’l-Fazl kün-
yesiyle bilinen Abbâs, ticaretle uğraştığından maddi durumu ga-
yet iyi idi. Bu sebeple Ka’be görevlerinden sikâye (su dağıtma) ve
rifâde (yemek verme) vazifelerini yürüttü.40 Ağabeyi Ebû Tâlib’in
geçimine yardımcı olmak için yeğeni Ca’fer’i yanına aldı.41
Abbâs, Mekke’nin fethine veya Bedir Savaşına kadar Müslüman
olmamakla birlikte Mekke’de kaldığı süre içinde karısı Ümmü’l-
Fazl Lübâbe ile oğlu Abdullah’ın Müslüman olmalarına karşı çık-
madı.42 Mekke’de yaşadığı için Bedir Savaşı’nda mecburen müş-
riklerin tarafında yer alan Abbâs, bu savaşta esir düştü. Kendisinin
ve diğer akrabalarının fidyelerini ödeyerek Mekke’ye döndü.43
Mekke’de Ebû Süfyân b. Harb ile çok iyi dost olan Abbâs, ağa-
beyi Hâris’in oğlu Nevfel ile de ticarî ortaklık kurdu.44 Mekke’nin
fethi günlerinde kendi kölesi Ebû Râfi’i Hz. Peygamber’e veren45
Abbâs oldukça zengin biri olduğundan pek çok kişiye faizli borç
verirdi. Veda hutbesinde ilk kaldırılan faiz Abbâs’ın faizleri olmuştu.
Hz. Peygamber, amcası Abbas’ı sever, kendisinden sadece iki
veya üç yaş büyük olmasına rağmen ona saygı gösterirdi.46 Onu,
“Kureyş’in en cömerdi ve akrabalık bağlarına en çok riayet edeni”
39 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 385; Zehebî, Siyer, II, 79; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ,
XI, 93
40 İbn İshâk, es-Sîre, s. 119-120; İbn Hişâm, es-Sîre, I, 146; İbn Kesîr, es-Sîre, I, 173-174, 241
41 İbn Hişâm, es-Sîre, I, 198; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, III, 8; Hamidullah, İslam
Peygamberi, I, 66
42 Abbâs’ın Hz. Peygamber’in İslam’ı tebliğ etmeye başladığı günlerde Müslüman ol-
duğu, ancak bunu açığa vurmadığı ve Mekkelilerle birlikte yaşamaya devam ettiği de
ifade edilmektedir. Bk. DİA, “Abbâs”, DİA, I, 16-17
43 Belâzürî, Ensâb, IV, 9
44 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 20, 46; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161
45 Belâzürî, Ensâb, IV, 29
46 Belâzürî, Ensâb, IV, 8, 11; Zehebî, Siyer, II, 92
130
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
8. Hamza b. Abdülmuttalib
Hz. Peygamber’in en meşhur amcası olarak bilinen Hamza
b. Abdülmuttalib, 566 yılı civarında Mekke’de doğdu.55 Annesi,
47 Bk. Müslim, “Zekât”, 11; Tirmizî, “Menâkıb”, 28
48 İbn Sa’d, et-Tabakât, II, 291, 301
49 Bk. “Abbâs”, DİA, I, 17; Kiraz, Hz. Peygamber’in Amcaları, s. 155-157
50 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 18, 31; Belâzürî, Ensâb, IV, 29; Zehebî, Siyer, II, 79, 80;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 165
51 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 25-27; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 386; Zehebi,
Siyer, II, 84; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166. Abbâs’ın diğer eşleri ve çocukları için
bk. Kiraz, Hz. Peygamber’in Amcaları, s. 158
52 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166
53 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166; Ziriklî, el-A’lâm, III, 262
54 Bk. DİA, “Abbâs”, DİA, I, 16-17
55 Doğumu hakkındaki farklı görüşler için bk. Vâkıdî, el-Meğâzî, I, 70; İbn Sa’d, et-
Tabakât, III, 10; Belâzürî, Ensâb, IV, 383; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, I, 91,
131
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
II, 384; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164; Köksal, İslam Tarihi (Mekke), IV, 205,
(Medine), X, 142
56 Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, II, 140, III, 150; Köksal, İslam Tarihi (Medine), XII, 160;
Lings, Hz. Muhammed’in Hayatı, s. 30. Abdülmuttalib’in, Hâle ile birkaç yıl daha
önce evlendiği konusundaki değerlendirmeler için bk. Ağırman, “Hz. Peygamber’in
Anneleri”, s. 108
57 İbn Sa’d, et-Tabakât, et-Tabakât, I, 108; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, I, 91, II, 384;
Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, I, 375; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164; Seydişehrî, İslam
Tarihi, I, 524
58 İbn Kesîr, es-Sîre, I, 526; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, I, 113; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ,
II, 152; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 259
59 İbn Hişâm, es-Sîre, I, 154; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, II, 232; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, I, 117
60 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 10; Belâzürî, Ensâb, IV, 385-386
61 Köksal, İslam Tarihi (Mekke), IV, 205
62 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 144; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 90; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 164
63 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 9
64 Algül, “Hamza”, DİA, XV, 501
132
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
133
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
9. Mukavvim b. Abdülmuttalib
Bazı kaynaklarda Abdülka’be ile aynı kişi olarak verilen76
Mukavvim’in ayrı bir kardeş olduğu hemen bütün kaynaklarda
geçmektedir.77
70 Vâkıdî, el-Meğâzî, I, 289-290; İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 14, VIII, 41; Belâzürî, Ensâb,
IV, 385, 387; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, VI, 22; Köksal, İslam Tarihi (Medine), X, 203-
204; Lings, Hz. Muhammed’in Hayatı, s. 269
71 Hz. Hamza’nın şehid olma sürecinde ve sonrasında yaşanan olayların detayı için bk.
Kiraz, Hz. Peygamber’in Amcaları, s. 119-131
72 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 34; İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 8; Belâzürî, Ensâb, IV, 381
73 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 385
74 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, II, 71
75 Geniş bilgi için bk. Algül, “Hamza”, DİA, XV, 500-502
76 Bk. Ya’kûbî, Târîh, II, 11, Köksal, Köksal, İslam Tarihi (Mekke), I, 129
77 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 93; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 17; Belâzürî, Ensâb, IV,
395; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, I, 430; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 383; İbn
Kudâme, et-Tebyîn, s. 97
134
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
135
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
136
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
137
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
138
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
B. AMCA ÇOCUKLARI
Daha önce belirtildiği üzere Hz. Peygamber’in, küçükken ölen
ya da hiç evlenmeyen amcaları vardır. Dolayısıyla bütün amcaları-
nın çocukları olmamıştır. Bunlar çıkarıldığında geriye çocuğu bu-
lunan sekiz amcası kalmaktadır. Birçoğu hakkında kaynaklarda
isminden başka hiçbir bilgi bulunmayan ya da olup olmadıkları tar-
tışılanlarla birlikte amca çocuklarının sayılarını söyle gösterebiliriz:
Çocuk Sayısı
Amcasının adı
Erkek Kız
1 Hâris 5 1
2 Zübeyr 2 4
3 Abdülka’be - -
4 Ebû Tâlib 4 4
5 Kusem - -
6 Dırâr - -
7 Abbâs 9 4
8 Hamza 4 1
9 Mukavvim 1 4
10 Hacl 1 -
11 Ebû Leheb 3 3
12 Gaydâk - -
TOPLAM 29 21
Genel Toplam 50
139
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Amcalar
Ebû Ubeydul-
Dubâ’a Ca’fer Amr Ervâ Muattıb
Süfyân lah
Mugîre
Abdü- Ümmü Ümmü Amr Dürre
şems Hakem Ali Ma’bed Umâre Fâhite Sübey’a
Abdullah
Ümmü Azze
Ümeyye Safiyye Kusem Ümâme Safiyye
Hânî
Ümmü Ümmü
Ervâ Cümâne Hâlide
Zübeyr Habîb
Rayta Temmâm
Esmâ Kesîr
Âmine
Safiyye
Ümeyme
Hâris
Ümmü
Gülsüm
1. HÂRİS’İN ÇOCUKLARI
Abdülmuttalib’in en büyük oğlu Hâris, Guzeyye bt. Kays
ile evlendi ve ondan Nevfel, Rebî’a, Ebû Süfyân Muğîre, Abdüş-
şems/Abdullah ve Ümeyye adlarında beş oğlu ile Ervâ isminde
bir kızı dünyaya geldi.
140
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
a) Nevfel
Hâris’in en büyük çocuğu olan Nevfel’in doğum tarihi bilin-
memektedir. Amcaları Hamza ve Abbâs’tan daha büyük olup109
eskiden beri amcası Abbâs ile iyi bir dostlukları ve ticâri ortak-
lıkları vardı.110
Ebü’l-Hâris olarak künyelenen111 Nevfel, Zureybe bt. Said ile
evlendi ve ondan Hâris, Abdullah, Ubeydullah, Muğîre,112 Said,
Abdurrahman ve Rebia isimli erkek çocukları ile Ümmü Said,
Ümmü Muğîre ve Ümmü Hakîm adlı kız çocukları oldu.113
Nevfel amcasının oğlu Hz. Muhammed’in davetini hemen
kabul etmedi. Bedir savaşına Mekkelilerin yanında katıldı ve esir
düştü. Kurtuluş fidyesini, kendisi gibi esir olan amcası Abbâs’ın
ödemesiyle kurtuldu.114 Bazı kaynaklarda onun kendi fidyesini
kendisinin ödediği de rivayet edilir.115 İbn Sa’d’ın verdiği bilgiye
göre, Hz. Peygamber Nevfel’den fidyesini ödemesini isteyince,
Nevfel parasının olmadığını söyledi. Ancak Hz. Peygamber’in
ona, ticaretini yaptığı mızrakları bildirmesi yalan söylediğini or-
taya çıkarınca bu olay üzerine Müslüman oldu.116
Hendek savaşı esnasında Medine’ye hicret ettiği ifade edi-
len Nevfel, Hz. Peygamber’le beraber Hayber, Mekke’nin fethi
117
109 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 46; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 86; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s.
99; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 387; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161
110 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 20, 46; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161; Cevad Ali, el-
Mufassal, VII, 407
111 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 44; Belâzürî, Ensâb, V, 401
112 Nevfel’in oğlu Mugîre için bk. Fığlalı, “Mugîre b. Nevfel”, DİA, XXX, 376
113 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 44-45; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 86; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 161
114 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 13; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, V, 347; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, II, 385; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161; Seydişehrî, İslam Tarihi, II,
678; Zapsu, Büyük İslam Tarihi, s. 814
115 Bk. İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 99; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161
116 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 46
117 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 46; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161
141
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
b) Rebî’a
Rebî’a b. Hâris, Hz. Peygamber’den yaklaşık yedi sene önce
563 yılında dünyaya geldi.124 Ebû Ervâ künyesiyle bilinen125 Rebî’a,
amcası Zübeyr b. Abdülmuttalip’in kızı Ümmü Hakem ile ev-
lendi ve ondan Muhammed, Abdullah, Abbâs, Hâris, Ümeyme,
Abdüşems, Abdülmuttalib, Ervâ126 Kübra –bu kızına Hind Kübra
da denilirdi- ve Hind Suğra adlı çocukları, cariyesinden de Ervâ
Suğra ve Âdem adlı çocukları oldu.127
118 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 46; Belâzürî, Ensâb, IV, 401; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 99;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161
119 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 46-47; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 99; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 161
120 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 47; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 161
121 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 47; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 87; Belâzürî, Ensâb, IV, 401
122 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 87; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 99; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 161. Hz. Osman’ın halifeliğinin ikinci yılında vefat ettiği de rivayet edilmek-
tedir. Bk. Belâzürî, Ensâb, IV, 401-402
123 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 47. Bk. Şenel, “Nevfel b. Hâris”, DİA, XXXIII, 51
124 Bk. Belâzürî, Ensâb, IV, 399
125 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 47; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 87; Belâzürî, Ensâb, IV, 399;
İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 103; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 162
126 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 47; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 88
127 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 47-48; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 87; Belâzürî, Ensâb, IV,
399; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 103; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 162.
Bu çocuklardan Âdem küçük yaşta kan davası sebebiyle öldürüldü. Hz. Peygamber’in,
142
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
143
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
144
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
d) Abdüşems / Abdullah
Abdüşems b. Hâris’in doğumu ve gençliği hakkında herhangi
bir bilgi yoktur. Mekke’nin fethinden önce Müslüman oldu ve
Medine’ye hicret etti.141 Müslüman olduktan sonra Hz. Peygam-
ber ona Abdullah ismini verdi.142 Sarılık hastalığından vefat eden
Abdullah’ı Hz. Peygamber kendi gömleğiyle kefenledi.143
e) Ümeyye
Hâris’in oğulları arasında adı geçen Ümeyye’nin hayatı hak-
kında hiçbir kayda rastlanmamaktadır.144
f) Ervâ
Hâris’in tek kızı olarak adı geçen Ervâ’nın hayatı hakkındaki
bilgiler de son derece azdır. Müslüman olup olmadığı kesin de-
ğildir. Ebû Vedâa b. Sabra es-Sehmî ile evlenip ondan Muttalib
139 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 50. Ebû Süfyân’ın diğer evlilikleri ve çocukları hakkında
bk. Kiraz, Hz. Peygamber’in Amcaları, s. 38
140 Bk. Kandemir, “Ebû Süfyân el-Hâşimî”, DİA, X, 232
141 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 49
142 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 48; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 88; İbn Kudâme, et-Tebyîn,
s. 108; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 160. Bazı kaynaklarda ayrı bir kardeş olarak
bahsedilen Abdullah, büyük ihtimalle bu kişi olmalıdır.
143 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 49; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 88; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s.
108; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 160
144 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 35; Belâzürî, Ensâb, IV, 401
145
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
2. ZÜBEYR’İN ÇOCUKLARI
Zübeyr’in eşi, aynı zamanda dayısının da kızı olan Âtike bt.
Ebû Vehb b. Amr b. Âiz b. İmrân b. Mahzûm’dur. Bu evlilikten
Abdullah ve Tâhir adlarında iki oğlu ile Dubâ’a, Ümmü Hakem,
Safiyye ve Ümmü’z-Zübeyr isimlerinde dört kızı oldu.
a) Abdullah
Kaynaklarımızın bir kısmında Abdullah b. Zübeyr b.
Abdülmuttalib’in, Hz. Peygamber vefat ettiğinde, diğer bazıla-
rında ise Ecnadeyn Savaşında şehit düştüğünde147 otuz yaşında
olduğu belirtildiğine göre doğum tarihi 602 veya 604 yılları ci-
varı olmalıdır. İyi bir süvari olan ve Hz. Peygamber’in “Amcamın
oğlu ve sevdiğim biridir.” buyurduğu148 Abdullah Müslümanlığı
kabul etti ve Huneyn’de Hz. Peygamber’in yanında kalanlardan
biri oldu.149 634 yılında Hz. Ebû Bekir’in halifeliği döneminde
yapılan Ecnadeyn Savaşı’nda şehit düşen Abdullah’ın soyu de-
vam etmemiştir.150
145 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 85; Belâzürî, Ensâb, IV, 408; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs,
I, 162
146 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 50
147 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 472; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 141; İbn
Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164
148 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 140; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384; Diyârbekrî,
Târîhu’l-hamîs, I, 164
149 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164. Buna
karşılık İbn Sa’d Hz. Peygamber’le birlikte herhangi bir savaşa katıldığına dair bir
bilginin olmadığını söyler. Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), IV, 472
150 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 164
146
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
b) Tahir
Tahir hakkında onun Kureyş’in en yakışıklı erkeklerinden biri
olduğundan başka hiçbir bilgi yoktur.151
c) Dubâ’a
Kaynaklardaki sınırlı bilgilere göre Hz. Peygamber Dubâ’a’yı
Mikdâd b. Esved/Amr b. Salebe152 ile evlendirdi153 ve bu evlilik-
ten Abdullah ve Kerîme isimli çocukları oldu.154
d) Ümmü Hakem
Adı, Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde Ümmü Hakîm diye
de geçen155 Ümmü Hakem hakkındaki bilgiler, amcasının oğlu
Rebî’a b. Hâris b. Abdülmuttalib ile evlendiği ve bu evlilikten do-
ğan çocuklarının isimlerinden öteye geçmemektedir.156 Onun Hz.
Peygamber’in sütkardeşi olduğu da söylenmektedir.157
e) Safiyye
f) Ümmü’z-Zübeyr
Safiyye ve Ümmü’z-Zübeyr hakkında, Hz. Peygamber’in on-
lar için Hayber gelirlerinden 40 vesk ayırttığı dışında bir bilgi bu-
lunmamaktadır.158
147
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
a) Tâlib
Ebû Tâlib’in en büyük çocuğu olan Tâlib’in,160 kardeşleri
Akîl’den on yaş, Ca’fer’den yirmi yaş, Ali’den otuz yaş büyük ol-
duğu belirtilmektedir.161 Hz. Peygamber ile aynı yaşta olduğu be-
lirtilen162 Tâlib’in de 570 yılı civarında doğduğu anlaşılmaktadır.
Ebû Tâlib’in diğer çocukları Müslüman olduğu halde Tâlib
olmadı.163 Aklî dengesinin yerinde olmadığı rivayet edilen ve Be-
dir savaşına zorlamayla katılan164 Tâlib’in, savaşta ne olduğu bi-
linmediği gibi, kendisini bir daha gören de olmamıştır.165
b) Akîl
Ebû Tâlib’in Tâlib’ten sonra en büyük oğlu olan Akîl milâdî
580 yılında doğdu.166 Künyesi Ebû Yezîd167 veya Ebû Îsâ168 ola-
rak zikredilmektedir.
159 Bk. “Amcaları -Ebû Tâlib-“
160 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121
161 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 30; İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121-122; Zübeyrî, Nesebu Kureş,
s. 39; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 111; Nevevî, Tehzîbü’l-esmâ, I, 149; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, II, 384
162 Lings, Hz. Muhammed’in Hayatı, s. 51
163 Belâzürî, Ensâb, II, 296-297; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 111; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, II, 384
164 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 30 (dipnotta); İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121; İbn Kudâme,
et-Tebyîn, s. 111
165 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 30; İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121; İbn Kuteybe, el-
Ma’ârif, s. 53; İbn Hazm, Cemhera, s. 37; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 112
166 Önkal, “Akîl b. Ebû Tâlib”, DİA, II, 264
167 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121; IV, 42; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 1078; İbn Kudâme,
et-Tebyîn, s. 112; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, IV, 61; Zehebî, Siyer, I, 218, III, 99; İbn
Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, VII, 226
168 Nevevî, Tehzîbü’l-esmâ, I, 337; Zehebî, Siyer, III, 99; İbn Hacer, Tehzîbü’t-
Tehzîb, VII, 226
148
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
149
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
c) Ca’fer
Ca’fer b. Ebû Tâlib yaklaşık 590 yılında Mekke’de doğdu.
Hz. Ali’den on yaş büyüktü.180 Ca’fer’in gençlik yılları, babası
Ebû Tâlib’in geçim sıkıntısı çektiği sırada kendisini yanına alan
amcası Abbâs’ın yanında geçti.181
Hz. Peygamber’e ilk iman edenler arasında yer alan Ca’fer,182
Mekkelilerin eziyet ve işkenceleri artınca, amcası Abbâs’ın baldızı
olan ve muhtemelen de bu evde bulunduğu sıralarda görüp evlen-
diği hanımı Esmâ bt. Umeys183 ile birlikte, kafile başkanı olarak184
Habeşistan’a hicret etti. Habeşistan’da dünyaya gelen oğlu Abdul-
lah, burada doğan ilk Müslüman olarak anıldı.185 Ebû Abdullah
178 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 42
179 Geniş bilgi için bk. Önkal, “Akîl b. Ebû Tâlib”, DİA, II, 264
180 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 30; İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121-122; Zübeyrî, Nesebu
Kureyş, s. 39; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 111; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, I, 542; İbn
Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384
181 İbn Hişâm, es-Sîre, I, 198
182 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, I, 541; Zehebî, Siyer, I, 216; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 485
183 Bk. “Baldızları –Esmâ bt. Umeys”
184 Ca’fer’in Habeşistan’a gitmesinin sebebinin özellikle bu olduğu düşünülebilir. Zira
Hâşimoğulları arasında Habeşistan’a hicret eden sadece Ca’fer ile eşi Esmâ bt.
Umeys’tir. Müslüman olan diğer Hâşimoğulları Mekke’de kalmışlardır. Bk. Savaş,
“Mekke’de İslamiyet’in Yayılışına Akrabalık Açısından Bir Bakış”, s. 37
185 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 116; Nevevî, Tehzîbü’l-esmâ, I, 148; Önkal, “Ca’fer b. Ebû
Tâlib”, DİA, VI, 549
150
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
151
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
d) Ali
Ebû Tâlib’in en küçük oğlu olan Ali, hicretten yaklaşık yirmi
iki yıl kadar önce 600 yılında Mekke’de doğdu. Mekke’de ya-
şanan kıtlık üzerine Hz. Muhammed, amcası Ebû Tâlib’in yü-
künü hafifletmek için onu himayesine aldığı için195 Hz. Ali beş
yaşından itibaren hicrete kadar yaklaşık 17 yıl süreyle O’nun ya-
nında kaldı. Belki de bu sebeple çok yakından tanıdığı amca-
oğlunun peygamberliğine ilk iman edenlerden biri oldu. Hiçbir
zaman puta tapmamış olan Hz. Ali’nin Müslümanlığı kabul et-
tiğinde dokuz-on yaşlarında olduğu rivayet edilir.196
Hicretten önceki hayatı hakkında pek bilgi bulunmayan Hz.
Ali, Artık Mekke’de barınamayacağını görerek Medine’ye hicret
192 Buhârî, “Meğâzî”, 44
193 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 121-122, IV, 38; İbn Kuteybe, el-Ma’ârif, s. 89; Nevevî,
Tehzîbü’l-esmâ, I, 148-149
194 Zehebî, Siyer, I, 206. Geniş bilgi için bk. Önkal, “Ca’fer b. Ebû Tâlib”, DİA, VI, 548-
549
195 İbn Hişâm, es-Sîre, I, 197-198; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 121-122; Fığlalı, “Ali”,
DİA, II, 371
196 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 21; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 279; Köksal, İslam Tarihi
(Mekke), III, 93
152
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
153
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
e) Ümmü Hâni
Ebû Tâlib’in kızı Ümmü Hâni’nin asıl adının Hind201 veya
Fâhite202 olduğu yönünde farklı rivâyetler vardır. Doğumu, ço-
198 İbn Sa’d, et-Tabakât, VI, 12; Fığlalı, “Ali”, DİA, II, 374
199 Bk. Kandemir, “Ebû Turâb”, DİA, X, 243
200 Bk. Fığlalı, “Ali”, DİA, II, 371-374
201 Taberî, Târih, III, 169; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 138; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I,
271
202 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), X, 146; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 139; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, XI, 116, 236; Seydişehrî, İslam Tarihi, II, 913
154
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
f) Cümâne
Ümmü Abdullah künyesiyle tanınan Cümâne bt. Ebû Tâlib208
amcasının oğlu ve Hz. Peygamber’in sütkardeşi olan Ebû Süfyân
b. Hâris b. Abdulmuttalib ile evlendi.209 Cümâne’nin bu evlilik-
ten Abdullah ve Ca’fer210 isimlerinde iki oğlu oldu. Daha sonra
Ebû Süfyân’ın kardeşi Rebî’a b. Hâris ile de evlenen Cümâne’nin
203 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 47; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 116; Seydişehrî, İslam Tarihi,
II, 913; Lings, Hz. Muhammed’in Hayatı, s. 51
204 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 47; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 138
205 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 138; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 163
206 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 271
207 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 47; Zehebî, Siyer, II, 313. Ümmü Hânî hk. geniş bilgi için
bk. Yıldırır, Ümmü Hâni’nin Hayatı ve Hadis Rivayetindeki Yeri, SAÜSBE, Adapazarı
2009
208 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384
209 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 48; Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 40; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, II, 384
210 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 48; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 384
155
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
g) Rayta
İbn Sa’d, Ümmü Tâlib adıyla zikrettiği bir kızın, Ebû Tâlib’in
Rayta ismiyle bilinen çocuğu olabileceğini söyleyerek Ümmü Tâlib’e
Hayber’den kırk vesk pay ayrıldığını belirtmektedir.213
h) Esmâ
Varlığı bile tartışmalı olan Esmâ bt. Ebû Tâlib hakkında ismi
dışında bir bilgi mevcut değildir.
4. ABBÂS’IN ÇOCUKLARI
Abbâs, Hz. Hatice’den hemen sonra İslam’ı kabul eden ve aynı
zamanda Hz. Peygamber’in hanımı Meymûne’nin kız kardeşi
olan Ümmü’l-Fazl Lübâbe el-Kübrâ bt. Hâris ile evlendi ve on-
dan, Fazl, Abdullah, Ubeydullah, Kusem, Abdurrahman, Ma’bed,
ve Ümmü Habîb adlı çocukları dünyaya geldi.214 Abbâs’ın bunlar
dışında bir cariyesinden Temmâm, Ümeyme ve Kesîr, Huceyle bt.
Cündeb isimli bir eşinden de Hâris215 isimli çocukları oldu. Kız
çocukları olarak Ümmü Habîb ile Ümeyme dışında Âmine, Sa-
fiyye ve Ümmü Gülsüm isimleri de verilmektedir.216
211 İbn Sa’d, et-Tabakât, V, 20
212 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 48
213 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 48
214 Burada sadece Ümmü’l-Fazl Lübâbe’den doğan çocukları hakkında bilgi verilecektir.
Diğer çocuklar hakkında bk. Kiraz, Hz. Peygamber’in Amcaları, s. 158-159, 162-163
215 Zehebi, Siyer, II, 85
216 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 169; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 83
156
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
a) Fazl
Ebû Abdullah217 veya Ebû Muhammed218 künyeleriyle tanı-
nan Fazl, 15/636 yılında yapılan Yermûk Savaşı’nda şehit oldu-
ğunda yirmi iki yaşı civarında olduğu219 bilgisine göre 614 yı-
lında doğmuş olmalıdır. Çocukluğu hakkında bilgi yoktur. Hz.
Peygamber’le birlikte Mekke’nin fethinde ve Huneyn Gazvesi’nde
bulundu. Huneyn’de Hz. Peygamber’in yanından ayrılmayıp onu
koruyanlardan biri olan Fazl,220 Veda haccında Müzdelife’den
Mina’ya kadar Hz. Peygamber’in devesinin terkisinde gittiği için
kendisine “Ridfü Rasûlillâh” denildi, o günden sonra da bu la-
kapla tanındı.
Yakışıklı bir delikanlı olan221 Fazl, Safiyye bt. Mahmiye b.
Cez ile evlendi; bu evlilikten Ümmü Gülsûm adında bir kızı ol-
du.222 Vefatına yakın zamanlarda Hz. Peygamber’in mescide çık-
masına yardım edenlerden biri olan Fazl, Allah Rasûlü’nün (s.a.)
vefatı sırasında da yanında bulundu ve techiz ve tekfin gibi hiz-
metlerinde yer aldı.223
Hz. Peygamber’in vefatından sonra Suriye seferine katılan
Fazl’ın daha sonraki hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamakta-
dır. Yirmi dört hadis rivayet eden Fazl b. Abbâs’ın Hz. Ömer’in
halifeliği döneminde 18/639’de Amvâs veba salgınında öldüğünü
ileri süren kaynakların yanında, onun daha önce 13/634 yılında
217 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166
218 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 54
219 İbn Hibbân, es-Sikât, III, 329-330
220 İbn Sa’d, et-Tabakât, II, 151, IV, 54; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, VII, 167; İbn
Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 386; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166
221 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, 31; İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 54-55; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 166; Köksal, İslam Tarihi (Medine), XVII, 279
222 Ümmü Gülsûm önce Hz. Hasan’la, daha sonra da ondan ayrılarak Ebû Mûsâ el-Eşarî
ile evlenmiştir. Bk. Başaran, “Fazl b. Abbâs b. Abdülmuttalib”, DİA, XII, 273
223 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 55; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166
157
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
b) Abdullah
Kaynaklarda ve hadis kitaplarında daha çok İbn Abbas diye
meşhur olan Abdullah b. Abbâs, m. 619 yılında Mekke’de
doğdu. Medine’ye hicret edilen dönemde annesiyle birlikte kal-
dığı Mekke’den ne zaman Medine’ye gittiği ihtilaflıdır; bir süre
sonra annesiyle birlikte hicret ettiği yanında, babası Abbas’la fe-
tih yılı (630) hicret ettiği de söylenmektedir. Hicretinden sonra,
teyzesi Meymûne Hz. Peygamber’in eşi olduğu için bazı geceleri
teyzesinin yanında geçirir, Hz. Peygamber’in davranış ve ibadet-
lerini öğrenirdi.
Hz. Peygamber vefat ettiğinde 13 yaşlarında olan Abdullah,
Halife Hz. Osman devrinden itibaren Medine’den oldukça uzaklara
seyahatler yaptı, bu meyanda Kuzey Afrika, Cürcân, Taberistan ve
İstanbul’a gitti. Basra valiliği de yapan İbn Abbâs,227 Muaviye’ye
karşı Hz. Ali’nin yanında Cemel ve Sıffîn savaşlarına katıldı.228
Sonraki dönemlerde tefsir ve fıkıh ilimlerinde otorite ka-
bul edilen ve rivayet ettiği 1660 hadisle çok hadis rivayet edenler
(muksirûn) arasında yer alan Abdullah, Zür’a bt. Meşrah adında
bir kadınla evlendi ve ondan Abbas, Ali, Fazl, Muhammed, Ubey-
dullah, Lübâbe ve Esmâ isimli çocukları oldu.229 Hz. Peygamber’in
224 Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 55; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 166
225 İbn Hibbân, es-Sikât, III, 330
226 Bk. Başaran, “Fazl b. Abbâs b. Abdülmuttalib”, DİA, XII, 272-273
227 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 338
228 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 167
229 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 32; İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 320;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 167.
158
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
c) Ubeydullah
Ağabeyi Abdullah’tan bir yaş küçük olan ve 620 yılında
Mekke’de doğan Ubeydullah’ın gençliği hakkında fazla bilgi yok-
tur. Hz. Peygamber vefat ettiğinde henüz 12 yaşında olan235 Ubey-
dullah, Ali b. Ebû Talib tarafından Yemen’de görevlendirildi ve
hac emirliği yaptı.236 Ticaretle uğraşan ve son derece cömert bir
kişiliği bulunan Ubeydullah,237 58/678 yılında, Yezid b. Muaviye
zamanında, Medine’de238 veya Yemen’de239 vefat etti.
Ubeydullah’ın, aralarında dayısı Kutn b. el-Hâris’in kızı
Fer’a’nın240 da bulunduğu birçok hanımından ve cariyelerinden
Muhammed, Âliye, Meymûne, Lübâbe, Ümmü Muhammed,
230 Bk. Buhârî, “İlim”, 17, “Vudû”, 10
231 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 329, 332
232 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 31; İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 345;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 167
233 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 167
234 Bk. Çakan-Eroğlu, “Abdullah b. Abbas b. Abdülmuttalib”, DİA, I, 76-79
235 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 347; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 167
236 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 349
237 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 32; İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 6, VI, 348; Diyarbekrî,
Târîhu’l-hamîs, I, 167
238 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 32; İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), IV, 6;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 167
239 Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 118
240 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 31; Mizzî Tehzîbü’l-Kemâl, XXXV, 260. İbn Hacer, Kutn
b. Hâris’in kızı Fer’a’nın Ubeydullah’ın eşi değil annesi olduğunu söylemektedir. Bk.
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 449
159
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
d) Kusem
Doğum tarihi hakkında bilgi verilmeyen Kusem’in, Hz.
Hüseyin’in sütkardeşi olduğundan hareketle 4/626 yılı civarında
doğduğu tahmin edilebilir. Resûlullah kendisine benzetilen242
Kusem’i arkadaşlarıyla oynarken görmüş ve bineğinin arkasına
bindirmişti. Hz. Peygamber’in cenazesi yıkanırken hazır bulu-
nan Kusem, kabre indi ve kabirden en son o çıktı. Bu sebeple Hz.
Peygamber’e en son dokunan kişi olarak tanındı.
Hz. Ali’nin hilâfeti döneminde Mekke valiliğine tayin edi-
len Kusem hac emirliği de yaptı. Fetvasına başvurulan sahabi-
243
e) Abdurrahman
Hz. Peygamber zamanında doğan Abdurrahman hakkında çok
az bilgi bulunmaktadır. Buna göre Abdurrahman, Hz. Ömer za-
manında Şam’da vefat etmiştir.246 Onun, Hz. Osman zamanında
241 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 347-348
242 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 32; İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), IV, 349;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 168; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 119
243 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 168
244 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 32; İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 350
245 Bk. Bakır, “Kusem b. Abbâs”, DİA, XXVI, 462-463
246 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 6
160
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
f) Ma’bed
Abbâs’ın küçük çocuklarından biri olan248 ve Ebü’l-Abbâs
künyesiyle bilinen Ma’bed, Hz. Peygamber zamanında doğdu ve
Hz. Osman zamanında 35/656 yılında Afrika’da şehit edildi.249
Mabed’in çeşitli hanımlarından Abbâs, Abdullah, Meymûne,
Ömer ve Hafsa isimli çocukları oldu.250
g) Ümmü Habîb
Abbâs’ın Ümmü’l-Fazl Lübâbe’den doğan kızı Ümmü Habîb,
Esved b. Süfyân b. Abdülesed ile evlendi ve Zerkâ ile Lübâbe adlı
çocukları oldu. Mekke’de oturuyorlardı.251
5. HAMZA’NIN ÇOCUKLARI
Hz. Hamza, Bintü’l-Mille b. Mâlik el-Evsî, Havle bt. Kays ve
Selmâ bt. Umeys isimlerinde üç kadınla evlendi; Bintü’l-Mille’den
Ya’lâ, Bekir ve Amr, Havle’den Umâre isimli oğulları, Selmâ’dan
da Ümâme adlı kızı dünyaya geldi.252 Bu çocuklar içinde sadece
kızı Ümâme hakkında nisbeten yeterli bilgi bulunmakta, diğer-
leri ise hemen hiç tanınmamaktadır.
247 Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 168
248 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 350
249 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, 32; İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 6
250 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 350
251 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 49
252 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 34 Belâzürî, Ensâb, IV, 381; İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 8.
İbn Seyyidünnâs, bu çocuklarını isimlerini Yâla, Umâre, Ümâme, Ümmü Fazl ve
Fâtıma olarak sayıp, bazılarının Ümmü Fazl ve Fâtıma’yı bir saydığını söylemiştir.
Bu çocukların hepsi vefat etmiş ve Hz. Hamza’nın nesli devam etmemiştir. Bk. İbn
Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 385
161
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
a) Ya’la
Hz. Hamza’nın oğlu Ya’la’nın Umâre, Ya’lâ, Fazl, Zübeyr,
Ukayl ve Muhammed isimli çocukları vardı. Ancak bu çocukla-
rın hepsi de vefat etmiştir. 253
b) Bekir
Sadece ismi verilmektedir.
c) Amr
Sadece ismi verilmektedir.
d) Umâre
Havle bt. Kays’tan doğan Umâre, Irak taraflarında katıldığı
savaşların birinde şehit düştü.254
e) Ümâme
Hz. Hamza’nın Selmâ bt. Umeys’ten doğan çocuğu olan
Ümâme onun tek kızıdır.255 Hz. Peygamber, hicretin 7. yılında
yaptığı kaza umresi dönüşünde, Mekke’de bulunan ve arkasından
seslenen Ümâme’yi yanına alıp Medine’ye getirdi. Medine’ye gel-
dikten sonra Ümâme’nin velisi olma konusunda, Hz. Ali, Zeyd b.
Hârise ve Ca’fer b. Ebû Tâlib arasında anlaşmazlık çıkınca, Hz.
Peygamber Ca’fer’in hanımı Esmâ bt. Umeys’in Ümâme’nin tey-
zesi olması nedeniyle, onu Câfer’e teslim etti.256 Hz. Peygamber,
253 Belâzürî, Ensâb, IV, 382; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 88; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I,
165
254 Belâzürî, Ensâb, IV, 382
255 Bazı kaynaklarda Amâre, Fâtıma ya da Ümmü Varaka isimleriyle geçen kızların da bu
Ümâme olduğu hk. bk. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, VII, 19; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 500
256 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 48, 159-160
162
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
6. MUKAVVİM’İN ÇOCUKLARI
Mukavvim, Kılâbe bt. Amr b. Cu’ûne b. Ğaziyye ile evlendi261
ve onun bu evliliğinden Bekir,262 Hind, Ervâ, Ümmü Amr Fâhite
ve Safiyye adlı çocukları oldu. Onun hiç erkek çocuğu olmadığı
ve bu yüzden neslinin devam etmediği de söylenmektedir.263
Mukavvim’in bu çocuklarından Bekir ve Safiyye ile ilgili her-
hangi bir bilgi mevcut değildir.
a) Ervâ
İbn Sa’d’a göre Ervâ, Hevazinlilerden Ebû Mesrûh Hâris b.
Yamer ile evlendi ve Abdullah b. Ebû Mesrûh adlı oğlu oldu.264
Ervâ’nın, amcası Hâris’in oğlu Ebû Süfyân b. Hâris ile evlendiği
ve isimleri verilmeyen kızlarının olduğu da rivayet edilmektedir.265
257 Buhârî, “Nikah”, 20; Müslim, “Radâ”, 11-12. Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 159;
Belâzürî, Ensâb, IV, 382; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 148; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI,
236; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 165
258 Bk. “Üvey Çocukları –Seleme-”
259 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 148; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 385
260 Belâzürî, Ensâb, IV, 382
261 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 49
262 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 34
263 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 97; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 387
264 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 49
265 Belâzürî, Ensâb, IV, 395
163
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
b) Hind
İbn Sa’d Hind’in, Ebû Amra Beşîr b. Amr b. Mihsan ile ev-
lenip, Abdullah ve Abdurrahman adlı çocuklarının olduğunu
söylerken,266 Belâzürî onun, Hazrec kabilesinin Neccar oğulla-
rından, Sıffîn’de Hz. Ali’nin yanında savaşırken öldürülen Amr
b. Mihsan ile evlendiğini ve Beşîr’in onun çocuğu olduğunu ileri
sürmektedir.267
7. HACL’IN ÇOCUKLARI
Eşi hakkında bilgi bulunmayan Hacl’in Kurre adında
bir oğlu bulunduğunu söyleyenler olduğu gibi, onun hiç erkek
271
164
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
a) Utbe
Doğumu ve çocukluğu hakkında bilgi bulunmayan Utbe Hz.
Peygamber’in kızı Rukayye ile nikâhlandı. Ancak, peygamberli-
ğin açığa vurulmasından sonra gelişen olaylar sonucu, anne-baba-
sının275 ya da Kureyşlilerin276 baskısı sonucu Rukayye’yi boşadı ve
Saîd b. el-Âs’ın kızıyla evlendi.277 Bundan sonraki hayatı da meç-
hul olan Utbe Mekke’nin fethinde ortalarda görünmeyince, Hz.
Peygamber onun bulunmasını istedi. Getirildiğinde Müslüman
olmayı kabul etti278 ve bundan sonra Huneyn ve Taif seferlerine
katıldı.279 Utbe’nin birkaç evliliğinden pek çok çocuğu oldu.280
b) Uteybe
Ağabeyi Utbe gibi hayatının ilk dönemleri hakkında bilgi
bulunmayan Uteybe, Hz. Peygamber’in kızı Ümmü Gülsüm ile
nikâhlanmıştı, ancak o da Utbe gibi aynı gerekçelerle eşini bo-
şadı. Uteybe birgün Hz. Peygamber’e gelerek hakaretler edince
Hz. Peygamber de ona bir köpeğin musallat olması için beddua
274 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 36; İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 50-51; Belâzürî, Ensâb, IV,
413; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 387; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 88, 140 vd.;
Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 160, 170
275 Belâzürî, Ensâb, I, 401; Seydişehrî, İslam Tarihi, I, 492; Köksal, İslam Tarihi
(Medine), X, 33; Hamîdullah, İslam Peygamberi, I, 91
276 İbn Hişâm, es-Sîre, II, 222; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, V, 162-163
277 Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, V, 162-163
278 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 60; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 169
279 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 60; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 143; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-
eser, II, 387; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 140; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 169
280 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 59-60
165
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
c) Mu’attib
Mu’attib de Utbe gibi Mekke’nin fethinde bulunup getirildi
ve amcasının oğlu Hz. Muhammed’in huzurunda Müslüman
oldu. Huneyn ve Taif savaşlarına katıldı, Huneyn’de gözünden
yaralandı.282
Mu’attib, amcası Hâris’in torunu Âtike bt. Ebû Süfyân b.
Hâris ile evlendi ve ondan Abdullah, Muhammed, Ebû Süfyân,
Musa, Ubeydullah, Said ve Hâlide adlarında çocukları oldu. Di-
ğer amcası Mukavvim’in kızı Ümmü Amr Fâhite ile de evlen-
diği söylenmektedir.283 Şettâ isimli eşinden, Müslim, Ebû Müs-
lim ve Abbâs; Himyer’li bir kadından da Abdurrahman adlı bir
çocukları oldu.284 Utbe ile birlikte müslüman olan ve Taif dö-
nüşü Mekke’ye yerleşen285 Mu’attib’in sonraki hayatı ve ölümü
hakkında bilgi yoktur.
d) Dürre / Sübey’a
Ebû Leheb’in çocukları içinde ilk Müslüman olan Dürre,
daha Mekke’deyken Müslüman oldu.286 Hâris b. Âmir b. Nevfel
b. Abdümenaf ile evlendi ve ondan Velid, Ebü’l-Hasen ve Eslem/
Müslim adlı çocukları oldu. Kocası Bedir’de kâfir olarak öldürü-
lünce Medine’ye hicret etti. Daha sonra Dihye b. Halîfe el-Kelbî
281 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 36; Belâzürî, Ensâb, IV, 413-414; İbn Seyyidünnâs,
Uyûnü’l-eser, II, 387; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, X, 216 vd.
282 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 143; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI,140
283 Belâzürî, Ensâb, IV, 395
284 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 61
285 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 60; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI,140; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 169
286 İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 387; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 160, 169
166
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
e) Azze
Azze bt. Ebû Leheb’in hayatına dair verilen bilgi, onun Evfâ
b. Hakîm b. Ümeyye b. Harise ile evlendiği ve Ubeyde, Saîd ve
İbrahim adlı çocuklarının olduğudur.292
287 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 50; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 634; Diyârbekrî, Târîhu’l-
hamîs, I, 169
288 Bk. Çubukçu, “Hâris b. Nevfel”, DİA, XVI, 200
289 İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 143-144; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1835; İbn Hacer, el-
İsâbe. VII, 634; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 169
290 Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, XXIV, 257, 259; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 422-423.
Bazı kaynaklarda bu olay Sübey’a bt. Ebû Leheb adıyla zikredilmektedir. İbn Hacer
bunu Dürre’nin iki adı bulunabileceği gibi bu adlardan birinin onun lakabı sayılabile
ceğini veya Sübey’a’nın Ebû Leheb’in diğer bir kızı olabileceğini söyleyerek açıkla-
maya çalışır. Bk. el-İsâbe, VII, 635
291 Bk. Yardım, “Dürre bint Ebû Leheb”, DİA, X, 30-31
292 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 50; İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 25
167
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
f) Hâlide
Hâlide Osman b. Ebü’l-Âs es-Sakafî ile evlendi ve çocukları
oldu.293 İbn Hacer, Dârekutnî’den naklen Hâlide’nin sahabi ol-
madığını belirtmektedir.294
C. HALALARI
Daha önce bahsedildiği gibi Abdülmuttalib’in altı kızı oldu.
Hz. Muhammed’in halaları olan bu kadınların, Safiyye dışın-
dakilerin annesi Fâtıma bt. Amr, Safiyye’nin annesi ise Hâle bt.
Vüheyb’dir.295 Hz. Peygamber’in halalarının yaş sıralamasını tam
olarak yapmak mümkün değildir. Bu sebeple halaları, eldeki bil-
giler ışığında öngörülen bir sırayla verilecektir.
168
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
169
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
170
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
171
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
172
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
D. HALA ÇOCUKLARI
Kaynaklarda yer alan bilgilere göre Hz. Muhammed’in hala
çocuklarının sayıları şöyledir:
Çocuk Sayısı
Halasının adı
Erkek Kız
1 Ümmü Hakîm Beyzâ 1 3
2 Berre 2 -
3 Âtike 2 1
4 Ümeyme 3 3
5 Ervâ 1 1
6 Safiyye 3 1
TOPLAM 12 9
Genel Toplam 21
326 Vâkıdî, el-Meğazi, I, 290; İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 41; Belâzürî, Ensâb, IV, 388-
389; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, IV, 219; Köksal, İslam Tarihi (Medine), III, 210, 211-212
327 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 42; Belâzürî, Ensâb, IV, 425; İbn Kudâme, et-Tebyîn, 168;
İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 390; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 86; Diyârbekrî,
Târîhu’l-hamîs, I, 172. Ayrıca bk. Uraler, “Safiyye bint Abdülmuttalib”, DİA, XXXV,
475-476
173
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Halalar
Ümmü
Âtike Berre Ümeyme Ervâ Safiyye
Hakîm
Ebû
Âmir Abdullah Abdullah Tuleyb Safî
Seleme
Ubey-
Ervâ Züheyr Ebû Sebre Fâtıma Zübeyr
dullah
Ümmü
Âmine Zeyneb
Habîb
Hamne
Ümmü
Habîbe
a) Âmir b. Kureyz
Âmir b. Kureyz, dedesi Abdülmuttalib zamanında doğdu.
Zayıf bir vücudu olduğu için dedesine getirilip kendisine sağlıklı
olması için dua etmesi istenen Âmir, Decâce bt. Esmâ b. es-Salt
es-Sülemî ile evlendi ve ondan Abdullah isminde bir oğlu oldu.329
328 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 45; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 18; Belâzürî, Ensâb, IV,
423, IX, 355; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 173; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 388;
Şâmî, Sübülü’l-hüdâ; XI, 85
329 Belâzürî, Ensâb, I, 82
174
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
175
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
2. BERRE’NİN ÇOCUKLARI
Berre, Abdülesed b. Hilal el-Mahzûmi ile evlendi ve ondan Ebû
Seleme Abdullah adlı çocuğu oldu.338 Daha sonra evlendiği Ebû
Ruhm b. Abduluzza el-Âmiri’den de Ebû Sebre adlı oğlu doğdu.339
176
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
3. ÂTİKE’NİN ÇOCUKLARI
Âtike, Ebû Ümeyye b. el-Mugîre el-Mahzûmî ile evlendi; bu
evlilikten Abdullah ve Züheyr adlı oğulları ile Kureybe isimli
kızı dünyaya geldi.343 Hz. Peygamber’in eşi Ümmü Seleme, Ebû
Ümeyye’nin Hala Âtike’den önce evlendiği aynı isimli (Âtike bt.
Âmir b. Rebî’a) eşinden olan kızıdır. Dolayısıyla Ümmü Seleme
Hz. Muhammed’in halası Âtike’nin üvey kızı durumundadır.344
177
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
178
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
4. ÜMEYME’NİN ÇOCUKLARI
Cahş b. Riâb ile evlenen Ümeyme bt. Abdülmuttalib’in bu
evlilikten, Abdullah, Ubeydullah, Ebû Ahmed, Zeynep, Ümmü
Habîbe ve Hamne adlı çocukları oldu.352
a) Abdullah b. Cahş
Abdullah b. Cahş’ın doğumu ve gençliği hakkında bilgi bu-
lunmamaktadır. Ancak şehid olduğunda kırk yaşlarında oldu-
ğundan hareketle 584 yılı civarında doğduğu söylenebilir.
Hz. Peygamber’e ilk inananlar arasında olan Abdullah, Zeyneb
bt. Huzeyme ile evlendi.353 Habeşistan’a yapılan hicretlerin ikisine
de katıldı; döndükten sonra ailesiyle birlikte Medine’ye hicret etti.
349 Belâzürî, Ensâb, I, 145
350 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 317
351 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 316
352 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 46; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 18; Belâzürî, Ensâb, IV,
425; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 173; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 388; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, XI, 85; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 171
353 İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 672; Şiblî, Asr-ı Saadet, II, 153-154
179
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
b) Ubeydullah b. Cahş
Ubeydullah b. Cahş da ilk Müslümanlardan biridir. Ağabeyi
Abdullah ile birlikte Habeşistan’a giderken yanında eşi Ümmü
Habîbe Remle bt. Ebû Süfyân da bulunuyordu. Habîbe isimli
çocuğu burada dünyaya geldi. Ubeydullah Habeşistan’da İslam
dinini terkedip Hristiyan oldu, sonra da burada öldü.357 Kocası-
nın irtidat etmesi üzerine ondan ayrılan Ümmü Habîbe, Necâşî
tarafından Hz. Peygamber ile evlendirildi.358
180
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
181
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
182
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
5. ERVA’NIN ÇOCUKLARI
Câhiliyye döneminde Umeyr b. Vehb ile evlenen Ervâ bt.
Abdülmuttalib’in, ondan Tuleyb adında bir oğlu oldu. Daha sonra
Ertât b. Şürahbîl veya Kelede b. Hâşim b. Abdümenâf ile evle-
nip Fâtıma isimli bir kızının olduğu da rivayet edilmektedir.376
a) Tuleyb b. Umeyr
Tuleyb b. Umeyr, 35 yaşlarında Ecnadeyn’de şehid olduğu
rivayetine göre377 599 yılı civarında doğdu. İlk Müslümanlardan
biri olan, Tuleyb de Mekkelilerin eziyetlerine maruz kaldı. O dö-
nemde çocuk denecek yaşta olmasına rağmen Kureyş’in ileri ge-
lenleri tarafından Hz. Peygamber’e yapılan kötülüklere cesaretle
karşı çıktı; Ukbe b. Ebû Muayt’ın kafasına vurdu, Ebû Cehil’i to-
katladı. Onlar da Tuleyb’i yakalayıp bağladılar, fakat dayısı Ebû
Leheb araya girerek onu kurtardı. Annesine şikayet ettiklerinde
de, annesi Ervâ, dayısının oğlunu korumasının çok güzel bir dav-
ranış olduğunu söyleyerek oğluna arka çıktı.
Tuleyb Müslüman olduktan hemen sonra annesini de dine
davet etti. Annesini biraz isteksiz gören Tuleyb, dayısı Hamza’nın
da Müslüman olduğunu söyleyince annesi de İslâm’ı kabul etti.378
375 Bk. Buhari, “Hayz”, 26, “Megâzî”, 34; Müslim, “Hayz”, 63, 64; Ebû Davud, “Tahâret”,
107, 109. İhtilafın çözümü konusunda bk. İbn Hacer, el-İsabe, VII, 586
376 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 42; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 389
377 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 19; Belâzürî, Ensâb, IV, 424
378 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 42; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 19; Belâzürî, Ensâb, IV,
424; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 172; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 389; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, XI, 87; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 171. Ayrıca bk. Başaran, “Ervâ
bint Abdülmuttalib”, DİA, XI, 317
183
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
6. SAFİYYE’NİN ÇOCUKLARI
Safiyye bt. Abdülmuttalib, cahiliyye döneminde Ebû Süfyân’ın
kardeşi Hâris b. Harb b. Ümeyye ile evli idi. Hâris’ten Safî b.
Hâris adında bir oğlu oldu.381 Sonra o ölünce Hz. Peygamber’in
ilk eşi Hatîce bt. Huveylid’in kardeşi Avvâm b. Huveylid ile ev-
lendi. Ondan da Zübeyr, Sâib ve Ümmü Habib isimli çocukları
dünyaya geldi.382 Abdülka’be adında bir çocuğundan da bahsedil-
mektedir.383 Ancak Abdülka’be, Avvâm b. Huveylid’in Ümmü’l-
Hayr bt. Mâlik’ten doğan ve daha sonra ismi Hz. Peygamber ta-
rafından Abdurrahman olarak değiştirilen oğludur.384
379 Belâzürî, Ensâb, IV, 424; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 389
380 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 42; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 389; Zehebî, Siyer,
II, 272
381 Hâris’ten Safî dışında başka çocuğu olup olmadığı ihtilaflıdır. Belâzürî Safyâ
( )ءايفصلاadında bir kızı olduğunu söylemekte ve onun Hayber’de şehid düşen
Rebî’a b. Eksem’in eşi olduğunu belirtmektedir. (bk. Belâzürî, Ensâb, I, 90).
382 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 41; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 20; Belâzürî, Ensâb, IV,
425; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 167; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 390; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, XI, 86; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 171
383 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 41
384 Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 344
184
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
a) Safî b. Hâris
Kaynaklar Safî’nin ismi ve babasının Hâris b. Harb olduğu
dışında başka bir bilgiye yer vermemektedir.385
b) Zübeyr b. Avvâm
Aşere-i mübeşşereden meşhur sahabi Zübeyr b. el-Avvâm
b. Huveylid, Hz. Muhammed’in ilk eşi Hz. Hatîce’nin kardeşi
Avvâm’ın oğludur.
Annesi Safiyye’nin, ağabeyi Zübeyr b. Abdülmuttalib’in ölümü
sebebiyle adını verdiği386 oğlu Zübeyr’in doğum tarihi ve kaç ya-
şındayken Müslüman olduğu kesin olarak bilinmemektedir. An-
cak, babası Avvâm b. Huveylid’in Ficar savaşında öldürüldüğü
söylenmektedir. Hz. Peygamber’in 19-20 yaşlarındayken katıldığı
Ficar savaşının 589 yılında meydana geldiği bilindiğine göre387
Zübeyr’in en geç 589 yılında doğmuş olması gerekir. Buna göre
ilk Müslümanlardan olan Zübeyr, İslam’ı kabul ettiğinde en fazla
yirmi yaşlarında olmalıdır.388
Zübeyr b. Avvâm, babası ölünce amcası Nevfel b. Huveylid
tarafından büyütüldü. Annesi Safiyye’nin küçük yaşta yetim ka-
lan Zübeyr’e çok sert davrandığı rivayet edilmektedir. O günlerde
annesine karşı Zübeyr’i korumaya çalışan amcası, Müslüman ol-
duğunda yeğenine şiddetle karşı çıkıp işkence etti.389 Zübeyr yıl-
lar sonra, iki atlıdan biri olarak katıldığı390 Bedir Savaşı’nda am-
cası Nevfel’i öldürecektir.391
385 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 41
386 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, II, 307; Lings, Hz. Muhammed’in Hayatı, s. 57
387 Bk. Şulul, Kronoloji, s. 117-120
388 Müslüman olduğu yaş konusunda bk. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, II, 307
389 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 101; İbn Hacer, el-İsâbe, II, 554; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, IV, 76
390 İbn Kesîr, es-Sîre, II, 388
391 İbn Hazm, Cemhera, s. 120
185
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
186
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
c) Sâib b. Avvâm
Doğumu hakkında bilgi bulunmayan Sâib’in, ağabeyi Zübeyr’in
Müslüman olduğu zaman küçük yaşta olduğu ve onunlu birlikte
İslam’ı kabul ettiği rivayet edilmektedir. Sâib de, Bedir ve Uhud
savaşları başta olmak üzere Hz. Peygamber ile birlikte bütün sa-
vaşlara katıldı.402
Hicrî 10 yılı esnasında Müseylime peygamberlik iddiasıyla or-
taya çıkınca, Hz. Peygamber Amr b. Ümeyye ed-Damrî’yi403 bir
mektupla ona yollamış, ancak Müseylime Hz. Peygamber’e ceva-
ben bir mektup göndererek kendisinin de bir peygamber olduğu
iddiasını sürdürmüştü. Bunun üzerine Hz. Peygamber ikinci
bir mektup yazarak, Sâib b. Avvâm’ı elçi olarak ona gönderdi.404
399 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 100-101; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, II, 511; İbn Hacer, el-
İsâbe, I, 549; IV, 89, VII, 605, 683, VIII, 291
400 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 112
401 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 108 vd. Ayrıca bk. Buhârî, “Farzü’l–humus”, 13
402 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 119
403 Amr b. Ümeyye hk. bk. Hamidullah, İslam Peygamberi, I, 445-451
404 İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 273; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ; XI, 358; İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-
me’âd, I, 48
187
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
188
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
KİLÂB
KUSAY ZÜHRE
Abdül- Ebû
ÂMİNE Hâle Nevfel Abdüavf
muttalib Vakkâs
Abdur-
Hz. MUHAMMED Safiyye
rahmân
Abdurrah-
Abdullah man Hâlide
189
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
A. DAYILARI
Hz. Muhammed’in annesi Âmine’nin babası Vehb b. Abdümenâf,
Berre bt. Abdüluzzâ ile evlendi ve ondan Âmine adlı kızının dı-
şında Abdüyegûs ile Esved adlarında iki oğlu daha oldu.
1. Abdüyegûs b. Vehb
Ebü’l-Erkâm künyesiyle bilinen Abdüyegûs’un biyografisi meç-
huldür. Eldeki bilgilere göre Erkâm ve Esved adlarında iki oğlu var-
dır. Adını künye olarak kullanmasından büyük oğlu olduğu anla-
şılan Erkâm’ın annesi hakkında suskun kalan kaynaklar, Esved’in
annesi olarak Yemenli Hüneyde bt. Mâzin adlı kadını göstermek-
tedirler.411 Abdüyeğûs’un başka bir eşinden bahsedilmemesi, her
iki oğlunun annesinin de aynı kadın olduğu şeklinde anlaşılabilir.
410 Bazı kaynaklarda Hz. Peygamber’in iki kadından “teyzem” diye bahsettiği nakledil-
mektedir. Bu kadınlar Fâhite bt. Amr b. Âiz b. Mahzûm ile Furey’a bt. Vehb’dir
(Diğer kaynaklardaki bilgilerle tamamen aynı rivayetler için bk. İbn Hacer, el-İsâbe,
V, 702, VIII, 47, 74). Bunlardan Fâhite bt. Amr’ın şeceresinden, onun zaten “teyze”
olmadığı görülmektedir. Furey’a bt. Vehb’in ise baba adı Vehb olmakla birlikte bu
kişinin, Âmine’nin babası Vehb b. Abdünenâf olduğunu gösteren herhangi bir kayda
rastlanmamıştır. Hz. Peygamber’in bu kadından da “teyzem” diye söz etmiş olması tek
başına yeterli olmamalıdır. Zira hiçbir kaynakta Vehb b. Abdümenâf’ın böyle bir kızı-
nın bulunduğu geçmemektedir. Şu halde Allah Rasûlü’nün (s.a.) bu hanımlara “teyze”
diye hitabetmesi muhtemelen bir iltifat ve saygı olarak değerlendirilebilir.
411 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 262
190
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
2. Esved b. Vehb
Hayatı hakkında neredeyse hiç bilgi bulunmayan Esved b.
Vehb’le ilgili iki rivayetten onun Müslüman olduğu anlaşılmaktadır.
Hz. Âişe’den gelen bir rivayete göre de bir gün Hz. Peygamber’in
yanına gelen Esved içeri girmek için izin isteyince, Hz. Peygam-
ber, “Ey Dayım, içeri gel” diyerek oturması için hırkasını yere yay-
mıştır. 412
Yine yukarıda bahsedilen rivayetlerden onun Vehb adında bir
oğlu olduğu da görülmektedir.
B. DAYI ÇOCUKLARI
1. ABDÜYEGÛS’UN ÇOCUKLARI
Abdüyegûs’un Erkâm ve Esved isimlerini taşıyan iki oğlu vardır.
a) Erkam b. Abdüyegûs
Hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmayan Erkam’ın Müs-
lüman olmadığı anlaşılmaktadır. Ümeyme bt. Harb isminde bir
kadınla evlendiği ve oğlu Abdullah’ın ondan dünyaya geldiği ri-
vayet edilmektedir.413 İbn Hacer, İbn Ebî Hâtim’in Erkam b.
Abdüyegûs’u, İslam’ın ilk zamanlarında son derece önemli rol oy-
nayan ve evini (Dârü’l-Erkâm) toplantılara açan meşhur Erkam
b. Ebü’l-Erkam el-Mahzûmî ile karıştırdığını ifade etmektedir.414
Daha çok Erkam’ın oğlu Abdullah’tan415 bahseden kaynaklar,
Abdullah’ın fetih günü Müslüman olduğunu ve Hz. Peygamber,
Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman dönemlerinde önemli
412 Rivayetler için bk. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, I, 234; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 77
413 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 72
414 Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, I, 44
415 Abdullah için bk. Çakan, “Abdullah b. Erkam”, DİA, I, 102
191
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
b) Esved b. Abdüyegûs
İslamla alay edenlerden biri olduğu söylenen Esved,417 insan-
ların önünde yeğeni Hz. Peygamber’i küçük düşürmeye çalışırdı.
Bir gün evden çıktığında sıcak bir rüzgâra tutuldu ve zenci gibi
simsiyah kesildi. Evine döndüğünde kendisini tanıyamadıkları
için kapıyı yüzüne kapadılar. Nereye gideceğini bilmez vaziyette
dolaşıp duran Esved sonunda Hz. Peygamber’in hicretine yakın
günlerde susuzluktan öldü ve Hacun’da defnedildi.418
Esved, amcasının oğlu Nevfel b. Vüheyb’in iki kızı Ümeyye
ve Âmine ile evlendi ve Ümeyye’den Abdurrahman, Âmine’den
de Hâlide isimli çocukları oldu.419 Vehb adında bir oğlu daha ol-
duğu kaynaklarda geçmekte, ancak annesinin kim olduğu hak-
kında bilgi verilmemektedir.420 Çocuklarının her ikisi de Müslü-
man oldular. Abdurrahman Hz. Peygamber zamanında Medine’de
doğmuş olmakla birlikte sahabi olup olmadığı tartışmalıdır. Hâlide
muhacir kadınlardan biridir. Bir gün Hz. Peygamber eve geldi-
ğinde Hz. Âişe’nin yanında bir kadın gördü ve kim olduğunu
sordu. O da “teyzelerinden” biri olduğunu söyledi. Hz. Peygam-
ber, “Buralarda teyzelerimi görmek garib! Hangi teyzemmiş?” diye
sorunca, Âişe, onun Hâlide olduğunu söyledi. Bunun üzerine Al-
lah Rasûlü: “Ölüden diriyi çıkaran Allah ne yücedir.” buyurdular.421
416 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 865
417 İbn Hişâm, es-Sîre, II, 38; Belâzürî, Ensâb, I, 124, 131; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, XI, 142
418 Belâzürî, Ensâb, I, 132
419 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 248; İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 286, VII, 597
420 Bk. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, V, 424
421 Rivayet için bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 248; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 597; Safedî,
el-Vâfî, XIII, 174-175
192
HZ. MUHAMMED’İN AKRABALARI
2. ESVED’İN ÇOCUKLARI
Hz. Muhammed’in Esved adında hem bir dayısı, hem de
öteki dayısı Abdüyegûs’un oğlu olmak üzere iki yakını bulundu-
ğunu ve bunların birbirleriyle karıştırılmaması gerektiğine tekrar
işaret etmekte yarar vardır.
a) Vehb b. Esved
Dayı Esved b. Vehb’in, Vehb adında bir oğlu olduğu, faiz ye-
menin en hafif çirkinliğinin kişinin annesiyle yatması olduğunu
belirten bir rivayetten anlaşılmaktadır. Rivayet Vehb b. Esved b.
Vehb’in de içinde yer aldığı bir senedle nakledilmektedir.423 Vehb
hakkında başka bir bilgi bulunmamaktadır.
C. TEYZELERİ
Yukarıda verilen tabloda görüldüğü üzere Vehb b. Abdümenâf’ın
Âmine dışında kız çocuğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla da Hz.
Muhammed’in herhangi bir teyzesinden söz edilmemektedir. Az
yukarıda geçtiği üzere, dayısı Abdüyegûs’un oğlu Esved’in kızı olan
Hâlide’den “teyze” diye bahsedilmiş olması, ya bu kadının dayı-
sının torunu olması sebebiyle ya da Hâlide’nin annesi Âmine bt.
Nevfel b. Vüheyb’in Hz. Peygamber’in annesi Âmine’nin amca-
sının torunu olması sebebiyledir. Bilindiği gibi Hz. Peygamber’in
amcası Hamza ile halası Safiyye’nin annesi Hâle bt. Vüheyb de
Âmine’nin amcasının kızıdır.
422 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 43, 161. Mikdâd için bk. Ertürk, “Mikdâd b. Amr”, DİA,
XXX, 49-50
423 Bk. İbnül’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, I, 234; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 77
193
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
194
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
u
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
u
197
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
HZ. MUHAMMED
Muâviye b.
Ebû Süfyân
Ziyâd b. Ebîhi
198
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
I. KAYINPEDERLERİ ve KAYINVALİDELERİ
Hz. Muhammed’in gerçekleşen on iki evliliği ve bir ümmü
veledi sebebiyle on üç kayınpederi bulunmakta ve bunların ta-
mamının isimleri bilinmektedir. Kayınvalidelerinin sayısı ise on
ikidir. Çünkü eşlerinden Zeyneb bt. Huzeyme ile Meymûne bt.
Hâris’in anneleri aynı kadındır. Kayınvalidelerinden üçünün ismi
kaynaklarda yer almamaktadır.
A. KAYINPEDERLERİ
1. Hatîce’nin Babası: Huveylid b. Esed
Hz. Muhammed’in ilk eşi Hz. Hatîce’nin babası Huveylid’in
nesebi, Huveylid b. Esed b. Abdüluzzâ b. Kusay şeklindedir. Ku-
say, Hz. Peygamber ile Hz. Hatîce’nin ortak dedesi olmaktadır:
KUSAY
Abdümenâf Abdüluzzâ
Hâşim Esed
Abdülmuttalib HUVEYLİD
Abdullah Hatîce
HZ. MUHAMMED
199
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
200
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
Kilâb TEYM
Kusay Sa’d
Abdümenâf Ka’b
HÂŞİM Amr
Abdülmuttalib Âmir
Âişe
201
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
202
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
203
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Ümmü
Abdullah Abdurrahman Muhammed
Gülsûm
Esmâ Âişe
204
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
Mürre ADÎ
ÖMER
Hafsa
205
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
206
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
Rukayye
Abdulla Zeyd el-‐‑
Abdullah Âişe Zeyneb
h Asgar
Abdur-‐‑
rahman
el-‐‑Ekber
26 Asıl ismi olan ‘Âsiye, Hz. Peygamber tarafından Cemîle şeklinde değiştirilmiştir. Bk.
İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1803
27 İbnü’l-Kelbî, Cemhera, s. 106-107; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 348-350; İbn Kudâme,
et-Tebyîn, s. 405-406; Safedî, el-Vâfî, XXII, 285
207
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
208
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
Kilâb Yakaza
Kusay MAHZÛM
Abdümenâf Ömer
HÂŞİM Abdullah
Abdülmuttalib el-‐‑Mugîre
209
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
36 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 43; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 18; Belâzürî, Ensâb, IV,
424; İbn Kudâme, et-Tebyîn, s. 169; İbn Seyyidünnâs, Uyûnü’l-eser, II, 388; Şâmî,
Sübülü’l-hüdâ, X1, 86; Diyârbekrî, Târîhu’l-hamîs, I, 170
37 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 315-317
38 İbn Hacer, el-İsâbe, I, 579
39 Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, VIII, 84; İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 46, V, 618, VIII, 29
40 Bk. Sönmez, “Hâris b. Ebû Dırâr”, DİA, XVI, 195
210
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
211
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
HÂŞİM Abdüşems
Abdülmuttalib ÜMEYYE
OSMAN
212
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
213
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Ümmü Sümey
Zeyneb Hind Safiyye Âtike Lübâbe ? ?
Amr ye
Cüvey-‐‑ Ümey-‐‑
Sahra
riye me
Ümmü
Âmine
Hakem
214
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
215
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
B. KAYINVALİDELERİ
1. Hatîce’nin Annesi: Fâtıma bt. Zâide b. el-Esam
216
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
Fâtıma Kays
Amr
Zeyd Selmâ
Kays ABDÜLMUTTALİB
ŞEMÛS
Sevde
66 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 901, 979, 1198; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, IV, 251-252;
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 601
67 Kaynaklar buna dikkat çekmeseler de ayrı ayrı verilen nesepler incelendiğinde bu du-
rum ortaya çıkmaktadır. Bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 64, 79, VIII, 52; İbn Hıbbân,
es-Sikât, I, 27, 56; İbn Hazm, Cemhera, s. 167; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, IV, 1867;
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, VII, 157. Ayrıca bk. Âişe Abdurrahman, Terâcimü seyyidâti
beyti’n-nübüvve, s. 242
217
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
218
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
lirtmektedir.77
219
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
9. Reyhâne’nin Annesi?
Reyhâne bt. Şem’ûn’un annesinin kim olduğu konusunda kay-
naklarımızda bilgi yer almamaktadır.
220
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
221
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
A. KAYINLARI
1. HATİCE’NİN ERKEK KARDEŞLERİ
Daha önce geçtiği üzere Hatîce’nin Adî, Avvâm, Hizâm ve
Nevfel adlı erkek kardeşleri vardır.89 Ancak bunların hepsi de
Hatîce’nin “baba-bir” kardeşidir. Erkek kardeşlerden ilk üçünün
annesi Benû Mâzin b. Mansur’dan Münye bt. el-Hâris b. Câbir,
Nevfel’in annesi ise Benû Adî b. Ka’b’dan Abdüluzzâ b. Rebî’a’nın
kızı olarak verilmektedir.90 Yerinde geçtiği üzere Hatîce’nin ve
Hâle’nin annesi ise Fâtıma bt. Zâide b. Cündeb el-Esâm’dır.91
a) Adî b. Huveylid
Adî’nin, babası Huveylid’in künyelendiği oğlu olmasından
hareketle onun en büyük oğlu olduğu söylenebilir.92 Ümmü Ab-
dullah ve Nevfel93 adlarında çocukları olduğu dışında hayatına
dair bir bilgi yoktur.
b) Avvâm b. Huveylid
Ficar savaşlarının birinde öldürüldüğü söylenen ve hayatı hak-
kında her hangi bir bilgi bulunmayan Avvâm Hz. Peygamber’in
halası Safiyye ile evlendi ve ondan Zübeyr, Sâib ve Ümmü Habîb
adlı çocukları oldu.94
89 Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 229; İbn Hazm, Cemhera, s. 120-121
90 Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 229
91 Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 21-22, 230
92 Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 229
93 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 52, V, 125; İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 61
94 Bu çocukları için bk. “Hala Çocukları -Safiyye’nin Çocukları-”, Safiyye’nin
Abdülka’be adında bir oğlu olduğundan bahseden kaynaklar, büyük bir ihtimalle onu,
Avvâm b. Huveylid’in Ümmü’l-Hayr’dan olan oğlu Abdurrahman ile karıştırmış ol-
malılar. Bk. Uraler, “Safiyye bint Abdülmuttalib”, DİA, XXXV, 475
222
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
c) Hizâm b. Huveylid
Ficar savaşlarının birinde öldüğü söylenen Hizâm b. Huveylid’in
adı kaynaklarda daha çok oğlu Hakîm b. Hizâm98 vesilesiyle geç-
mektedir. Eşi Fâhite bt. Züheyr b. el-Hâris b. Esed, oğlu Hakîm’i
Ka’be’nin içinde dünyaya getirdi.99 Diğer çocukları Hâlid ve
Hâşim’ın anneleri de aynı kadındır.100
d) Nevfel b. Huveylid
Annesi Abdüluzzâ b. Rebî’a’nın kızı olarak gösterilen101 Nevfel
b. Huveylid, ağabeyi Avvâm’ın ölmesi üzerine yeğeni Zübeyr’in
95 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 235-236
96 İbn Mâkûlâ, İkmâl, VI, 307
97 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 235
98 Hz. Peygamber’den on üç yaş kadar büyük olan Hakîm b. Hizâm O’nun yakın ar-
kadaşlarından biriydi. Zeyd b. Hârise’yi halası Hatîce’ye hediye etmiş, Hatîce de onu
Hz. Muhammed’e vermişti. Kureyş’in ambargosu esnasında Müslümanlara yiyecek
getiren Hakîm ancak Mekke’nin fethinde Müslüman oldu. Cömertliğiyle tanınan
Hakîm oldukça uzun yaşadı ve 54/674 yılında 120 yaşları civarındayken vefat etti.
Bk. Sarıçam, “Hakîm b. Hizâm”, DİA, XV, 187
99 Belâzürî, Ensâb, IX, 453
100 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 231
101 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 229
223
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
a) Mâlik b. Zem’a
İlk Müslümanlardan olan Mâlik b. Zem’a, eşi Umra/Umeyra
bt. es-Sa’dî el-Âmiriyye ile birlikte ikinci Habeşistan hicretine ka-
tıldı ve Ca’fer b. Ebû Tâlib ile birlikte dönene kadar orada kaldı.107
102 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 101; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 230; İbn Hazm, Cemhera, s.
120; Şâmî, Sübülü’l-hüdâ, IV, 76; Ziriklî, el-A’lâm, VIII, 54
103 İbn Sa’d, et-Tabakât (nşr. Ali M. Ömer), VI, 126, 134; Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s.
421-422; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, II, 820, III, 1352; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, III, 444,
510, V, 23
104 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, II, 820; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, III, 444
105 Bk. İbn Hıbbân, Sikat, III, 183; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, XIV, 525; İbn Hacer, Tehzibü’t
Tehzib, V, 192, 195
106 Abdullah b. Zem’a için bk. İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 910 vd.; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-
ğâbe, III, 246; İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 95
107 İbn Sa’d, et-Tabakât, IV, 204, VIII, 273; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 1352; İbnü’l-
Esîr, Üsdü’l-ğâbe, V, 23; İbn Hacer, el-İsâbe, V, 726
224
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
b) Abd b. Zem’a
Önde gelen sahabilerden biri olarak kaydedilen Abd b.
Zem’a’nın, bununla birlikte hayatı hakkında bilgi yoktur. Ön-
celeri Hz. Sevde’nin Hz. Peygamber ile evlenmesine çok üzülen
Abd, Mekke’nin fethinde Müslüman olduktan sonra bu defa da
böyle düşündüğüne çok hayıflandı.108
c) Abdurrahmân b. Zem’a
Zem’a’nın Ümmü Veled’inden doğan Abdurrahman, kardeşi
Abd ile Sa’d b. Ebû Vakkâs’ın nesebi konusunda tartıştığı, Hz.
Peygamber’in de “Çocuk doğduğu yatağa aittir.” buyurduğu kişi-
dir. Hz. Peygamber çocuğun Zem’a’ya ait olduğuna hükmetmekle
birlikte eşi Hz. Sevde’ye de ondan kaçınmasını tembihledi.109
225
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
226
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
116 Geniş bilgi için bk. Fayda, “Abdurrahman b. Ebî Bekir es-Sıddîk”, DİA, I, 159
117 İbn Sa’d, et-Tabakât, VIII, 283; Belâzürî, Ensâb, II, 203
118 İbn Sa’d, et-Tabakât, III, 73
119 Belâzürî, Ensâb, III, 171, 172; İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 1366-1367. Bk. Apak,
“Muhammed b. Ebû Bekir es-Sıddîk”, DİA, XXX, 518
120 İbn Mâce, “Menâsik”, 12
227
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
a) Abdullah b. Ömer
Ebû Abdurrahmân Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb el-Kureşî
el-Adevî, en çok hadis rivayet eden, en çok fetva veren yedi
sahabîden biridir.
Hafsa ile ana-baba bir kardeş olan ve İbn Ömer diye de anı-
lan Abdullah, 613 yılında Mekke’de doğdu. Babasıyla birlikte
Medine’ye hicret etti. Uhud Savaşı’na katılmasına, on üç yaşında
olduğu gerekçesiyle Hz. Peygamber izin vermedi. Daha sonraki
hemen bütün savaşlarda bulunan Abdullah b. Ömer, Suriye ve
Irak fetihlerine, Yermûk ve Nihâvend savaşlarına, Mısır’ın fethine
katıldı. Hatta 49/669 yılanda Ebû Eyyûb el-Ensârî’nin de bulun-
duğu İstanbul seferine iştirak etti.122
Müslümanlar arasında meydana gelen siyâsî çatışmalardan hep
uzak duran123 Abdullah, Hz. Osman’ın şehid edilmesinden sonra
halife olması için aldığı teklifleri reddetti.124
121 Hz. Ömer’in eş ve çocukları için bk. “Kayınpederleri –Hafsa’nın Babası-”
122 İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, III, 459
123 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 953; Zehebî, Siyer, III, 232
124 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, III, 952
228
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
Hz. Hafsa’nın öz kardeşi olup, aynı ismi taşıyan diğer iki kar-
deşinden ayırt edebilmek için Abdurrahman el-Ekber olarak bi-
linmektedir. Sahabi olduğu dışında hayatı hakkında bilgi veril-
meyen Abdurrahman, Hz. Peygamber’den her hangi bir hadis
rivayet etmemiştir.127
c) Âsım b. Ömer
6/627 yılında doğduğu belirtilen128 Âsım’ın annesi Cemîle bt.
Sâbit’tir. Şair, son derece güzel ahlaklı, uzun boylu ve yakışıklı biri
olarak tasvir edilen Âsım, Emevî halifesi Ömer b. Abdülaziz’in
anne tarafından dedesi olmaktadır.129
125 Abâdile için bk. Küçük, “Abâdile”, DİA, I, 7
126 Geniş bilgi için bk. Kandemir, “Abdullah b. Ömer”, DİA, I, 126-128
127 İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, III, 473; Safedî, el-Vâfî, XVIII, 121-122
128 Ziriklî, el-A’lâm, III, 248. Onun Hz. Peygamber’in vefatından iki yıl önce doğduğu da
rivayet edilmektedir. Bk. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, III, 112
129 İbn Abdilberr, el-İstî’âb, II, 784; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, III, 112
229
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
e) Ubeydullah b. Ömer
Hayatına dair bilgi bulunmayan Ubeydullah b. Ömer’in an-
nesi Müleyke bt. Cervel el-Huzâiyye’dir. Oldukça cesur ve gö-
züpek biri olduğu söylenen ve babasının katilleri olarak gördüğü
130 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 361
131 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 360
132 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 362
133 Zehebî, Siyer, IV, 97
134 Bk. Kuzudişli, Hadis Rivayetinde Aile İsnadları, s. 371-372
135 Zübeyrî, Nesebü Kureyş, s. 352; Belâzürî, Ensâb, II, 29-30; İbn Abdilberr, el-İstî’âb,
I, 124-125, III, 930-931, IV, 1956; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ğâbe, VII, 378; Safedî, el-Vâfî,
XV, 23-24
230
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
g) İyâz b. Ömer
Annesi, aşere-i mübeşşereden olan Saîd b. Zeyd’in kızkardeşi
Âtike bt. Zeyd’dir. Neslinin devam etmediği söylenmektedir.138
231
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
232
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
233
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
234
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
235
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
236
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
237
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
238
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
239
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
a) Kutn b. el-Hâris
İbn Hacer tarafından Hz. Peygamber’i gördüğü ve babası-
nın Müslüman olmasından dolayı sahabi olma ihtimali bulun-
duğu belirtilen180 Kutn b. el-Hâris’in, kızı Fer’a(Kari’a)’yı Abbâs
b. Abdülmuttalib’in oğlu Ubeydullah ile evlendirdiği181 dışında
hayatına dair başka bir bilgi bulunmamaktadır.
b) Sâib b. el-Hâris
Muhtemelen sahabi olan Sâib’in182 Ümmü Cemîl adında bir
kızı olduğu dışında hayatına dair bilgi mevcut değildir.183
B. BALDIZLARI
Hz. Peygamber’in evlilik yaptığı eşlerinin pek çoğunun kız-
kardeşleri vardır ve bu kadınlar O’nun baldızları; kocaları da
Hz. Muhammed’in “bacanakları” olmaktadır. Bazı baldızla-
rının birkaç evlilik yapmış olmaları da dikkate alındığında Hz.
Peygamber’in sayısı hayli kabarık bir bacanak grubuna sahip ol-
duğu görülmektedir.
180 Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, V, 449
181 Bk. Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 31; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, XXXV, 260. İbn Hacer
Fer’a bt. Kutn ile evlenenin Ubeydullah b. Abbâs değil, babası Abbâs b. Abdulmuttalib
olduğunu söylemektedir. Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, V, 449. Bu durumda Abbâs, kaynı-
nın kızı ile evlenmiş olmaktadır. Böyle olması halinde Fer’a’nın halası ile aynı nikah
altında bulunması icap edeceğinden bu bilgi izaha muhtaçtır.
182 İbn Hacer, el-İsâbe, V, 449
183 İbn Sa’d, et-Tabakât, V, 316; Zübeyrî, Nesebu Kureyş, s. 31; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl,
XVI, 166
240
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
241
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
242
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
243
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
244
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
245
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
246
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
247
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
248
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
249
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
250
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
251
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
a) Ümmü’l-Fazl Lübâbe
252
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
253
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
254
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
255
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
öğrenince çok üzüldü. Bu olaydan iki yıl sonra da kocası Hz. Ali’yi
kaybetti. Vefatıyla ilgili verilen bilgilerden onun Hz. Ali’den he-
men sonra vefat ettiği sonucuna varılabilir.273
256
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
III. DAMATLARI
Bilindiği üzere Hz. Peygamber’in dört kızı vardır: Zeyneb,
Rukayye, Ümmü Gülsûm ve Fâtıma. Bu kızları ve eşleri olan ki-
şiler şöyle gösterilebilir:
HZ. PEYGAMBER
Ümmü
Zeyneb Rukayye Fâtıma
Gülsûm
Ebü’l-‐‑Âs b. Utbe b. Ebû Uteybe b. Ali b. Ebû
Rebî Leheb Ebû Leheb Tâlib
278 Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, VI, 450. Bk. Elmalı, “Hassân b. Sâbit”, DİA, XVI, 399-402
279 Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, VI, 450-451
257
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Abdümenâf
Hâşim Abdüşems
Hz.
Ali Utbe Affân Ebü’l-‐‑Âs
Muhammed
Uteybe Osmân
A. Ebü’l-Âs b. Rebî
Asıl adının Lakit veya Kâsım olduğu rivayet edilen Ebü’l-Âs
b. er-Rebî’ b. Abdüluzzâ el-Kureşî, daha çok künyesiyle tanın-
mıştır. Hz. Hatice’nin kız kardeşi Hâle bt. Huveylid’in oğludur.
Kureyş’in zengin ve güvenilir tâcirlerinden olan Ebü’l-Âs, bi’setten
sonra280 Hz. Peygamber’in en büyük kızı Zeyneb’le evlendi. İslâmiyet’i
280 Bazı alimlerin, Zeyneb’in bi’setten önce evlendiğini söylemelerini (bk. İbn Sa’d, et-
Tabakât, VIII, 30-31; Süheylî, er-Ravdü’l-ünüf, V, 162) Zehebî doğru bulmamaktadır
(Siyer, II, 246).
258
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
B. Osman b. Affân
Fil vakasından altı yıl kadar sonra m. 575 yılında Taif’te dün-
yaya gelen Hz. Osmân, Affân b. Ebü’l-Âs ile, Hz. Peygamber’in
281 İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 249
282 İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 249
283 Zehebî, onun Hudeybiye Antlaşması’ndan (6/627) beş ay önce Müslüman olduğunu
söylemektedir. Bk. Siyer, I, 331
284 Bk. “Torunları –Zeyneb’in Çocukları-”
285 İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 46
286 Bk. Sakallı, “Ebü’l-Âs b. er-Rebî”, DİA, X, 293-294
259
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
260
HZ. MUHAMMED’İN HISIMLARI
261
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
u
HZ. MUHAMMED’İN
AİLE ve AKR ABALARININ
HADİS RİVAYETİNE K ATKILARI
HZ. MUHAMMED’İN AİLE ve AKR ABALARININ
HADİS RİVAYETİNE K ATKILARI
u
265
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
ÖLÜM Hadis
İSİM YAKINLIK
H. M. Sayısı
Abdülka’be Amcası -69 553?
Kusem Amcası -56 567?
VİLÂDET/KUTLU DOĞUM (-53/569)
Abdullah Babası -53 569
Dırâr Amcası -49 575?
Hâris Amcası -49 575?
Âmine bt. Vehb Annesi -48 576
Abdülmuttalib Dedesi -45 577
Gaydâk Amcası -39 584?
Huveylid b. Esed Kayınpederi -35 588?
Kâsım Oğlu -21 601
Mukavvim Amcası -18 605?
Hacl Amcası -17 606?
Zübeyr Amcası -14 608
Berre Halası -14 608
Bİ’SET (-13/610)
Abdullah Oğlu -13 610
Ümmü Hakîm Beyzâ Halası -11 611
Ubeydullah b. Cahş Halaoğlu, Kaynı -6 616?
Ebû Tâlib Abdümenâf Amcası -3 620
Hatîce bt. Huveylid Eşi -3 620 1
Esved b. Abdüyegûs Dayıoğlu -1 621?
HİCRET (0/622)
Zeyneb bt. Maz’ûn Kayınvalidesi 2 623?
Tâlib b. Ebû Tâlib Amcaoğlu 2 624?
Ebû Leheb Amcası 2 624
Abdullah b. Cahş Halaoğlu, Kaynı 3 624 2
Hanzala b. Ebû Süfyan Kaynı 2 624
Mes’ûd b. Ebû Ümeyye Kaynı 2 624
Nevfel b. Huveylid Kaynı 2 624
Rukayye Kızı 2 624
Amcası,
Hamza Sütkardeşi, 3 625 1
Bacanağı
Zeyneb bt. Huzeyme Eşi 4 625
Ebû Seleme Abdullah b. Halaoğlu,
4 625 2
Abdülesed Sütkardeşi
Hişâm b. Ebû Ümeyye Kaynı 3 625
Harâm b. Milhân Süt dayısı 4 625
Süleym b. Milhân Süt dayısı 4 625
Abdullah b. Osmân Torunu 4 625
Huyey b. Ahtab Kayınpederi 5 626
Mesrûh Sütkardeşi 6 627
Ümmü Rûmân bt. Âmir Kayınvalidesi 6 628? 1
Süveybe Sütannesi 7 628
Amcaoğlu,
Ca’fer b. Ebû Tâlib 8 629 1
Bacanağı
Halime bt. Ebû Züeyb Sütannesi 8 629
Abdullah b. Ebû Ümeyye Halaoğlu, Kaynı 8 630 1
Ümmü Gülsüm Kızı 9 630
266
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABALARININ HADİS RİVAYETİNE KATKILARI
ÖLÜM Hadis
İSİM YAKINLIK
H. M. Sayısı
Zeyneb Kızı 8 630
Ali b. Ebü’l-Âs Torunu 8 630
Abdullah b. Hâris Amcaoğlu 10 631
Reyhâne bt. Şem’ûn Eşi 10 631
Züheyr b. Ebû Ümeyye Halaoğlu, Kaynı 9 631?
İbrahim Oğlu 10 631
Muhassin b. Ali Torunu 10 631
MUHAMMED (S.A.) 11 632
Ümmü Eymen Bereke Dadısı 11 632 5
Fâtıma Kızı 11 632 18
Sâib b. Avvâm Halaoğlu 12 633
Abdullah b. Ebû Bekir Kaynı 11 633 1
Abdullah b. Zübeyr Amcaoğlu 13 634
Ebü’l-Âs b. Rebî Damadı 12 634
Tuleyb b. Umeyr Halaoğlu 13 634
Âtike Halası 12 634?
Ebû Bekir b. Ebû Kuhâfe Kayınpederi 13 634 142
Fazl b. Abbâs Amcaoğlu 15 636 24
Ervâ Halası 15 636
Şeymâ bt. Halîme Sütkardeşi 15 636?
Nevfel b. Hâris Amcaoğlu 15 637
Eşi (Ümmü
Mâriye bt. Şem’ûn 16 637 2
Veled)
Abdurrahman b. es-Sekrân Üvey oğlu 16 637
Yezîd b. Ebû Süfyân Kaynı 18 639
Ebû Ahmed b. Cahş Halaoğlu, Kaynı 19 640?
Dürre/Sübey’a bt. Ebû Leheb Amcakızı 20 641 3
Amcaoğlu,
Ebû Süfyân b. Hâris 20 641
Sütkardeşi
Halakızı,
Zeyneb bt. Cahş 20 641 11
Eşi
Safiyye Halası 20 641
Lübâbe es-Suğra bt. Hâris Baldızı 21 642?
Sevde bt. Zem’a Eşi 22 643 5
Rebî’a b. Hâris Amcaoğlu 23 644
Ömer b. el-Hattâb Kayınpederi 23 644 537
Âmir b. Kureyz Halaoğlu 25 646?
Ümmü Harâm bt. Milhân Süt teyzesi 28 647 7
Ervâ bt. Kureyz Halakızı 29 650
Ebû Sebre b. Ebû Ruhm Halaoğlu 30 651?
Ümmü Süleym bt. Milhân Süt teyzesi 30 651 14
Ebû Süfyân b. Harb Kayınpederi 31 652 1
Amcası,
Abbâs 32 653 35
Bacanağı
Ümmü’l-Fazl Lübâbe Baldızı 34 654? 30
Abdurrahman b. Abbâs Amcaoğlu 35 656?
Ma’bed b. Abbâs Amcaoğlu 35 656
Damadı, Hala
Osman b. Affân 35 656 146
torunu
267
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
ÖLÜM Hadis
İSİM YAKINLIK
H. M. Sayısı
Zübeyr b. Avvâm Halaoğlu 36 656 38
Hind b. Ebû Hâle Üvey oğlu 36 656 1
Zeyd b. Ömer el-Asgar Kaynı 37 657
Muhammed b. Ebû Bekir Kaynı 38 658 1
Amcaoğlu,
Ali b. Ebû Tâlib 40 661 586
Damadı
Esmâ bt. Umeys Baldızı 41 662 60
Ümmü Habîbe bt. Ebû
Eşi 44 664 65
Süfyân
Hafsa bt. Ömer Eşi 45 665 60
Hasan b. Ali Torunu 49 669 13
Safiyye bt. Huyey Eşi 50 670 10
Zeyd b. Ömer el-Ekber Kaynı 50 670
Ümâme bt. Ebü’l-Âs Torunu 50 670
Ümmü Gülsüm bt. Ali Torunu 50 670
Meymûne bt. Haris Eşi 51 671 76
Ümmü Hâni bt. Ebû Tâlib Amcakızı 52 672? 46
Abdurrahman b. Ebû Bekir Kaynı 53 673 8
Ziyâd b. Ebû Süfyân Kaynı 53 673
Kusem b. Abbâs Amcaoğlu 57 676 ?
Cüveyriye bt. Haris Eşi 56 676 7
Ubeydullah b. Abbâs Amcaoğlu 58 678
Âişe bt. Ebû Bekir Eşi 58 678 2210
Akîl b. Ebû Tâlib Amcaoğlu 60 680 6
Ümmü Seleme bt. Ebû
Eşi 61 680 378
Umeyye
Muâviye b. Ebû Süfyân Kaynı 60 680 163
Hüseyin b. Ali Torunu 61 680 8
Rukayye bt. Ömer Baldızı 62 682
Zeyneb bt. Ali Torunu 62 682?
Seleme b. Ebû Seleme Üvey oğlu 66 686?
Abdullah b. Abbâs Amcaoğlu 68 688 1660
Amr b. Hâris b. Ebû Dırâr Kaynı 70 689
Âsım b. Ömer Kaynı 70 690
Esmâ bt. Ebû Bekir Baldızı 73 692 58
Abdullah b. Ömer Kaynı 73 692 2630
Ümâme bt. Hamza Amcakızı 81 700? 1
Ömer b. Ebû Seleme Üvey oğlu 83 702 12
Zeyneb bt. Ebû Seleme Üvey kızı 103 721?
Abd b. Zem’a Kaynı -
Abdullah b. Atîk b. Âiz Üvey oğlu -
Abdullah b. es-Sekrân Üvey oğlu -
Abdullah b. Halîme Sütkardeşi -
Abdullah b. Hâris b. Ebû
Kaynı -
Dırâr
Abdullah b. Ömer el-Asgar Kaynı -
Abdurrahmân b. Hâris b. Ebû
Kaynı -
Dırâr
268
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABALARININ HADİS RİVAYETİNE KATKILARI
ÖLÜM Hadis
İSİM YAKINLIK
H. M. Sayısı
Abdurrahman b. Ömer el-
Kaynı -
Asgar
Abdurrahman b. Ömer el-
Kaynı -
Ekber
Abdurrahman b. Ömer el-
Kaynı -
Evsat
Abdurrahmân b. Zem’a Kaynı -
Abdüyegûs b. Vehb Dayısı -
Adî b. Huveylid Kaynı -
Âmine bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Âmine bt. Kureyz Halakızı -
Âmir b. Hâris b. Ebû Dırâr Kaynı -
Amr b. Ebû Süfyân Kaynı -
Amr b. Hamza Amcaoğlu -
Anbese b. Ebû Süfyân Kaynı -
Âtike bt. Âmir Kayınvalidesi -
Avvâm b. Huveylid Kaynı -
Azze bt. Ebû Leheb Amcakızı -
Azze bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Azze bt. Hâris Baldızı -
Bekir b. Hamza Amcaoğlu -
Berre bt. Abdüluzzâ Anneannesi
Berre bt. Samuel Kayınvalidesi -
Berze bt. Hâris Baldızı -
Cahş b. Riyâb Kayınpederi -
Cümâne bt. Ebû Tâlib Amcakızı -
Cüveyriye bt. Ebu Süfyan Baldızı -
Dubâ’a bt. Zübeyr Amcakızı - 11
Dürre bt. Ebû Seleme Üvey kızı -
Ebû Reyhâne Kayınpederi - 5
Ebû Servân Sütamcası -
Ebû Ümeyye b. el- Mugîre Kayınpederi -
Erkam b. Abdüyegûs Dayıoğlu -
Ervâ bt. Hâris Amcakızı -
Ervâ bt. Mukavvim Amcakızı -
Esmâ bt. Ebû Tâlib Amcakızı -
Esved b. Vehb Dayısı -
Fâri’a bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Fâtıma bt. Amr Babaannesi -
Fâtıma bt. Ertât Halakızı -
Fâtıma bt. Ömer Baldızı -
Fâtıma bt. Zâide Kayınvalidesi -
Habîbe bt. Ubeydullah Üvey kızı -
Hâle bt. Ebû Hâle Üvey kızı -
Hâle bt. Huveylid Baldızı -
Hâlide bt. Ebû Leheb Amcakızı -
Hâlide bt. Huveylid Baldızı -
Hamne bt. Cahş Halakızı, Baldızı - 1
Hâris b. Abdüluzzâ Sütbabası -
Hâris b. Ebû Dırâr Kayınpederi -
269
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
ÖLÜM Hadis
İSİM YAKINLIK
H. M. Sayısı
Hâris b. Hazn Kayınpederi -
Hind bt. Atik b. Âiz Üvey kızı -
Hind bt. Avf Kayınvalidesi -
Hind bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Hind bt. Mukavvim Amcakızı -
Hizâm b. Huveylid Kaynı -
Huzeyme b. el-Hâris Kayınpederi -
Hüreyre bt. Zem’a Baldızı -
Hüzeyle bt. Hâris Baldızı -
İyâz b. Ömer Kaynı -
Kureybe el-Kübrâ bt. Ebû
Halakızı, Baldızı -
Ümeyye
Kureybe es-Sugrâ bt. Ebû
Baldızı -
Ümeyye
Kutn b. el-Hâris Kaynı -
Mâlik b. Zem’a Kaynı -
Meymûne bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Mu’attib b. Ebû Leheb Amcaoğlu -
Muhâcir b. Ebû Ümeyye Kaynı -
Muhammed b. Ebû Süfyân Kaynı -
Rayta bt. Ebû Tâlib Amcakızı -
Rukayka bt. Huveylid Baldızı -
Safî b. Hâris Halaoğlu -
Safiyye bt. Ebü’l-Âs Kayınvalidesi -
Safiyye bt. Zübeyr Amcakızı -
Sahra bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Sâib b. el-Hâris Kaynı -
Selmâ bt. Umeys Baldızı -
Sîrîn bt. Şem’un Baldızı - 1
Sülâme bt. Umeys Baldızı -
Şem’ûn el-Kıbtî Kayınpederi -
Şemûs bt. Kays b. Zeyd Kayınvalidesi -
Tahir b. Zübeyr Amcaoğlu -
Ubeydullah b. Ömer Kaynı - ?
Umeyme bt. Ebû Süfyân Baldızı -
Umra bt. Hâris Baldızı - 1
Amcaoğlu,
Utbe b. Ebû Leheb -
Damadı
Utbe b. Ebû Süfyân Kaynı -
Amcaoğlu,
Uteybe b. Ebû Leheb -
Damadı
Halası,
Ümeyme -
Kayınvalidesi
Ümeyme bt. Zem’a Baldızı -
Ümeyye b. Hâris Amcaoğlu -
Ümmü Amr Fâhite bt.
Amcakızı -
Mukavvim
Ümmü Gülsüm bt. Ebû Bekir Baldızı -
270
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABALARININ HADİS RİVAYETİNE KATKILARI
ÖLÜM Hadis
İSİM YAKINLIK
H. M. Sayısı
Ümmü Gülsüm bt. Ebû
Üvey kızı -
Seleme
Ümmü Gülsüm bt. Zem’a Baldızı -
Ümmü Habîb bt. Abbâs Amcakızı -
Ümmü Habîb bt. Avvâm Halakızı -
Ümmü Habîb bt. Zem’a Baldızı -
Ümmü Habîbe bt. Cahş Halakızı, Baldızı -
Ümmü Hakem bt. Ebû
Baldızı -
Süfyan
Amcakızı,
Ümmü Hakem bt. Zübeyr -
Sütkardeşi
Ümmü Talha bt. Kureyz Halakızı -
Ümmü’z-Zübeyr bt. Zübeyr Amcakızı -
Üneyse bt. Halîme Sütkardeşi -
Vehb b. Abdümenâf Annesinin babası -
Vehb b. Esved Dayıoğlu -
Ya’la b. Hamza Amcaoğlu -
Zem’a b. Kays Kayınpederi -
Zeyneb bt. Ömer Baldızı -
271
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Halakızı,
25. Zeyneb bt. Cahş 11
Eşi
26. Safiyye bt. Huyey Eşi 10
27. Abdurrahman b. Ebû Bekir Kaynı 8
28. Hüseyin b. Ali Torunu 8
29. Cüveyriye bt. Haris Eşi 7
30. Ümmü Harâm bt. Milhân Süt teyzesi 7
31. Akîl b. Ebû Tâlib Amcaoğlu 6
32. Ebû Reyhâne Kayınpederi 5
33. Sevde bt. Zem’a Eşi 5
34. Ümmü Eymen Bereke Dadısı 5
35. Dürre/Sübey’a bt. Ebû Leheb Amcakızı 3
36. Mâriye bt. Şem’ûn (Ümmü Veled) Eşi 2
37. Abdullah b. Cahş Halaoğlu, Kaynı 2
38. Ebû Seleme Abdullah b. Abdülesed Halaoğlu, Sütkardeşi 2
39. Abdullah b. Ebû Bekir Kaynı 1
40. Abdullah b. Ebû Ümeyye Halaoğlu, Kaynı 1
41. Ca’fer b. Ebû Tâlib Amcaoğlu, Bacanağı 1
42. Ebû Süfyân b. Harb Kayınpederi 1
43. Hamne bt. Cahş Halakızı, Baldızı 1
Amcası,
44. Hamza 1
Sütkardeşi, Bacanağı
45. Hatîce bt. Huveylid Eşi 1
46. Hind b. Ebû Hâle Üvey oğlu 1
47. Muhammed b. Ebû Bekir Kaynı 1
48. Sîrîn bt. Şem’un Baldızı 1
49. Umra bt. Hâris Baldızı 1
50. Ümâme bt. Hamza Amcakızı 1
51. Ümmü Rûmân bt. Âmir Kayınvalidesi 1
9106
II. DEĞERLENDİRME
Yukarıdaki tablodan görüldüğü üzere, Hz. Peygamber’in bü-
tün yakınları içinde O’ndan hadis rivayet etmiş bulunan elli bir
kişi vardır ve rivayetlerinin toplam sayısı 9106’tir.3 Bu hadisle-
rin, ravilerinin Hz. Peygamber’e yakınlık durumuna göre dağı-
lımı şöyledir:
3 İlk bakışta hadis sayısının fazla olduğu düşünülebilir. Ancak bu sayının hadisleri
sayma tekniğinden kaynaklandığı hatırlanmalıdır. Sayının yüksek olmasında, tek bir
ravinin rivayetlerinin mükerrerlerinin olması ile aynı hadisin değişik ravilerce de ri-
vayet edilmiş olması keyfiyeti malumdur. Bu hadislerin, tekrardan arındırılmış toplam
sayısı, tek tek bu kişilerin rivayetleri üzerinde yapılacak müstakil çalışmalarla tespit
edilebilecektir. Hicrî III. asırda çeşitli sebeplerle sayılarının 1.500.000’e vardığı görü-
len hadislerin sayısı konusunda geniş bilgi için bk. Karataş, Rivayet Tekniği Açısından
Hadislerin Artması ve Sayısı, İstanbul 2006
272
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABALARININ HADİS RİVAYETİNE KATKILARI
Görüldüğü gibi ilk dokuz kişi toplam olarak 8452 hadis riva-
yet etmiştir. Geriye kalan 653 hadis ise 41 kişi tarafından rivayet
edilmiş olmaktadır. Hz. Peygamber’den 100’den fazla hadis ri-
vayet etmiş olun bu yakınlarının aile-akraba-hısım açısından da-
ğılımı da şöyledir:
Aile:
Âişe bt. Ebû Bekir Eşi 2210
Ümmü Seleme bt. Ebû Umeyye Eşi 378
2588
273
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Akraba:
Abdullah b. Abbâs Amcaoğlu 1660
Ali b. Ebû Tâlib Amcaoğlu, Damadı 586
Osman b. Affân Damadı, Hala torunu 146
2392
Hısım
Abdullah b. Ömer Kaynı 2630
Ömer b. el-Hattâb Kayınpederi 537
Muâviye b. Ebû Süfyân Kaynı 163
Ebû Bekir b. Ebû Kuhâfe Kayınpederi 142
3472
274
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABALARININ HADİS RİVAYETİNE KATKILARI
275
SONUÇ
u
277
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
278
SONUÇ
279
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
280
SONUÇ
281
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
282
SONUÇ
283
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
yapısı, çocukların durumu vs. gibi pek çok açıdan sosyal ilişkiler
ağı görüntülenmiş olacaktır. Bu ilişkiler netleşince de kaynakla-
rımızda ihtilaflı olarak nakledilen birçok bilgi de netleşecektir.
Meselâ, özellikle son zamanlarda üzerinde oldukça çalışma ya-
pılan bir konu, Hz. Âişe’nin Hz. Peygamber ile evlilik yaşı, do-
layısıyla da doğum tarihidir. Bu konuda bir sonuca varabilmek
için “Hz. Ebû Bekir ailesi”nin bir bütün olarak ele alınması ge-
rekmektedir. Yukarıda bahsedildiği şekilde bir çalışma yapılıp da
Hz. Ebû Bekir’in Kuteyle ile ne zaman evlendiği ve ne zaman onu
boşayıp Ümmü Rûmân ile evlendiği, Kuteyle’nin çocuklarının ne
* Bu konuda bizim bir çalışmamızın devam ettiğini belirtmek isteriz. “Özel” bir yazılım
bulunmadığı için şimdilik, benzerleri arasında oldukça başarılı olduğu görülen My
Heritage sitesinin (www.myheritage.com), Family Tree Builder isimli bir programı
yardımıyla Hz. Peygamber’in, bu çalışmada adları geçen bütün “yakınlarının” veri
girişi tamamlanmıştır. Ancak programın veri çıktı uygulamaları bilgisayar ortamında
çalışmaya uyarlandığından baskı sonuçları yeterli değildir. Bu sebeple elektronik or-
tamda görüntülenebilecek şekilde bir çalışma yapılması gerekmektedir.
284
SONUÇ
285
Hz. Peygamber’in Soyağacı ve Kureyş Kabilesi’nin Genel Yapısı
BİBLİYOGR AFYA
u
287
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
288
BİBLİYOGRAFYA
289
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ ân Dili, I-X, İs-
tanbul ts
290
BİBLİYOGRAFYA
Erul, Bünyamin, “Hz. Âişe Kaç Yaşında Evlendi? Dokuz mu, On Do-
kuz mu?”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, c. 19, sy. 4, Ankara 2006,
s. 637-649
Fârukî, İsmail R.-Luois Lamia, İslam Kültür Atlası, çev. M. Okan Ki-
baroğlu-Zerrin Kibaroğlu, İstanbul 1991
Fayda, Mustafa, “Abdurrahman b. Ebî Bekir”, DİA, I, 159
________, “Adnân”, DİA, I, 391-392
________, “Âişe”, DİA, II, 201-205
________, “Âtike bint Abdülmuttalib”, DİA, IV, 73
________, “Ebû Bekir”, DİA, X, 101-108
________, “Ebü’l-Kâsım”, DİA, X, 332-333
________, “Ebvâ”, DİA, X, 378-379
________, “Ensab”, DİA, XI, 244-249
________, “İfk Hadisesi”, DİA, XXI, 507-509
________, “Ömer”, DİA, XXXIV, 44-51.
________, Allah’ın Kılıcı Halid b. Velid, İstanbul 1990
________, “Cennetü’1-Muallâ”, DİA, VII, 387-388
Fığlalı, Ethem Ruhi, “Ali”, II, 371-374
________, “Cemel Vak’ası”, DİA, VII, 320-321
________, “Ebû Tâlib”, DİA, X, 237-238
________, “Hasan”, DİA, XVI, 282-285
________, “Hüseyin”, DİA, XVIII, 518-521
________, “Mugîre b. Nevfel”, DİA, XXX, 376
________, Çağımızda Îtikâdî İslâm Mezhepleri, İstanbul 1986
________, İmâmiyye Şiası, İstanbul 1984
291
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
292
BİBLİYOGRAFYA
293
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
294
BİBLİYOGRAFYA
295
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
296
BİBLİYOGRAFYA
________, “Hz. Aişe’nin Evlenme Yaşı İle İlgili Farklı Bir Yaklaşım”,
DEÜİFD, IX, İzmir 1995, s. 139-144
297
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
298
BİBLİYOGRAFYA
299
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
300
BİBLİYOGRAFYA
301
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
u
303
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Abdullah b. Ebû Ümeyye 12, 144, 253, 256, 257, 267, 268,
177, 178, 233, 266, 272, 269, 272, 287, 289, 291,
296 293, 294, 296, 297, 298
Abdullah b. el-Hâris b. Sehbera Abdurrahman b. Abbâs 267
218 Abdurrahman b. Abdullah 245,
Abdullah b. es-Sekrân 9, 104, 268 298
Abdullah b. Halîme 8, 57, 268 Abdurrahman b. Avf 77, 99, 181,
Abdullah b. Hâris 15, 234, 267, 182, 188, 189, 243
268 Abdurrahman b. Ebû Bekir 14,
Abdullah b. Hâris b. Ebû Dırâr 226, 248, 268, 272
15, 234, 268 Abdurrahman b. es-Sekrân 9,
Abdullah b. Ka’b b. el-Münebbih 103, 267
256 Abdurrahmân b. Hâris b. Ebû
Abdullah b. Mâlik 253 Dırâr 15, 235, 268
Abdullah b. Mes’ûd 164, 206 Abdurrahman b. Haris b. Ümeyye
Abdullah b. Muhammed 9, 98, 249
292 Abdurrahman b. Mişnû 242
Abdullah b. Osmân 9, 113, 114, Abdurrahman b. Mülcem 154
120, 266, 299 Abdurrahman b. Ömer 14, 15,
Abdullah b. Osman b. Abdullah b. 229, 231, 232, 269
Rebî’a 249 Abdurrahman b. Selûl 246
Abdullah b. Ömer 14, 15, 71, 74, Abdurrahmân b. Zem’a 14, 225,
119, 208, 228, 229, 230, 269
232, 268, 271, 273, 274, Abdüddar 49
283, 295 Abdülesed b. Hilal b. Abdullah
Abdullah b. Zem’a b. el-Esved 169
107, 224 Abdülka’be 10, 49, 125, 127, 134,
Abdullah b. Zübeyr 71, 146, 186, 139, 172, 184, 201, 222,
187, 244, 267 223, 226, 266
Abdullah el-Asğar 150 Abdülka’be b. Abdülmuttalib 10,
Abdurrahman 9, 11, 14, 15, 45, 127
68, 73, 77, 87, 99, 103, 107, Abdülmelik b. Mervân 105
109, 118, 131, 141, 150, Abdülmuttalib 7, 8, 10, 12, 14,
154, 156, 160, 164, 166, 32, 39, 43, 44, 46, 47, 48,
172, 181, 182, 184, 188, 49, 55, 57, 58, 67, 74, 75,
189, 192, 200, 203, 207, 104, 112, 123, 124, 125,
210, 217, 218, 219, 221, 126, 127, 129, 130, 131,
222, 223, 224, 225, 226, 132, 134, 135, 136, 137,
227, 228, 229, 231, 232, 138, 140, 142, 143, 146,
235, 237, 242, 243, 245, 147, 157, 158, 159, 168,
246, 248, 249, 250, 252, 169, 170, 171, 172, 173,
304
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
174, 179, 183, 184, 185, 218, 221, 225, 226, 227,
211, 213, 217, 219, 220, 230, 238, 241, 242, 243,
222, 224, 232, 235, 240, 245, 247, 268, 271, 273,
247, 250, 252, 266, 277, 275, 280, 283, 284, 285,
279, 288, 290, 291, 297, 287, 289, 291, 300
298, 299 Âişe bt. Ebû Bekir 8, 69, 197, 268,
Abdülmuttalib b. Hâşim 32, 43, 271, 273
47, 127 Âişe bt. Mutî’ b. el-Esved 230
Abdüluzza 49 Akîl b. Ebû Tâlib 148, 150, 268,
Abdüluzzâ 7, 45, 49, 50, 52, 53, 272, 297
57, 64, 84, 89, 136, 190, Ali 9, 10, 11, 61, 91, 93, 95, 96,
199, 200, 203, 221, 222, 97, 98, 102, 105, 110, 111,
223, 225, 241, 242, 243, 112, 113, 114, 115, 116,
250, 251, 258, 269 117, 118, 119, 120, 126,
Abdüluzzâ b. Abdülmuttalib 136 127, 128, 134, 135, 136,
Abdüluzzâ b. Osman 49, 50 141, 146, 148, 149, 150,
Abdüluzzâ b. Rebî’a 200, 222, 223 152, 153, 154, 158, 159,
Abdümenâf 10, 45, 47, 49, 73, 89, 160, 161, 162, 163, 164,
103, 127, 128, 171, 183, 186, 191, 200, 204, 207,
189, 190, 193, 212, 216, 219, 224, 227, 228, 230,
266, 271 234, 237, 238, 239, 242,
Abdümenâf b. Abdülmuttalib 10, 243, 245, 246, 247, 251,
127 255, 256, 258, 259, 267,
Abdümenâf b. Kusay 47, 212 268, 271, 272, 273, 274,
Abdüşems 10, 67, 142, 145, 200, 281, 289, 290, 291, 292,
212, 218 293, 294, 295, 296, 297,
Abdüyegûs b. Vehb 13, 190, 269 298, 299, 300
Âbir 35 Ali b. Ebû Tâlib 154, 219, 227,
Abkar 36 247, 268, 271, 273, 274,
Âdem 19, 20, 30, 31, 32, 34, 39, 295, 299
142, 143, 278 Ali b. Ebü’l-Âs 9, 110, 113, 120,
Adî b. Huveylid 14, 222, 269 267
Adiyy 54 Ali Evladı 153, 297
Adnân 30, 31, 32, 34, 39, 278, 291 Âliye 87, 159
Affân b. Ebü’l-Âs 169, 175, 259 Âliye bt. Zabyân 87
Ahnûh 34 Ali Zeynelâbidîn 117
Âişe 8, 13, 14, 16, 45, 67, 68, 69, Amâre 162, 256
70, 71, 72, 73, 75, 76, 78, Âmine 12, 16, 44, 45, 46, 49, 50,
83, 85, 87, 89, 95, 101, 112, 52, 54, 58, 59, 108, 132,
118, 181, 186, 191, 192, 156, 168, 174, 175, 176,
197, 201, 203, 207, 217, 189, 190, 192, 193, 213,
305
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
306
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
Aysar 36 Bûz 37
Âzer 35 Büceyr 216, 219, 223
Azze bt. Ebû Leheb 167, 269 Bürde 54
Azze bt. Ebû Süfyân 16, 251, 269
Azze bt. Hâris 16, 253, 269 C
Câde 155
B
Ca’de bt. Eş’as b. Kays 115
Bâbür 160 Ca’fer 11, 84, 118, 119, 128, 130,
Bekir 8, 11, 13, 14, 16, 44, 52, 53, 134, 145, 148, 149, 150,
54, 56, 63, 69, 72, 97, 98, 151, 152, 155, 160, 162,
106, 107, 131, 134, 135, 186, 203, 219, 224, 247,
143, 146, 154, 161, 162, 255, 256, 266, 272, 282,
163, 186, 188, 191, 197, 297, 300
201, 202, 203, 204, 205, Ca’fer b. Ebû Tâlib 84, 118, 150,
206, 213, 218, 219, 225, 152, 162, 203, 219, 224,
226, 227, 230, 233, 236, 247, 255, 256, 266, 272,
243, 244, 245, 247, 248, 282, 297
250, 255, 260, 261, 267, Ca’feru’l-Ekber 150
268, 269, 270, 271, 272, Câhim 37
273, 274, 275, 284, 288, Cahş b. Riyâb 13, 77, 170, 211,
291, 292, 296, 298, 299, 235, 269
300 Cehm b. Amr 73
Bekir b. Hamza 269 Cemîle bt. Sâbit 228, 229
Beldâs 37 Cübeyr b. Mut’im 133
Bereke bt. Sa’lebe 62 Cüdâme 55, 56
Berre 49 Cümâne bt. Ebû Tâlib 155, 269
Berre bt. Abdülmuttalib 12, 75, Cüreyc b. Mînâ 87
104, 169 Cüveyriye 8, 13, 14, 16, 76, 77, 85,
Berre bt. Abdüluzzâ 45, 49, 190, 96, 197, 210, 213, 220, 248,
269 249, 268, 269, 272, 297
Berre bt. Samuel 14, 82, 215, 221, Cüveyriye bt. Ebû Süfyân 16, 249
269 Cüveyriye bt. Haris 8, 76, 268,
Berze 17, 216, 252, 253, 269 272
Berze bt. Hâris 17, 253, 269
D
Besne 119
Beşîr 164 Da’â 36
Beşîr b. Amr b. Mihsan 164 Damdam b. Amr el-Gıfârî 170
Betûl 96 Dâvud 108
Beyzâ bt. Abdülmuttalib 12, 168 Dâvud b. Urve b. Mes’ûd 108
Bintü’l-Mille b. Mâlik el-Evsî 161 Decâce bt. Esmâ 174
307
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
308
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
Ebû Süfyân 8, 10, 13, 15, 16, 56, Ebü’l-Kâsım 90, 291, 298
57, 81, 82, 108, 115, 125, Ebü’l-mesâkîn 151
130, 133, 137, 140, 143, Ebü’l-Mücebber 232
144, 145, 146, 155, 163, Ebü’l-Velîd 238
164, 165, 166, 170, 172, Efnâd 36
178, 180, 182, 184, 197, Eme bt. Hafid b. Saîd 186
212, 213, 214, 215, 216, Emetullah 163, 256
220, 221, 226, 227, 235, Emetüşşârik 237
236, 238, 239, 248, 249, Enes b. Mâlik 61, 62, 289
250, 251, 252, 267, 268, Enûş 34
269, 270, 271, 272, 273, Erfahşed 35
274, 288, 295 Erkam b. Abdüyegûs 13, 191, 269
Ebû Süfyân b. Harb 13, 130, 212, Erkam b. Ebü’l-Erkam el-
214, 215, 216, 267, 272, Mahzûmî 191
295 Erneb 175
Ebû Süfyân el-Mugîre b. Hâris Ertât b. Şürahbîl 171, 183
143 Er’ûy 36
Ebû Şahme 231 Ervâ 10, 11, 12, 49, 125, 135, 140,
Ebû Talha en-Ensârî 61 142, 145, 163, 168, 169,
Ebû Tâlib 10, 48, 49, 65, 66, 84, 171, 172, 173, 174, 175,
118, 120, 125, 127, 128, 183, 260, 267, 269, 288
130, 131, 137, 139, 145, Ervâ bt. Abdülmuttalib 12, 171,
148, 150, 152, 154, 155, 183
156, 162, 177, 203, 219, Ervâ bt. Hâris 269
224, 227, 247, 255, 256, Ervâ bt. Kureyz 12, 175, 260, 267
258, 266, 268, 269, 270, Ervâ bt. Mukavvim 269
271, 272, 273, 274, 279, Ervâ Suğra 142
282, 291, 295, 297, 299 Esmâ 11, 16, 17, 69, 71, 87, 98,
Ebû Ubeyde 107 106, 119, 134, 148, 150,
Ebû Umeyr 62 156, 158, 162, 174, 186,
Ebû Vedâa b. Sabra es-Sehmî 145 203, 219, 225, 227, 233,
Ebû Yâsir 215 243, 244, 247, 252, 254,
Ebû Yezîd 148 255, 256, 268, 269, 271,
Ebû Züeyb 7, 52, 53, 266 295, 300
Ebü’l-Âs b. er-Rebî 92, 93, 110, Esmâ bt. Ebû Bekir 16, 106, 186,
258, 259 243, 244, 268, 271
Ebü’l-Âs b. Ümeyye 169, 213, Esmâ bt. Ebû Tâlib 156, 269
220, 221, 235, 249, 250 Esmâ bt. en-Nu’mân 233
Ebü’l-Erkâm 190 Esmâ bt. Ka’b el-Cevniyye 87
Ebü’l-Hakem 243 Esmâ bt. Numân el-Gıfâriyye 87
Ebü’l-Hasen 166 Esmâ bt. Umeys 17, 98, 119, 150,
309
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
162, 219, 225, 227, 247, Fâtıma bt. Ertât 12, 184, 269
252, 254, 255, 268, 271 Fâtıma bt. Esed 128, 129, 148,
Esved b. Abdüyegûs 13, 192, 266 153, 279, 282
Esved b. Süfyân b. Abdülesed 161 Fâtıma bt. Muhammed 9, 95
Esved b. Vehb 13, 191, 193, 269 Fâtıma bt. Ömer 16, 245, 269
Evfâ b. Hakîm b. Ümeyye b. Fâtıma bt. Zâide 14, 64, 200, 216,
Harise 167 222, 241, 269
Evs b. Sâbit 260 Fazl 11, 16, 73, 84, 95, 98, 100,
Eyhâm 36 115, 130, 131, 134, 156,
Eymen 8, 46, 54, 62, 63, 267, 272, 157, 158, 161, 162, 181,
279, 298 208, 219, 247, 252, 253,
267, 271, 289, 298
F Fazl b. Abbâs 157, 158, 181, 267,
271, 289
Fâhite 11, 135, 137, 154, 163, 164,
Fer’a 159, 240
166, 190, 216, 223, 237,
Fihr 32, 49, 64
252, 254, 259, 270
Fîrûz el-Fârisî 208
Fâhite bt. Âmir 216, 252
Furey’a bt. Vehb 190
Fâhite bt. Amr 190
Fükeyhe 207, 228, 232, 246
Fâhite bt. Kuraza 237
Fâhite bt. Mukavvim 270 G
Fâleh 35
Fâri’a bt. Ebû Süfyân 16, 182, 214, Gâlib 32, 38, 49, 64
249, 251, 269 Gaydâk b. Abdülmuttalib 10, 138
Fâri’a bt. Harb 214, 249, 252 Gumeysâ 61
Fârûk 208 Guzeyye bt. Kays 125, 140
Fâtıma 7, 9, 12, 14, 16, 43, 48, 49, Gülsûm 96, 153, 157, 235, 257
64, 89, 90, 94, 95, 96, 97,
98, 108, 109, 111, 112, 114,
H
116, 117, 120, 126, 127, Habîbe 8, 9, 12, 13, 14, 77, 78, 81,
128, 129, 148, 150, 153, 82, 85, 101, 106, 108, 109,
154, 161, 162, 168, 169, 171, 179, 180, 181, 182,
170, 171, 172, 183, 184, 183, 186, 197, 203, 211,
200, 207, 216, 222, 228, 212, 213, 220, 236, 238,
241, 245, 257, 267, 269, 243, 245, 248, 249, 251,
271, 279, 282, 288, 295, 268, 269, 271, 299
299 Habîbe bt. Hârice 203, 243, 245
Fâtıma bt. Amr 7, 43, 48, 49, 126, Habîbe bt. Ubeydullah 9, 108,
127, 168, 169, 170, 171, 109, 269
172, 269 Hâcer 29, 281
Fatıma bt. Dahhâk 87 Hacl b. Abdülmuttalib 10, 135
310
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
311
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
312
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
313
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
314
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
315
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Necâşî 82, 151, 180, 255 131, 134, 142, 143, 145,
Nefise bt. Ümeyye 65 146, 149, 154, 157, 158,
Nevfel 10, 14, 65, 66, 112, 125, 159, 160, 161, 173, 176,
130, 138, 140, 141, 142, 186, 191, 192, 197, 200,
143, 166, 167, 185, 192, 202, 204, 205, 206, 207,
193, 199, 200, 213, 222, 208, 209, 211, 219, 224,
223, 224, 235, 250, 266, 226, 228, 229, 230, 231,
267, 290, 291, 298, 299 232, 236, 238, 242, 243,
Nevfel b. Hâris 112, 142, 167, 245, 246, 247, 248, 260,
267, 298 267, 268, 269, 270, 271,
Nevfel b. Huveylid 14, 185, 223, 273, 274, 281, 283, 290,
224, 266
291, 292, 293, 294, 295,
Nevfel b. Vüheyb 192, 193
296, 298, 299, 301
Nizâr 38
Ömer b. Abdülaziz 229, 230
Nüheyye 207, 228, 231, 247
Ömer b. Ebû Seleme 9, 105, 106,
Nüteyle bt. Cenâb 129
109, 268, 271
O Ömer b. el-Hattâb 13, 71, 119,
204, 219, 228, 231, 236,
Osman 17, 49, 50, 71, 72, 81, 83, 267, 271, 273, 274
93, 94, 95, 100, 113, 114,
115, 116, 131, 142, 143, R
150, 154, 158, 160, 161,
168, 169, 175, 177, 178, Ra’le 30
186, 191, 201, 206, 212, Râ’û 35
218, 220, 227, 228, 237, Rayta bt. Sa’îd 209
239, 245, 246, 249, 253, Rebâb bt. Üneyf 186
259, 260, 261, 267, 271, Rebî’a 10, 74, 125, 140, 142, 143,
273, 274, 281, 289, 300, 146, 147, 155, 168, 170,
301 171, 177, 184, 200, 209,
Osman b. Abdullah 178, 249 210, 213, 219, 222, 223,
Osman b. Affân 17, 93, 160, 177, 232, 233, 235, 236, 241,
218, 220, 227, 237, 259, 245, 247, 248, 249, 250,
267, 271, 273, 274, 300 267, 281
Osman b. Âmir 201 Rebî’a b. Hâris 142, 147, 155, 171,
Osman b. Ebü’l-Âs 168 267
Osman b. Maz’ûn 100, 218 Rebi’ b. Abdüluzzâ 241
Ömer 8, 9, 13, 14, 15, 16, 31, 53, Remle 81, 150, 180, 186, 197, 213,
56, 57, 63, 68, 69, 71, 72, 237, 249, 250, 261
74, 78, 88, 104, 105, 106, Remle bt. Ebû Süfyân 180, 197
109, 112, 117, 119, 120, Remle bt. Şeybe 261
316
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
Reyhâne bt. Şem’ûn 8, 79, 197, Safiyye bt. Huyey 8, 82, 197, 221,
220, 267 239, 252, 268, 272
Rifâ’a b. Samuel 221 Safiyye bt. Mahmiye 157
Rukayka bt. Huveylid 15, 241, Safiyye bt. Zübeyr 270
270 Safvân 76, 223, 251
Rukayye 9, 16, 72, 89, 90, 91, 93, Safyâ 172, 184
94, 95, 108, 109, 113, 114, Sahra bt. Ebû Süfyân 16, 250, 270
118, 119, 120, 137, 165, Sahr b. Harb b. Ümeyye 212
207, 245, 246, 257, 260, Sâib b. Avvâm 13, 187, 267
266, 268, 282 Sâib b. Ebû Hubeyş 249
Rukayye bt. Muhammed 9, 93 Sâib b. el-Hâris 15, 240, 270
Rukayye bt. Ömer 16, 246, 268 Saîd 75, 82, 87, 116, 120, 150,
Rumeysâ 61 160, 165, 167, 176, 186,
Rümeyle 61 207, 216, 226, 231, 250
Rümeyse 61 Saîd b. Âs 116
Saîd b. el-Ahnes 250
S,Ş Saîd b. el-Âs 120, 165
Saîd b. Osman b. Affân 160
Sa’d b. Ebû Vakkâs 188, 189, 225 Saîd b. Zeyd 75, 207, 226, 231
Sa’d b. en-Nu’mân 238 Saîde bt. Râfi 228
Saffân b. Ümeyye 250 Sa’lebe b. Şu’be 80
Safî 12, 172, 184, 185, 270 Sâm 35
Safî b. Hâris 12, 184, 185, 270 Sârûğ 35
Safiyye 8, 11, 12, 13, 14, 81, 82, Sayfî b. Ümeyye 102
83, 84, 85, 124, 125, 126, Secah 203
133, 134, 135, 146, 147, Sehle 61
156, 157, 163, 168, 172, Sekîne 117
173, 184, 185, 190, 193, Sekrân b. Amr 67, 103
197, 212, 213, 214, 215, Selâmân 37
216, 220, 221, 222, 224, Seleme b. Ebû Seleme 9, 104, 109,
235, 239, 249, 250, 252, 268
267, 268, 270, 272, 279, Seleme b. Sülâme 177
299 Sellâm b. Mişkem 82
Safiyye bt. Abdülmuttalib 12, 172, Selmâ 17, 46, 47, 58, 67, 79, 84,
184, 224 90, 99, 131, 134, 161, 162,
Safiyye bt. Cündeb 124 201, 202, 217, 219, 247,
Safiyye bt. Cüneydib 124 252, 256, 270
Safiyye bt. Ebü’l-Âs 14, 81, 213, Selmâ bt. Amr 47, 217
220, 235, 249, 250, 270 Selmâ bt. Kays 79
Safiyye bt. Hazn 212, 216 Selmâ bt. Sahr 201
Safiyye bt. Humeyd 124 Selmâ bt. Umeys 17, 84, 131, 134,
317
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
161, 162, 219, 247, 252, Şeybe 47, 113, 133, 261, 292
256, 270 Şeymâ bt. Halîme 8, 56, 267
Sena bt. Esmâ 87 Şifâ bt. Abdullah 72
Senâ bt. Süfyân 87 Şît 34
Senber 36 Şurahbil b. Hasene 82
Sevde 8, 9, 14, 67, 68, 69, 78, 85,
101, 103, 104, 186, 197, T
200, 201, 217, 224, 225, Tâbih 37
242, 267, 272, 299 Tâhir 89, 98, 126, 146
Sevde bt. Zem’a 8, 67, 78, 103, Tahir b. Zübeyr 270
197, 217, 267, 272 Tâhire 64
Sıddîk 69, 202, 204, 226, 227, 288 Talha b. Ubeydullah 181, 245
Sidre bt. Yezîd 230 Tâlib b. Ebû Tâlib 266
Sîrîn 17, 87, 88, 256, 257, 270, Târeh 35
272 Tayyib 89, 98
Sîrîn bt. Şem’un 17, 256, 270, 272 Temmâm 156
Sübey’a bt. Ebû Leheb 167, 267, Tufeyl 73, 218
272 Tuleyb b. Umeyr 12, 171, 183,
Süheyl b. Amr 103, 177 267
Sükeyne 117, 301 Tuleyha 203
Sülâme bt. Umeys 17, 252, 256,
270 U,Ü
Süleyman 21, 23, 66, 97, 230, 290, Ubey 37
298, 299 Ubeyd 36, 62, 63, 214, 232, 241
Süleym b. Milhân 8, 60, 266 Ubeyd b. Zeyd el-Habeşî 62
Sümey 35 Ubeyde 73, 107, 167, 186
Sümeyye 213, 236, 239 Ubeydullah 9, 11, 12, 14, 81, 108,
Süveybe 7, 8, 50, 51, 52, 54, 55, 109, 131, 141, 156, 158,
132, 137, 176, 266 159, 166, 170, 179, 180,
Şâleh 35 181, 182, 207, 211, 228,
Şeddâd b. el-Hâd 256 230, 231, 235, 240, 245,
Şekıyye 87 252, 266, 268, 269, 270
Şem’ûn 8, 13, 79, 87, 197, 211, Ubeydullah b. Abbâs 240, 268
216, 220, 257, 267, 270, Ubeydullah b. Cahş 12, 81, 108,
272 109, 180, 235, 266
Şem’ûn b. Zeyd 79, 211 Ubeydullah b. Ömer 14, 230, 270
Şemûs bt. Kays 14, 200, 201, 217, Udd 37
270 Uded 37
Şerâf bt. Halife 87 Ukayl 162
Şettâ 166 Ukbe 167, 169, 175, 183, 187
318
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
Ukbe b. Ebû Muayt 169, 175, 183, 267, 269, 270, 272, 292,
187 296
Umâre 11, 134, 161, 162, 175 Ümeyye b. Hâris 270
Umeyme bt. Ebû Süfyân 16, 250, Ümmü Abbas 160
270 Ümmü Abdullah 71, 155, 222,
Umeyra bt. es-Sa’dî 224 254
Umeyr b. Vehb 171, 183 Ümmü Ammâre bt. Süfyân b.
Umeys b. Ma’bed 252, 255 Abdullah 230
Umra bt. Hâris 16, 248, 270, 272 Ümmü Amr 11, 107, 135, 145,
Urve 31, 108, 186, 243, 250, 251 163, 164, 166, 213, 235,
Urve b. Mes’ûd 108, 250, 251 249, 250, 270
Urve b. Zübeyr 31, 186 Ümmü Amr bt. Ebû Amr b.
Useyme 246 Ümeyye 213, 235, 249, 250
Utbe b. Ebû Leheb 93, 270 Ümmü Âsım 230
Utbe b. Ebû Süfyân 15, 238, 270 Ümmü Bürde 54, 99, 100
Utbe b. Rebîa 133 Ümmü Cemil 137, 138
Uteybe b. Ebû Leheb 270 Ümmü Cemîl 146, 165, 240
Ümâme bt. Ebü’l-Âs 9, 111, 120, Ümmü Cemîl bt. Harb 165
153, 268
Ümmü ebîhâ 96
Ümâme bt. Hamza 256, 268, 272
Ümmü Eymen 8, 46, 54, 62, 63,
Ümâme bt. Haris el-Hilâliyye 87
267, 272, 279
Ümeyme 12, 14, 16, 49, 77, 87,
Ümmü Gülsûm 96, 153, 157, 257
142, 156, 170, 171, 173,
Ümmü Gülsüm bt. Ali 10, 118,
179, 191, 200, 201, 211,
119, 120, 207, 230, 245,
213, 220, 221, 235, 242,
248, 249, 250, 270 246, 268
Ümeyme bt. Abdülmuttalib 12, Ümmü Gülsüm bt. Ebû Bekir 16,
14, 170, 179, 211, 220, 235 244, 270
Ümeyme bt. Abdüluzzâ 221 Ümmü Gülsüm bt. Ebû Seleme 9,
Ümeyme bt. Harb 191 107, 109, 271
Ümeyme bt. Rukayka 242 Ümmü Gülsüm bt. Muhammed
Ümeyme bt. Şerahil 87 9, 94
Ümeyme bt. Zem’a 16, 242, 270 Ümmü Gülsüm bt. Ukbe b. Ebû
Ümeyye 10, 12, 13, 15, 16, 65, 74, Muayt 187
82, 102, 125, 137, 140, 144, Ümmü Gülsüm bt. Zem’a 16, 243,
145, 167, 169, 170, 172, 271
177, 178, 179, 184, 187, Ümmü Habîb 11, 13, 16, 49, 50,
192, 197, 208, 209, 212, 131, 156, 161, 188, 200,
213, 219, 220, 221, 232, 222, 242, 243, 250, 252,
233, 234, 235, 247, 248, 271
249, 250, 251, 256, 266, Ümmü Habîb bt. Abbâs 271
319
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
320
ŞAHIS İSİMLERİ İNDEKSİ
321
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Ziyâd 15, 213, 236, 239, 253, 268 Zübeyr b. Abdülmuttalib 10, 125,
Ziyâd b. Ebîh 236, 239 126, 146, 185
Ziyâd b. Ebû Süfyân 15, 239, 268 Zübeyr b. Avvâm 13, 112, 172,
Zureybe bt. Said 141 185, 224, 243, 244, 268,
Zübeyr 8, 10, 11, 13, 31, 49, 55, 271
71, 77, 80, 81, 88, 112, 125, Züheyr b. Ebû Ümeyye 12, 178,
126, 127, 133, 134, 139, 179, 233, 267
142, 146, 147, 162, 172, Zühre bt. Amr 199
184, 185, 186, 187, 222, Zü’n-nûreyn 260
223, 224, 243, 244, 250, Zür’a bt. Meşrah 158
266, 267, 268, 269, 270,
271, 301
322
YER İSİMLERİ İNDEKSİ
u
Bahreyn 105 F
Basra 102, 158, 206, 227, 239 Fars 105, 206, 239
Bedir 46, 60, 70, 72, 73, 92, 94, Fedek 97, 287
95, 102, 110, 112, 130, 133, Filistin 236
138, 141, 143, 148, 149, Fustat 227
166, 170, 176, 177, 178,
180, 184, 185, 187, 202, G
206, 212, 213, 221, 223, Gazze 44, 47
224, 233, 238, 242, 259,
260, 282 H
Bi’ri maûne 60
Habeşistan 63, 67, 75, 81, 82, 93,
Buhârâ 237
94, 104, 105, 106, 108, 113,
C 114, 150, 151, 152, 176,
177, 179, 180, 182, 184,
Celûlâ 103 186, 188, 224, 255, 260
Cennetü’l-Muallâ 48 Hacûn 66, 67
Ci’râne 57 Havran 166
Cürcân 158 Hayber 51, 55, 83, 97, 141, 147,
D 149, 151, 153, 156, 171,
184, 206, 215, 226
Dımeşk 110, 111, 112, 231, 236, Hicaz 29, 237
238, 241, 246, 287, 292, Horasan 115, 116, 160
323
HZ. MUHAMMED’İN AİLE VE AKRABA ATLASI
Hudeybiye 75, 76, 91, 103, 149, 157, 158, 159, 162, 165,
151, 153, 177, 226, 259, 166, 167, 170, 171, 172,
260 173, 175, 176, 177, 178,
Huneyn 62, 142, 143, 144, 146, 179, 181, 182, 184, 186,
149, 157, 165, 166, 178, 187, 192, 202, 206, 213,
202, 213, 226, 236 214, 215, 228, 230, 232,
233, 239, 244, 245, 253,
I
255, 259, 260, 279, 282,
Irak 162, 206, 228, 237 284, 294, 299
İran 103, 206 Mekke 30, 34, 44, 46, 47, 48, 51,
İskenderiye 87 52, 53, 57, 59, 67, 69, 70,
İstanbul 2, 82, 153, 158, 204, 228, 71, 75, 77, 81, 84, 85, 90,
265, 272, 287, 288, 289, 92, 93, 95, 96, 98, 104, 108,
290, 291, 292, 293, 294, 110, 111, 113, 124, 126,
295, 296, 297, 298, 299, 130, 131, 132, 134, 135,
300 136, 138, 141, 143, 144,
145, 149, 150, 152, 153,
K 154, 155, 157, 158, 159,
Kadisiye 103 160, 161, 162, 165, 166,
Kerbelâ 117, 296 170, 171, 175, 177, 178,
Kıbrıs 60, 61, 237, 290 179, 181, 182, 186, 188,
Kinde 233 200, 201, 202, 205, 206,
Kuba 60, 62, 215, 244 212, 213, 215, 218, 219,
Kudüs 211, 237 223, 225, 226, 227, 228,
Kuf 88 229, 236, 238, 243, 244,
Kûfe 115, 117, 154, 206, 210, 234, 249, 254, 259, 260, 274,
239 277, 278, 279, 282, 284,
Kuzey Afrika 158, 237 289, 296, 298
Meşrebetü Ümmi İbrahim 99
M Mısır 87, 88, 99, 186, 206, 211,
Medine 44, 46, 51, 53, 59, 62, 63, 216, 227, 228, 231, 237,
70, 72, 73, 75, 76, 77, 78, 238, 255, 256, 293
81, 82, 84, 85, 88, 92, 93, Mûte 149, 152, 203
94, 95, 96, 97, 99, 102, 104, Müreysî 76, 210
105, 106, 110, 111, 112,
N
114, 115, 116, 120, 125,
128, 129, 131, 132, 133, Necran 213
134, 138, 141, 142, 144, Nihâvend 228
145, 149, 151, 153, 154, Nüveyriye 85
324
YER İSİMLERİ İNDEKSİ
325