E-ISSN: 2717-4581 | P-ISSN: 2783-1345

Innovation Management and Operational Strategies

www.journal-imos.ir

Inov. Manage. Oper. Stra. Vol. 4, No. 2 (2023) 100–116.

Paper Type: Original Article

Investigating the Impact of Supply Chain Dynamics on Fi-

nancial Performance with Supply Chain Disruption Structure
Approach

Ebrahim Farbod1 , Alireza Hamidieh1,* , Hootan Amininia2

1 Department of Industrial Engineering, Payame Noor University, Tehran, Iran; farbod1819@outlook.com;

hamidieh@pnu.ac.ir.
2 Department of Management, Payame Noor University, Tehran, Iran; hamininia67@gmail.com.

Farbod, E., Hamidieh, A., & Amininia, H. (2023). Investigating the impact of supply chain dynamics
on financial performance with supply chain disruption structure approach. Innovation management and
operational strategies, 4(2), 100-116.

Received: 07/06/2022 Reviewed: 11/07/2022 Revised: 16/09/2022 Accepted: 25/10/2022

Abstract
Purpose: This research aims to investigate the effect of supply chain dynamics and flexibility in the face of disruptions
on financial performance with the mediating role of supply chain resilience.
Methodology: The present study is descriptive-correlational regarding purpose and data collection. The statistical sam-
ple of the present study is 217 business managers of pharmaceutical companies according to the formula for determin-
ing the sample size of Cochran, observing the success ratio in this research and considering the error coefficient of 0.05.
All extracted data are analyzed using SPSS23 and SmartPls statistical software in the inferential statistics section. Analy-
sis of variance-based structural equations has been used to analyze the data.
Findings: The study results show that the dynamics and flexibility of the supply chain in the face of disruptions affect
financial performance with the mediating role of supply chain resilience. Supply chain flexibility is also affected by the
direction of supply chain disruption. However, the financial performance effects on supply chain disruption orientation
can be controlled through supply chain flexibility.
Originality/Value: The study results can help design a strategic resilience plan for pharmaceutical companies. Accord-
ingly, it proposes to supply chain managers that when faced with disruptions, the dynamics and flexibility of the supply
chain should be increased to improve network resilience.

Keywords: Supply chain dynamics, Flexibility, Disruptions, Financial performance, Resilience.

Corresponding Author: hamidieh@pnu.ac.ir http://dorl.net/dor/20.1001.1.27831345.1402.4.2.1.3

Licensee. Innovation Managemrnt & Operational Strategeis. This article is an open access article distributed under
the terms and conditions of the Creative Commons Attribution (CC BY) license
(http://creativecommons.org/licenses/by/4.0).
 ‫& ‪Innovation Management‬‬
‫‪Operational Strategies‬‬
‫مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‬

‫‪na‬‬

‫‪pe‬‬

‫‪na‬‬
‫‪isi‬‬

‫‪an‬‬
‫‪Jo‬‬

‫‪ns‬‬
‫‪ec‬‬

‫‪ea‬‬
‫‪ur‬‬

‫‪of‬‬

‫‪es‬‬
‫‪ra‬‬

‫‪rc‬‬
‫‪D‬‬

‫‪O‬‬

‫‪R‬‬
‫‪ti‬‬
‫‪o‬‬

‫‪d‬‬

‫‪o‬‬

‫‪h‬‬
‫‪l‬‬

‫‪l‬‬
‫دوره ‪ ،4‬شماره (‪100-116 ،)1402( ،)2‬‬
‫‪www.journal-imos.ir‬‬

‫نوع مقاله‪ :‬پژوهشی‬

‫بررسی تاثیر قابلیت پویایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در‬
‫زنجیرهتامین‬
‫‪2‬‬
‫ابراهیم فربد‪ ،1‬علیرضا حمیدیه‪ ،*،1‬هوتن امینی نیا‬
‫‪1‬گروه مهندسی صنایع‪ ،‬دانشگاه پیام نور‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫‪2‬گروه مدیریت‪ ،‬دانشگاه پیام نور‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫چکیده‬
‫هدف‪ :‬هدف از این پژوهش بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل با نقش میانجی تابآوری‬
‫زنجیرهتامین است‪.‬‬

‫روششناسی پژوهش‪ :‬تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی‪ ،‬از نظر نحوه گردآوری دادهها توصیفی‪-‬همبستگی است‪ .‬نمونه آماری پژوهش‬
‫مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬

‫حاضر تعداد ‪ 217‬از مدیران بازرگانی شرکتهای داروسازی طبق فرمول تعیین حجم نمونه کوکران با رعایت احتیاط نسبت موفقیت در این‬
‫تحقیق و در نظر گرفتن ضریب خطا ‪ 0/05‬تعیین شده است‪ .‬کلیه اطالعات استخراجشده با استفاده از نرمافزارهای آماری ‪ SPSS23‬و‬
‫‪ SmartPls‬در بخش آمار استنباطی مورد تجز یهوتحلیل قرار گرفته است‪ .‬برای تجز یهوتحلیل دادهها از روش معادالت ساختاری واریانس‬
‫محور استفاده شده است‪.‬‬

‫یافتهها‪ :‬نتایج مطالعه نشان میدهد که پو یایی و انعطافپذیری زنجیرهتامین در مواجه با اختالالت بر عملکرد مالی با نقش میانجی‬
‫تابآوری زنجیرهتامین تاثیر دارد‪ .‬انعطافپذیری زنجیرهتامین نیز تحت تاثیر جهتگیری اختالل در زنجیرهتامین قرار دارد‪ .‬بااینحال‪ ،‬تاثیرات‬
‫عملکرد مالی جهتگیری اختالل در زنجیرهتامین از طریق انعطافپذیری زنجیرهتامین قابلکنترل است‪.‬‬

‫اصالت‪/‬ارزش افزوده علمی‪ :‬نتایج این تحقیق برای طرحریزی یک برنامه راهبردی تابآوری شرکتهای دارو یی مفید خواهد بود‪ .‬بر این‬
‫اساس به مدیران زنجیرهتامین دارویی پیشنهاد مینماید که در هنگام مواجه با اختالالت‪ ،‬پو یایی و انعطافپذیری زنجیرهتامین را افزایش داده‬
‫تا تابآوری شبکه ارتقا یابد‪.‬‬

‫کلیدواژهها‪ :‬انعطافپذیری‪ ،‬اختالالت‪ ،‬پو یایی زنجیرهتامین‪ ،‬تابآوری‪ ،‬عملکرد مالی‪.‬‬

‫‪ -1‬مقدمه‬

‫در روند گریزناپذیر جهانیشدن‪ ،‬دنیای صنعت با چالشهای بزرگی مواجه شده است‪ .‬با توجه به توسعه پویای فناوری اطالعات از یک‬
‫طرف و جهانیشدن اقتصاد از طرف دیگر‪ ،‬صنایع بهشدت تحتفشار شرایط محیطی و ازجمله بازارهای راکد‪ ،‬تغییرات در تقاضای مشتری‪،‬‬
‫وجود رقبایی با کارگران ارزانقیمت و ‪ ...‬شدهاند‪ .‬در چنین بازارهایی شرکتهایی که قادر به ارایه محصوالت و خدمات جدید و متنوع با‬
‫صرف حداقل منابع باشند‪ ،‬موفقتر خواهند بود ]‪ .[36] ،[24‬با توجه به این تغییرات مدیریت زنجیرهتامین نیز با چالشهای متعددی مواجه‬
‫است‪.‬‬

‫* نویسنده مسئول‬
‫‪hamidieh@pnu.ac.ir‬‬
‫‪http://dorl.net/dor/20.1001.1.27831345.1402.4.2.1.3‬‬
 ‫درنتیجه تالش زیادی در زمینه بهبود زنجیرهتامین انجام شده است‪ .‬الزمه دستیابی به کارایی‪ ،‬حذف اتالفات‪ ،‬کاهش هز ینهها و ‪ ...‬از طریق‬
‫استراتژیهای زنجیرهتامین است ]‪ .[42] ،[22‬مفهوم مدیریت زنجیرهتامین اولین بار توسط الیور و وبر در سال ‪ 1۹۸2‬شناخته شده است و‬
‫از آن زمان تابهحال برای حل چالشهای مختلف تکامل یافته است‪ .‬در این چارچوب در حال تغییر که در آن جهانیسازی پایدار نقش‬
‫مهمی ایفا میکند و درحالحاضر زنجیرهتامین بیشتر در معرض اختالل قرار دارد‪ ،‬تابآوری زنجیرهتامین پدید آمده است ]‪ .[38‬بسیاری‬
‫از محققان تاکید کردند که قابلیت تابآوری‪ ،‬زنجیرهتامین را قادر میسازد تا زمان مواجهه با یک اختالل‪ ،‬وضعیت عملکردی بهتری داشته‬
‫باشد ]‪ .[33] ،[18‬کسبوکارها دیگر بهطور فردی رقابت نمیکند بلکه آنها عضوی از یک زنجیرهتامین هستند‪ .‬بهاینترتیب یک مدیر‬
‫خوب در زنجیرهتامین یکی از منابع پایدار برای افزایش قدرت رقابتی شرکت است‪ .‬تعیین چگونگی کاهش سطح موجودی‪ ،‬کاهش زمان‬
‫‪101‬‬ ‫تاخیر‪ ،‬افزایش بازده زنجیرهتامین و افزایش سود‪ ،‬چالشهای بزرگی است که بسیاری از مدیران با آنها مواجه هستند ]‪ .[30‬درحالحاضر‬
‫ادبیات زنجیرهتامین به دلیل افزایش توجه نسبت به گسترش زنجیره ارزش و محدوده جغرافیایی شروع به بررسی چگونگی ایجاد تابآوری‬
‫در زنجیرههای عرضه میکند ]‪ .[6‬مدیریت زنجیرهتامین بهعنوان یک رویکرد یکپارچه برای مدیریت مناسب جریان مواد و کاال‪ ،‬اطالعات‬
‫و جریان پولی و توانایی پاسخگویی سریع به شرایط محیطی است‪ .‬جهانیشدن‪ ،‬چرخهی کوتاه عمر محصول و نیازهای فزاینده مشتریان‪،‬‬
‫خطرات مرتبط با زنجیرهتامین را افزایش دادهاند‪ .‬اختالالت‪ ،‬خرابیهای ناگهانی و غیرمنتظرهای هستند که به علت عوامل مختلفی همچون‬
‫بالیای طبیعی‪ ،‬آتشسوزی‪ ،‬از دست دادن تامینکننده‪ ،‬جنگ و غیره ایجاد میشوند‪ .‬بهعبارتدیگر اختالالت زنجیرهتامین‪ ،‬رویدادهای‬
‫برنامهریزی نشدهای هستند که ممکن است در زنجیرهتامین رخ داده و بر جریان عادی مواد و قطعات تاثیر بگذارند ]‪ .[2‬این اختالالت‪،‬‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫ریسکها و رویدادهای برنامهریزی نشده و غیرمنتظره در زنجیرهتامین‪ ،‬جریانهای عادی کاالها و مواد را در یک زنجیرهتامین مختل‬
‫میکنند‪ .‬اختالالتی که شرکت با آنها مواجه میشود‪ ،‬ممکن است از سوی مشتریان‪ ،‬تامینکنندگان و عوامل دیگر زنجیرهتامین باشد‪.‬‬
‫عواقب این اختالالت میتواند برای شرکتها شامل هز ینههای باالتر‪ ،‬عملکرد ضعیف‪ ،‬فروش ازدسترفته‪ ،‬سود کمتر‪ ،‬ورشکستگی و‬
‫آسیبهای عمده به شرکت باشد ]‪ .[35‬تمام اختالالت اقتصادی‪ ،‬چه بهصورت طبیعی و چه انسانی‪ ،‬حامل تهدیدات پیشبینینشدهای‬
‫برای عملکرد و سودآوری شبکههای عرضه هستند ]‪ .[6‬اثرات مضر چنین اختالالتی‪ ،‬اگر ترکیب شوند و در زمان مناسب به آنها رسیدگی‬
‫نشود‪ ،‬کامال ملموس و چشمگیر هستند و عواقب آن میتواند منجر به کاهش سریع قیمت سهام شود‪ .‬بهعنوانمثال‪ ،‬پس از یک اختالل‬
‫شدید و گسترده در ژاپن به دلیل سونامی ‪ ،2011‬تو یوتا بیش از ‪ 17%‬ارزش خود را از دست داد‪ .‬این عوامل موجب عالقه علمی جدید به‬
‫تابآوری زنجیرهتامین‪ 1‬شده است‪ ،‬زیرا تالش برای مقابله با اختالالت از طریق روشهای مدیریت ریسک سنتی در این عصر با محیطهای‬
‫پو یا و بسیار ناامن کسبوکار کافی نیست ]‪ .[7‬استادان مدرسه عالی کسبوکار هاروارد‪ ،‬سه نوع مخاطره را از یکدیگر متمایز میسازند‪:‬‬
‫‪ -1‬مخاطرههای قابلپیشگیری‪ -2 ،‬مخاطرههای راهبردی و ‪ -3‬مخاطرات بیرونی پیشنهاد آنها این است که در مورد دو نوع نخست‬
‫مخاطرهها میتوان رو یکردهای متعارف مدیریت ریسک را اتخاذ کرد؛ یعنی تمرکز عمده بر فرهنگسازمانی التزام دقیق به رهنمودهای‬
‫مقرراتی‪ ،‬فنی یا نهادی‪ .‬با عنایت به ماهیت برونزای مخاطرههای بیرونی‪ ،‬رو یکرد ارجح برای گونه سوم مخاطرهها‪ ،‬ایجاد تابآوری است‪.‬‬
‫اختالالت در زنجیرهتامین تاثیرات منفی بر درآمد و هزینه خواهد داشت‪ .‬یکی از روشهای حل این چالشها و ریسکها استفاده از مفهوم‬
‫تابآوری در زنجیرهتامین است‪ .‬بیان میدارند زمانی که اختالل در سازمان بروز میکند ارزش سهم سهامداران با افت ‪ 7%‬تا ‪ ،8%‬درآمد‬
‫عملیاتی با افت ‪ 42%‬و نرخ بازگشت داراییها با افت ‪ ۳۵%‬مواجه میشود ]‪ .[23‬درحالیکه مدیریت ریسک زنجیرهتامین بر شناسایی و‬
‫مدیریت ریسکهای زنجیرهتامین برای کاهش آسیبپذیری تاکید میکند‪ ،‬تابآوری زنجیرهتامین قصد دارد تا توانایی سازگاری را برای‬
‫آمادهسازی رو یدادهای غیرمنتظره و پاسخ دادن به اختالالت و بهبود آنها در نظر بگیرد؛ زیرا تابآوری زنجیرهتامین مبتنی بر این فرض‬
‫اساسی است که نمیتوان همه ریسکها را پیشگیری کرد و برخی از آنها ممکن است اجتنابناپذیر باشند ]‪ .[25‬به همین ترتیب‪ ،‬درک‬
‫اینکه چگونه شرکتها میتوانند اختالالت زنجیرهتامین را کنترل کنند‪ ،‬تبدیل به یک موضوع مهم برای دانشگاهیان و متخصصان شده‬
‫است‪ .‬اخیرا در مطالعه توسط مجمع اقتصادی جهانی و اکسنچر‪ ۸0% ،2‬از شرکتها گزارش دادند که تابآوری نسبت به اختالالت‬
‫زنجیرهتامین به یک اولو یت تبدیل شده است‪ .‬شرکتهایی که عواقب منفی اختالالت را باور دارند‪ ،‬اکنون بر روی ایجاد قابلیت تابآوری‬
‫تاکید میکنند تا تاثیر بروز این اختالالت را کاهش دهند ]‪ .[2‬هماهنگسازی جریان منابع تا حدودی به دلیل افزایش پویایی محیط‪ ،‬برای‬
‫مدیران چالشبرانگیزتر شده است ]‪ .[8‬رویکرد قابلیتهای پویا بهعنوان یک ابزار برای توضیح عملکرد در میان شرکتهای رقابتی پذیرفته‬
‫شده است‪ .‬بر اساس این دیدگاه‪ ،‬عملکرد برتر ریشه در دو نوع قابلیت سازمانی‪ ،‬یعنی قابلیت پویا و قابلیت عملیاتی‪ ،‬دارد‪ .‬ادبیات تفاوت‬
‫اساسی بین قابلیت پویا و قابلیت عملیاتی را اینطور بیان میکند؛ قابلیتهای پویا یک الگوی آماری از فعالیتهای جمعی و روالهای‬

‫‪1‬‬
‫)‪Supply Chain Optimization and Resilience (SCORe‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Accenture‬‬
‫استراتژیک است که از طریق آن یک سازمان میتواند اقدامات عملیاتی را برای تولید پیکربندی منابع و حفظ مزیت رقابتی خود‪ ،‬ایجاد و‬
‫یا اصالح کند ]‪ .[17‬قابلیتهای پویا اساسا از شرکتها میخواهد که منابع و قابلیتهای خود را در نسبت مناسب به کار ببندد تا بتوانند‬
‫عدم اطمینان را کنترل کنند و با شرایط متغیر سازگاری پیدا کنند‪ .‬توانایی شرکتها برای انطباق با محیطهای پویای خود را از طریق استفاده‬
‫مناسب از منابع و قابلیتهای شرکت‪ ،‬اغلب به وجود قابلیتهای پویا مربوط میشود‪ .‬در این زمینه‪ ،‬استدالل میشود که قابلیتهای‬
‫زنجیرهتامین که برای حفظ و یا بازگرداندن عملیات در طول و پس از یک اختالل باقابلیت پاسخگویی به عواقب مالی پس از اختالل نیز‪ ،‬از‬
‫قابلیتهای پویایی مهم است ]‪ .[33‬کریستوفر و پک ]‪ [8‬تاکید کردند که قابلیت تابآوری‪ ،‬زنجیرهتامین را قادر میسازد تا زمان مواجهه با‬
‫یک اختالل‪ ،‬وضعیت عملکردی بهتری داشته باشد؛ بنابراین تابآوری زنجیرهتامین توانایی پو یایی است که شرکت را قادر میسازد تا بهطور‬
‫مطلوب به اختالالت محیطی و وقفهها پاسخ دهد‪ .‬ازاینرو بهعنوان یک قابلیت پو یا‪ ،‬تابآوری زنجیرهتامین منجر به نتایج مثبت در عملکرد‬ ‫‪102‬‬
‫میشود‪ .‬پژوهش حاضر با توجه به دیدگاه قابلیتهای پو یا و انعطافپذیری زنجیرهتامین با اثر اختالالت زنجیرهتامین به بهتر شدن درک‬
‫چگونگی افزایش تابآوری و بهبود عملکرد مالی در زنجیرهتامین کمک میکند‪.‬‬

‫‪ -1-1‬مبانی نظری پژوهش‬

‫کسبوکارها درحالتوسعه محصوالتی هستند که بهطور فزایندهای با سرعت فزایندهای متمایز میشوند ]‪ .[26‬درواقع‪ ،‬گزارش شده است که‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫‪ 1/7‬محصول جدید جایگزین هر محصول قدیم شده است ]‪ .[19‬عالوه بر این‪ ،‬این در زمینه کاهش چرخه عمر محصول است ]‪ [20‬که‬
‫چالشهای پیش روی شرکتها را برجسته میکند‪ .‬معرفی محصوالت جدید و افزایش نرخ نوآوری مستلزم آن است که شرکتها به‬
‫روشهایی واکنش نشان دهند که منحصر به این زمینه محیطی است ]‪ .[15‬توسعه جهتگیری اختالل و قابلیت انعطافپذیری دو قابلیت‬
‫سازمانی بالقوه مفید برای پاسخگو یی به پو یایی با زنجیرهتامین آن است که یک شرکت در معرض آن قرار دارد‪ .‬ما این قابلیتها را بهعنوان‬
‫مکانیزمهای دگرگونی قوی در نظر میگیریم زیرا تغییرات در محیط ادامه دارد ]‪.[27‬‬

‫هر دو به روالهای سازمانی نیاز دارند که میتوانند بهعنوان ابزاری برای پیکربندی مجدد منابع شرکت مورد استفاده قرار گیرند ]‪ .[13‬منابع‬
‫میتواند تجهیزات تولید‪ ،‬موجودی یا حتی فرآیندهای مرتبط با کسب مواد باشد‪.‬‬

‫این قابلیتها ممکن است فرآیندهای پایدار را بهخوبی در نظر بگیرند یا در موارد بسیار پو یا حتی ممکن است ماهیت موردی یا تجربی‬
‫داشته باشند‪ .‬درهرصورت‪ ،‬یک جنبه مهم یادگیری سازمانی است که با پیکربندی مجدد داراییها اتفاق میافتد ]‪.[5‬‬

‫جهتگیری اختالل زنجیرهتامین شامل فعالیتهای هوشیاری است‪ .‬هوشیاری این مزیت را دارد که زمان پاسخگو یی یک شرکت به تغییر‬
‫را افزایش میدهد‪ .‬در یک نوع ظرفیت هشدار اولیه خدمت میکند‪ .‬انواع مختلفی از هوشیاری وجود دارد که شامل نظارت بر پیشرفتهای‬
‫صنعت‪ ،‬نظارت بر رو یدادهای خبری در مناطق جغرافیایی خاص‪ ،‬یا حتی انجام ممیزی و بازدید در محل میشود‪ .‬نکته مهم‪ ،‬از نظر قابلیت‬
‫پو یا‪ ،‬رو یکردها و فناوری برای نظارت در یک وضعیت ثابت است‪ .‬یکی دیگر از جنبههای جهتگیری اختالل‪ ،‬تجزیهوتحلیل یک اختالل‬
‫پس از وقوع آن است‪ .‬دلیل اصلی برای انجام چنین تحلیلی‪ ،‬یادگیری سازمانی است که میتوان به دست آورد‪.‬‬

‫انعطافپذیری زنجیرهتامین مستلزم پیکربندی مجدد سریع عملیات پس از وقوع یک اختالل است‪ .‬انعطافپذیری زنجیرهتامین همچنین‬
‫میتواند مستلزم پاسخگو یی به افزایش حجم باشد ]‪ .[1‬هر یک نشان میدهد که عملیات میتواند به روشهای زیادی بسته به نیازهای‬
‫سازمان پیکربندی مجدد شود‪ .‬جنبه دیگر‪ ،‬آمادگی مالی برای مقابله با یک اختالل است‪ .‬توانایی انعطافپذیر بودن‪ ،‬همانطور که با این‬
‫و یژگیها آشکار میشود‪ ،‬میتواند اشکال بسیار زیادی داشته باشد و ممکن است هر بار یکسان نباشد‪ .‬ازاینرو‪ ،‬انعطافپذیری زنجیرهتامین‬
‫طبیعتا یک قابلیت پو یا است‪.‬‬

‫ازاینرو‪ ،‬از منطق ارایهشده در باال میتوان دریافت که انعطافپذیری زنجیرهتامین و جهتگیری اختالل‪ ،‬پاسخهای سازمانی قابل قبولی به‬
‫پو یایی زنجیرهتامین هستند‪ .‬ازآنجاییکه پیشنهاد شده است که به دست آوردن درک بهتری از پو یایی زنجیرهتامین برای شرکتها برای توسعه‬
‫ابتکارات زنجیرهتامین موثر مهم شده است ]‪.[31‬‬
 ‫‪ -1-2‬تابآوری در زنجیرهتامین‬

‫یک زنجیره تامین توالی از سازمانها‪ ،‬وظایف‪ ،‬تسهیالت و فعالیتهای آن است‪ .‬این شبکه فعالیتهایی نظیر تهیه مواد خام‪ ،‬تبدیل این‬
‫مواد به محصوالت نیمه ساخته و ساختهشده و توزیع این کاالهای ساختهشده به مشتریان را بر عهده دارد ]‪ .[22‬یکپارچگی تامینکنندگان‪،‬‬
‫تولیدکنندگان‪ ،‬انبارها و فروشگاهها بهگونهای است که کاال به مقدار درست‪ ،‬در زمان و مکان درست‪ ،‬تولید و توزیع شود تا بدینوسیله‪،‬‬
‫ضمن کاهش هزینههای زنجیره‪ ،‬نیازمندیهای مشتری با باالترین سطح خدمترسانی برآورده گردد‪ .‬بسیاری از سازمانها‪ ،‬زنجیرهتامین‬
‫خود را باهدف کاهش هزینه و یا بهینهسازی خدمت طراحی کردهاند‪ .‬امروزه‪ ،‬بازار پیوسته تحت تاثیر فعالیتهای محیطی و خارجی است‬
‫‪103‬‬ ‫و اینجا است که مفهوم تابآوری بهعنوان شیوهای برای مواجهه سطوح باالی بیثباتی و آشفتگی ایجاد میشود‪ .‬تعریف فرهنگ لغت از‬
‫تابآوری عبارت است از "توانایی یک ماده در بازگشت به وضعیت اولیه پس از تغییر شکل (خم شدن‪ ،‬کشیدن و فشرده شدن)"‪ .‬تعاریف‬
‫دیگری نیز به تعریف فرهنگ لغت نزدیک هستند‪ .‬بهعنوان نمونه "توانایی سیستم برای بازگشت به وضعیت اولیه یا مطلوبتر از گذشته پس‬
‫از بروز اختالل" و یا "توانایی برای بازگشت از اختالالت مقیاس بزرگ" ]‪ .[2‬از جنبههای مهم برای همه مدیران زنجیرهتامین‪ ،‬ظرفیت‬
‫مقاومت زنجیرهتامین در برابر تحوالت‪ ،‬اختالالت و حوادث پیشبینی نشده است‪ .‬زنجیرهتامینی که در چنین شرایطی قادر به انجام و ارایه‬
‫محصوالت و خدمات است بهعنوان زنجیرهتامین تاب آور شناخته میشود‪ .‬محققانی نیز تابآوری را بهعنوان "ظرفیت یک شرکت برای‬
‫زنده ماندن‪ ،‬انطباق و رشد در برابر تغییرات آشفته" تعریف کردهاند ]‪ .[41] ،[18‬تابآوری دارای پیامدهای گستردهتر از کنترل ریسک‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫زنجیرهتامین است‪ .‬ازآنجاکه زنجیرهتامین در تمام جنبهها گسترش یافته است؛ فجایع طبیعی‪ ،‬جنگها‪ ،‬اعتصابها و تحوالت اقتصادی‬
‫بهشدت بر عملکرد آن تاثیر میگذارند‪ .‬زنجیرهتامین امروزه بیشتر در معرض ابتال به اختالالت ناشی از حوادث طبیعی و انسان هستند‪.‬‬
‫ازاینرو‪ ،‬توانایی بازیابی سریع‪ ،‬تبدیل به یک موضوع نگرانکننده از نگاه دانشگاهیان و متخصصین شده است ]‪ .[6‬بهطور مفهومی‪،‬‬
‫تابآوری به سه عامل بستگی دارد ]‪:[32‬‬

‫‪ .1‬مقاومت‪ :‬سیستم عملکرد خود را حفظ میکند (بهعنوانمثال؛ توانایی تحمل انواع اختالالت بدون کاسته شدن عملکرد)‪.‬‬
‫‪ .2‬سرعت‪ :‬سیستم قادر است بهسرعت بازیابی شود تا مجددا در مدت کوتاهی پس از اختالل‪ ،‬به اهداف خود برسد‪.‬‬
‫‪ .۳‬انعطافپذیری‪ :‬سیستم با تغییر بین زیرسیستمهای مختلف (جایگز ین) قادر به تامین نیازها است‪.‬‬

‫‪ -1-3‬قابلیتهای پویایی زنجیرهتامین‬

‫رو یکرد قابلیتهای پو یا بهعنوان یک ابزار برای توضیح عملکرد در میان شرکتهای رقابتی پذیرفته شده است‪ .‬بر اساس این دیدگاه‪،‬‬
‫عملکرد برتر ریشه در دو نوع قابلیت سازمانی‪ ،‬یعنی قابلیت پو یا و قابلیت عملیاتی‪ ،‬دارد‪ .‬ادبیات تفاوت اساسی بین قابلیت پو یا و قابلیت‬
‫عملیاتی را اینطور بیان میکند؛ قابلیتهای پو یا یک الگوی آماری از فعالیتهای جمعی و روالهای استراتژ یک است که از طریق آن‬
‫یک سازمان میتواند اقدامات عملیاتی را برای تولید پیکربندی منابع و حفظ مزیت رقابتی خود‪ ،‬ایجاد و یا اصالح کند ]‪ .[30‬قابلیتهای‬
‫پو یایی اساسا از شرکتها میخواهد که منابع و قابلیتهای خود را در نسبت مناسب به کار ببندد تا بتوانند عدم اطمینان را کنترل کنند و با‬
‫شرایط متغیر سازگاری پیدا کنند‪ .‬توانایی شرکتها برای انطباق با محیطهای پو یای خود را از طریق استفاده مناسب از منابع و قابلیتهای‬
‫شرکت‪ ،‬اغلب به وجود قابلیتهای پو یا مربوط میشود‪ .‬در این زمینه‪ ،‬استدالل میشود که قابلیتهای زنجیرهتامین که برای حفظ و یا‬
‫بازگرداندن عملیات در طول و پس از یک اختالل با قابلیت پاسخگو یی به عواقب مالی پس از اختالل نیز‪ ،‬از قابلیتهای پو یایی مهم است‬
‫]‪.[33‬‬

‫‪ -1-4‬قابلیت انعطافپذیری‬

‫انعطافپذیری به معنای ایجاد قابلیتهایی برای پاسخگو یی زنجیرهتامین است که قبل از ایجاد اختالل با سرمایهگذاری در زیرساختها‬
‫و منابع ایجاد میشود‪ .‬الزامات انعطافپذیری شامل نیروی کار چندماهه‪ ،‬طراحی سیستم تولید با توانایی تولید انواع محصوالت سازگار‬
‫با تغییر و استفاده از منابع باقابلیت انطباق است‪ .‬انعطافپذیری زنجیرهتامین باعث میشود بخشی از ظرفیت یک بخش برای تولید بخش‬
‫دیگر استفاده شود‪ ،‬بهعبارتدیگر انعطافپذیری از ظرفیتهای از پیش تعیینشده زنجیرهتامین استفاده میکند ]‪ .[10‬قابلیت انعطافپذیری‬
‫آخرین مجموعه از اقدامات برای افزایش پاسخگویی در زنجیرهتامین به محرکها از سوی مصرفکننده نهایی است‪ .‬این قابلیت نیاز به‬
‫توانایی ارزیابی و محاسبه سریع دارد‪ .‬ازاینرو فرایندهای پیشبینی و برنامهریزی در زنجیرهتامین توسعهیافته و درنتیجه باعث افزایش‬
‫تواناییهای واکنشی زنجیرهتامین با پیشبینی تغییرات تقاضای نهایی و سازگاری با عملیات باالدست و پاییندست میشود ]‪.[4‬‬

‫‪ -1-5‬عملکرد زنجیرهتامین و تابآوری‬

‫شبکههای زنجیرهتامین در معرض بسیاری از عدم قطعیتها و آسیبپذیریها قرار دارند ]‪ .[8‬تعدد بحرانها (مالی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪،‬‬
‫بومشناختی و سیاسی) توجه محققان را بهضرورت بررسی تابآوری زنجیرهتامین جلب کرده است‪ .‬پتیت و همکاران ]‪ [37‬تابآوری‬
‫زنجیرهتامین را بهعنوان قابلیت پیشبینی و غلبه بر اختالالت در نظر میگیرند‪ .‬بهعبارتیدیگر تابآوری یک قابلیت پیچیده‪ ،‬جمعی و تطبیقی‬
‫‪104‬‬
‫سازمانها در شبکه تامین برای حفظ تعادل پو یا‪ ،‬واکنش به یک رو یداد مخرب و بازیابی پسازآن و بازیابی عملکرد با جذب اثرات منفی‪،‬‬
‫پاسخ به تغییرات غیرمنتظره و سرمایهگذاری روی دانش موفقیت یا شکست است ]‪[29‬؛ بنابراین تابآوری زنجیرهتامین توانایی پو یایی است‬
‫که شرکت را قادر میسازد تا بهطور مطلوب به اختالالت محیطی و وقفهها پاسخ دهد‪ .‬ازاینرو بهعنوان یک قابلیت پو یا‪ ،‬تابآوری‬
‫زنجیرهتامین منجر به نتایج مثبت در عملکرد میشود‪.‬‬

‫‪ -2‬پیشینه پژوهش‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫نتایج پژوهش راجش ]‪ [40‬نشان داد اتخاذ تصمیمات مربوط به اجرای انعطافپذیری در شبکههای زنجیرهتامین منجر به ارتقای تابآوری‬
‫زنجیرههای تامین میشود‪ .‬ال باز و روئل ]‪ [12‬در پژوهش خود به نقش مدیریت ریسک زنجیرهتامین را در کاهش اثرات اختالالت بر‬
‫انعطافپذیری و مقاومت زنجیرهتامین در شیوع کوو ید‪ 19-‬به تایید نتایج اصول اساسی دیدگاه مبتنی بر منابع و تئوریهای پردازش اطالعات‬
‫سازمانی در مورد ترکیب منابع پو یا برای عدم قطعیت عدم ایجاد اختالل دست یافت‪ .‬یو و همکاران ]‪ [27‬در پژوهشی با عنوان پو یایی‪،‬‬
‫جهتگیری اختالالت و انعطافپذیری در زنجیرهتامین و تاثیرات آن بر عملکرد مالی نشان میدهد که پو یایی زنجیرهتامین تاثیر مثبت‬
‫قابلتوجهی بر جهتگیری اختالل در زنجیرهتامین و انعطافپذیری زنجیرهتامین دارد‪ .‬انعطافپذیری زنجیرهتامین نیز تحت تاثیر جهتگیری‬
‫اختالل در زنجیرهتامین قرار دارد‪ .‬بااینحال‪ ،‬تاثیرات عملکرد مالی جهتگیری اختالل در زنجیرهتامین صرفا از طریق انعطافپذیری‬
‫زنجیرهتامین است‪ .‬کودهاری و قادوس ]‪ [7‬در پژوهشی تابآوری زنجیرهتامین را در یک ساختار چندبعدی و سلسله مراتبی تبیین کردند که‬
‫شامل سه بعد اصلی است‪ :‬قابلیت پیشگیرانه‪ ،‬قابلیت واکنشی و کیفیت طراحی زنجیرهتامین‪ .‬براست و تلر ]‪ [6‬در پژوهشی تحتعنوان‬
‫«قابلیتها‪ ،‬ریسکها و تابآوری زنجیرهتامین نتایج نشان میدهد قابلیتهای یکپارچگی و انعطافپذیری بر تابآوری زنجیرهتامین تاثیر‬
‫مثبت دارند؛ اما قابلیتهای خارجی‪ ،‬تابآوری را تحت تاثیر قرار نمیدهند‪ .‬قنبری و همکاران [‪ ]43‬باهدف بررسی تاثیر مدیریتهزینه‬
‫استراتژ یک بر رابطه بین شیوههای زنجیرهتامین‪ ،‬پشتیبانی مدیریت ارشد و بهبود عملکردمالی به این نتیجه رسیدند که مدیریتهز ینه‬
‫استراتژ یک تاثیر مثبت و معناداری بر رابطه بین خرده مقیاسهای مختلف شیوههای زنجیرهتامین و معیارهای مختلف بهبود عملکرد مالی‬
‫دارد‪ .‬کاشی و شهریاری ]‪ [28‬در پژوهشی نشان داد که قدرت غیر اجبار‪ ،‬تاثیر مستقیم و معنادار بر اعتماد و تعهد در روابط زنجیرهتامین در‬
‫صنعت ساختمان دارد‪ ،‬درصورتیکه قدرت اجبار بر اعتماد تاثیر معکوس و معناداری داشته است‪ .‬تاثیر مستقیم و معنادار اعتماد بر تعهد و‬
‫عملکرد مالی و عملکرد استراتژیک شرکت تایید شده است‪ .‬تعهد در روابط زنجیرهتامین بر عملکرد استراتژیک و عملکرد مالی تاثیر مستقیم‬
‫و معنادار داشته و تاثیر مستقیم و معنادار عملکرد استراتژ یک بر عملکرد مالی نیز تایید شده است‪ .‬دانشیار و ایران پور ]‪ [9‬در پژوهش خود‬
‫نشان داد از بین شاخصهای انعطافپذیری در زنجیرهتامین؛ ساختار زنجیرهتامین در راستای انعطافپذیری در اولو یت اول قرار گرفته است‪.‬‬
‫همچنین نتایج حاصل از تکنیک کوپراس در شرکتهای خودروسازی نشان داد که شرکت ایرانخودرو‪ ،‬پارسخودرو و کرمان موتور به‬
‫ترتیب در رتبههای اول تا سوم قرار گرفتهاند‪ .‬عیوض لو و همکاران ]‪ [3‬در پژوهشی بررسی عوامل موثر بر تابآوری شرکتها در شرایط بروز‬
‫اختالالت زنجیرهتامین در شرکتهای تولیدی شهرک صنعتی البرز در استان قزو ین بدین نتیجه دست یافت که در شرایط اختالل پایین‬
‫عوامل جهتگیری اختالالت زنجیرهتامین‪ ،‬مدیریت دانش‪ ،‬استراتژی منابع انسانی و رقابتپذیری پو یا بر تابآوری شرکت نقش دارند‪ .‬ولی‬
‫در این شرایط‪ ،‬پیکربندی مجدد منابع و نوآوری سازمانی‪ ،‬هیچیک نقش میانجیگری ندارند‪ .‬از طرفی در شرایط اختالل باال‪ ،‬عوامل‬
‫پیکربندی مجدد منابع‪ ،‬مدیریت دانش‪ ،‬رقابتپذیری پو یا بر تابآوری شرکت اثر معنادار و مستقیمی دارند‪ .‬صدیق پور و همکاران ]‪ [44‬در‬
‫پژوهش خود با نام طراحی و تبیین الگوی زنجیرهتامین تاب آور در صنایع داروسازی ایران نشان داد که مدیران صنایع داروسازی میتوانند‬
‫از طریق ایجاد یا بهرهگیری از قابلیتها و تقو یت توانمندسازها‪ ،‬ضمن کاهش عواملی که شرکتها را مستعد اختالل مینمایند‪ ،‬تابآوری‬
‫الزم در مواجهه با آنها را کسب نمایند‪.‬‬
 ‫‪ -3‬فرضیه و مدل تحقیق‬

‫تابآوری منبع متمایز مزیت رقابتی پایدار است که نقشی اساسی در مدیریت اختالالت ایفا میکند‪ .‬مطالعات متعددی در این زمینه انجام‬
‫شده است ]‪[36] ،[32] ،[12‬؛ اما تحقیقات محدودی در مورد چگونگی توسعه عناصر تابآوری مانند انعطافپذیری در برابر اختالل و‬
‫پو یایی انجام شده است‪ .‬انعطافپذیری این اطمینان را فراهم میکند که تغییرات ناشی از اختالالت از طریق پاسخهای موثر حذف یا‬
‫کنترل میشوند؛ بنابراین‪ ،‬شرکتها میتوانند عملکرد مالی خود را با توسعه انعطافپذیری زنجیرهتامین بهبود بخشند‪ .‬نقش میانجی‬
‫تابآوری زنجیرهتامین‪ ،‬تالشهای فوق را تضمین میکند‪ .‬با توجه به موارد ذکرشده‪ ،‬مدل تحقیق برگرفته از مدل تجدیدنظر شده ]‪[27‬‬

‫‪105‬‬ ‫است که ارتباط بین متغیرهای اصلی پژوهش را در شکل ‪ 1‬نشان میدهد‪ .‬همچنین فرضیههای تحقیق به شرح زیر ارایه شده است‪:‬‬

‫فرضیه اصلی‪ -‬قابلیت پو یایی و انعطافپذیری زنجیرهتامین با رویکرد ساختار اختالالت بر عملکرد مالی با نقش میانجی تابآوری‬
‫زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -1‬قابلیت پو یایی زنجیرهتامین با نقش میانجی تابآوری زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -2‬قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر انعطافپذیری زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫فرضیه فرعی ‪ -3‬انعطافپذیری زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -4‬اختالالت زنجیرهتامین بر انعطافپذیری زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -5‬قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر اختالالت زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -6‬اختالالت زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫شکل ‪ -1‬مدل محقق ساخته بر اساس مدل ]‪.[27‬‬

‫‪Figure 1- Model-based researcher-made model [27].‬‬

‫‪ -4‬روششناسی پژوهش‬

‫تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی‪ ،‬از نظر نحوه گرداوری دادهها توصیفی‪-‬همبستگی میباشد‪ .‬جهت گردآوری اطالعات در زمینه میانی‬
‫نظری و ادبیات تحقیق موضوع از مقاالت و کتابهای موردنیاز استفاده شده است‪ .‬در تحقیق حاضر‪ ،‬ابتدا اطالعات حاصل از پرسشنامه‬
‫معتبر ]‪ [34] ،[27‬مطابق جدول ‪ 1‬استخراجشده و سپس کلیه اطالعات با استفاده از نرمافزارهای آماری ‪ SPSS23‬و ‪ SmartPls3.3.7‬در‬
‫بخش آماره استنباطی مورد تجزیهوتحلیل قرار میگیرند‪ .‬برای تجزیهوتحلیل دادهها از روش معادالت ساختاری واریانس محور یا حداقل‬
‫مربعات جزیی‪ 1‬استفاده شده است‪ .‬جامعه آماری پژوهش حاضر ‪ 500‬نفر از مدیران ارشد بازرگانی شرکتهای داروسازی مستقر در تهران‬
‫میباشد‪ .‬با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه کوکران برای رعایت احتیاط در این تحقیق نسبت موفقیت را در نظر گرفتیم و با در نظر‬
‫گرفتن ضریب خطا ‪ ،0/05‬حجم نمونه ‪ 217‬به دست آمده است‪ .‬شایانذکر است با توجه به اینکه این پژوهش در دوران شرایط همهگیری‬
‫کرونا انجام شده است؛ بنابراین از روش نمونهگیری غیرتصادفی به شیوه نمونه در دسترس استفاده شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ -1‬نتایج بارهای عاملی گویههای پرسشنامه (روایی همگرا)‪.‬‬

‫‪Table 1- Results of factor loadings of the questionnaire questions (convergent validity).‬‬
‫آلفای کرونباخ ترکیبی‬ ‫عدد‬ ‫بار‬ ‫نماد‬ ‫گویه‬ ‫متغیر‬
‫معناداری‬ ‫عاملی‬ ‫‪106‬‬
‫‪31.07‬‬ ‫‪0.73‬‬ ‫‪a1‬‬ ‫زنجیرهتامین شرکت ما با بازیابی سریع جریان محصول خود‬
‫قادر به پاسخگویی کافی به اختالالت غیرمنتظره است‪.‬‬
‫‪33.22‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫زنجیرهتامین شرکت ما پس از ایجاد اختالل میتواند به‬
‫سرعت به حالت اولیه خود باز گردد‪.‬‬
‫‪29.77‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪a3‬‬ ‫زنجیرهتامین شرکت ما پس از ایجاد اختالل میتواند به‬
‫وضعیت مطلوب و جدیدی تغییر کند‪.‬‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫‪56.41‬‬ ‫‪0.83‬‬ ‫‪a4‬‬ ‫زنجیرهتامین شرکت ما بهخوبی آماده شده است تا با نتایج‬
‫مالی اختالالت زنجیرهتامین مقابله کند‪.‬‬
‫‪37.75‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪a5‬‬ ‫زنجیرهتامین شرکت ما توانایی حفظ سطح مطلوبی از کنترل‬
‫ساختار و عملکرد را در زمان اختالل دارد‪.‬‬
‫‪24.84‬‬ ‫‪0.74‬‬ ‫‪a6‬‬ ‫زنجیره تامین شرکت ما توانایی استخراج دانش مفید از‬
‫ایجاد اختالالت و حوادث غیرمترقبه را دارد‪.‬‬
‫‪43.04‬‬ ‫‪0.79‬‬ ‫‪a7‬‬ ‫ما احساس نیاز میکنیم که همیشه در مورد اختالالت‬
‫احتمالی زنجیرهتامین هوشیار باشیم‪.‬‬
‫‪42.99‬‬ ‫‪0.78‬‬ ‫‪a8‬‬ ‫ما فکر میکنیم که چگونه میتوان از ایجاد اختالل در‬
‫زنجیرهتامین جلوگیری کرد‪.‬‬
‫‪65.12‬‬ ‫‪0.82‬‬ ‫‪a9‬‬ ‫پس از ایجاد اختالل در زنجیرهتامین‪ ،‬کامال مورد‬
‫تجزیهوتحلیل قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪30.07‬‬ ‫‪0.76‬‬ ‫‪a10‬‬ ‫ما می دانیم که اختالالت زنجیره تامین همیشه در حال‬
‫ظهور است‪.‬‬
‫‪68.87‬‬ ‫‪0.84‬‬ ‫‪a11‬‬ ‫میزان نوآوری فرآیندهای عملیاتی باال است‪.‬‬
‫‪70.84‬‬ ‫‪0.87‬‬ ‫‪a12‬‬ ‫محصوالت جدید بخش باالیی از کل درآمد را تشکیل‬
‫میدهند‪.‬‬
‫‪57.85‬‬ ‫‪0.84‬‬ ‫‪a13‬‬ ‫محصوالت و خدمات بهطور مکرر نوآوری میشوند‪.‬‬

‫‪43.86‬‬ ‫‪0.81‬‬ ‫‪a14‬‬ ‫مدیریت شرکت بهمنظور دستیابی به اهداف تعیینشده‬

‫اقدام به برگزاری جلسات مکرر و تصمیمگیریهای‬
‫غیرمتمرکز میکند‪.‬‬
‫‪49.94‬‬ ‫‪0.79‬‬ ‫‪a15‬‬ ‫در شرکت ما اقداماتی در جهت معرفی سریع محصول و‬
‫کاهش زمان چرخه تولید انجام میگیرد‪.‬‬
‫‪40.73‬‬ ‫‪0.80‬‬ ‫‪a16‬‬ ‫در شرکت ما تجدیدنظر و بازسازی استراتژی زنجیرهتامین و‬
‫مدیریت تامینکنندگان در سه سال گذشته بهخوبی انجام‬
‫شده است‪.‬‬
‫‪31.90‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪a17‬‬ ‫در شرکت ما تغییرات اساسی در مدلهای محصول رخ‬
‫میدهد‪.‬‬
‫‪31.12‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪a18‬‬ ‫در شرکت ما سیستمهای مدیریت کیفیت جامع ‪ ISO9001‬و‬
‫‪ TOM‬بهکار گرفته میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Partial least squares‬‬
 ‫جدول ‪ -1‬ادامه‪.‬‬
‫‪Table 1- Continued.‬‬
‫آلفای کرونباخ ترکیبی‬ ‫عدد‬ ‫بار‬ ‫نماد‬ ‫گویه‬ ‫متغیر‬
‫معناداری‬ ‫عاملی‬
‫‪31.67‬‬ ‫‪0.69‬‬ ‫‪a19‬‬ ‫شرکت نرخ بازگشت سرمایه خود را نسبت به سه سال گذشته‬
‫بهبود بخشیده است‪.‬‬
‫‪54.20‬‬ ‫‪0.79‬‬ ‫‪a20‬‬ ‫زنجیرهتامین ما هزینهها را از طریق تولید انبوه کاهش‬
‫میدهد‪.‬‬

‫‪107‬‬ ‫‪38.52‬‬ ‫‪0.78‬‬ ‫‪a21‬‬ ‫شرکت نرخ بازدهی دارایی خود را نسبت به سه سال گذشته‬
‫بهبود بخشیده است‪.‬‬

‫‪50.46‬‬ ‫‪0.82‬‬ ‫‪a22‬‬ ‫شرکت ما سوددهی خود را نسبت به سه سال گذشته بهبود‬
‫بخشیده است‪.‬‬

‫‪45.55‬‬ ‫‪0.80‬‬ ‫‪a23‬‬ ‫شرکت ما میزان فروش خود را نسبت به سه سال گذشته‬
‫بهبود بخشیده است‪.‬‬
‫‪40.24‬‬ ‫‪0.79‬‬ ‫‪a24‬‬ ‫شرکت ما سطح رشد سرمایهگذاری خود را نسبت به سه سال‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫گذشته بهبود بخشیده است‪.‬‬

‫برای سنجش روایی ابزار اندازهگیری از روایی همگرا (بارهای عاملی معنادار در مدل) مطابق جدول ‪ ،1‬روایی واگرا به روش ]‪ [16‬و جذر‬
‫میانگین واریانس استخراجی و اندازهگیری پایایی از شاخص الفای کرونباخ استفاده میشود‪ .‬در جدول ‪ 1‬مشاهده میشود بار عاملی‬
‫تمامی گویههای مربوط به سازهها مناسب و بیشتر از ‪ 0/5‬است‪ .‬همچنین عدد معناداری مربوط به هر بارعاملی بزرگتر از ‪ 1/96‬میباشد؛‬
‫بنابراین این نتیجه حاصل میشود که تمامی گویههای مربوط به متغیرها تاثیر قابلتوجه و معنیداری در اندازهگیری آنها دارند‪.‬‬

‫‪ -5‬نتایج یافتههای استنباطی پژوهش‬

‫برای بررسی فرضیات پژوهش از مدلسازی معادالت ساختاری به روش حداقل مربعات جزیی استفاده شده است‪ .‬بررسی برازش مدل‬
‫مفهومی پژوهش در دو بخش در ادامه ارایه میگردد‪.‬‬

‫جدول ‪ -2‬مشخصات جمعیت شناختی نمونه آماری‪.‬‬

‫‪Table 2- Demographic characteristics of the statistical sample.‬‬
‫درصد فراوانی‬ ‫فراوانی‬ ‫طبقه‬ ‫شاخص‬
‫‪63‬‬ ‫‪136‬‬ ‫مرد‬
‫‪37‬‬ ‫‪81‬‬ ‫زن‬
‫‪78‬‬ ‫‪169‬‬ ‫لیسانس و پایینتر‬
‫‪18‬‬ ‫‪38‬‬ ‫فوقلیسانس‬
‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫دکتری‬
‫‪63‬‬ ‫‪137‬‬ ‫زیر ‪5‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪6-10‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫باالی ‪11‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪217‬‬ ‫کل‬

‫‪ -5-1‬برازش مدل اندازهگیری‬

‫مدل اندازهگیری مربوط به بخشی از مدل کلی است که دربرگیرنده یک متغیر به همراه سواالت مربوط به آن است‪ .‬شکل ‪ 2‬مدل اندازهگیری‬
‫متغیرهای مدل پژوهش حاضر را نشان میدهد‪.‬‬
 ‫‪108‬‬

‫شکل ‪ -2‬مدل اندازهگیری در حالت استاندارد‪.‬‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫‪Figure 2- Standard measurement model.‬‬

‫در این مدل مفهومی همانطور که در شکل دیده میشود‪ ،‬مدل اندازهگیری مربوط به متغیرهای مستقل و وابسته وجود دارد‪ .‬در شکل ‪۲‬‬
‫دایرهها نشاندهنده متغیرهای پنهان است و مستطیلها که به هرکدام از متغیرهای پنهان متصل شدهاند در واقع سواالت یا گو یههای مربوط‬
‫به آن متغیر میباشند‪ .‬اعدادی که روی خطوط مربوط به هر سوال گزارش شدهاند بار عاملی مربوط به آن سوال یا گو یه میباشند‪ .‬مطابق با‬
‫الگوریتم تحلیل مدلها در روش حداقل مربعهای جزیی‪ ،‬برای بررسی معیارهای برازش مدل اندازهگیری معیار پایایی (ضرایب بارهای‬
‫عاملی و پایایی مرکب) مطابق جدول ‪ ،1‬معیار روایی همگرا و واگرا و معیار اعتبار اشتراک یا روایی متقاطع‪ 1‬موردبررسی قرار میدهیم‪ .‬در‬
‫برازش مدلهای اندازهگیری‪ ،‬یکی از اهداف بررسی مناسب بودن بارهای عاملی سواالت هر پرسشنامه میباشد‪ .‬اصوال بارهای عاملی که‬
‫مقدار برآورد استاندارد شده آنها بیش از ‪ 0/4‬باشد خوب است‪ .‬این حالت نشان میدهد که گو یه موردبررسی تاثیر قابلتوجه و معناداری‬
‫در اندازهگیری متغیر مربوطه دارد‪ .‬چنانچه بار عاملی گو یهای از ‪ 0.5‬کمتر باشد از روند تحلیل خارج میشود‪ .‬در شکل ‪ 3‬و در جدول ‪1‬‬
‫بارهای عاملی گو یهها به همراه عدد معناداری آنها گزارش شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -3‬مدل اندازهگیری در حالت معنیداری‪.‬‬

‫‪Figure 3- Measurement model in a significant state.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪CR-Communality‬‬
 ‫جدول ‪ -3‬سنجش روایی واگرا به روش فورنل و الرکر‪.‬‬
‫‪Table 3- Assessment of divergent validity by Fornell and Larker methods.‬‬
‫‪Commonality‬‬ ‫قابلیت پیشبینی‬ ‫‪Q2‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫نام‬
‫(اعتبار اشتراک)‬
‫‪0.608‬‬ ‫قوی‬ ‫‪0.44‬‬ ‫‪0.70‬‬ ‫عملکرد مالی زنجیرهتامین‬
‫‪0.624‬‬ ‫متوسط‬ ‫‪0.30‬‬ ‫‪0.49‬‬ ‫اختالالت زنجیرهتامین‬
‫‪0.578‬‬ ‫متوسط‬ ‫‪0.29‬‬ ‫‪0.59‬‬ ‫انعطافپذیری زنجیرهتامین‬
‫‪0.608‬‬ ‫قوی‬ ‫‪0.42‬‬ ‫‪0.69‬‬ ‫تابآوری زنجیرهتامین‬
‫‪0.723‬‬ ‫قابلیت پویایی زنجیرهتامین‬
‫‪109‬‬
‫در ماتریس فورنل و الرکر‪ ،‬مقدار جذر میانگین واریانس استخراجشده متغیرها در قطر اصلی ماتریس همبستگی متغیرها وارد میشود‬
‫]‪ .[21] ،[14‬مطابق جدول ‪ 3‬مالحظه میشود که این مقدار برای هر یک از متغیرها بیش از همبستگی یک سازه با سازههای دیگر است؛‬
‫بنابراین ابزار تحقیق از روایی واگرای مناسبی نیز برخوردار است‪.‬‬

‫‪ -5-2‬برازش مدل ساختاری‬

‫مطابق با الگوریتم تحلیل دادهها در نرمافزار ‪ Smartpls3.2.7‬بعد از بررسی برازش مدلهای اندازهگیری نوبت به برازش مدل ساختاری و‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫ارزیابی معیارهای آن میشود‪ .‬در بخش مدل ساختاری برخالف بخش مدل اندازهگیری‪ ،‬به سواالت (متغیرهای) آشکار کاری نداریم و‬
‫تنها متغیرهای پنهان درونزا (متغیر وابسته) بررسی میشود‪ .‬در مدل پژوهش حاضر تمامیمتغیرها به جز متغیر پویایی زنجیرهتامین نقش‬
‫وابسته را دارند‪ .‬در جدول ‪ ۳‬شاخصهای نیکویی برازش مدل ساختاری فوق مشاهده میشود‪.‬‬

‫جدول ‪ -4‬شاخصهای نیکویی برازش مدل ساختاری‪.‬‬

‫‪Table 4- Goodness indicators of structural model fit.‬‬
‫تابآوری‬ ‫قابلیت پویایی‬ ‫انعطافپذیری‬ ‫اختالالت‬ ‫عملکرد مالی‬ ‫نام‬
‫زنجیرهتامین‬ ‫زنجیرهتامین‬ ‫زنجیرهتامین‬ ‫زنجیرهتامین‬
‫‪0.608‬‬ ‫‪0.723‬‬ ‫‪0.578‬‬ ‫‪0.624‬‬ ‫‪0.608‬‬ ‫‪AVE‬‬
‫‪0.78‬‬ ‫عملکرد مالی زنجیرهتامین‬
‫‪0.79‬‬ ‫‪0.74‬‬ ‫اختالالت زنجیرهتامین‬
‫‪0.76‬‬ ‫‪0.74‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫انعطافپذیری‬
‫‪0.85‬‬ ‫‪0.67‬‬ ‫‪0.70‬‬ ‫‪0.65‬‬ ‫پویایی زنجیرهتامین‬
‫‪0.78‬‬ ‫‪0.73‬‬ ‫‪0.74‬‬ ‫‪0.70‬‬ ‫‪0.77‬‬ ‫تابآوری زنجیرهتامین‬

‫شاخص ضریب تعین ‪ R2‬میزان تاثیری که یک متغیر برونزا بر یک متغیر درونزا میگذارد را اندازهگیری میکند‪ .‬مقدار ‪ R2‬تنها برای‬
‫متغیرهای وابسته یا درونزای مدل محاسبه میشود و این مقدار برای سایر متغیرها صفر میباشد‪ .‬بهعبارتیدیگر میتوان گفت ‪ R2‬قابلیت‬
‫متغیرهای مستقل را در پیشبینی متغیر وابسته نشان میدهد‪ .‬معیار ‪ Q2‬که به آن شاخص بررسی اعتبار حشو یا افزونگی نیز گفته میشود‬
‫شود توسط استون‪-‬گیزر معرفی شد و قدرت پیشبینی مدل را مشخص میکند و درصورتیکه ‪ Q2‬در مورد یک سازه درونزا بیشتر از ‪0/02‬‬
‫باشد قدرت پیشبینی آن سازه ضعیف‪ ،‬درصورتیکه بیشتر از ‪ 0/15‬باشد قدرت پیشبینی آن سازه متوسط و چنانچه بزرگتر از ‪ 0/35‬باشد‬
‫نشاندهنده قدرت قوی پیشبینی سازه برونزای مربوط به آن را دارد‪ .‬با توجه به نتایج بهدستآمده از این بخش‪ ،‬معیار ‪ R2‬و ‪ Q2‬در مورد‬
‫متغیر وابسته عملکرد مالی زنجیرهتامین ترتیب برابر ‪ 70%‬و ‪ 0/44‬میباشد که مقدار مناسبی را اتخاذ نمودهاند و میتوان قدرت باالی‬
‫پیشبینی کنندگی متغیرهای مستقل را در پیشبینی عملکرد مالی زنجیرهتامین را تایید نمود‪ .‬برای تعیین کیفیت کلی مدل از معیار شاخص‬
‫نیکو یی برازش استفاده میشود‪ .‬برای تعیین کیفیت کلی مدل از معیار ‪ GOF‬استفاده میشود‪ .‬این معیار مربوط به بخش کلی مدلهای‬
‫معادالت ساختاری است بدین معنی که توسط این معیار محقق میتواند پس از بررسی برازش بخش اندازهگیری و بخش ساختاری مدل‬
‫کلی پژوهش خود‪ ،‬برازش بخش کلی را نیز کنترل نماید‪ .‬مقدار شاخص نیکویی برازش‪ 1‬از طریق رابطه (‪ )1‬محاسبه میشود‪:‬‬

‫‪𝐺𝑂𝐹 = √(𝐴𝑣𝑟𝑒𝑔𝑒𝑅2 ∗ 𝐴𝑣𝑟𝑒𝑔𝑒𝐶𝑜𝑚𝑚𝑢𝑛𝑎𝑙𝑖𝑡𝑦),‬‬ ‫(‪)1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Goodness of fit‬‬
 ‫‪𝐺𝑂𝐹 = √0.431 ∗ 0.628 = 0.520.‬‬

‫که در آن معیار شاخص اشتراک‪ 1‬که میزان تغییرپذیری شاخصها توسط سازهی مربوط به خود را اندازهگیری میکند‪ ،‬از طریق میانگین‬
‫مقادیر مرتبه دوم تاثیر شاخص و سازه مربوط که همان بار عاملی است حاصل میشود‪ .‬با توجه به سه مقدار ‪ 0/25 ،0/01‬و ‪ 0/36‬که‬
‫بهعنوان مقادیر ضعیف‪ ،‬متوسط و قوی برای شاخص ‪ GOF‬معرفی شده است ]‪ [14‬و حصول مقدار ‪ 0/370‬مطابق جدول ‪ 4‬برای ‪GOF‬‬
‫برازش بسیار مناسب مدل کلی تایید میشود‪ .‬مقدار شاخص ‪ GOF‬برای مدل تحقیق برابر ‪ 0/52‬برآورد میشود که نشاندهنده برازش بسیار‬
‫مناسب مدل میباشد‪ .‬با توجه به نتایج حاصله کیفیت مدل اندازهگیری‪ ،‬مدل ساختاری و مدل کلی تایید میشود و با برازش مدل کلی به‬
‫بررسی فرضیات خواهیم پرداخت‪.‬‬
‫‪110‬‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫شکل ‪ -4‬ضرایب مسیر مدل ساختاری‪.‬‬
‫‪Figure 4- Structural model path coefficients.‬‬

‫در شکل ‪ ۴‬با استفاده از الگوی بوت استرپ به محاسبه آماره ‪ T‬پرداخته شده و با توجه به مقادیر برآورد شده که در شکل ‪ 4‬دیده میشود‬
‫میتوان در موردپذیرش یا عدمپذیرش معناداری روابط بین سازهها تصمیمگیری کرد‪ .‬مقادیر مشاهدهشده روی مسیر بین دو متغیر در واقع‬
‫قدر مطلق آماره ‪ T‬در آزمون معنیداری رابطه بین این دو متغیر است و چنانچه آماره برآورد شده بزرگتر از ‪ 1/96‬باشد نشان از صحت رابطه‬
‫بین سازهها با اطمینان ‪ 95%‬دارد‪.‬‬

‫‪ -6‬بررسی فرضیههای پژوهش‬

‫در این قسمت با استفاده از نتایج حاصل از برازش مدل فرضیههای مورد تجزیهوتحلیل قرار میگیرند‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -1‬قابلیت پو یایی زنجیرهتامین با نقش میانجی تابآوری زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫برای آزمون کردن فرضیه فرعی ‪ 1‬میبایست مسیر مستقیم و مسیر میانجی در این فرضیه‪ ،‬آزمون شوند‪ .‬مسیر مستقیم شامل مسیر بین‬
‫پویایی زنجیرهتامین و عملکرد مالی میباشد‪ .‬در این فرضیه تابآوری زنجیرهتامین متغیر میانجی میباشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Communality‬‬
 ‫‪ -6-1‬آزمون مسیر مستقیم قابلیت پویایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی‬

‫با توجه به اینکه آماره آزمون مربوط به مسیر پو یایی زنجیرهتامین عملکرد مالی ‪ 1/447‬برآورد شده که کمتر از ‪ 1/96‬است‪ ،‬معنیداری‬
‫ضریب مسیر پو یایی زنجیرهتامین به عملکرد مالی رد شده و در سطح خطای ‪ 5%‬نتیجه گرفته میشود که قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر‬
‫عملکرد مالی تاثیر معناداری ندارد‪ .‬نتایج در جدول ‪ 5‬ارایه شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ -5‬نتایج بررسی فرضیه فرعی ‪.1‬‬

‫‪Table 5- Results of the first sub-hypothesis.‬‬
‫‪111‬‬ ‫نتیجه‬ ‫آماره ‪T‬‬ ‫خطای معیار‬ ‫ضریب‬ ‫نماد مسیر‬
‫قدرمطلق آماره ‪ T‬کوچکتر از ‪ 1.96‬است و‬ ‫‪-1.447‬‬ ‫‪0.05‬‬ ‫‪-0.074‬‬ ‫پویایی زنجیرهتامین← عملکرد مالی‬
‫ضریب مسیر معنیدار نیست‪.‬‬

‫بنابراین مسیر مستقیم پو یایی زنجیرهتامین با نقش میانجی تابآوری زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری ندارد؛‬
‫بنابراین در صورت معناداری بودن اثر غیرمستقیم‪ ،‬متغیر میانجی‪ ،‬میانجی جزوی خواهد بود‪.‬‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫فرضیه فرعی ‪ 1‬به نقش میانجی تابآوری زنجیرهتامین در تاثیر پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین مربوط میشود که در‬
‫ادامه‪ ،‬این فرضیهها موردبررسی قرار گرفته است‪ .‬در آزمونهای آماری متغیرهای میانجی باید به دو سوال پاسخ داده شود‪ -1 :‬اثر غیرمستقیم‬
‫‪ X‬از طریق ‪ M‬بر ‪ Y‬چقدر است؟ و ‪ -2‬آیا متغیر ‪( M‬متغیر میانجی) نقش میانجی دارد؟ یا بهعبارتدیگر آیا اثر غیرمستقیم ‪( X‬متغیر‬
‫مستقل) از طریق ‪ M‬بر ‪( Y‬متغیر وابسته) معنادار است؟ جهت پاسخ به سوال اول یعنی اثر غیرمستقیم متغیر مستقل بر متغیر وابسته میتوان‬
‫از روش سوبل‪ 1‬استفاده کرد‪ .‬در این روش مقدار اثر غیرمستقیم با فرمول زیر محاسبه میشود که در این فرمول ‪ a‬اثر متغیر مستقل بر‬
‫میانجی و ‪ b‬اثر متغیر میانجی بر وابسته است ]‪:[39‬‬
‫‪𝐵𝑖𝑛𝑑𝑖𝑟𝑒𝑐𝑡 = 𝑎 × 𝑏.‬‬ ‫(‪)۲‬‬
‫عالوه بر محاسبه میزان اثر غیرمستقیم میتوان با استفاده از آزمونهایی مانند سوبل‪ ،‬بارون و کنی و گودمن معناداری اثر غیرمستقیم را نیز‬
‫محاسبه کرد‪ .‬شایانذکر است که همه نرمافزارها معناداری اثرات مستقیم بین متغیرها را محاسبه کرده و در خروجیهای خود ارایه میدهند‬
‫اما معناداری اثر غیرمستقیم را ارایه نمیکنند و بعضا میزان اثر غیرمستقیم را بر اساس فرمولی که در باال گفته شد ارایه میدهند؛ بنابراین‬
‫معناداری اثر غیرمستقیم باید دستی حسابشده که در رابطه (‪ )3‬فرمول محاسبه آن بر اساس روش سوبل آورده شده است‪ .‬در این رابطه‬
‫(‪ )a‬میزان اثر متغیر مستقل بر میانجی‪ )sa( ،‬میزان خطای استاندارد اثر مستقل بر میانجی و (‪ )b‬میزان اثر میانجی بر وابسته است‪.‬‬

‫𝑏∗𝑎‬
‫= 𝑒𝑢𝑙𝑎𝑣 ‪𝑡 −‬‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)۳‬‬
‫√‬‫‪𝑏2‬‬ ‫‪∗ 𝑠𝑎2 + 𝑎2 ∗ 𝑠𝑏2‬‬

‫با توجه به توضیحات ارایهشده در ادامه فرضیات میانجی موردبررسی قرار میگیرد‪ .‬جهت محاسبه میزان اثر غیرمستقیم پو یایی زنجیرهتامین‬
‫بر عملکرد مالی زنجیرهتامین از طریق بر تابآوری زنجیرهتامین‪ ،‬مقدار ضریب مسیر برای رابطه بین دو متغیر پو یایی زنجیرهتامین و‬
‫تابآوری زنجیرهتامین برابر ‪( 0/828‬میزان خطای استاندارد بر اساس خروجیهای نرمافزار = ‪ )0/019‬و برای رابطه بین دو متغیر تابآوری‬
‫زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین برابر ‪( 0/444‬میزان خطای استاندارد بر اساس خروجیهای نرمافزار = ‪ )0/055‬محاسبه گردید؛‬
‫بنابراین‪ ،‬آنگونه که در رابطه (‪ )4‬محاسبه شده است‪ ،‬میزان اثر غیرمستقیم پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد از طریق بر تابآوری‬
‫زنجیرهتامین برابر با ‪ 0/368‬میباشد‪.‬‬
‫‪0.828 ∗ 0.444‬‬
‫= 𝑒𝑢𝑙𝑎𝑣 ‪𝑡 −‬‬ ‫‪→ 𝑡 − 𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒 = 7.938.‬‬ ‫(‪)۴‬‬
‫√‬‫‪0.8282‬‬ ‫‪∗ 0.0552 + 0.4442 ∗ 0.0192‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -2‬پو یایی زنجیرهتامین بر انعطافپذیری زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫با توجه به جدول ‪ ،6‬آماره آزمون مربوط به مسیر پو یایی زنجیرهتامین به انعطافپذیری زنجیرهتامین ‪ 6/55‬برآورد شده که بزرگتر از ‪1/96‬‬
‫است؛ بنابراین معنیداری ضریب مسیر پو یایی زنجیرهتامین به انعطافپذیری زنجیرهتامین تایید میشود‪ .‬همچنین ضریب این مسیر ‪0/30‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Sobel‬‬
‫برآورد شده که مقداری مثبت است و نشاندهنده این موضوع است که با افزایش پو یایی زنجیرهتامین‪ ،‬انعطافپذیری زنجیرهتامین بهبود‬
‫مییابد و فرضیه فرعی ‪ 2‬تایید میشود‪.‬‬

‫جدول ‪ -6‬نتایج بررسی فرضیه فرعی ‪.2‬‬

‫‪Table 6- Results of the second sub-hypothesis.‬‬
‫نتیجه‬ ‫آماره ‪T‬‬ ‫خطای معیار‬ ‫ضریب‬ ‫نماد مسیر‬
‫آماره ‪ T‬بزرگتر از ‪ 1.96‬است و ضریب مسیر معنیدار‬ ‫‪6.55‬‬ ‫‪0.05‬‬ ‫‪0.30‬‬ ‫قابلیت پویایی زنجیرهتامین←‬
‫است‪.‬‬ ‫انعطافپذیری زنجیرهتامین‬
‫‪112‬‬
‫فرضیه فرعی ‪ -3‬انعطافپذیری زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫جدول ‪ -7‬نتایج بررسی فرضیه فرعی ‪.3‬‬

‫‪Table 7- Results of the third sub-hypothesis.‬‬
‫نتیجه‬ ‫آماره ‪T‬‬ ‫خطای معیار‬ ‫ضریب‬ ‫نماد مسیر‬
‫آماره ‪ T‬بزرگتر از ‪ 1.96‬است و ضریب مسیر معنیدار‬ ‫‪8.12‬‬ ‫‪0.04‬‬ ‫‪0.36‬‬ ‫انعطافپذیری زنجیرهتامین←‬
‫است‪.‬‬ ‫عملکرد مالی زنجیرهتامین‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫با توجه به جدول ‪ 7‬آماره آزمون مربوط به مسیر انعطافپذیری زنجیرهتامین به عملکرد مالی زنجیرهتامین ‪ 8/12‬برآورد شده که بزرگتر از‬
‫‪ 1/96‬است؛ بنابراین معنیداری ضریب مسیر انعطافپذیری زنجیرهتامین به عملکرد مالی زنجیرهتامین تایید میشود‪ .‬همچنین ضریب این‬
‫مسیر ‪ 0/36‬برآورد شده که مقداری مثبت است و نشاندهنده این موضوع است که با افزایش انعطافپذیری زنجیرهتامین‪ ،‬عملکرد مالی‬
‫زنجیرهتامین بهبود مییابد و فرضیه فرعی ‪ 3‬تایید میشود‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -4‬اختالالت زنجیرهتامین بر انعطافپذیری زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫جدول ‪ -8‬نتایج بررسی فرضیه فرعی چهارم‪.‬‬

‫‪Table 8- Results of the fourth sub-hypothesis.‬‬
‫نتیجه‬ ‫آماره ‪T‬‬ ‫خطای معیار‬ ‫ضریب‬ ‫نماد مسیر‬
‫قدرمطلق آماره ‪ T‬بزرگتر از ‪ 1.96‬است و ضریب مسیر‬ ‫‪-12.790‬‬ ‫‪0.04‬‬ ‫‪-0.53‬‬ ‫اختالالت زنجیره تامین←‬
‫معنیدار است‪.‬‬ ‫انعطافپذیری زنجیره تامین‬

‫با توجه به جدول ‪ 8‬آماره آزمون مربوط به مسیر اختالالت زنجیرهتامین به انعطافپذیری زنجیرهتامین ‪ 12/79‬برآورد شده که بزرگتر از‬
‫‪ 1/96‬است‪ ،‬بنابراین معنیداری ضریب مسیر اختالالت زنجیرهتامین به انعطافپذیری زنجیرهتامین تایید میشود‪ .‬همچنین ضریب این‬
‫مسیر ‪ -0/53‬برآورد شده که مقداری منفی است و نشاندهنده این موضوع است که اختالالت زنجیرهتامین بر انعطافپذیری زنجیرهتامین‬
‫تاثیر معکوس و معناداری دارد و فرضیه فرعی ‪ 4‬تایید میشود‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -5‬پویایی زنجیرهتامین بر اختالالت زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫جدول ‪ -9‬نتایج بررسی فرضیه فرعی ‪.5‬‬

‫‪Table 9- Results of the fifth sub-hypothesis.‬‬
‫نتیجه‬ ‫آماره ‪T‬‬ ‫خطای معیار‬ ‫ضریب‬ ‫نماد مسیر‬
‫قدرمطلق آماره ‪ T‬بزرگتر از ‪ 1.96‬است و ضریب مسیر‬ ‫‪-22.490‬‬ ‫‪0.03‬‬ ‫‪-0.70‬‬ ‫قابلیت پویایی زنجیره تامین←‬
‫معنیدار است‪.‬‬ ‫اختالالت‬

‫طبق جدول ‪ ،9‬با توجه به اینکه آماره آزمون مربوط به مسیر پویایی زنجیرهتامین به اختالالت زنجیرهتامین ‪ 22/49‬برآورد شده که بزرگتر‬
‫از ‪ 1/96‬است؛ بنابراین معنیداری ضریب مسیر پویایی زنجیرهتامین به اختالالت زنجیرهتامین تایید میشود‪ .‬همچنین ضریب این مسیر‬
‫‪ -0/70‬برآورد شده که مقداری منفی است و نشاندهنده این موضوع است که پویایی زنجیرهتامین بر اختالالت زنجیرهتامین تاثیر معکوس‬
 ‫و معناداری دارد و میتوان با اطمینان ‪ 95%‬ادعا نمود پویایی زنجیرهتامین تاثیر معکوس و معناداری بر اختالالت زنجیرهتامین دارد و‬
‫فرضیه فرعی پنجم تایید میشود‪.‬‬

‫فرضیه فرعی ‪ -6‬اختالالت زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫جدول ‪ -10‬نتایج بررسی فرضیه فرعی ‪.6‬‬

‫‪Table 10- Results of the sixth sub-hypothesis.‬‬
‫نتیجه‬ ‫آماره ‪T‬‬ ‫خطای معیار‬ ‫ضریب‬ ‫نماد مسیر‬
‫‪113‬‬ ‫قدرمطلق آماره ‪ T‬بزرگتر از ‪ 1.96‬است و ضریب مسیر‬ ‫‪-3.650‬‬ ‫‪0.05‬‬ ‫‪-0.17‬‬ ‫اختالالت زنجیره تامین←‬
‫معنیدار است‪.‬‬ ‫عملکرد مالی‬

‫با توجه به جدول ‪ 10‬آماره آزمون مربوط به مسیر اختالالت زنجیرهتامین به عملکرد مالی زنجیرهتامین ‪ 3/65‬برآورد شده که بزرگتر از‬
‫‪ 1/96‬است؛ بنابراین معنیداری ضریب مسیر اختالالت زنجیرهتامین به عملکرد مالی زنجیرهتامین تایید میشود‪ .‬همچنین ضریب این‬
‫مسیر ‪ -0/17‬برآورد شده که مقداری منفی بوده و نشاندهنده این موضوع است که اختالالت زنجیرهتامین بر عملکرد مالی زنجیرهتامین‬
‫تاثیر معکوس و معناداری دارد و میتوان با اطمینان ‪ 95%‬ادعا نمود که اختالالت زنجیرهتامین تاثیر معکوس و معناداری بر عملکرد مالی‬
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬

‫زنجیرهتامین دارد و طبق جدول ‪ 9‬فرضیه فرعی ششم تایید میشود‪.‬‬

‫فرضیه اصلی‪ -‬قابلیت پو یایی و انعطافپذیری زنجیرهتامین با رویکرد ساختار اختالل بر عملکرد مالی با نقش میانجی تابآوری‬
‫زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬

‫فرضیه اصلی در حقیقت آزمون مدل شکل ‪ ۲‬مدل محقق ساخته بر اساس مدل ]‪ [27‬میباشد‪ .‬با توجه به شاخص ‪ GOF‬در برازش مدل‬
‫ساختاری که بر ‪ 0/۵20‬بهدستآمده و بزرگتر از مقدار ‪ 0/۳6‬میباشد برازش قوی مدل تایید میشود‪ .‬از طرف دیگر با توجه به فرضیههای‬
‫فرعی ‪ 1‬تا ‪ 6‬که در حقیقت افرازی از فرضیههای اصلی میباشند و مطابق آزمونهای مدلسازی معادالت ساختاری به روش حداقل‬
‫مربعات جزیی معنادار بودند؛ بنابراین فرضیه اصلی تحقیق تایید میشود‪ .‬با توجه به نتیجه فرضیه فرعی اول‪ ،‬متغیر میانجی تابآوری‬
‫بهعنوان متغیر میانجی جزیی پذیرفته شده است‪.‬‬

‫‪ -7‬نتیجهگیری‬

‫با توجه به نتایج حاصله از بخش پیشین استنباط میشود که پویایی و انعطافپذیری زنجیرهتامین تاثیر معناداری بر عملکرد مالی‬
‫زنجیرهتامین داشته و در مقابل اختالالت زنجیرهتامین تاثیر معکوس و معناداری بر عملکرد مالی زنجیرهتامین و انعطافپذیری زنجیرهتامین‬
‫داشته است‪ .‬همچنین پویایی زنجیرهتامین باعث کاهش اختالالت زنجیرهتامین شده است‪ .‬تابآوری زنجیرهتامین نقش میانجی در رابطه‬
‫پویایی زنجیرهتامین و عملکرد سیستم مالی داشته است‪ .‬بهعبارتدیگر نتایج این مطالعه نشان میدهد که پو یایی زنجیرهتامین تاثیر‬
‫قابلتوجهی بر جهتگیری اختالل زنجیرهتامین و انعطافپذیری زنجیرهتامین دارد‪ .‬تابآوری زنجیرهتامین نیز تحت تاثیر جهتگیری‬
‫اختالل زنجیرهتامین قرار دارد‪ .‬بااینحال‪ ،‬اثرات عملکرد مالی جهتگیری اختالل زنجیرهتامین بهشدت از طریق انعطافپذیری‬
‫زنجیرهتامین است‪.‬‬

‫پویایی و انعطافپذیری زنجیرهتامین در مقابل اختالالت بر عملکرد مالی با نقش میانجی تابآوری زنجیرهتامین تاثیر معناداری دارد‪.‬‬
‫طوری که نتایج این تحقیق‪ ،‬تحقیقات ]‪ [40‬که اتخاذ تصمیمات مربوط به اجرای انعطافپذیری در شبکههای زنجیرهتامین منجر به ارتقای‬
‫تابآوری زنجیرههای تامین میشود و تحقیق ]‪ [12‬که در پژوهش خود مدیریت ریسک زنجیرهتامین را در کاهش اثرات اختالالت بر‬
‫انعطافپذیری و مقاومت زنجیرهتامین موثر میداند و تحقیق ]‪ [27‬با عنوان پو یایی‪ ،‬جهتگیری اختالالت و انعطافپذیری در زنجیرهتامین‬
‫و تاثیرات آن بر عملکرد مالی که نشان داد پو یایی زنجیرهتامین تاثیر مثبت قابلتوجهی بر جهتگیری اختالل در زنجیرهتامین و‬
‫انعطافپذیری زنجیرهتامین دارد را تایید مینماید‪ .‬همچنین تحقیق ]‪ [43‬با هدف بررسی تاثیر همکاری بر تابآوری زنجیرهتامین را تایید‬
‫مینماید که نشان داد اگرچه اثرات مثبت همکاری در زنجیرهتامین در نظریه و عمل شناخته شده است؛ اما همکاری برای ایجاد تابآوری‬
‫و کاهش تاثیرات اختالالت اجتنابناپذیر‪ ،‬ضروری است‪ .‬شایانذکر است که میتواند صنعت موردبررسی عامل تاثیرگذاری بر نتایج‬
‫پژوهش باشد‪ .‬با توجه به اینکه این پژوهش در صنعت تولید اجراشده است‪ ،‬پیشنهاد میگردد که این پژوهش در صنعت خدمات اجرا و‬
‫نتایج آن با نتایج پژوهش حاضر مقایسه گردد‪ .‬پژوهشهای آینده در شرکتهای تولیدی ممکن است سطوح مختلف سازمان را در نظر‬
‫بگیرد‪ .‬لذا میتوان مطالعه سطوح قابلیت یکپارچگی را در سطوح باالی سازمان موردبررسی قرار داد‪ .‬ممکن است بررسی قابلیت یکپارچگی‬
‫بر عملکرد در سطوح پایین سازمان مفید باشد‪ .‬لذا پژوهشهای آینده میتوانند به بررسی قابلیت یکپارچگی بر عملکرد را در سطوح پایین‬
‫موردبررسی قرار دهد‪ .‬مطالعات آینده باید بر عملکرد بازار مانند سود بازار متمرکز باشد‪ .‬همچنین این تحقیق از اندازهگیری واحدی برای‬
‫پویایی زنجیرهتامین استفاده کرده است‪ .‬مطالعات آینده باید ابعاد فردی پویایی و عدم اطمینان حاصل از آن را بررسی کند تا ابعاد مختلفی‬
‫را تعیین کند‪ ،‬بهعنوانمثال عدم اطمینان فنی‪ ،‬تقاضا و عرضه‪ ،‬تاثیرات متفاوتی بر تابآوری زنجیرهتامین یا عملکرد مالی یا بازار دارند‪ .‬سوم‪،‬‬
‫درحالیکه نتایج جالب و دلگرمکنندهای در این مطالعه گزارش شده است‪ ،‬محدودیتهای کمی در مورد جمعآوری دادهها وجود دارد‪ .‬فقط‬ ‫‪114‬‬
‫یک بخش صنعت (تولید) موردبررسی قرار گرفت‪ ،‬پرسشنامه توسط یک پاسخدهنده از هر شرکت تکمیل شد و نمونه در یک اقتصاد واحد‬
‫است‪ .‬تحقیقات آینده ممکن است مدل نظری پیشنهادی را در سایر صنایع در کشورهای مختلف آزمایش کند و دادههای نظرسنجی را از‬
‫چندین پاسخدهنده آگاه از هر تولیدکننده جمعآوری کند که میتواند تعمیم نتایج بهدستآمده در مطالعه را افزایش دهد‪.‬‬

‫یافتههای مطالعه حاضر چندین نتیجه عملی دارد‪ .‬در شرایط عدم اطمینان تقاضا و عرضه امروز‪ ،‬هر شبکه زنجیرهتامین نیازمند پو یایی است‪.‬‬
‫بااینحال‪ ،‬قرار گرفتن در معرض پو یایی زنجیرهتامین فرصتی برای شرکتهایی است که طراحی و بهینهسازی زنجیرهتامین مقاوم را توسعه‬

‫فربد و همکاران‪ /‬مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‪ ،‬دوره ‪ ،4‬شماره ‪ ،2‬تابستان ‪ ،1402‬صفحه‪100-116 :‬‬
‫داده و شبکه زنجیرهتامین منعطف را ایجاد نمایند‪ .‬طراحی و بهینهسازی زنجیرهتامین تابآور میتواند استراتژی موثری برای پوشش ریسک‬
‫و مواجه با اختالالت زنجیرهتامین به مدیران ارایه دهد‪ .‬همچنین یافتهها نشان میدهد که بهینهسازی استوار و تاب آور زنجیرهتامین نقش‬
‫موثری را در مدیریت پو یایی زنجیرهتامین ایفا میکنند‪ .‬شرکتها طراحی و بهینهسازی زنجیرهتامین را با هدف بهبود عملکرد مالی دنبال‬
‫میکنند اما توسعه انعطافپذیری در زنجیرهتامین نیازمند صرف منابع است که با توجه به محدودیت منابع شرکت‪ ،‬پیگیری هر دو استراتژی‬
‫بهطور همزمان چالشی جدی است‪ .‬تابآوری زنجیرهتامین نقش موثری در تسهیل موضوع فوق دارد‪ .‬بهطور خاص‪ ،‬ایجاد قابلیتهای‬
‫تابآوری در زنجیرهتامین تاثیر مستقیم قابلتوجهی بر عملکرد مالی شرکت داراست‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬طراحی انعطافپذیر زنجیرهتامین و‬
‫بهینهسازی استوار آن‪ ،‬قابلیتهای تابآوری زنجیره را افزایش میدهد‪ .‬بهعبارتدیگر‪ ،‬شرکتهایی که طراحی منعطف و بهینهسازی مقاوم‬
‫زنجیرهتامین را دنبال کردهاند از طریق افزایش تابآوری‪ ،‬منافع مالی شرکت را تضمین کردهاند‪ .‬بهطور خالصه‪ ،‬این مطالعه‪ ،‬چارچوب‬
‫مفهومی یکپارچهای را ارایه میکند که به مدیران بینش راهبردی در خصوص روابط بین پو یایی زنجیرهتامین‪ ،‬طراحی منعطف زنجیرهتامین‪،‬‬
‫تابآوری و عملکرد مالی شبکه زنجیرهتامین ارایه میدهد‪ .‬در واقع ضرورت دارد مدیران برای ایجاد مزیت رقابتی و بهبود عملکرد مالی‬
‫شرکت شرایط محیطی خارجی را درک کرده و متناسب با مجموعه اختالالتی که عدم قطعیت عرضه و تقاضا را تشدید میکند منابع شرکت‬
‫را تخصیص داده و مدیریت کنند که این رویکرد در امتداد تاب آور نمودن کلیه سطوح شبکه زنجیرهتامین است‪.‬‬

‫این مطالعه به صورتی معنادار به پیشرفت نظریه و عمل کمک کرده است‪ .‬برای توسعه و آزمایش یک چارچوب نظری یکپارچه است که‬
‫روابط بین پو یایی زنجیرهتامین‪ ،‬انعطافپذیری‪ ،‬تابآوری و عملکرد مالی را بررسی میکند‪ .‬دوم‪ ،‬این مطالعه تاثیر مثبت قابلتوجه پو یایی‬
‫زنجیرهتامین بر انعطافپذیری و تابآوری را نشان میدهد که بینشی در مورد تاثیر فضای کسبوکار خارجی و اختالالت بر مدیریت‬
‫زنجیرهتامین است‪ .‬سوم‪ ،‬تحقیق تجربی سیستماتیک است که نقش واسطهای تابآوری را ارایه میدهد‪ .‬ازاینرو این مطالعه نشان میدهد‬
‫که تابآوری یک توانایی پو یای زنجیرهتامین است که به عنوان مکانیزمی برای پیشگیری و واکنش در برابر اختالالت بیرونی شامل سیل‪،‬‬
‫تحریم زلزله و ‪ ...‬و داخلی شامل نوآوریهای ناگهانی مانند تغییرات یا معرفی محصول جدید عمل میکند‪.‬‬

‫توافقنامه نویسندگان‬

‫بدینوسیله همه نو یسندگان این مقاله تایید مینماییم که نسخه نهایی ارسالشده را مشاهده و تایید کردهاند‪ .‬آنها تضمین میکنند که مقاله‪،‬‬
‫اثر اصلی نو یسندگان بوده‪ ،‬قبال چاپ نشده و در حال حاضر تحت انتشار نمیباشد‪.‬‬

‫تعارض با منافع‬

‫بدینوسیله همه نو یسندگان این مقاله اعالم میداریم که هیچ تضادی در منافع در مورد انتشار این نسخه وجود ندارد‪.‬‬

115
‫بررسی تاثیر قابلیت پو یایی زنجیرهتامین بر عملکرد مالی با رویکرد ساختار اختالل در زنجیرهتامین‬
‫منابع‬
[1] Aslam, H., Blome, C., Roscoe, S., & Azhar, T. M. (2018). Dynamic supply chain capabilities: how market sensing,
supply chain agility and adaptability affect supply chain ambidexterity. International journal of operations and
production management, 38(12), 2266-2285. https://doi.org/10.1108/IJOPM-09-2017-0555
[2] Ambulkar, S., Blackhurst, J., & Grawe, S. (2015). Firm's resilience to supply chain disruptions: scale development
and empirical examination. Journal of operations management, 33/34(1), 111-122.
[3] Ayvazlou, N., Alvandi, M., & Nasrollahi, M. (2019). Investigating the factors affecting the resilience of companies
in conditions of supply chain disorders (case study: production companies of Alborz industrial town in Qazvin
province). Journal of supply chain management, 21(64), 33-50. (In Persian).
https://scmj.ihu.ac.ir/article_205122.html
[4] Benzidia, S., & Makaoui, N. (2020). Improving SMEs performance through supply chain flexibility and market
agility: it orchestration perspective. Supply chain forum: an international journal, 21(3), 173-184.
https://doi.org/10.1080/16258312.2020.1801108
[5] Benner, M. J., & Tushman, M. L. (2003). Exploitation, exploration, and process management: the productivity
dilemma revisited. Academy of management review, 28(2), 238-256. https://doi.org/10.5465/amr.2003.9416096
[6] Brusset, X., & Teller, C. (2017). Supply chain capabilities, risks, and resilience. International journal of production
economics, 184, 59-68. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2016.09.008
[7] Chowdhury, M. M. H., & Quaddus, M. (2017). Supply chain resilience: conceptualization and scale development
using dynamic capability theory. International journal of production economics, 188, 185-204.
https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2017.03.020
[8] Christopher, M., & Peck, H. (2004). Building the resilient supply chain. The international journal of logistics
management, 15(2), 1-14. DOI:10.1108/09574090410700275
[9] Daneshyar, A., & Iranpour, S. (2020). Presenting a multi-pronged decision-making structure for ranking
manufacturing industries based on supply chain flexibility indicators. First international conference on challenges
and new solutions in industrial engineering and management and accounting, Sari, Iran. Civilica. (In Persian).
https://civilica.com/doc/1045725/
[10] Delic, M., & Eyers, D. R. (2020). The effect of additive manufacturing adoption on supply chain flexibility and
performance: an empirical analysis from the automotive industry. International journal of production
economics, 228, 107689. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2020.107689
[11] Dixit, V., Verma, P., & Tiwari, M. K. (2020). Assessment of pre and post-disaster supply chain resilience based on
network structural parameters with CVaR as a risk measure. International journal of production economics, 227,
107655. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2020.107655
[12] El-Baz, J., & Ruel, S. (2021). Can supply chain risk management practices mitigate the disruption impacts on
supply chains’ resilience and robustness? evidence from an empirical survey in a COVID-19 outbreak
era. International journal of production economics, 233, 107972. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2020.107972
[13] Eisenhardt, K. M., & Martin, J. A. (2000). Dynamic capabilities: what are they? Strategic management
journal, 21(10/11), 1105-1121.
[14] Garson, J. D. (2018). Smart PLS partial least squares, structural equation and regression models. Mehregan
Ghalam Publications. (In Persian). https://www.gisoom.com/book/11406553/
[15] Fisher, M. L. (1997). What is the right supply chain for your product?. Harvard business review, 75, 105-117.
[16] Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and
measurement error. Journal of marketing research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
[17] Liu, C. H. (2017). Creating competitive advantage: linking perspectives of organization learning, innovation
behavior and intellectual capital. International journal of hospitality management, 66, 13-23.
https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2017.06.013
[18] Hamidieh, A., & Arshadikhamseh, A. (2021). The flexible possibilistic-robust mathematical programming
approach for the resilient supply chain network: an operational plan. Journal of advanced manufacturing
systems, 20(03), 473-498. https://doi.org/10.1142/S0219686721500220
[19] Hoole, R. (2006). Drive complexity out of your supply chain. Harvard business publishing education, 3, 3-5.
https://hbsp.harvard.edu/product/P0601B-PDF-ENG?activeTab=related
[20] Helfat, C. E., & Eisenhardt, K. M. (2004). Inter‐temporal economies of scope, organizational modularity, and the
dynamics of diversification. Strategic management journal, 25(13), 1217-1232. https://doi.org/10.1002/smj.427
[21] Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-
based structural equation modeling. Journal of the academy of marketing science, 43(1), 115-135.
[22] Hamidieh, A., Naderi, B., Mohammadi, M., & Fazli-Khalaf, M. (2017). A robust possibilistic programming model
for a responsive closed loop supply chain network design. Cogent mathematics, 4(1), 1329886.
https://doi.org/10.1080/23311835.2017.1329886
[23] Hendricks, K. B., & Singhal, V. R. (2005). An empirical analysis of the effect of supply chain disruptions on long‐
run stock price performance and equity risk of the firm. Production and operations management, 14(1), 35-52.
https://doi.org/10.1111/j.1937-5956.2005.tb00008.x
[24] Huang, R., & Sarigöllü, E. (2012). How brand awareness relates to market outcome, brand equity, and the marketing
mix. Journal of business research, 65(1), 92-99. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2011.02.003
[25] Jüttner, U., & Maklan, S. (2011). Supply chain resilience in the global financial crisis: an empirical study. Supply
chain management: an international journal, 16(4), 246-259. https://doi.org/10.1108/13598541111139062
[26] Jacobs, M. A. (2013). Complexity: toward an empirical measure. Technovation, 33(4/5), 111-118.
[27] Yu, W., Jacobs, M. A., Chavez, R., & Yang, J. (2019). Dynamism, disruption orientation, and resilience in the
supply chain and the impacts on financial performance: a dynamic capabilities perspective. International journal
of production economics, 218, 352-362. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2019.07.013
[28] Kashi, E., & Shahriari, M. (2020). The effect of power on financial performance in relationships between members
of the construction industry supply chain. Industrial management studies, 18(56), 305-335. (In Persian). DOI:
10.22054/jims.2019.37853.2210
[29] Yao, Y., & Fabbe-Costes, N. (2018). Can you measure resilience if you are unable to define it? the analysis of
supply network resilience (SNRES). Supply chain forum: an international journal, 19(4), 255-265.
https://doi.org/10.1080/16258312.2018.1540248
[30] Liu, C. L., Shang, K. C., Lirn, T. C., Lai, K. H., & Lun, Y. V. (2018). Supply chain resilience, firm performance,
and management policies in the liner shipping industry. Transportation research part a: policy and practice, 110,
202-219. https://doi.org/10.1016/j.tra.2017.02.004
116
[31] Lee, H. Y., Seo, Y. J., & Dinwoodie, J. (2016). Supply chain integration and logistics performance: the role of
supply chain dynamism. The international journal of logistics management, 27(3), 668-685.
https://doi.org/10.1108/IJLM-06-2015-0100
[32] Mancheri, N. A., Sprecher, B., Deetman, S., Young, S. B., Bleischwitz, R., Dong, L., Kleijn, R., & Tukker, A.
(2018). Resilience in the Tantalum supply chain. Resources, conservation and recycling, 129, 56-69.
https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2017.10.018
[33] Mandal, S., Bhattacharya, S., Korasiga, V. R., & Sarathy, R. (2017). The dominant influence of logistics
capabilities on integration: empirical evidence from supply chain resilience. International journal of disaster
resilience in the built environment, 8(4), 357-374. https://doi.org/10.1108/IJDRBE-05-2016-0019

100-116 :‫ صفحه‬،1402 ‫ تابستان‬،2 ‫ شماره‬،4 ‫ دوره‬،‫ مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی‬/‫فربد و همکاران‬
[34] Mitchell, T., & Harris, K. (2012). Resilience: a risk management approach. ODI background note, 1-7.
https://www.sistemaprotezionecivile.it/allegati/1470_Resilience-_A_risk_manag_approach.pdf
[35] Myerson, P. (2015). Supply chain and logistics management made easy: methods and applications for planning,
operations, integration, control and improvement, and network design. Pearson FT Press.
[36] Um, J., & Han, N. (2021). Understanding the relationships between global supply chain risk and supply chain
resilience: the role of mitigating strategies. Supply chain management: an international journal, 26(2), 240-255.
https://doi.org/10.1108/SCM-06-2020-0248
[37] Pettit, T. J., Croxton, K. L., & Fiksel, J. (2013). Ensuring supply chain resilience: development and implementation
of an assessment tool. Journal of business logistics, 34(1), 46-76. https://doi.org/10.1111/jbl.12009
[38] Ribeiro, J. P., & Barbosa-Povoa, A. (2018). Supply chain resilience: definitions and quantitative modelling
approaches–a literature review. Computers and industrial engineering, 115, 109-122.
https://doi.org/10.1016/j.cie.2017.11.006
[39] Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect
effects in multiple mediator models. Behavior research methods, 40(3), 879-891.
[40] Rajesh, R. (2021). Flexible business strategies to enhance resilience in manufacturing supply chains: an empirical
study. Journal of manufacturing systems, 60, 903-919. https://doi.org/10.1016/j.jmsy.2020.10.010
[41] Tarigan, Z. J. H., Siagian, H., & Jie, F. (2021). Impact of internal integration, supply chain partnership, supply
chain agility, and supply chain resilience on sustainable advantage. Sustainability, 13(10), 5460.
https://doi.org/10.3390/su13105460
[42] Salari, A., Farsijani, H., Hamidizadeh, M., & Darinokorani, B. (2014). Prioritization of lean production factors
with interpretive structural approach (case study: automotive industry supply chain). Management research in
Iran, 18(2). 107-126. (In Persian). https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=273830
[43] Ghanbari, J., Abbasi, E., Didekhani, H., & Ashrafi, M. (2022). The impact of strategic cost management on the
relationship between supply chain practices, top management support and financial performance
improvement. Journal of applied research on industrial engineering, 9(1), 32-49. (In Persian). https://doi:
10.22105/jarie.2021.294904.1364
[44] Sedighpour, A., Zandieh, M., Alam Tabriz, A., & Dori, B. (2018). Resilient supply chain model in Iran
pharmaceutical industries. Industrial management studies, 16(51), 55-106. (In Persian). DOI:
10.22054/JIMS.2018.28335.1960