KID 2133

Encik Mohd Izzat Izzuddin bin Jafri

Pensyarah Jabatan Pusat Bahasa
Kolej Pengajian Islam Johor (MARSAH)
 Skop Perbincangan
● Kuliah 8: Kaedah Mengeja Jawi 3
● Kaedah Homograf
● Homograf Hakiki
● Homograf Tak Hakiki
● Kaedah Geluncuran dan Gelinciran
● Kata Gabungan perkataan
● Huruf Saksi
● Huruf Saksi Terwujud
● Huruf Saksi terwujud sebab Partikel
● Huruf Saksi terwujud sebab Imbuhan
 Kuliah 8: Kaedah Mengeja Jawi 3
KAEDAH HOMOGRAF
● kaedah homograf terbahagi kepada dua, iaitu homograf hakiki dan
homograf tidak hakiki.
● HOMOGRAF HAKIKI
● Dalam sistem ejaan jawi masih terdapat beberapa perkataan yang
disameja tetapi mempunyai sebutan dan makna yang berlainan
mengikut struktur ayat. Dalam sistem ejaan rumi perbezaan ini dapat
dilihat melalui penggunaan vokal/o/dan vokal/u tetapi tidak demikian
dalam sistem ejaan kerana kedua-dua vokal tersebut diwakili dengan
hanya satu vokal wau/‫ ﻭو‬/seperti:-

Burung ‫بوروڠ‬ Borong ‫بوروڠ‬

Dukung ‫دوکوڠ‬ Dokong ‫دوکوڠ‬

Gulung ‫ݢولوڠ‬ Golong ‫ݢولوڠ‬

sambungan…

Surut ‫سوروت‬ sorot ‫سوروت‬

Kuku ‫کوکو‬ Koko ‫کوکو‬
Biri ‫بيري‬ Biro ‫بيري‬
Bilik ‫بيليق‬ Belek ‫بيليق‬
Bila ‫بيال‬ bela ‫بيال‬
Tuntun ‫تونتون‬ Tonton ‫تونتون‬
ciri ‫چيري‬ Ceri ‫چيري‬
sambungan…
ii. Homograf Tidak Hakiki
● Dalam hal ini terdapat vokal iaitu /a/dan/e/pepet yang
hadir dalam sistem ejaan Jawi. Untuk mengelakkan
kekeliruan tersebut, sistem ejaan jawi baru telah
menambah huruf alif pada vokal /a/ jika perkataan
tersebut boleh mengubah makna, seperti:

Pantas ‫ڤانتس‬ Pentas ‫ڤنتس‬

Lantik ‫النتيق‬ Lentik ‫لنتيق‬
Lantang ‫النتڠ‬ Lentang ‫لنتڠ‬
Lanting ‫النتيڠ‬ Lenting ‫لنتيڠ‬
Lantung ‫النتوڠ‬ Lentung ‫لنتوڠ‬
Rasmi ‫راسمي‬ Resmi ‫رسمي‬
sambungan…

Makar ‫ماکر‬ Mekar ‫مکر‬

Malar ‫مالر‬ Melar ‫ملر‬

Palam ‫ڤالم‬ Pelam ‫ڤلم‬

Paluh ‫ڤالوه‬ Peluh ‫ڤلوه‬

Palung ‫ڤالوڠ‬ Pelung ‫ڤلوڠ‬

Rasmi ‫راسمي‬ Resmi ‫رسمي‬

Sabak ‫سابق‬ Sebak ‫سبق‬

6
sambungan…
Sabut ‫سابوت‬ Sebut ‫سبوت‬

Salam ‫سالم‬ Selam ‫سلم‬

Samak ‫سامق‬ Semak ‫سمق‬

Saman ‫سامن‬ Seman ‫سيمن‬

Sakat ‫ساکت‬ sekat ‫سکت‬

Sala ‫ساال‬ Sela ‫سال‬

Tambung ‫تامبوڠ‬ Tembung ‫تمبوڠ‬

7
KAEDAH GELUNCURAN
● Dalam tulisan jawi terdapat perkataan yang bunyinya seakan-akan
menggeluncur. hal ini terjadi apabila vokal /u/ pada akhir suku kata
pertama bertemu dengan vokal /a/ pada awal suku kata kedua tanpa batas.
justeru bunyi /u/ seolah-olah menggeluncur pada vokal /a/ seperti contoh
dibawah:

Bunyi Geluncuran Ejaan Sebenar

Duwa ‫دووا‬ Dua ‫دوا‬
Tuwan ‫توون‬ Tuan ‫توان‬
Tuwa ‫تووا‬ Tua ‫توا‬
Suwa ‫سووا‬ Sua ‫سوا‬
sambungan…

Guwa ‫ڬووا‬ Gua ‫ݢوا‬

kuwah ‫کووه‬ Kuah ‫کواه‬

Buwah ‫بووه‬ Buah ‫بواه‬

Ruwang ‫رووڠ‬ Ruang ‫رواڠ‬

Tuwang ‫تووڠ‬ Tuang ‫تواڠ‬

Buwang ‫بووڠ‬ Buang ‫بواڠ‬

Suwam ‫سووم‬ Suam ‫سوام‬

sambungan…

Peguwam ‫ڤڬووم‬ Peguam ‫ڤݢوام‬

Tuwam ‫تووم‬ Tuam ‫توام‬
Ruwam ‫رووم‬ Ruam ‫روام‬
Ruwa ‫رووا‬ Rua ‫روا‬
Ruwap ‫رووڤ‬ Ruap ‫رواڤ‬
Ruwas ‫رووس‬ Ruas ‫رواس‬
Ruwah ‫رووه‬ Ruah ‫رواه‬
GELUNCURAN HURUF U DAN A, IAITU BUNYI
(UWA)
● Geluncuran wujud apabila vokal (u) diikuti oleh vokal (a), seperti du-a
dan tu-a. Sebenarnya suku-suku kata itu lebih tepat jika dituliskan du-wa
dan tu-wa sebab deretan vokal u-a membentuk bunyi (uwa), bukan (u.a)

TULISAN RUMI TULISAN JAWI

Jua ‫جوا‬

Sua ‫سوا‬

Gua ‫ݢوا‬

Mua ‫موا‬
GELUNCURAN (IYA) dan (iyu)
● Bunyi geluncuran (iya) terwujud daripada deretan vokal (i) dengan (a) seperti
dalam perkataan ria,kia (sejenis jahitan). Suku kata asal bagi perkataan tersebut
ialah ri-ya dan ki-ya. Seperti pada geluncuran (uwa), geluncuran (iya) dan (iyu)
juga menggunakan huruf yang sama, iaitu huruf (ya) pada akhir suku kata pertama
dan awal suku kata kedua. cuma bunyi (ya) itu menjalankan fungsi yang berbeza.
Huruf (ya) yang pertama adalah sebagai huruf vokal atau huruf saksi, sedangkan
huruf (ya) yang kedua sebagai konsonan atau huruf benar.

TULISAN RUMI TULISAN JAWI

Riang ‫رياڠ‬

Tuan ‫توان‬

Beruang ‫برواڠ‬
BUNYI GELUNCURAN (UWI)
● Bunyi geluncuran terbentukdaripada rentetan vokal (u),dengan (i)
seperti yang terdapat pada perkataan buih,juih,cuit,dan duit.Akan
tetapi ejaannya tidak seperti geluncuran (uwa),(iya) dan (iyu) yang
hanya menyerapkan salah satu huruf wau dan ya ke dalam yang satu
lagi menjadikannya tinggal satu sahaja.Geluncuran (uwi) terdapat satu
tambahan iaitu menggantikan wau kedua dengan huruf hamzah :

TULISAN RUMI TULISAN JAWI

Buih ‫بوءيه‬
Cuit ‫چوءيت‬
Duit ‫دوءيت‬
Juih ‫جوءيه‬
Kuih ‫کوءيه‬
Kuil ‫کوءيل‬
sambungan…
KAEDAH GELINCIRAN
● Bunyi gelinciran ini terjadi apabila vokal /a/ dan vokal /u/ bertemu tanpa
dibatasi dengan huruf konsonan. Pertembungan kedua-dua huruf vokal itu
boleh menghasilkan bunyi sekali gus makna yang berlainan pada
perkataan tersebut. bagi mengelakkan kekeliruan dalam sistem ejaan jawi,
perkataan yang mempunyai huruf vokal yang sedemikian hendaklah
ditambah huruf hamzah ( ) sebelum vokal /u/ seperti:

Dengan Hamzah Tanpa Hamzah

Laut ‫الءوت‬ Lawat ‫الوت‬
Sauh ‫ساءوه‬ Sawah ‫ساوه‬
Pauh ‫ڤاءوه‬ Pawah ‫ڤاوه‬
Jauh ‫جاءوه‬ Jawah ‫جاوه‬
Lauk ‫الءوق‬ Lawak ‫الوق‬
sambungan…
Laun ‫الءون‬ Lawan ‫الءون‬
Laung ‫الءوڠ‬ Lawang ‫الوڠ‬
Bau (hidu) ‫)باءو )هيدو‬ Bau (diftong) ‫باءو‬
Baung ‫باءوڠ‬ Bawang ‫باوڠ‬
Kaut ‫کاءوت‬ Kawat ‫کاوت‬
Raut ‫راءوت‬ Rawat ‫راوت‬
Raung ‫راءوڠ‬ Rawang ‫راوڠ‬
Daun ‫داءون‬ Dawan ‫داون‬
Gaun ‫ݢاءون‬ Gawan ‫ڬاون‬
Gaung ‫ݢاءوڠ‬ Gawang ‫ݢاءوڠ‬
Haus ‫هاءوس‬ Hawas ‫هاوس‬
sambungan…
KATA GABUNGAN PERKATAAN
● Dalam Jawi ada perkataan yang terdiri daripada dua perkataan
atau lebih ditulis sekaligus. Penulisan seperti ini terdapat dalam
kaedah lama dan khusus untuk perkataan tertentu sahaja.
i) Kata-kata bebas membentuk rangkai kata umum, termasuk
rangkai kata istilah khusus dan kata majmuk, ditulis terpisah antara
satu sama lain. Contohnya:

Sama ada ‫سام اد‬ Jalan raya ‫جالن راي‬

Temu duga ‫تمودوڬا‬ Jual beli ‫جوال بلي‬

Tengah hari ‫تڠه هاري‬ Kapal Terbang ‫کاڤل ترباڠ‬

Susu Pekat
Terima kasih ‫تريما کاسيه‬ ‫سوسو ڤکت مانيس‬
manis
Telefon Dail
Hari Raya ‫هاري راي‬ ‫تيليفون داءيل تروس‬
Terus
sambungan…
ii. Gabungan kata atau kata majmuk yang ditulis serangkai sebagai
bentuk yang telah mantap (dalam ejaan Rumi) ditulis serangkai juga
dalam ejaan Jawi. Contohnya:

Pesuruhjaya ‫ﭬﺴﻮﺭرﻭوﻫﮬﮪھﺠﺎﻱي‬ Antarabangsa ‫ﺍاﻧﺘﺎﺭرﺍاﺑڠﺴﺎ‬

Setiausaha ‫ﺳﺘﻴﯿﺎءﻭوﺳﻬﮭﺎ‬ Bumiputera ‫ﺑﻮﻣﻴﯿﭭﻮﺗﺮﺍا‬

Sukarela ‫ﺳﻜﺎﺭرﻳﯾﻼ‬ Jawatankuasa ‫ﺟﻮﺍاﺗﻨﻜﻮﺍاﺱس‬

Suruhanjaya ‫ﺳﻮﺭرﻭوﻫﮬﮪھﻨﺠﺎﻱي‬ Kakitangan ‫ﻛﺎﻛﻴﯿﺘﺎڠﻦ‬

Tandatangan ‫ﺗﻨﺪﺍا ﺗﺎڠﻦ‬ Kerjasama ‫ﮐﺮﺟﺎﺳﺎﻡم‬
Tanggungjawab ‫ﺗڠݢﻭوڠﺠﻮﺍاﺏب‬ Warganegara ‫ﻭوﺭرݢﺍاﻥنݢﺍاﺭرﺍا‬

Mentari ‫ﻣﻨﺘﺎﺭرﻱي‬ Olahraga ‫ﺍاﻭوﻟﻬﮭﺮﺍاݢ‬

sambungan…
iii. Huruf saksi terwujud apabila terjadinya kata gabungan seperti:

Warganegara ‫ورݢانݢارا‬ Dukacita ‫دوکاچيتا‬

Anekarama ‫انيک راما‬ Sukarela ‫سوکاريال‬

sambungan…
HURUF SAKSI TERWUJUD
● Tiga huruf saksi, iaitu alif,wau, dan ya merupakan huruf-huruf terpenting
untuk membantu wujudnya bunyi ke atas, ke depan, dan ke bawah, sama ada
terbuka atau tertutup.

‫اياله‬ ‫اي‬ ‫اداله‬ ‫اد‬

‫ايتوله‬ ‫ايت‬ ‫اينيله‬ ‫اين‬

sambungan…
HURUF SAKSI TERWUJUD SEBAB PARTIKEL
● Selain lah,huruf-huruf saksi juga akan terwujud apabila sesuatu perkataan
yang ditulis tanpa huruf saksi itu menerima penambahan Kah, tah (Partikel),
atau nya (kata ganti).

adakah ‫اداکه‬ ada ‫اد‬

manatah ‫ماناته‬ mana ‫مان‬
padanya ‫ڤداڽ‬ pada ‫ڤد‬

Sayalah ‫ساياله‬ saya ‫ساي‬

sukakah ‫سوکاکه‬ suka ‫سوک‬
apatah ‫اڤاته‬ apa ‫اڤ‬
penjaganya ‫ڤينجاڬاڽ‬ penjaga ‫ڤنجاݢ‬
sambungan…

Dialah yang menjaganya ‫دياله يڠ منجاڬاڽ‬

Sukakah kamu kepadanya? ‫سوکاکه کامو کڤداڽ‬
Jikalah bukan dia ‫جکاله بوکن دي‬
Siapatah lagi ‫سياڤاته الݢي‬
sambungan…
HURUF SAKSI TERWUJUD SEBAB IMBUHAN
● Dua sebab huruf saksi diwujudkan kembali dalam Ejaan Tradisi dan ejaan di
luar Hukum deranglu/Ka-Ga. Pertama disebabkan partikel lah, kah dan tah:
kedua disebabkan kata gantinya.

‫کاتاکن‬ ‫کات‬ ‫باچاکن‬ ‫باچ‬

‫جاياکن‬ ‫جاي‬ ‫راساکن‬ ‫راس‬

‫سڠکاکن‬ ‫سڠک‬ ‫جڠکاکن‬ ‫جڠک‬

‫مڠڬاکن‬ ‫مڠݢ‬ ‫بڠڬاکن‬ ‫بڠݢ‬

‫تاڽاءي‬ ‫تاڽ‬ ‫جاياءي‬ ‫جاي‬

‫بڠڬاءي‬ ‫بڠݢ‬ ‫سوکاءي‬ ‫سوک‬