cumburiyet dénemi turk siiri [261 mf arkadaslar (Foman, 1943), Haveda Buta Yop (roman, amrsimic (roman, J pie cevdet Kudret de tarihsel dénemde diger Yedi Me uraklt 0” dértlit hece dlgiisiindt kullanmistir, Diz 1958), Karimeayt sale sairleri gibi gogunlukla 747 i Uyak Orgist, capraz uyak drgtist xe serbest bigime yer verse de daha ¢ok terza rima ve liglik nazim cena cimistit. Tam, zengin ve tung gibi dolgun uyaklarla siirindeki mizikaliteyi arturmist Gaines, su, aksam gibi dis diinyaya ait motiflerin yamt stra oda, pencere, — potifler tzerinden eve ait dgeler Solok siirinde fazlastyla kendilerine set aes idm, oltim deneyimi, Slim sonrast tahayyild, stkismashk, karamsarlik, yalnizik, aisam ialekleri bu siiri besleyen damarlardir. Cevdet Kudret, Shakespeare’in Antonius ye Kleopatra ile Othello oyunlanyla ve Oscar Wilde’in yazdigi, Strauss’un besteledigi Salome operastyla metinlerarast iliskilere girmistir. Yahya Kemal’in hem geryek yasamdaki hem de siirdeki tutumuna parodiyle yaklagmustir. 4, TOPLUMCU GERCEKCi SiR Karl Marx ile Friedrich Engels’in diisiincelerinin ve Sovyetler Birligi’nin sanat poltikasinmn bir sonucu olarak ortaya g1kan toplumcu gergekgi edebiyat anlayisi hem getpekgilik hem toplumeuluk kavramlan ilstiinde yiikselir, Ozellikle 1934’te yapilan Sovyet Yazarlan Birinci Kongresi’nde bu anlay1s kurumsallasir, Bu siir, Vladimir Mayakovski’den gelen bigimsel denemeleri barindinr, Emek ve halk kavramlanyla ispi simfi odak noktasim olusturur. idealizme tavir alan ve maddeci bir diinya giristyle sekillenen bu edebiyat, kendini bireye degil, toplumsala agar. Sovyetler'deki ve Turk edebiyatindaki uygulamasinda Stalin dénemi kiltir Poliikasindan sorumlu olan Jdanov’un yonlendirmeleri etkili olmustur. Ona gore“ kumaca karakterler; yeni bir diinya yaratan isgiler, kolhozcular, parti tiyeleri ve ‘ihendisler arasimdan segilmelidir. Edebiyat iyimser olmalidir. Cilnkil bu, tmekeilerin edebiyatidir, Bu edebiyatin giicti sosyalizme hizmet etmekten ‘aynaklonmaktadir. Bu anlayig iginde G. V. Plehanov, Georg Lukies ve Emest Ficherin gorisleri de etkili olmustur. “Marksist dgretiyi ilk defa bir estetik kuram Saline sokmaya galisan G. V. Phelanov (1856-1918) sanatin dogusu, sosyal stnflaria Sanat eserlerj arasindaki iliski, estetik zevk ve fayda gibi sorunlar izerine egill — felsefenin temel fikri olan, olaylant maddi poragevueanes ne an iene oe . a ‘iceltilmesi, burjuva sintfinin esi . oe mou 7 a a ustur. Bu anlayisin temel 'Mesi ile simif gatismalart énemli motifleri olusturmus mig ve Jamak “eg fs Edebiyat Mik ve Fesefe Orerine, 7. ran, Edebiyat Kuramlart ve Elestiri 8-47.262| Modern Tiirk Edebiyat: : il re ekonomi ilkesini alt yapi tist yapry1 belirler slogant olusturur. Bu ilkeye gi ; ik Konity uarumu ofan sanat ve edebiyatt sekillendiriy, 1 ifkin italya’da ortaya e1kans makineye, harekete, hy nem veren filtirizmin (gelecekgilik) bu antayis ae cada helene vate, Akimin Snciisii Marinetti, 1913°te yaynmladigt pildiride’ Reece sini “bisa bilimsel kesiflerin yaratygt_ etki altindaki- insan erent ae imag yenilestirmek” olarak agiklar ve kendi kavramlart olan kuré oa yr ms imgeln, sifatla ad-fiilin bir kenara atilmast, onomatopeli akorlarin kullanim), askt-hurt, mlu dzgir yazim tizerinde durur- ve iiretim bigiminin niteligi, fist yap! ki Yirminei yizyilin basind: devrimi ile disavurun 4.1. Onciller ; : Nazim Hikmet Ran (1902-1963) Bahriye Mektebinden mezun oldu. Bir sire demiz subayhgi yapt. Bolu'da 6gretmenlik yaptt. Moskova’da siyasal bilimler ve ekonomi okudu, Tarkiye’ye déniip Aydinlik ve Resimli Ay dergilerinde galist. On iki yil tutuklu kaldiktan sonra Sovyetler Birligi’ne gitt, Moskova’da 6ldi. Oyun, dleneme, masal, mektup tdriinde de eserleri bulunan Nazim Hikmet'in siir kitaplan suilardir: 835 Satr (1929), Jokand ile Si-Ya-U (1929), Varan 3 (1930), 1+1=Bir (1930), Sesini Kaybeden Sehir (1931), Gece Gelen Telgraf (1932), Benerci Kendit Nigin Olerdit (1932), Taranta Babu 'ya Mektuplar (1935), Portreler (1935), Simawa Kadisi Seyh Bedreddin Destan (1936), Kurtulus Savas Destam (1965), Saat 21-22 Siirleri (1965), Dért Hapishaneden (1966), Rubailer (1966), Yeni Siirler (1966) Memleketimden insan Manzaralart (1966-7), Kuvayt Milliye (1968), Son Siirler (1970). Tark edebiyatinda toplumcu gergekgi anlayisin Nazim Hikmet’le basladigt kabul edilir. O, hem ilk serbestsiir denemelerini yapmis hem de siirde dize kanimalart! anes degisikikter yapmuishr. Toplumeu gergekgilik jargonundan geles ee ha sirde gens bigimde kullanmistir, Hem kendi ddnemindeki be es ra gelen bir yigin sairi etkilemistir, “Nazim, birgok elestirmeni” Sairin ve yazarin da belirttigi gibi her teknikten, gagindaki hi aan i, yet her si umandan yaralanmis ve bdylece end singed ole ‘omen anlatildiginin Snemi, onu bu ara : lece kendi siirini olusturmustur. Oziin i Hikmet’in siirlerinj eer ee cn lara gotirmiigtir.™? Paul Eluard’la Nia" ivi, her iki sairde renkleri yap taslan ve a “Filippo Tommaso Marinetti, « Manifesto”, 103.199," "Kuradan e *$.103-1 Siynl a av Metin Cong, Te mas imgelem ve Ozgurlage Kavusmus Sbzcaklet FO ine Sv, Paul Elune cg St 1923-1953, 36, im Hikmet'te Renklerin Dj_cumhuriyet dénemi tark siiri seiler olarak g6rlir. Ona gore her iki sir js _pleyiciler olarak gOrr siir igin de ‘i te bag Kurmann bir yoludur, renkler, evrenle, insanla ve qment Behzat Lav (1903-1984), |263 istanbul Sultanisini bitirdi. Bir stire ti fe ao 5.05. (1931), Kaos (1934), Aeul Eihde ei cioay ebitim gorda, Siir Ls trina garssnda yer alip sirini Klasik avangart hareketlerden etkilenerek olusturmustur, Bu siaien gclonekle bat olan ¢adasi sairleri elestirr. Ran gibi o da siirin forma jperinde denemeler yapmustr, jthami Bekir Tez (1906-1984), istanbul Dartilmuallimin Mektebini bitirdi. Cesitli gthirlerde 6gretmenlik yapt. Gazete, dergi ve yayievlerinde gahstt. Siire hece aigdsiyle baslamishr. Serbest dlgilyle yazdigi ilk siirlerini Resimli Ay dergisinde yeyimlamastir. Galismalariyla Milli Mecmua, Mesale, Servetifinun, Yeni Adam, YVarlk, Yeni Tiirk dergilerinde gériindii. Nazim Hikmet’in siyasal grislerini ve sanat snlayigim benimsemistir. Siir kitaplan gunlardir: Hayat Bilgisine Gre Cocuk Siirleri (1927), 24 Saat (1929), Mavi Kitap (Ran’la, 1930), Birinci Forma A (1930), Herhangi Bir Siir Kitabidir (1931), Mustafa Kemal (1933), Oldugu Gibi (1935), Hiirriyete Kaside (1945), Birinci Seans (1956), En Gilzel Sark (1960), Kiiba (1962), Siirler (toplu siirler, 1971), Alun Destan Mustafa Kemal (1973). Cengiz’e gore‘ ithami Bekir'in serbest siire katkisi olmakla birlikte siir yetenegi zay:ftur. Sdyleyisini dcfisirme geregini duymamus ve yeni sdyleyis bigimleri arayisina girmemistir. Genel olarak Nazim’in gélgesinde kalmistir. 42, 1940 Kusagi Toplumculart Nizim Hikmet’in edebiyat anlayisindan etkilenerek siire baslayan ya da siirini efistiren “1940 Kusagi” sairleri daha gok Yiiriiyily dergisi gevresinde ‘oplanmislardir. Zaman iginde Dénem, Yeni Gercek, Degisim, Yordam, Ant, Halkin Postar dergiteri bu gairlere sayfalarim agmisti Eklendikleri anlayistan kaynaklanan ‘sit, yoksulluk, emperyalizm, toplumsal adalet gibi kavramlan islemislerdir. Bu acisindan bigim Gnemli degil, igerik Snemlidir. Bireyden gok toplum sin na alin, Rafat Iigaz, Cahit Irgat, Suat Taser, Omer Faruk Toprak, Arif Damar, Ichmet Basaran, Hasan Hiiseyin Korkmazgil, ‘Ahmed Arif, Ceyhun Atuf Kansu din onemli tyeleridir, Attila flhan da genglik yillannda bu anlayistan “leon Stag Metin Cong: Cengiz, Toptumcu Gergekgi Siir 1923-1953, 8. 56-57.264| Modern Turk Edebiyati Rifat Mgaz (1911-1993), Muallim Mektebinden mezun oldu. Pek ¢0k sehirde ant ve istanbul’da Turkce 8gretmenlik yaptt. Gazi Egitim Enstitiisind bitirdi. Adaps7 OSretmenligi yapti. Yiiriiyiis dergisinin yazt ish miidirlagénd is ‘arkopasa aergisini gtkardt. Ardinday gazetecilige basladi. Aziz Nesin’le birlikte | 7 ‘Adembaba dergisini yayunladi, Dénemin mizah ierailerinde ve gazetelerinde yazly yayimladi, Hababam Sinyfi adh eseriyle tanmndi, Roman, dykil, ant tairlerinde eserley} bulunan Ilgaz’in siir kitaplary suntardir: Yarenlik (1943), Sut (1944), Yasadikga (1948), Devam (1953), Uskiidar ‘da Sabah Oldu (1954), Soluk Soluga (1962), Karakilgik (1969), Uzak Degil (197), Giivencinim Uyur aa (1974), Kulagime Kiriste (1983), Ocak Katirt Alagi= (1987). Siirinin ilk evresinde heceyle yazan ve daha cok bireysel temalar isleyen gaz, 40°h yillardan sonra hem serbest sir hen re siyasal izleklere yonelmistir. Yiiriiytis dergisiyle birlikte sanat, yn kazanmustit. 971), Edie Ogretmen Okulunda ve Ankara Devlet olarda alist. Kimi Konservatuvarinda 6grenim Resmi ve 6zel tiyatr “Cahit Saffet” imzasin’ kulland. Oyki, roman ve ant tiirtinde eserleri rin Cocuklart (1945), Riizgarlarim Konusuyor ‘dir, Irgat’in tematik yelpazesinde kavramlar yer ali sstlendi. Ellili yillagg de toplumsal v‘ toplumeu gergekgi bir to Cahit Irgat (1915-1 gordi. eserlerinde pulunan Irgat’mn siir kitaplari Bu ‘Sebi (1947), Ortalik (1952), Irgatin Tiirkiisit (1969) isan, savas Karsithgs, emek, gocuk, gemicilik gibi Toptumculugunun yaninda bireysel duygu ve diisiincelere de yer vardir. Kimi sirlerinin forma ve sdyleyisinde gagdast Gerip sairlerinin izleri gorilur. Bir orp sirinde espri ve mizah kullandiga saptanimss, “6zellikle kara mizah dgesini kullandig sirerinde alay: ve korkung gergegi son iki misraya saklamast ve okuyucuyu bu setilde etkiledigi™ ifade edilmistir. Yine bu olguyu da Garip’in sok tekniginin bir yansimast olarak gormek miimkiindiir. Suat Taser (1919-1982), Ankara Devlet Konservatuvani tiyatro béldmiind biti. amis Deviet Tiyatrosunda oyunculuk, Ankara Radyosunda sunuculuk yaptt. Fs? pias ep teas coin gdrevlisi olarak alist. Son olarak lant eae vere pina yaph. Servetifaun-Uyaris, Kaynak, Pinar, Yeditep* ahaa Tee oe siirleri yayimlandi. Oyun ve inceleme tiiriinde sees Hehe On Lana sunlardir: Bir (1942), 1943 (Fethi Giray'le, 198) Kartulag (1960), Hayret Bey imate (1952), Harag Mezat (1954). 1k Omer Faruk Toprak a sia (1968), Evrende Ellerimiz (1968). Milli Egitim Bakanhgi Yaymnlar Miid A anbul Hukuk Fakiiltesinde dgrenim godt rliginde galt, Petrol Ofisinden emekli ol? * Derya Kiligkaya, ya, “Cahit Irgat’ atin Ortalk Adh Siir Kitabinda Mizah”, s. 1181.cumhuriyet dénemi tirk siiri [265 smerny Yen Edebiyat, Yeni Ufuklar, Varltk, Ant, Fikir ve Sanat iy i ae siir kitaplani Insanlar (1943), Hiirriyet (Suat Taser'le, 1945), Dada Ates yakanlar( 1955), Susan eee (1966) ve Ay Isigi (1973)'dur, Susan Anadolu Kitab, agoinden sar hakkinda. bir degerlendirme yapan Yagcioglu*”, Toprak’in “Anadolu jeaninm alnyaziint bain yaprtlarida ustaca dile getirmesinibilmis, bu aciifa renk ve gi katarak dizyazt sOylemekten Kendinj Korumustur.” saptamasinda bulunur ve suedilimi Tevfik Fikret'e kadar geri gotirar. ‘Arif Damar’ (1925-2010)'n asi! adi ibrahim Damar’dir. Istanbul Erkek z ari: Nig dergilerinde siirleri yayrmlandt, Roman, 8yki ve ant ttrinde eserleri Tale Lisesindeki Sgrenimini yarida birakip galigmaya hayatina atildi. Ankara ve {stanbul'da memurluklar yapti. Yeryiizii kitabevini yonetti. “Arif Hiisni”, “Arif parikat” ve “Ece Oval” adlarim da kullandi, Yeni Insanlik, Ant, Insan, Giin, Yeryiizit gibi dergilerde siileri yayimlands. Melih Cevdet Anday’l birlkte yazdhia Yagimurlu Sokak adh romant da bulunan Damar’in siir kitaplant sunlardir: Giinden Giine (1956), jsanbul Bulut (1958), Kedi Aklt (1959), Saat Sekizi Gee Vurdu (1962), Alict Kus (1966), Seslerin Ayak Sesleri (1975), Alict Kusu Kardesligin (ilk bes kitap bir arada, 1975), Oliim Yok ki (1980), Ay Ayakta Degildi (1984), Act Ertelenirken (segmeler, 1985), Yoksulduk Diinyayr Sevdik (1988), Ay Kar Toplamaz ki (toplu siirler, 1990), Eski Yagmurlart Dinliyorum (segmeler, 1995), Kitaplar Kitabt (toplu siirler, 2000), Killiyen Red (2002), Kink Makara (2004), Gitme Kal (2006). Geng yaslarinda ‘oplumeu gergek¢i antayisla siirler yazan Damar, “1956’dan sonraki siirlerinde ise dinya gortisind paylastig1 toplumcu gergekgilerden sanatt algilayis bicimiyle aynlmistir, [...] 65 yilt askin sanat yasam: boyunca siirinin toplumeu éziind hig degistirmeden déneminin Garip ve ikinci Yeni gibi siir hareketleriyle de iliski kurarak siirini yenilemesini bilmistir.“® Mehmet Basaran (1926-2015), Kepirtepe Koy Enstitisini ve Hasanoglan Yoksek Kay Enstitiisiinil bitirdi. Kéy enstitistt 6gretmenligi, gezici bagégretmenlik, ilkokut Ogretmenligi ve Tiirkge Sretmenligi yapt. Kéy Enstitiileri Dergisi, Adam Sanat, Gasteri, Kiys, Varlik, Yansima, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yen! Bios ie Yuktar, Yicel gibi dergilerdi sirleri yayunlandh. Siir, Oyktl, roman Ve aie i eserler verdi, Sir kitaplan suntardur: Ahlat Agact (1953), Kargilama a an Hartas: (1960), Kocakent (1963), Puraklt Memleket (1969), GOk Ekin (1975), 7 Sel(1982), Ganler Tue Rengi (1986), is Darn Basin Borana DN Hors ) Koca Bir Troya Diinya (1997), Pir Sultan Oliir Dirilir (2002), Oliimsiial 7 Halim y. Pr abciolu, : 1, §, 316. Hi ‘oglu, “Kitaplar: Susan Anadolu”, 8- a hs Gepget, “Arif Demar'n Sanat Anlatgie Genel Bi Baky"s 7-8266| Modern Tiirk Edebiyatr Otu (2012), Kurgun islemivor Yaluziga (2013). Yager, Basaran sirinj Piet “Kaynagim topragimizdan aldi ve topragimizin insanlaninin aydinhk Selec damlalar katt: siiriyle. Umut tastdi. insarin yasam damarint yakalayyp Sin hiizinleri sevinglere ve dfkelere déndstirmeye sabaladh. Topragimziy dingy aldij zengin dokuyu bugiinlere tastdi gizelim Tarkgesiyle. Hasan Hiiseyin Korkmazgil (1927-1984) Gazi Egitim Ensttisin biting: 5 siire 6fretmenlik yapt. Ardindan arzuhalcilik, ae ve portre essai — Akis dergisinde galisti. Forum ile Tophun dergilerini sirastyla yonetti, Yeditee % Anmaganim, TRT Basan Odilkind, Toprak Siir Odilin ve Nevzat Oay «= Odilinit kazandi, Mizah ve gezi tirinde de eserleri bulunan Korkmazgirin «. kitaplan Kavel (1964), Temmuz Bildirisi (1965), Kezilirmak (1966), Kat fue, (1971), Aglasun Aysagags (1972), Oglak (1972), Aci Bal Eyledik (i973, Kelepgemin Karasinda Bir Ak Giivercin (1974), Kogero Vatan Sairi (1979, Haziran 'da Olmek Zor (1977), Acilara Tutunmak (1981), Filizktran Firtmas (198), Isiklarla Oynamayin (1982), Kandan Kina Yakilmaz (1985), Tohumlar Tu: iin (1988). Tark’e gére Korkmazgil’in ilk siirlerinde Nazim Hikmet’in ve Attila Ikan’ etkileri vardir. Bu ilk etkinin ardindan kendi dislubunu bulmus, “bireysel ve topluns! yasamdan beslenen gir sesli kavga siirleri ortaya” koymustur.*° Ahmed Arif (1927-1991) Dil ve Tarih-Cografya Fakiiltesi felsefe bilimind: okudu. Gazete ve dergilerde galisti. Gazetecilikten emekli oldu. Millet, Yeniti, Beraber, Segilmis Hikdyeler, Yeni Ufuklar, Kaynak dergilerinde yaymlo= siirleriyle tanindi. 1968te yayimlachgs tek siir kitabt Hasretinden Prangalar Eskitin Kitabiyla gok bilyik ses getirdi. Diizyazilan gazete ve dergi sayfalarinda kalmstt. Bulak’in saptamasina gre sair, siirlerinde genellikle ask, iilke sevgisi, aynlik, 62lem hiziin, garesizlige isyan, hayal kankhg, haksizhga direnme konulann islemistt. “Bigim olarak gelenekle ilgisi_ olmayan Ahmed Arif, siirlerinde anlsn™ Bilslendirmek ve ona renk katmak igin edebi sanatlardan bolea yararlanmustit.”" pai a am — 7 ‘anh ip Fakattesinden mezun ol. . Genclik, Ua, Mille, Yee ar - ne - hekimlik yapt.. Siirleri i a éserleri bulunan Kansu’nun sir Be ae ee = joa, Bagbozumu Sofrasy (19440), Coos a fart ‘sunlardur: Bir Cocuk Bahigesinde ( Defieri (1955), Yurdumdan (1960), : Gemisi (1946), Yamk Hava (1951), He Z ) Bagimsizhk Giilit (1965), Sakarya Meydan Sa ° Oner Yager, “Ma Hate Tink, Hasan 285*20",btp/farzusaryer 564-565 MM Hiseyin Korkomace eet Ploespot.com.t/2015/06/mehmet-basaran st! "Naval Edebi Kisiligi ve Eserleri Uzerine Bir Arscumburiyet dénemi tark siiri sor, Buea Kadi, Gil ve Gokyizi (1970). Onun sitinde emli kavramlardhr, 1267 ( hn gocuk, Cumhuriyet, v ‘tir “Kansu, siirine kaynak olarak Halk siirini Halk siirine Karst duyarlihgs, omu yer yer Karacaoglan’a yaklastine. [ lastinr. [...] onsth palkin igine karisarak Anadolu gergegini bizzat yasayarak anlatir. O1 feast olan insandit. Haksizlia, insan kayimma ve actlara tahammti of es mayan ist Anadolu On asset. iin Haksizhiga, Seavaun cusarli hmanist bir tava Toskiye cofrafyasim. asa bitin n sorunlarin dile getitmeye kadar vari." insanlar 443. 1960 Sonrast Toplumeu Siir Ataol Behramoglu (1942), Dil ve Tarih-Cografya Fakiltesi Rus Dili ve Edebiyat: palaminden mezundur. Fikir Kullpleri Federasyonunun kuruculan arasinda yer alc. pinigim dergisinin sahipligini Ustlendi, ismet Ozel'le birlikte Halkin Dostlant dergisini cikardh (1970). ingiltere ve Fransa’da bulundu, Moskova Universitesinde incelemeler yapt. istanbul Sehir Tiyatrolarinda dramaturg olarak galistt. Kardesi Ninat Behram’la birlikte Milian dergisini kurdu (1975). Sanat Emegi dergisinin furuculan arasina katildi. Turkiye Yazarlar Sendikasina genel sekreter oldu. Cesitli yaymevlerinde galist. Universitelerde dgretim tiyeligi yapt. Papiriis, Siir Sanat, Yeni Dergi, Yeni Gergek, Halkin Dostlari gibi dergilerde cikan siitleriyle tanindi. Deneme, gezi, ant, mektup, oyun, antoloji ve geviri tirlinde de eserleri bulunan Behramoglu’nun siir kitaplan gunlardir: Bir Ermeni General (1965), Bir Giin Mutlaka (1970), Yolculuk Ozlem Cesaret ve Kavga Siirleri (1974), Kusatmada (1978), Mustafa Suphi Destant (1979), Dértliikler (1983), Jyi Bir Yurttas Aranyor (1983), Siirler 1959-1982 (1983), Tiirkiye Uzgiin Yurdum, Giizel Yurdum (1985), Kizima Mektuplar (1985), Eski Nisan (1987), Bebeklerin Ulusu Yok (1988), Tayadikiarimdan Ogrendigim Bir Sey Var (1991), Sevgilimsin (1993), Bir Gin Miaka (toplagiirler, 1999), Yeni Aska Gazel (2002), Ask Iki Kisititir (2006), He Aust 2007), Beyaz fpek Gibi Yaiidi Kar (20008), Okyanusla Jk Kargilasma oS woes Ueun Veda (20008). Behramoglu, toplumen izleklerin yant 81 SF rl "eysel ve litik bir izlegi yogun bigimde siirinde islemistir. Dili yal, ag ane waktr, Onda “insanin bireysel : Ea aes ate a atl roman yn yonleri ile ele alirken aymt isci ve emekgi simifimt, yasamin iginde » 2amang an ja da sisi yz.” askin, yasam-bliim déngistiniin, yalnizls ee Me i 2", s. 216, 218. * sets AP emir, “Ceyhun Atut Kansu'nun Sit Sanat ve 5! a orudil, Ataol Behramoglu Siiri, 6. 208.