The Soviet Union’s Invisible Weapons

of Mass Destruction Palgrave

Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/the-soviet-unions-invisible-weapons-of-mass-destruct
ion-palgrave/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Palgrave handbook of mass dictatorship Corner

https://ebookmass.com/product/palgrave-handbook-of-mass-
dictatorship-corner/

Replacing the Dead: The Politics of Reproduction in the

Postwar Soviet Union Mie Nakachi

https://ebookmass.com/product/replacing-the-dead-the-politics-of-
reproduction-in-the-postwar-soviet-union-mie-nakachi/

Politics of Uncertainty: The United States, the Baltic

Question, and the Collapse of the Soviet Union Una
Bergmane

https://ebookmass.com/product/politics-of-uncertainty-the-united-
states-the-baltic-question-and-the-collapse-of-the-soviet-union-
una-bergmane/

Socialism Goes Global: The Soviet Union and Eastern

Europe in the Age of Decolonisation James Mark

https://ebookmass.com/product/socialism-goes-global-the-soviet-
union-and-eastern-europe-in-the-age-of-decolonisation-james-mark/
Media and Communication in the Soviet Union
(1917–1953): General Perspectives Alexey Tikhomirov

https://ebookmass.com/product/media-and-communication-in-the-
soviet-union-1917-1953-general-perspectives-alexey-tikhomirov/

Energy Culture: Work, Power, and Waste in Russia and

the Soviet Union Jillian Porter

https://ebookmass.com/product/energy-culture-work-power-and-
waste-in-russia-and-the-soviet-union-jillian-porter/

Corn Crusade: Khrushchev's Farming Revolution in the

Post-Stalin Soviet Union Aaron T. Hale-Dorrell

https://ebookmass.com/product/corn-crusade-khrushchevs-farming-
revolution-in-the-post-stalin-soviet-union-aaron-t-hale-dorrell/

The politics of nuclear weapons Second Edition Andrew

Futter

https://ebookmass.com/product/the-politics-of-nuclear-weapons-
second-edition-andrew-futter/

British naval weapons of World War Two : the John

Lambert collection. Volume III, Coastal forces weapons
Norman Friedman

https://ebookmass.com/product/british-naval-weapons-of-world-war-
two-the-john-lambert-collection-volume-iii-coastal-forces-
weapons-norman-friedman/
 The Soviet Union’s
Invisible Weapons of
Mass Destruction
Biopreparat’s Covert
Biological Warfare
Programme
Anthony Rimmington
 The Soviet Union’s Invisible Weapons of Mass
Destruction

“We are not playing here, we are making a weapon!”

—Major General Nikolai Nikolaevich Urakov, Director of
Biopreparat’s Institute of Applied Microbiology, Obolensk

“We planned to introduce new properties into disease organisms, such as antibi-
otic resistance, altered antigen structure and enhanced stability in the aerosol
form, making delivery of the agent easier and more effective….We also reasoned
that the genes for toxins or other factors could be introduced into the cells of
bacteria or the DNA of viruses and thereby yield strains with wholly new and unex-
pected pathogenic properties.”
—Igor’ Valerianovich Domaradskii, Second Deputy Director of Science at
Biopreparat’s Institute of Applied Microbiology
 Anthony Rimmington

The Soviet Union’s

Invisible Weapons of
Mass Destruction
Biopreparat’s Covert Biological Warfare Programme
Anthony Rimmington
BIRMINGHAM, UK

ISBN 978-3-030-82881-3    ISBN 978-3-030-82882-0 (eBook)

https://doi.org/10.1007/978-3-030-82882-0

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s), under exclusive licence to Springer Nature
Switzerland AG 2021
This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of
translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on
microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and retrieval,
electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology now
known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and information
in this book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the
publisher nor the authors or the editors give a warranty, expressed or implied, with respect to
the material contained herein or for any errors or omissions that may have been made.
The publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims in published maps and
institutional affiliations.

This Palgrave Macmillan imprint is published by the registered company Springer Nature
Switzerland AG.
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
 To
Igor’ Valerianovich Domaradskii,
Vladimir Artemovich Pasechnik
and
Kanatzhan Baizakovich Alibekov
who shone a light on the heart of darkness
 Acknowledgements

The author would like to pay tribute to the high-level Biopreparat scien-
tists who hosted himself and colleagues at their facilities at a time when
their world had been ripped asunder, with the USSR lying in ruins and
political and economic chaos everywhere apparent. The first of these was
Major General (Reserves) Nikolai Nikolaevich Urakov, who invited the
author and his colleagues to visit Biopreparat’s applied microbiology insti-
tute in Obolensk on a number of occasions in the early 1990s. Some in the
international disarmament community mockingly referred to him as
“Darth Vader”, after the villainous Star Wars character. However, under-
neath a mask of stern rectitude, there was a genuine human side to his
character and, after a few meetings, he was revealed to possess a strong
sense of humour. Another scientist with a military background was Colonel
(Reserves) Gennadii Nikolaevich Lepeshkin. In July 1995, he hosted the
author, who was part of a UK group visiting the former SNOPB facilities,
which had been formerly focused on the large-scale production of weap-
onized anthrax bacteria, in Stepnogorsk. Even in very difficult economic
circumstances, he did his utmost to make his guests feel comfortable. At
one stage, he very kindly invited the UK party to visit his apartment in
Stepnogorsk town centre where he allowed them to view his Soviet army
uniform and medals. He was very convivial company and was enormously
proud of his facility’s achievements, both during the Soviet period and in
newly independent Kazakhstan. Finally, there was Vladimir Petrovich
Zav’yalov, who on more than one occasion during the 1990s, hosted UK
visitors to Biopreparat’s Institute of Immunology in Lyubuchany. He
revealed himself to be a scientist of exceptional calibre with an array of

vii
viii ACKNOWLEDGEMENTS

international publications. More than that, he has since proved himself to

be an individual with an uncompromising adherence to strong moral and
ethical principles and values and was understandably well-liked in the
wider Russian scientific community.
It is necessary to acknowledge the author’s wider debt to the former
Soviet scientists, who, at considerable personal risk, have provided accounts
of their participation in the covert activities of Biopreparat. These include,
especially, Igor’ Valerianovich Domaradskii, Vladimir Artemovich
Pasechnik and Kanatzhan Baizakovich Alibekov. Without them, it would
not have been possible to complete this current study and historians of the
Soviet Union will be forever in their debt. One should note also the enor-
mous contribution to our understanding of the Soviet offensive BW pro-
gramme made, through a series of publications, by the Russian chemist,
Lev Aleksandrovich Fedorov. Mention should also be made of Valerii
Pavlovich Mityushev who has shone new light on the origins of the
Biopreparat network.
The author owes a great debt of gratitude to the monumental scholar-
ship undertaken over an 11-year period by Milton Leitenberg and
Raymond Zilinskas with Jens Kuhn. This resulted in the publication in
2012 of their authoritative work of reference, The Soviet Biological Weapons
Programme: A History. Sadly, Zilinskas, one of the world’s leading author-
ities on the Soviet BW effort, died after a brief illness on 14 September 2018.
Alex Donaldson very kindly read and commented on the manuscript as it
was being finally prepared. A debt of thanks is owed to Dr Christopher Joyce,
who, as a postgraduate student during the period 1998–2005, assisted the
author with accessing documentation from the Russian State Archive of the
Economy (Rossiiskii gosudarstvennyi arkhiv ekonomiki or RGAE) and the
Russian State Library, both based in Moscow. The author also wishes to
acknowledge the kind donation made to him by Reg Bottomley, Director of
Peruvum Ltd., of his personal archive of company documentation relating to
business visits to life sciences organizations in the Soviet Union, undertaken
during the period 1977–1985. Reg, now deceased, probably had the distinc-
tion of being among the very few Westerners to become personally acquainted
with Major General (Reserves) Vsevolod Ivanovich Ogarkov, who had served
as the first head of Biopreparat.
 Contents

1 Introduction  1

2 The Secret History: Khrushchev’s Creation of Soviet

Reserve Biological Warfare Mobilization Facilities Within
Civil Production Plants in the 1950s and 1960s  9

3 Glavmikrobioprom and the Emergence of the Soviet

Microbiological Industry 19

4 Genesis: The Creation of Biopreparat 49

5 Anthrax on the Kazakh Steppe: Biopreparat’s Network of

Experimental-Industrial Bases 73

6 The Creation of Biopreparat’s Scientific Base: The R&D

Complexes at Obolensk, Kol’tsovo and Leningrad 87

7 A Roadmap to the Future? The Emergence of Biopreparat

as a Major Civil Biopharmaceutical Player133

8 A Brave New World: Building Capitalism in the New

Russia and the Struggle for Control of Biopreparat153

ix
x Contents

9 Conclusion223

Appendix A: Soviet and Russian Abbreviations and Acronyms235


Appendix B: Composition of the Interbranch Scientific and
Technical Council for Molecular Biology and Genetics (MNTS)241


Appendix C: List of Associations, Enterprises and
Organizations Included Within the State Concern
Biopreparat, 4 April 1991243


Appendix D: Award of Soviet State Honours to
Glavmikrobioprom and Biopreparat Personnel247

Index251
 About the Author

Anthony Rimmington is a former senior research fellow at the University

of Birmingham’s Centre for Russian, European and Eurasian Studies
(CREES). He was the winner, as a postgraduate student at this institution,
of the John Grayson Memorial Prize. He has published widely on the civil
life sciences industry in Russia and the former Soviet Republics and is the
author of Technology and Transition: A Survey of Biotechnology in Russia,
Ukraine and the Baltic States (1992). Other publications on this topic
include: Tekhnologiya i perekhodnyi period. Obzor biotekhnologii v Rossii, na
Ukraine i v stranakh baltii, in Biotekhnologiya, ekologiya, meditsina:
Materialy III–IV Mezhdunarodnykh nauchnykh seminarov 2001–2002,
Volga-Vyatka Centre of Applied Microbiology, Kirov, 2002, pp. 75–78;
Biotechnology Legislation in Central & Eastern Europe, European
Federation of Biotechnology Task Group on Public Perceptions of
Biotechnology’s Briefing Paper No. 9, June 1999, p. 4; Biotechnology and
Industrial Microbiology Regulations in Russia and the Former Soviet
Republics, in Hambleton, P., Melling, J., Salusbury, T.T. (Eds.), Biosafety
in Industrial Biotechnology, Blackie Academic & Professional, London,
1994, pp. 67–89; Perestroika and Soviet Biotechnology, Technology
Analysis and Strategic Management, Vol. 2, No. 1, 1990, pp. 63–79;
Soviet Biotechnology: The Case of Single Cell Protein, in Amann, R.,
Cooper, J. (Eds.), Technical Progress and Soviet Economic Development,
Basil Blackwell, Oxford, 1986, pp. 75–93; and Issues in Soviet
Biotechnology: The Case of Single-­Cell Protein, in Adaptability to New
Technologies of the USSR and East European Countries, NATO Colloquium,
Brussels, 17–19 April, 1985, pp. 217–234.

xi
xii ABOUT THE AUTHOR

Numerous contributions regarding the Soviet and Russian civil

life sciences industry have also been made to a number of popular
scientific publications including New Scientist, Bio/Technology,
International Industrial Biotechnology, The Genetic Engineer and
Biotechnologist, European Microbiology and Microbiology Europe.
Rimmington has also written extensively on the Soviet Union’s offen-
sive biological weapons programme including Stalin’s Secret Weapon: The
Origins of Soviet Biological Warfare (2018) and The Soviet Union’s
Agricultural Biowarfare Programme: Ploughshares to Swords (Palgrave
Macmillan, 2021). He has completed a series of journal articles and book
chapters on the subject including: From Offence to Defence? Russia’s
Reform of Its Biological Weapons Complex and the Implications for
Western Security, The Journal of Slavic Military Studies, Vol. 16, No. 1,
2003, pp. 1–43; The Soviet Union’s Offensive Programme: The
Implications for Contemporary Arms Control, in Wright, S. (Ed.),
Biological Warfare and Disarmament: New Problems/New Perspectives,
Rowman and Littlefield Publishers, Inc., Lanham, 2002, pp. 103–150;
Invisible Weapons of Mass Destruction: The Soviet Union’s BW
Programme and Its Implications for Contemporary Arms Control, The
Journal of Slavic Military Studies, Vol. 13, No. 3, September 2000,
pp. 1–46; Konversion Sowjetischer BW-produktions-einrichtungen: Der
fall Biomedpreparat, Stepnogorsk, Kasachstan, in Buder, E. (Ed.),
Möglichkeiten und Grenzen der Konversion von B-Waffen-Einrichtungen,
Lit Verlag, Münster, 2000, pp. 245–262; Fragmentation and Proliferation?
The Fate of the Soviet Union’s Offensive Biological Weapons Programme,
Contemporary Security Policy, Vol. 20, No. 1, April 1999, pp. 86–110;
Conversion of BW Facilities in Kazakhstan, in Geissler, E., Gazsó, L.,
Buder, E. (Eds.), Conversion of Former BTW Facilities, NATO Science
Series, Kluwer Academic Publishers, London, 1998, pp. 167–186; and
From Military to Industrial Complex? The Conversion of Biological
Weapons’ Facilities in the Russian Federation, Contemporary Security
Policy, Vol. 17, No. 1, April 1996, pp. 80–112.
During the last years of the Cold War, Rimmington travelled to several
research establishments at sites located across the Soviet Union. Following
the collapse of the USSR, he was allowed access to a number of former
Soviet life sciences R&D institutes and manufacturing facilities with a view
to assisting with their participation in international non-proliferation
programmes.
 List of Figures

Fig. 3.1 USSR Stamp to commemorate Ninth International

Microbiology Congress, Moscow, July 1966 (USSR
Poat—Scanned 600 dpi by User Matsievsky from
personal collection, Public Domain, https://commons.
wikimedia.org/w/index.php?curid=41031619,
Accessed on the 28 July 2020) 20
Fig. 3.2 Pavilion of the microbiological industry at the Exhibition
of the Achievements of the National Economy (VDNKh)
(AlixSaz, The main facade of the pavilion Microbiological
industry (former Oilseeds): Mira str., house 119, building 30,
Ostankino North East district of Moscow, Attribution-
ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0), Location: 55°
50′ 6.45″ N, 37° 37′ 8.08″ E, Created: 23 November 2016,
https://commons.wikimedia.org/wiki/ File:The_main_
facade_of_the_pavilion_Microbiological_industry.jpg,
Accessed on the 18 August 2020) 23
Fig. 3.3 Letter regarding plasmids research from Glavmikrobioprom’s
Foreign Relations’ Department to Reg Bottomley, Peruvum
Ltd. (UK), 25 February 1977 (©A. Rimmington) 35
Fig. 5.1 View from Building 221 of Bunkers 241-244 (foreground)
and Building 600 (behind bunkers) and Building 231
(background), SNOPB, Stepnogorsk, Kazakhstan,
14 July 1995 (©A. Rimmington) 78
Fig. 5.2 Colonel (Reserves) Gennadii Nikolaevich Lepeshkin (Director
SNOPB, 1987–1991), standing second-left, SNOPB,
Stepnogorsk, Kazakhstan, 14 July 1995 (©A. Rimmington) 79

xiii
xiv List of Figures

Fig. 5.3 View of Bunkers 241-244, SNOPB, Stepnogorsk, Kazakhstan,

14 July 1995 (©A. Rimmington) 81
Fig. 5.4 View of security wall, perimeter of SNOPB, Stepnogorsk,
Kazakhstan, 14 July 1995 (©A. Rimmington) 82
Fig. 6.1 View of Building No. 1, All-Union Scientific-Research Institute
of Applied Microbiology (VNIIPM), Obolensk, September
1993. (©Stephen J. Bungard, used with author’s permission) 88
Fig. 6.2 Academician Sandakhchiev Avenue, Kol’tsovo, Novosibirsk
oblast’, 2018 (K. Artem.1, Sandakhichiev Prospekt, Koltsovo,
Novosibirsk Oblast, https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Sandakhchiev_Prospekt,_Koltsovo_01.jpg, This file is
licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike
4.0 International license, Accessed on the 28 September 2020) 99
Fig. 6.3 View of Akademgorodok (Novosibirsk)—the Siberian scientific
centre, 30 April 2005 (Elya, Picture of Novosibirsk
Akademgorodok—the Siberian ­scientific centre, 30 April 2005,
https://de.wikipedia.org/wiki/Bild:Luftbild_akademgorodok.
jpg, Permission is granted to copy, distribute and/or modify
this document under the terms of the GNU Free
Documentation License, Version 1.2 or any later version
published by the Free Software Foundation; with no Invariant
Sections, no Front-Cover Texts, and no Back-Cover Texts. A
copy of the license is included in the section entitled GNU Free
Documentation License, Accessed on the 6 October 2010) 100
Fig. 6.4 Artem Spiridonovich Pasechnik, 14 November 1939 (Black
Oak, Artyom Spiridonovich Pasechnik, Photo from the family
album, 14 November 1939, https://commons.wikimedia.org/
wiki/File:Artyom_Spiridonovich_Pasechnik.jpg. This file is
licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike
4.0 International license, Accessed on the 28 September 2020) 111
Fig. 7.1 Kenneth Alibek (the former Kanatzhan Baizakovich Alibekov),
First Deputy Chairman of the State Concern Biopreparat
(USG: NIH, Dr Ken Alibek, former Soviet biowarfare expert,
http://www.nih.gov/catalyst/2003/03.05.01/Alibek.jpg, 1
May 2003, Accessed on the 18 August 2020. This work is in
the public domain in the United States because it is a work
prepared by an officer or employee of the United States
Government as part of that person’s official duties under the
terms of Title 17, Chapter 1, Section 105 of the US Code) 140
Fig. 7.2 View of Fermenter at Biopreparat’s former Enterprise for the
Production of Bacterial Preparations, Tbilisi Georgia, 1
November 2000. (©A. Rimmington) 146
 List of Figures  xv

Fig. 8.1 Professor Vladimir Petrovich Zav’yalov, Director, Biopreparat’s

Institute of Immunology, May 1994 (©A. Rimmington) 165
Fig. 8.2 Sign at Lyubuchany directing visitors to Alcoa CSI Vostok
(©A. Rimmington)168
Fig. 8.3 Major General (Reserves) Urakov, Traktir Restaurant,
Serpukhov, 13 February 2001 (©A. Rimmington) 178
Fig. 8.4 Road Sign for State Scientific Centre of Virology and
Biotechnology Vektor (Kol’tsovo Novosibirsk oblast’), Photo
74815454 (© Evgeniy Muhortov | Dreamstime.com) 180
Fig. 8.5 Monument to Academician Lev Stepanovich Sandakhchiev
(Director, State Scientific Centre of Virology and
Biotechnology Vektor, 1979–2006), Kol’tsovo, Photo
100540294 (© Evgeniy Muhortov|Dreamstime.com) 181
Fig. 8.6 Exhibition Stand of Joint Stock Company Omutninsk Chemical
Factory, Russian Healthcare Exhibition, Moscow, December
1997 (©A. Rimmington) 201
Fig. 8.7 Biotechnopark Platform for Innovative Pharmaceutical
Companies (Kol’tsovo, Novosibirsk oblast’), Photo 100540263
(© Evgeniy Muhortov | Dreamstime.com) 206
 CHAPTER 1

Introduction

This is the first academic study to be completed which focuses solely on

Biopreparat, the Soviet agency created in April 1974, which spearheaded
the largest and most sophisticated BW programme the world has ever
seen. At its height Biopreparat employed 30–40,000 personnel and incor-
porated five major military-focused research institutes, numerous design
and instrument-making facilities, three pilot plants and five dual-use pro-
duction plants. The network pursued major offensive R&D programmes,
such as Bonfire and Factor, and genetically engineered microbial strains
which were resistant to an array of antibiotics. In addition, using these
techniques, bacterial agents were created with the ability to produce vari-
ous peptides, yielding strains with wholly new and unexpected pathogenic
properties. It was only in 1988, after the defection to the UK of a key
scientist, Vladimir Artemovich Pasechnik, and the implementation of eco-
nomic and political reforms by the Soviet leadership, that Biopreparat
slowly began to emerge also, as the most important player in the USSR’s
civil biopharmaceutical sector. This process was given fresh impetus in
December 1991 with the collapse of the Soviet Union and the placing of
Biopreparat under Russian control. The US subsequently played a key role
in assisting Russia with the demilitarization of the network and the destruc-
tion of dual-use BW facilities.
It is not only the scale of the Biopreparat programme which makes it so
globally significant but also the apparent ease with which it enabled the

© The Author(s), under exclusive license to Springer Nature 1

Switzerland AG 2021
A. Rimmington, The Soviet Union’s Invisible Weapons of Mass
Destruction, https://doi.org/10.1007/978-3-030-82882-0_1
2 A. RIMMINGTON

Soviet Union to circumvent its obligations under the terms of the 1972
Biological and Toxin Weapons Convention (BTWC). The offensive BW
effort, subject to extraordinary levels of secrecy, was effectively concealed
within the USSR’s civil microbiological industry, and with which it was
intimately entwined. Elaborate cover stories were generated and adhered
to, and, despite their best endeavours, Western intelligence analysts strug-
gled to clearly understand what was going on. It was only through a lucky
break, the defection of the high-level Biopreparat scientist, Pasechnik, to
the UK, that the full scale and extent of the programme was eventually
understood. All this serves to highlight a crucial flaw in the BTWC, the
lack of provisions to ensure the compliance of nations that have signed and
ratified it.
An array of newly available sources has been consulted for this project.
For the first time in the West, the author has succeeded in gaining access
to copies of official Soviet documents which are held within the Russian
State Archive of the Economy (Rossiiskii gosudarstvennyi arkhiv ekonomiki
or RGAE). These provide unique insight into the development of
Biopreparat and its transformation from a military-focused Soviet science
production association into a Russian open joint stock company with
ambitious commercial aspirations. The author has also been able to gain
access to visit reports and correspondence relating to the interaction of a
number of UK companies with Biopreparat and its affiliated facilities. This
includes business correspondence with Kanatzhan Baizakovich Alibekov—
who was a key source of information on the Biopreparat programme for
Western intelligence. Finally, this study is also the first to present analysis
of newly released Russian memoirs written by Valerii Pavlovich Mityushev
who had intimate knowledge of Biopreparat’s network of dual-use BW
production plants and its crucially important design institute
VNIIbiokhimmashproekt.
This present study places Biopreparat firmly in its Soviet historical con-
text. It draws on the newly available sources, to argue that scholars should
consider shifting the whole historical timeframe with regard to Soviet BW
activity. For the first time, it is argued that the Soviet Union’s network of
dual-use BW production facilities had in fact been established at least a
decade prior to the creation of Biopreparat, under the leadership of Nikita
Sergeyevich Khrushchev. At the very heart of this earlier effort was a new,
previously unknown, military unit, the Scientific-Research Technical
Bureau (Nauchno-issledovatel’skoe tekhnicheskoe byuro or NITB). NITB
was attached to the USSR Ministry of Defence’s Fifteenth Administration,
 1 INTRODUCTION 3

headed by Colonel-General Efim Ivanovich Smirnov, which had overall

charge of the Soviet Unions’ BW programme. The bureau had been cre-
ated in August 1958, in accordance with a resolution of the CPSU and the
USSR Council of Ministers. Its prime function was to create covert dual-
use BW facilities at a number of pharmaceutical and microbiological enter-
prises. Over the next decade or so, dual-use BW production plants were
created at Berdsk, Omutninsk, Penza and Kurgan. It is apparent from this
evidence, that previous perceptions by Western scholars of the Khrushchev
era as contributing little to the development of the Soviet Union’s biologi-
cal warfare capabilities are incorrect. This was in fact a pivotal period in the
Soviet programme, when BW production technology was being trans-
ferred from the military to facilities covertly concealed within civil manu-
facturing plants.1 This was later to manifest itself as a key feature of the
subsequent Biopreparat programme.
Another organization which was in existence nearly a decade prior to
the formation of Biopreparat was the Main Administration of the
Microbiological Industry under the USSR Council of Ministers (Glavnoe
upravlenie mikrobiologicheskoi promyshlennosti pri Sovete Ministrov SSSR or
Glavmikrobioprom). This study reveals that Vasilii Dmitrievich Belyaev, the
individual placed in charge of the microbiological industry after its cre-
ation in February 1966, was a former head of a dual-purpose chemical
facility called Factory No. 91 located at Beketovka to the south of
Stalingrad. In 1960, he had been awarded the Soviet Union’s most presti-
gious honour, the Lenin Prize, for achieving full-scale production at the
plant of the nerve agent Sarin. Belyaev’s experience of successfully manag-
ing one of the most secret of the Soviet Union’s dual-use chemical plants
made him an ideal choice for heading Glavmikrobioprom which had itself
absorbed the USSR’s dual-use biological factories and begun to run its
own BW research projects. Later, in the 1970s, Belyaev was then placed in
ultimate charge of the All-Union Science Production Association
Biopreparat, which was created as a subordinate unit under
Glavmikrobioprom. Belyaev’s key role in the management of the Soviet
offensive BW programme is fully documented in this study for the
first time.
Another major new finding in this study concerns the central role of the
All-Union Scientific-Research Design Institute of Applied Biochemistry
(Vsesoyuznyi nauchno-issledovatel’skii proektno-konstruktorskii institut
prikladnoi biokhimii or VNIIbiokhimmashproekt) within Biopreparat. No
less than nine senior personnel were transferred from the USSR Ministry
4 A. RIMMINGTON

of Defence’s NITB (see above), a military unit focused on the creation and
maintenance of the Soviet Union’s dual-use BW production plants, to
VNIIbiokhimmashproekt. The bulk of the remaining high-level staff at the
new institute also had military backgrounds. Such was the institute’s
importance that it initially occupied rooms within Biopreparat’s headquar-
ters building. It went on to design Biopreparat’s major BW R&D centres
at Obolensk and Kol’tsovo. VNIIbiokhimmashproekt also played a key role
in the engineering and maintenance of the Berdsk, Omutninsk and
Stepnogorsk dual-use BW production plants.
The military accomplishments of the Biopreparat programme are docu-
mented in the text. These briefly are reported to include, as part of the
secret programme Bonfire, the genetic engineering of a range of bacteria
including a strain of Bacillus anthracis (the causative agent of anthrax)
which was made resistant to seven or eight antibiotics. In another innova-
tive project, Francisella tularensis (the causative agent of tularaemia) bac-
teria were apparently coated with Protein A to allow them to bypass the
immunodefence system in humans. In another genetic engineering proj-
ect, the antigenic presentation of the surface of an F1-minus strain of
Yersinia pestis (the causative agent of plague) was altered. It was antici-
pated that this would lead to delays in detecting and identifying the patho-
gen in any countries attacked with this strain. Biopreparat scientists are
also reported to have developed technology for the production of a dry
formulation of Marburg virus which could be easily dispersed in an aero-
sol. In perhaps, the most concerning of the programmes, Factor, research-
ers successfully created genetically engineered bacteria with the ability to
produce various peptides which yielded strains with wholly new and unex-
pected properties.2
One of the key features of the historical BW programmes pursued by
the Soviet Union had been the occurrence of accidents in the wake of
sometimes slipshod safety procedures. The most notorious of these inci-
dents concerned the USSR Ministry of Defence’s Scientific-Research
Institute of Bacterial Vaccine Preparations, part of Military Compound
Number 19 in Sverdlovsk. On Monday, 2 April 1979, an anthrax aerosol
was released from this facility which led directly to the deaths of at least 68
people in Sverdlovsk itself and to cases of animal anthrax in nearby villages
(Rudnii, Bol’shoe Sedelnikovo, Maloe Sedelnikovo, Pervomaiskii, Kashino
and Abramovo) to the south-east of the city. It was the first major indica-
tion in the West that the Soviet Union had embarked upon an offensive
biological weapons effort.3 Biopreparat proved to be no exception with
 1 INTRODUCTION 5

regard to the occurrence of major incidents, the most serious of which

occurred in mid-April 1988 at its virology institute in Kol’tsovo during
the pursuit of a Marburg virus weaponization project. During the course
of an experimental procedure performed by an inexperienced colleague,
Nikolai Vasil’evich Ustinov was stabbed in the finger with the needle of a
syringe being used to extract blood from a guinea pig which had been
previously injected with Marburg virus. Ustinov died on 30 April in ter-
rible agony, bleeding profusely and unable to move or even open his eyes.
During the period through to his death, Ustinov maintained a log in
which he recorded his feelings and symptoms and which he hoped would
lead to an improved understanding of the virus and its effects. Biopreparat
scientists subsequently isolated a new Marburg virus variant, named
Variant U, from samples of Ustinov’s organs and this was absorbed into
the institute’s culture collection.4
On a more positive note, the history of Biopreparat encompasses two
of the most significant achievements with regard to biological non-­
proliferation programmes implemented in Russia and Kazakhstan after the
end of the Cold War. The first of these concerns US cooperation with
Russia with regard to the Sibbiofarm Production Association (Berdsk).
Here, the US’ CRDF Global assisted with training, procurement of equip-
ment and renovation of the plant. A key part of the interaction also con-
cerned the removal and destruction of its dual-use BW facilities including
the dismantling of several large fermenters. Sibbiofarm was later judged by
CRDF Global to be both profitable and sustainable and the facility has
now emerged as one of Russia’s largest producers of commercial biologics.
The outcome can be considered a major success for both parties. From
Russia’s point of view, the success of the project means that decades of
significant Soviet investment have not been simply thrown away and the
revitalized facility can now be considered a major growth pole for the
Novosibirsk region. For the US, the project has demonstrated both, to the
Russian government, and the local scientific community, that it is a reliable
partner and will pursue agreed collaborative projects through to their suc-
cessful conclusion. In addition, it has succeeded in eliminating significant
dual-use biological facilities which had been in existence for more than
half a century.
The second project concerns US cooperation with Kazakhstan con-
cerning the dismantlement of former Biopreparat facilities at Stepnogorsk.
These had been utilized for the large-scale production of weaponized
B. anthracis (the causative agent of anthrax) with a view to its potential use
6 A. RIMMINGTON

as an offensive agent. In 1996, Kazakhstan agreed to the dismantlement

of the plant in cooperation with the US Department of Defence. This
involved the complete demolishment of production, drying and indoor
testing and nutrient medium facilities at the site. Again, this project can be
considered a major success for all parties. The authorities in Kazakhstan
recognized that they simply lacked the requisite finance and relevant
expertise to attempt any wholesale conversion of the remote site. Clearly,
such was the scale of the weapons complex, that even advanced Western
nations would have found such a project a formidable and enormously
expensive challenge. So, for them, complete elimination of BW facilities
can be considered a highly desirable outcome. For the US too, the project
can be considered as a major achievement—it had succeeded in eliminat-
ing the most advanced and sophisticated BW production complex the
world has ever seen.
Biopreparat’s switch in focus from military to civil objectives was not
just a result of interactions with US non-proliferation agencies but resulted
also from shifting priorities in the political leadership. During the 1970s
and 1980s, Biopreparat had already demonstrated its potential capabilities
with regard to healthcare projects, with the initiation of the large-scale
industrial production of a new influenza vaccine. Production eventually
reached 19.9 million doses by 1986. The election of Mikhail Gorbachev
in March 1985 as General Secretary of the CPSU gave added impetus to
this shift towards the pursuit of civil projects. In November of that same
year, Biopreparat was incorporated into a new super-ministry which aimed
to use its expertise in cutting-edge technologies in molecular biology—
which were beginning to have such an impact in the West—for production
of a new generation of medicines. While there was no substantive dimin-
ishment in Biopreparat’s offensive BW programmes at this time, the politi-
cal leadership were clearly setting major pointers to the future direction
of travel.
The role of individual Soviet scientists with regard to the curtailment of
Biopreparat’s military programmes should not be underestimated. In
October 1989, Vladimir Artemovich Pasechnik, Director of one of the
agency’s most important R&D facilities, the All-Union Scientific-Research
Institute of Highly Pure Biopreparations (Leningrad), defected to the
UK. In his subsequent debriefings he revealed an astonishing amount of
detail regarding Biopreparat’s network and its enormous offensive BW
programme. The damage inflicted on Biopreparat’s military programmes
by the Soviet whistle-blower cannot be overstated. According to one of
Another random document with
no related content on Scribd:
—Zeker, mijnheer, antwoordde de man gedienstig. Gij kunt goede
auto’s huren in een garage op den hoek van den Boulevard
Gambetta en de Place Voltaire, op ongeveer twintig minuten loopen
hier vandaan, maar als gij nog een kwartier kunt wachten, dan kunt
gij u die kosten besparen, want gij zijt hier slechts tien minuten gaans
van de halte van Issy van den ceintuur-spoorweg, die u tot in het
hartje van Parijs brengt.

—Zooveel te beter! hernam Raffles, dan zullen wij met den trein
gaan.

Hij betaalde, en een oogenblik later wandelden de drie mannen langs

den Boulevard Rouget de Lille, die het vliegveld van het
manoeuvreterrein scheidt.

Na tien minuten te hebben geloopen traden zij het kleine haltestation

binnen en vijf minuten later kwam de trein aanrijden, die hen door de
Porte du Bas Meudon Parijs binnenvoerde.

Zij stapten aan het station van de Champ de Mars uit.

Het was toen kwart over negenen, en de grootste drukte van het
coiffeur- en het winkelpersoneel, dat zich naar zijn betrekking begaf,
was reeds gedaan.

—Nu zullen wij maar eerst eens omzien naar een goed hotel, stelde
Raffles voor.

—Ik weet een voortreffelijk hotel maar dat ligt in Londen aan de
Readsing-Street, zeide Charly droogjes, die zich nog volstrekt niet
kon vereenigen met het denkbeeld, dat hij zich in Parijs bevond om
aandeel te nemen in een hoogst gevaarlijk avontuur.

Raffles liet een kort lachje hooren en zeide:

—Naar het schijnt ben je met mijn plannetje niet zeer ingenomen,
mijn jongen.

—Je plannetje, herhaalde Charly verontwaardigd, waarom noem je

het niet liever een uitspanning, iemand die voornemens was, zijn
heele verdere leven in de gevangenis door te brengen zou
onmogelijk anders kunnen handelen.

—Kom, kom—je bent een zwartkijker, kwam Raffles kalm, je zoudt in

staat zijn mij mijn vermaak te [21]bederven. Ik zeg je, dat alles
gesmeerd zal loopen—als wij het geluk althans aan onze zijde
hebben.

—En als het geluk eens ditmaal niets van ons weten wil, drong
Charly aan.

—Wel, dan geven wij de partij eenvoudig verloren en verwijderen

ons.

—Je kunt er gemakkelijk over spreken, zeide Charly schamper; het is

maar de vraag of men ons daartoe de gelegenheid zal laten.

—O, wij zullen die gelegenheid wel scheppen! kwam Raffles,

eenigszins ongeduldig, en laat verdere opmerkingen nu maar
achterwege, want er zal geen rekening mee worden gehouden.

Charly pruttelde iets voor zich heen, dat onverstaanbaar was in het
straatgewoel, en schikte zich in het onvermijdelijke.

Raffles had het krankzinnige plan nu eenmaal opgevat—de treurige

gevolgen zouden voor zijn rekening zijn.

—Laat ons nu eens zien waar de koning logeert, begon Raffles

weder, alsof Charly in het geheel niets gezegd had. Men heeft hem
een onderkomen verschaft in het hotel Maurice aan de Champs
Elysées gelegen, reeds daaruit blijkt dat zijn reis niet officieel is,
anders zou hij natuurlijk aan het Elysée logeeren. Het zal zaak voor
ons zijn, zoo dicht mogelijk in zijn nabijheid te vertoeven, en daarom
stel ik voor, onzen intrek te nemen in het Hotel de l’Esplanade, niet
ver van de Place de l’Etoile, en aan denzelfden prachtigen
verkeersweg gelegen; draagt mijn keuze je goedkeuring weg of geef
je de voorkeur aan een ander hotel?

—Ik zou de voorkeur geven aan den eersten den besten trein, die mij
naar Calais bracht! antwoordde Charly.

Raffles schudde afkeurend het hoofd en hernam:

—Men kan het jou ook nooit naar den zin maken. Hoe is het mogelijk,
dat je het pittoreske van mijn onderneming niet inziet, jij zult nooit
leeren begrijpen, dat men een berooving zoodanig met romantiek kan
omkleeden, dat zij zelfs voor den beroofde bijna aantrekkelijk wordt.

—Een kwestie van opvatting, bromde Charly schouderophalend, en

als ik nu eenmaal toch hier moet blijven, dan is mij mijn woonplaats
onverschillig.

—Dan maar naar het hotel de l’Esplanade, zeide Raffles lachend.

Hij wendde zich daarop tot Henderson, en zeide:

—Je draagt immers je livrei onder je dikken pels?

—Om u te dienen, Mylord.

—Prachtig!

Wij zijn hier op den Quai d’Orsai, en daar weet ik een groote
verhuurinrichting van auto’s waar je een flinken, zeer snellen wagen
moet uitzoeken.
—All right, Mylord, antwoordde de chauffeur.

De drie mannen waren den Eiffeltoren reeds voorbijgeloopen en op

den hoek van de Avenue de la Bourdonnais traden zij een groote
garage binnen, waar Henderson spoedig een niet al te groote, maar
zeer fraaie en snelle auto had uitgezocht, geschikt voor vier
personen.

Nadat Raffles zich in het verhuurregister had laten inschrijven als

graaf Gresham en het vrij hooge staangeld vooruit had voldaan, en
nadat hij ook als verblijfplaats het Hotel de l’Esplanade had
opgegeven, stapten de beide vrienden in, terwijl Henderson achter
het stuurwiel plaats nam.

De brave kerel was met Raffles reeds herhaaldelijk in Parijs geweest

en kende er den weg, althans wat de hoofdstraten betreft, even goed
als zijn meester. Hij stuurde dus de auto zonder te aarzelen langs
den Quai d’Orsai tot aan de l’Alma, reed de Seinebrug over, stak de
Place de l’Alma dwars over en reed de Avenue Marcoi in, welke hij
volgde tot aan de wereldberoemde Place de l’Etoile, in welks midden
zich de Zegenboog, het door Napoleon I gestichte kunstwerk verhief,
opgericht ter eere van de vele overwinningen van het Fransche leger
ten tijde van het eerste keizerrijk, en waarop de namen van Marengo,
Yena, Austerlitz en zooveel andere in onvergankelijke glorie prijkten.

Hier liet hij de auto een wending maken en reed de Avenue des
Champs Elysées op. Op den hoek van de Rue Barsac stond de auto
stil voor het fraaie terras van het Hotel de l’Esplanade.

Een portier kwam ijlings toesnellen, die het portier van de auto
opende, nog voor een der reizigers dit had kunnen doen, ofschoon zij
vlug genoeg waren.
Raffles en Charly stapten uit, en Henderson reed [22]de auto naar de
garage, die zich achter het groote hotel bevond.

De twee vrienden begaven zich naar de loge van den portier, en

lieten hun namen inschrijven: „Graaf Gresham en secretaris”.

Zij kregen twee kamers op de tweede verdieping, en begaven zich

aanstonds daar heen, teneinde zich een weinig te verfrisschen.

Daar hun eetlust door de luchtreis en alles wat daarop gevolgd was,
niet weinig was geprikkeld, daalden zij naar de eetzaal af, waar zich
nog slechts een gering aantal reizigers bevonden, en lieten zich
chocolade en cakes brengen, daar het voor het eerste ontbijt nog
veel te vroeg was.

Terwijl zij zich de smakelijke koek goed lieten smaken, las Raffles
vluchtig de „Figaro” door, die wel het best zou zijn ingelicht omtrent
het doen en laten van Spanje’s koning in de Fransche hoofdstad.

Hij had spoedig gevonden wat hij zocht.

Zijne Majesteit had den dag te voren te Rambouillet gejaagd, en later

deputaties ontvangen van verminkten uit den grooten oorlog,
oorlogsweduwen of moeders van krijgsgevangenen, die hem dank
wilden zeggen voor zijn bemiddeling bij het overbrengen van
berichten omtrent het lot der hunnen tijdens de vreeselijke
wereldworsteling.

Den volgenden dag zou een rondrit door Parijs en omstreken plaats
hebben en des avonds zou er een gala-diner op het Elysée plaats
vinden, gevolgd door een cercle.

In het deftige Parijsche blad vond Raffles bovendien nog enkele

aanwijzingen, welke hem van groot nut zouden kunnen zijn bij zijn
gevaarvolle onderneming.
Zijne Majesteit was namelijk vergezeld door zijn aide de camp, den
brigade-generaal Del Rio, zijn adjudant, kapitein De Estella, en den
hofstalmeester, markies De Vianna.

Naar Raffles meende, moest het onder deze omstandigheden niet

onmogelijk zijn, toegang tot den koning te erlangen.

Hij vouwde het blad weder dicht, en zat geruimen tijd in gedachten
verzonken.

Maar als Charly hem een half uur later eens had gevraagd of hij
reeds een plan had gemaakt, dan zou hij ontkennend hebben moeten
antwoorden. [23]

[Inhoud]
HOOFDSTUK VI.
 De Chileensche Gezant.

Den volgenden dag reden Raffles en Charly des middags in de fraaie

auto door de straten van Parijs, en opnieuw genoten zij van de
ongestoorde harmonie, welke geen andere stad der wereld in zoo
hooge mate in het stadsbeeld oplevert als de Fransche hoofdstad.

Het was een verrukkelijke dag en de zon scheen nog zoo warm, dat
men zich in den nazomer kon wanen.

De kap van de auto was dan ook teruggeslagen en de beide mannen

hadden zich ermede vergenoegd zich in hun pelsjas te steken.

Henderson reed de Champs Elysées af, tot hij de Rond Point

bereikte, sloeg toen de Avenue d’Antin in en koos zijn weg naar het
noorden van de stad naar de wijk der Batignolles.

De auto was de Rue de Pronie genaderd, en had deze eenigen tijd

gevolgd, toen er een groote auto kwam aanrijden, die stilhield voor
een fraai huis, boven welks deur een groot schild was aangebracht.

In de auto leunde een man van omstreeks vijftigjarigen leeftijd achter

in de kussens, terwijl een jongere man hem nu en dan toesprak met
een blik van medelijden in de oogen.

Met behulp van den chauffeur en dezen jongen man stapte de oude
heer uit de auto, waarbij hij veel pijn scheen te lijden.

Zijn eene voet was geheel in een wit verband gewikkeld, en hij
leunde zwaar op de schouders van de beide mannen, die hem
ondersteunden.
Van uit de halve duisternis der koetspoort kwam een bediende
aansnellen, die de taak van den chauffeur overnam.

Deze keerde naar zijn wagen terug en reed ermee weg.

Raffles had Henderson verzocht, een weinig langzamer te rijden, en

keek Charly nu glimlachend aan.

—Je hebt immers den geheelen nacht volgehouden, mijn jongen, dat
het mij onmogelijk zou zijn, hedenavond toegang te krijgen tot het
Elysée.

—Zeker! En dat houd ik vol!

—Dat is heel onverstandig van je, want niet ik alleen, maar wij beiden
zullen er heen gaan!

Charly wierp Raffles een blik van ongeloof toe en zeide:

—Dat is je zeker geen ernst?

—Volkomen ernst!

—Wil je mij dan eens zeggen, waaraan die plotselinge zekerheid is

toe te schrijven? vroeg Charly.

—Heel eenvoudig! Heb je dien man herkend, die zooeven uit de auto
werd geholpen en die aan den voet gewond is?

Charly schudde het hoofd.

—Dan heb je zeker niet goed de geïllustreerde bladen bestudeerd.

Die man was de Chileensche gezant te Parijs, Sanfuentes, die nog
pas gisteren een interview heeft toegestaan aan een
vertegenwoordiger van het „Journal des Débats”.
—En die andere heer?

—Dat zal zijn eerste secretaris, Aldunata, wel geweest zijn.

—Hoe komt de gezant dan gewond? riep Charly uit.

—Dat is meer dan ik je zeggen kan, maar het zou mij niet
verwonderen als hij van zijn paard was gevallen en zijn enkel had
verstuikt! Zijn eene laars was [24]gespoord en zijn adjudant droeg een
rijpantalon en had een karwats in de hand.

—Dat heb ik niet opgelet!

Raffles dreigde den jongen man met den vinger en zeide bestraffend:

—Onoplettendheid is de grootste en de onvergeeflijkste fout in de

detectives en in hun tegenvoeters, Charly! Nu, ik heb dan beter
toegezien, en ik zou er wel wat onder durven verwedden, dat die
heeren zoo juist een wandeling hebben gemaakt, en dat de
Chileensche gezant daarbij van zijn paard geduikeld is!

—Je zou je weddenschap gewonnen hebben, Edward, want daar zie

ik een pikeur met twee paarden aankomen! zeide Charly, terwijl hij
wees naar een ruiter, die een tweede paard aan den teugel
meevoerde.

De man kwam naderbij en reed met beide paarden onder de hooge

koetspoort door, waarop hij uit het gezicht verdween.

Charly had hem nagekeken en wendde zich nu weder tot Raffles met
de vraag:

—Wij nemen dus aan, voorloopig tenminste, dat Sanfuentes een

wandelrit heeft gemaakt en een klein ongeluk heeft gehad, door zijn
voet te verstuiken, maar wat heeft dat in ’s hemels naam te maken
met je plannen?

—O, het verband is veel nauwer dan je wel denkt, mijn jongen!
antwoordde Raffles glimlachend. De Chileensche gezant zal zich
namelijk naar den cercle of naar het Elysée hebben begeven.

Charly maakte een gebaar van schrik, want zonder nadere toelichting
begreep hij reeds, wat Raffles van plan was.

Maar toch wilde hij nog trachten zijn vriend terug te houden van een
voornemen, hetwelk hij bij voorbaat tot mislukking gedoemd achtte,
en daarom zocht hij naar bezwaren.

Hij meende er al zeer spoedig een gevonden te hebben en riep uit:

—Ik geloof, dat ik weet wat je wil doen, Edward! Je wilt ongetwijfeld
de plaats innemen van Sanfuentes, wat jou met je ongelooflijke
grimeerkunst al zeer gemakkelijk zou vallen, want de Chileensche
gezant heeft jouw donkergrijze oogen, je grootte, en ook wel
eenigszins je figuur, al is hij een weinig gevulder, maar je vergeet één
ding—het is natuurlijk alom bekend, dat de gezant zich gewond heeft
en daarom zeker niet zal kunnen verschijnen.

Als Charly gedacht had, dat dit bezwaar doel zou treffen, dan had hij
zich vergist!

Raffles had de wenkbrauwen opgetrokken en vroeg nu glimlachend:

—Hoe laat denk je wel, dat de Parijsche avondbladen gedrukt

worden?

—Ik vermoed om een uur of zes.

—Je vergist je ruim een uur, Charly! hernam Raffles
hoofdschuddend. Van de meeste bladen wordt het redactioneele
gedeelte reeds om half vijf gesloten en zeker niet later dan hoogstens
vijf uur. Het is dus zoo goed als onmogelijk, dat het bericht van dit
tamelijk onbeteekenende ongelukje nog in de avondbladen zal
verschijnen; dat kunnen wij trouwens over een half uur al weten door
eenige bladen aan een kiosk te koopen.

—Laten wij dat dan eens aannemen, hernam Charly. Geloof je dan
soms, dat de gezant zich niet heeft laten excuseeren?

—Integendeel—dat zal hij wel gedaan hebben! antwoordde Raffles

kalm. Maar zulk een verstuiking kan binnen enkele uren zeer veel
beter worden—en de gezant kan er wel zoo bijzonder op gesteld zijn,
aan de feestelijke bijeenkomst in de officieele ontvangst van
President Poincaré deel te nemen, dat hij zijn pijn verbijt en zich toch
maar naar het Elysée laat brengen!

Charly liet zich achterover in de kussens vallen en vroeg zich

verbaasd af, of dit nu de redeneering was van een met reden
begaafd wezen of van een Don Quichot!

Hij slaakte een diepen zucht en zeide:

—Ik zie het wel—ik zal je niet kunnen weerhouden. Je wilt je zelf
blijkbaar moedwillig in het ongeluk storten!

—Als ik dat doe, Charly, dan zul je me toch zeker niet alleen mijn
ongeluk tegemoet zenden, nietwaar? vroeg Raffles, terwijl een
eigenaardige glimlach zijn lippen deed krullen.

—Wat wil je daarmee zeggen? stamelde Charly.

—Heel eenvoudig. De gezant komt natuurlijk niet alleen, maar laat

zich vergezellen door zijn secretaris!
—Dus—ik.…..? hakkelde Charly. [25]

—Ja, jij! antwoordde Raffles lachend. Je zult voortreffelijk geschikt

zijn om de rol van Aldunata te vervullen, weliswaar is zijn haar
gitzwart, maar met een van de paar honderd pruiken in ons huisje
aan de Rue Marcadet te Montmartre, zal je zoodanig veranderen, dat
men je in het geheel niet zal herkennen—en het geluk wil, dat die
jonge man donkerblauwe oogen heeft, een bijzonderheid in zijn land.
Ik hoop toch niet, dat je aarzelt?

Charly vestigde zijn heldere oogen op het gelaat van zijn vriend en
zeide eenvoudig:

—Ik vind, dat je een waanzinnige daad begaat, die je je vrijheid kan
kosten, en misschien nog wel meer—en daarom zal ik je natuurlijk
niet alleen laten gaan—ik geloof echter, dat dit onze laatste reis naar
Parijs is geweest, en dat wij hier wel geruimen tijd zullen blijven—
heel wat langer dan ons aangenaam zal zijn.…..

—Kom, kom! Niet zoo zwartgallig, mijn jongen, hernam Raffles

glimlachend, terwijl hij Charly op den schouder klopte. Ik verzeker je,
dat alles op rolletjes zal loopen! Je moet niet vergeten, dat wij te doen
krijgen met diplomaten, hoog geplaatste officieren, ministers en
andere personen, die specialist zijn op hun bijzonder gebied, maar
meestal niet uitblinken door buitengewone schranderheid in het
algemeen. De meest ongehoorde dingen worden natuurlijk het minst
verwacht.

—En een vervanging van een gezant, al is het dan ook maar een
Chileensche, is toch zeker wel ongehoord!

Het was nu langzamerhand duister geworden en de straatlantaarns

waren opgestoken.
De auto had haar weg vervolgd, maar Raffles had toch de ligging van
het Chileensche gezantschap nauwkeurig in het geheugen geprent.

Langs de helderverlichte boulevards reed de auto weder terug en

bracht de beide vrienden weder naar hun hotel.

Zij dineerden er met opzet zoo vroeg mogelijk, en Raffles moest de

kosten van het onderhoud dragen, want Charly was zeer weinig
spraakzaam.

Een ontijdige ontdekking zou de noodlottigste gevolgen na zich

sleepen, en hoe gemakkelijk kon een schijnbaar onbeteekenend
voorval, een onverwachte samenloop van omstandigheden die
ontdekking niet teweeg brengen?

Daar was, om te beginnen, de Spaansche taal.

Men zou toch wel kunnen verwachten, dat de Chileensche gezant en

zijn secretaris hun landstaal zouden spreken!

Raffles nu sprak de Spaansche taal bijna even vloeiend als Fransch,

maar met zijn eigen kennis van de taal van Cervantes was het poover
gesteld!

En dan—hoeveel vergissingen zou hij niet kunnen begaan, hoe vaak

zou hij geen dingen doen, die in strijd waren met het heilige protocol,
waardoor hij meer de aandacht op zich zou vestigen dan goed was
voor zijn veiligheid en die van Raffles!

Deze evenwel scheen in de beste stemming te zijn en praatte geestig

en onderhoudend over allerlei zaken—maar in het geheel niet over
de receptie op het Elysée!

Dat was een gewoonte van den Grooten Onbekende—daardoor bleef

de geest frisch, zoo beweerde hij, en het was altijd vroeg genoeg om
over de aangelegenheid na te denken, wanneer men er zich
middenin bevond.

Maar tegen het dessert meende Charly toch eensklaps een

tegenwerping te hebben gevonden, die onweerlegbaar was!

Zijn oogen schitterden van zegepraal, toen hij zich tot Raffles
overboog en fluisterend zeide:

—Een enkele opmerking, Edward!

—Toch niet over de zaak van vanavond? vroeg Raffles, terwijl hij
even de wenkbrauwen fronste.

—Ik vraag verschooning. Daar gaat het integendeel wel om!

—Maak het dan kort!

—Wil je mij eens zeggen, hoe je zoo zeker weet, dat Aldunata, de
secretaris van den gezant, niet alleen naar het Elysée zal gaan?

—Nu denk je me zeker met een enkelen treffer in den grond te

hebben geboord, mijn jongen, antwoordde Raffles glimlachend. Je
vergist je echter! Als de gezant niet gaat—dan gaat de secretaris ook
niet. Dat is zoo overal het gebruik over de geheele wereld—en men
wijkt er nimmer van af!

Charly zweeg. Ook dit laatste wapen was hem uit de handen
geslagen. [26]

Het diner werd tamelijk stilzwijgend geëindigd, en Charly rekende, in

zijn rol van secretaris van den Engelschen graaf, met den kellner af.

Henderson was reeds gewaarschuwd en stond reeds met de auto

vóór het terras van het hotel, toen de beide vrienden naar buiten
stapten.
Maar toen zij in de auto gezeten waren, liet Charly nogmaals zijn
zwaarste geschut losbranden.

—Luister eens, Edward—de personen, die voor hedenavond op het

Elysée genodigd zijn, zullen natuurlijk wel een uitnoodigingskaart
moeten vertoonen?

—Dat spreekt van zelf!

—Dan heb ik je dan toch eindelijk vóór den loop van mijn geweer!
riep Charly triomfantelijk uit, want wij hebben zulk een kaart niet!

—Ik heb er tenminste niet een in mijn zak! hernam Raffles volmaakt
kalm; maar daarentegen eenige dozijnen, oningevuld, wel te verstaan
—in het huis in de Rue Marcadet! Eenige maanden geleden, toen ik
hier eveneens vertoefde, heb ik zulk een invitatie-kaart in handen
gekregen, en ik heb er toen met mijn eigen kleine handpers een paar
dozijn van nagemaakt—zeker geen kunstwerken, in typografisch
opzicht, maar ruimschoots voldoende voor ons doel!

Charly liet een zacht gekreun hooren en mompelde toen:

—Ik geef het op—laat het noodlot zich dan maar aan ons voltrekken!

Raffles barstte in lachen uit en riep:

—Je doet als een hoofdpersoon in een drama van Eugène Sue! Ik
heb je nog nimmer in zulk een eigenaardige stemming gezien! Ik ken
je niet meer! Zou dit soms het gevolg zijn van de Parijsche lucht?

—Dat weet ik niet, antwoordde Charly op somberen toon, maar ik gaf

een lief ding als ik weer rustig de lucht van Londen inademde!

—Als alles goed gaat, kun je dat reeds morgen, wie weet, vannacht,
alweder doen!
—En als het niet goed gaat?

—Met die mogelijkheid houd ik geen rekening!

En hiermede eindigde het gesprek.

De auto had intusschen in snelle vaart haar weg vervolgd en was

langs den Boulevard de Courcelles en den Boulevard des Batignolles
naar den heuvel van Montmartre gereden. Zij stak de Place de Clichy
over, reed de Avenue van dien naam op, volgde eenigen tijd de
Avenue van St. Ouen en sloeg ten slotte de Rue Marcadet in.

De wagen stond stil voor een zeer oud huis, hetwelk Raffles reeds
jaren geleden gekocht had, en dat zoo goed als steeds ledig stond.

Het diende zoogenaamd tot opslagplaats van handelsgoederen,

maar iemand, die er zou zijn binnengetreden, zou daar weinig van
gevonden hebben.

Het was een der oudste huizen van deze oude straat en was gelegen
op den hoek van de Rue de Bergerac. Het had een ingang in de
beide straten, en bovendien kon men het binnengaan door de deur
van een kleinen tuin aan den kant van de Rue Francœur. Het was
dus als aangewezen voor het doel, hetwelk Raffles zich gesteld had.

Mochten de drie uitgangen eens worden afgezet, dan nog was de

gentleman-inbreker niet als een muis in de val opgesloten, want dan
kon hij nog ontsnappen door den kelder. Daar bevond zich in den
vloer een verborgen luik, waarvan hij en zijn beide metgezellen alleen
het geheim kenden en dat het begin van een onderaardsche gang
afsloot, die ruim een kilometer verder uitkwam midden op het kerkhof
van Montmartre, dicht bij een vervallen grafkelder, die sedert eeuwen
niet was gebruikt.
De beide vrienden waren snel binnengetreden, en Henderson, die
zijn instructies had, liet de auto dadelijk keeren—een half uur later
zou hij zijn meester bij een anderen uitgang weder opwachten.

Raffles en Charly volgden een smalle gang, waar het pikdonker was,
zoodat zij van een electrische zaklantaarn gebruik moesten maken.

Daarop beklommen zij, ongeveer in het midden van deze gang, een
oude, eikenhouten wenteltrap en traden op de eerste verdieping een
vrij ruim, eenvoudig gemeubeld slaapvertrek binnen.

Er hing een muffe lucht, zooals in alle huizen, die niet of slechts
zelden bewoond worden, maar het was thans te gevaarlijk om een
raam open te zetten, dat op de binnenplaats uitzag.

Integendeel, het gordijn ervoor werd zorgvuldig dichtgetrokken, en

daarop trad Raffles naar den schoorsteen toe en drukte op een kleine
verhevenheid, [27]die in de krullen van de lijst om een grooten spiegel
was aangebracht.

Dadelijk liet zich een zacht knarsend geluid hooren en de spiegel

draaide om een onzichtbare as—hij vormde een soort van deur, die
een smal vertrekje afsloot.

Men kon dit nu slechts bereiken door een stoel vóór den schoorsteen
te plaatsen en daarop te klimmen.

Het geheime vertrek, of liever de doodloopende gang was iets meer

dan een meter breed en bijna ongeveer drie meter lang.

Aan weerszijden met lakens bedekt, hing aan kapstokken een groot
aantal kleedingstukken: rokcostuums, livreien en uniformen van
allerlei aard.
Op planken daarboven stonden doozen, die pruiken, valsche baarden
en andere benoodigdheden bevatten.

Ten slotte lag er op een der planken een groot boek, van de dikte van
een Statenbijbel, vol platen en een zeer nauwkeurige beschrijving
van alle leger-uniformen, diplomaten-gewaden en ridderorden ter
wereld, van het grootste land, zooals Amerika en Rusland af tot
miniatuur-landjes als het vorstendom Monaco toe.

Raffles had aanstonds dit boek ter hand genomen en het hoofdstuk
„Chili” opgeslagen.

Na eenige oogenblikken mompelde hij:

—De Chileensche gezantenuniform heb ik niet. Mijn verzameling is

helaas lang niet compleet.

Charly meende reeds victorie te kunnen roepen, maar hij kwam

bedrogen uit, want Raffles vervolgde:

—Ik heb echter wel een Chileensch generaalsuniform, die met een
weinig handigheid veranderd kan worden! Jij kunt voortreffelijk
omgaan met naald en draad, Charly, toon dus je kunst eens.

Raffles was de gang binnengetreden en wierp Charly, die in de kamer

was blijven staan, na eenige oogenblikken een complete uniform toe.

—Hierbij hoort eigenlijk een kepi, zeide hij, en wij hebben een steek
noodig. Maar deze fraaie Engelsche admiraalssteek kan, als hij een
weinig veranderd wordt, uitstekend dienst doen. Toon eens, wat je
kunt, mijn jongen, en maak hiervan, aan de hand van de beschrijving
in mijn boek, een Chileenschen diplomatensteek.

Zuchtend zette Charly zich met naald en draad aan het werk, nadat
hij uit een verborgen lade, eveneens in de kleederenkast, galon,
gouddraad, en eenige passementen had gehaald.

Zijn vaardige vingers draaiden en keerden de stugge stof van de

uniform, en het duurde niet lang, of hij had haar zoodanig veranderd,
dat het zeer moeilijk zou vallen, tenzij misschien aan een echten, op
de hoogte zijnden Chileen, om het bedrog te ontdekken.

Raffles had intusschen een illustratie uit zijn zak gehaald, welke een
uitstekend gelijkend portret van den Chileenschen gezant bevatte, en
deze foto voor zich neder gezet, tegen den rand van een kaptafel,
voorzien van een Venetiaanschen spiegel.

Hij had zich van pelsjas en rokcostuum ontdaan en begon zich nu

met de grootste zorgvuldigheid te grimeeren, nu en dan het portret
voor zich bestudeerend.

Zijn weelderig haar verdween onder een pruik van grijs haar, zoo
voortreffelijk nagemaakt, als geen enkele beroepsacteur de zijne zou
kunnen noemen, en welke zoo zuiver om het hoofd paste, dat een
afscheiding ook bij scherp toezien niet te ontdekken viel.

Raffles veranderde de kleur van zijn gelaat door middel van een soort
kleurstof, die er als helder water uitzag, maar in de lucht lichtbruin
opdroogde, en in niets geleek op de schmink, welke de
tooneelspelers gebruiken, maar hij bracht dit pas aan, nadat hij den
vorm van zijn neus geheel gewijzigd had, want markies Sanfuentes
mocht zich verheugen in het bezit van een zeer grooten, eenigszins
terzijde gekromden neus, en het was dus noodzakelijk, dit
lichaamsdeel zoo goed mogelijk te imiteeren.

Met behulp van een soort stopverf, die na eenige minuten tot een
stijve massa opdroogde, maakte Raffles eerst den vorm van den
neus van zijn model na, en overtoog toen het geheel met een zeer
dun vleeschkleurig vlies, hetwelk de opperhuid moest nabootsen.