‫بحران ها بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی‪ ،‬پدیده های‬

‫زیست محیطی ناگهانی هستند و از چنان شدتی برخورداراند که‬

‫کمک رسانی خارجی را طلب می کنند یا باعث ایجاد نیاز مازاد بر‬
‫ظرفیت پاسخ یک جامعه می گردند‪ .‬تغذیه یکی از نیازهای انسان‬
‫در حین و پس از بحران می باشد و تامین و ذخیره سازی مواد‬
‫غذایی در این شرایط ضروری است‪.‬‬
‫مجموعه فعالیت بین بخشی است که با همکاری و برنامه ریزی‬
‫سازمانهای ذیربط در مراحل‪:‬‬

‫پیشگیری – آمادگی – پاســخ دهــی و بازتوانی‬

 ‫امنیت غذا و تغذیه‬
‫دسترسی مردم در تمام اوقات به غذای کافی‪ ،‬سالم و‬
‫متناسب با مطلوبیت اجتماعی و فرهنگی و‬
‫بهره مندی تمام سلولها از مواد مغذی کافی برای‬
‫دستیابی به زندگی سالم و فعال‬
 ‫تامين غذای کافی (‪)Food Availability‬‬ ‫‪‬‬

‫توان اقتصادی برای تامين غذا (‪)Food Accessibility‬‬ ‫‪‬‬

‫تامين سالمت يا بهره مندی بدن از غذا(‪)Food Utilization‬‬ ‫‪‬‬

‫تدوام (‪ )Stability‬در همه زمان ها‬

‫مراحل چهارگانه بحران پیشگیری – آمادگی – پاســخ دهــی و بازتوانی‬

‫صورت می گیرد تا‬

‫تامین انرژی کافی برای عموم مردم و سالم بودن مواد غذایی‬

‫حاصل شود‪.‬‬
 ‫اهداف مدیریت تغذیه در بحران‬
‫ارتقاءکیفیت خدمات تغذیه ای‬ ‫‪‬‬

‫کنترل شیوع سوءتغذیه (کمبود دریافت انرژی ‪ -‬پروتئین و ریز مغذی)‬ ‫‪‬‬

‫جلوگیری از بروز موارد جدید سوء تغذیه به ویژه در گروههای آسیب پذیر‬ ‫‪‬‬

‫ارتقاء آگاهی جامعه و کارکنان‬ ‫‪‬‬

‫طراحی و اجرای مداخالت مناسب‬ ‫‪‬‬

 ‫اختالل توليد‬ ‫دسترسی ناکافی‬
‫خشکسالی‬ ‫به غذا‬

‫کوالک‬
‫اختالل در روند‬
‫سيل‬ ‫توزيع‬

‫ساير بحران های‬

‫طبيعی‬ ‫آسيب پذيری‬ ‫ناامنی غذا‬
‫خانوار‬
‫جنگ و آتش سوزی‬

‫آسيب پذيری‬
‫آلودگی های‬ ‫جامعه‬
‫محيطی‬
‫آلودگی شديد غذايی‬
‫ساير حوادث بشر ساخت‬
 ‫تاثیر بحران ها بر وضع تغذیه‬
‫بستگی به‪:‬‬
‫نوع بحران (اثر سیل و طوفان بر وضعیت تغذیه حادثه دیدگان‬ ‫‪(1‬‬

‫بدتر از زلزله)‬
‫مدت زمان اثر بحران‬ ‫‪(2‬‬

‫وسعت منطقه تحت تاثیر بحران‬ ‫‪(3‬‬

‫وضعیت تغذیه منطقه قبل از بحران‬ ‫‪(4‬‬

‫تقسیم بندی حوادث غیرمترقبه از جنبه تاثیر‬
‫بر امنیت غذایی‬

‫دسته اول‪ :‬حاد یا گذرا‬

‫به حوادثی گفته می شود که براي یك مدت زمان محدود و کمتر از‬
‫‪1‬تا ‪ 2‬ماه امنیت غذایی جمعیت را تحت تاثیر قرارمی دهند‬
‫مانند‪ :‬اکثربالیاي طبیعی و خطوط اول دفاع در جنگ‬
 ‫دسته دوم‪ :‬حوادث مزمن‬

‫به حوادثی اطالق می شود که بروز ناامنی غذایی در بخش بزرگی‬

‫از جمعیت کشورها یا سال ها به طول بیانجامند‪.‬‬
‫مانند‪ :‬جنگ و یا بحران هاي سیاسی‬

‫در این قبیل بحران ها دسترسی جمعیت به مواد غذایی مورد نیاز‬
‫نه به طور کامل بلكه به طور نسبی محدود شده است‪.‬‬
 ‫‪ ‬آب‬

‫‪ ‬بهداشت محیط‬

‫‪ ‬پناهگاه‬

‫‪ ‬مراقبتهای بهداشتی‬

‫‪ ‬غذا و تغذیه‬
 ‫گروههای آسیب پذیر تغذیه ای دربحرانها‬
‫‪ ‬آسیب پذیری فیزیولوژیکی (نوزادان؛ كودكان و نوجوانان؛ زنان باردار و شيرده؛‬
‫سالمندان و معلولين)‬

‫‪ ‬آسیب پذیری جغرافیایی ( افرادی كه در مناطق دچار خشکسالی ؛ مستعد سيل‬

‫یا جنگ زندگی می كنند مانند آوارگان و پناهندگان كه دچار فقر‪ ،‬ناامنی اقتصادی‪،‬‬
‫ناامنی غذایی و ‪ ...‬شده اند )‬
 ‫امدادهای تغذیه ای‬
‫توزیع عمومی غذایی (برنامه تغذیه همگانی)‬

‫‪General Food Distribution‬‬

‫الف) همه جانبه‬

‫ب) هدف مند‬

 ‫الف)برنامه های تغذیه همه جانبه‬
‫توزیع سبدهای غذایی تأمین کننده‬
‫‪ 2100‬کیلو کالری انرژی به ازای هرنفر در روز‬
‫‪ 50‬گرم پروتئین‬

‫ب )برنامه های تغذیه هدف مند‬

‫تامین غذای اضافی برای گروههای آسیب پذیر و‬
‫آنهایی که نیاز به بازتوانی تغذیه ای دارند‬
 ‫برنامه های تغذیه همگانی‬
‫تأمین انرژی‬
‫میانگین انرژی مورد نیاز در بحرانها ‪ 2100 :‬کیلو کالری‬
‫‪.1‬مختصات توزیع سنی‪ /‬جنسی کشورهای در حال توسعه‬

‫‪.2‬میانگین قد مردان ‪ 169‬سانتی متر و زنان بالغ ‪ 155‬سانتی متر‬

‫‪.3‬نمایه توده بدنی بزرگساالن ( ‪ ) BMI‬بین ‪ 20‬تا ‪22‬‬

‫‪.4‬فعالیت فیزیکی متعادل‬

‫انرژی و پروتئین مورد نیاز بر حسب گروه سنی‬
‫گروه سنی‬ ‫زن و مرد‬
‫بر حسب سال‬ ‫پروتئین (گرم )‬ ‫انرژی‬
‫‪0-4‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪1290‬‬
‫‪5-9‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪1860‬‬
‫‪10-14‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪2210‬‬
‫‪15-19‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪2420‬‬
‫‪20-59‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪2230‬‬
‫‪+60‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪1890‬‬
‫زنان باردار‬ ‫‪ %60‬اضافی‬ ‫‪+285‬‬
‫مادران شیرده‬ ‫‪ %60‬اضافی‬ ‫‪+500‬‬
‫کل جمعیت‬ ‫‪46‬‬ ‫‪2080‬‬
‫محاسبه انرژی مورد نیاز‪ ،‬بستگی به ‪:‬‬

‫‪ ‬دمای محیط‬

‫‪ ‬وضعیت بهداشت و تغذیه جمعیت‬

‫‪ ‬فعالیت فیزیکی‬

‫‪ ‬توزیع دموگرافی جمعیت‬

 ‫دمای مبنا = ‪20oC‬‬

‫کالری (کیلو کالری)‬ ‫دما (سانتی گراد)‬

‫‪2100‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪+100‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪+200‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪+300‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪+400‬‬ ‫‪0‬‬
 ‫وضعیت بهداشت و تغذیه جمعیت‬

‫افزایش نیاز انرژي در‪:‬‬

‫جوامع با کمبود مواد غذایی یا شیوع سوءتغذیه باال ‪.‬‬

‫‪ 2100‬کیلوکالري براي کودکانی که از قبل سوء تغذیه داشته اند و‬

‫براي نوجوانان و بزرگساالن کافی نمی باشد‬

‫‪ 100-200‬کیلو کالري به مقدار کالري پایه اضافه نمود‪.‬‬

 ‫فعالیت فیزیکی‬
‫‪ 2100 )1‬کیلو کالري انرژي مورد نیاز براي حفظ سالمت و تغذیه افراد سالم با‬
‫تحرک معمول‬
‫‪ )2‬فعالیت متوسط ) راه رفتن در مسافتهاي کوتاه یا متوسط(‬
‫‪ ‬بزرگسال مذکر‪ + 360 :‬کیلوکالري‬
‫‪ ‬بزرگسال مؤنث ‪ + 100 :‬کیلوکالري‬
‫‪ ‬تمام جمعیت (بزرگسال و کودک)‪ + 140 :‬کیلوکالري‬
‫‪ )3‬فعالیت سنگین (کارکشاورزي‪ ،‬راه رفتن در مسافتهاي طوالنی و حمل بار سنگین)‬
‫‪ ‬بزرگسال مذکر‪ + 850 :‬کیلوکالري‬
‫‪ ‬بزرگسال مؤنث ‪+ 330 :‬کیلوکالري‬
‫‪ ‬تمام جمعیت (بزرگسال و کودک)‪ + 350 :‬کیلوکالري‬
 ‫توزیع جمعیتی‬
‫‪ ‬توزیع نرمال جمعیت ‪ 2100‬کیلو کالری‬

‫‪ ‬نیاز گروه سنی ‪ 10-19‬سال پسر به انرژی ‪ 2300-2700‬است‬

‫در یك اردوگاه ‪ %80‬جمعیت پسران نوجوان زندگی می کنند‬ ‫•‬

‫باید‪+300‬کیلوکالري به انرژي پایه مورد نیاز جمعیت اضافه گردد‬
‫(‪ 2400‬کیلوکالري)‬
 ‫پروتئین‬
‫میانگین مورد نیاز ‪:‬‬
‫‪ 50-46‬گرم یا ‪ % 10-12‬ازکل انرژي‬

‫‪ ‬پروتئین حبوبات بیش از ‪ 2‬برابر غالت‬

‫پروتئین هاي منشأ حیوانی‬ ‫‪‬‬

‫( شیر‪ -‬تخم مرغ – گوشت‪ -‬پنیر‪ -‬ماهی و‪).....‬‬

‫‪ ‬ترکیب غذاهاي گیاهی براي مثال غالت با حبوبات‬

‫یا افزودن مقداري پروتئین حیوانی به منابع گیاهی‬
 ‫‪ ‬جزء مهمی از غذاي جیره است‬
‫به ویژه براي کودکان در زمان احیا از سوء تغذیه بسیار مهم‬
‫است‬

‫در شرایط مطلوب کمتر از ‪ %30‬ولی در شرایط بحران حداقل‬

‫‪%15-17‬‬

‫◦ در کودکان ‪%40-30‬‬
‫◦ در زنان باردار و شیرده حداقل ‪%20‬‬
 ‫ویژگیهای سبدغذایی در مرحله اول بحران‬
‫اوج بحران‪ ،‬شرایطی است که اولویت‪ ،‬نجات‪ ،‬حفظ حیات افراد و کمك رسانی سریع به مجروحان‬
‫و مصدومان است که ممکن است این وضعیت ‪ 3‬تا ‪ 7‬روز بطول بیانجامد‪.‬‬

‫‪ ‬تامین حداقل ‪ 2100‬کیلو کالري و ‪ 50‬گرم پروتئین‬

‫‪ ‬حاوي حداقل ‪ 3-4‬نوع از اقالم غذایی‬
‫‪ ‬آب آشامیدنی سالم‬
‫تامین ریزمغذیها‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬توزیع قرص مولتی ویتامین براي کلیه افراد (‪ 5‬عدد در هفته)‬

‫‪ ‬توزیع کپسول مگادوزویتامین آ‬

‫‪ ‬غذاي کمكی براي کودکان زیر ‪2‬سال (هر دو روز یك بسته)‬

‫جمعیت هاي کامال متكی به جیره هاي غذایی همگانی و بدون امكان دسترسی یا با‬
‫دسترسی محدود به میوه و سبزي ها‪ ،‬درخطر ابتال به بیماري هاي ناشی از کمبود‬
‫ریزمغذیها قرار خواهند گرفت‪.‬‬
‫حتی اگر افراد جمعیتی جیره کامل غذایی دریافت و مصرف کنند‪ ،‬نیز به برخی‬
‫ریزمغذیها نیاز دارد‪.‬‬
‫متداولترین بیماری ها در اثر کمبود ریزمغذیها در بحران به دلیل کمبود‬
‫آهن‪ ،‬ویتامین ‪ A‬و ‪ ،C‬ید‪ ،‬تیامین و نیاسین شیوع مییابد‪.‬‬
‫سبد غذایی یك نفره در مراحل اول بحران‬

‫پروتئین (گرم)‬ ‫انرژی (کیلوکالری)‬ ‫مقیاس‬ ‫اقالم غذایی‬

‫‪40‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪ 450‬گرم‬ ‫نان‬

‫‪38‬‬ ‫‪460‬‬ ‫کنسرو لوبیا‪/‬عدسی ‪ 1‬قوطی ‪ 280‬گرمی‬

‫‪2‬‬ ‫‪260‬‬ ‫‪ 100‬گرم‬ ‫خرما‬

‫‪4‬‬ ‫‪231‬‬ ‫‪ 50‬گرم‬ ‫بیسکویت‬

‫‪84‬‬ ‫‪2151‬‬ ‫‪-‬‬ ‫جمع‬

 ‫سبد غذایی روزانه و هفتگی برای ‪ 2‬نفر‬
‫سبد غذایی ‪ 2‬نفر برای یك هفته‬ ‫سبد غذایی ‪ 2‬نفره برای یك روز‬

‫مقیاس‬ ‫اقالم‬ ‫مقیاس‬ ‫اقالم‬

‫‪ 7‬کیلوگرم‬ ‫نان‬ ‫‪ 1‬کیلو گرم‬ ‫نان‬

‫‪ 7‬قوطی (‪ 280‬گرمی)‬ ‫کنسرو لوبیا با قارچ‬ ‫‪ 1‬قوطی(‪ 280‬گرمی)‬ ‫کنسرو لوبیا با قارچ‬

‫‪ 7‬قوطی (‪ 180‬گرمی)‬ ‫تن ماهی‬ ‫‪ 1‬قوطی (‪ 180‬گرمی)‬ ‫تن ماهی‬

‫‪ 5/1‬کیلوگرم‬ ‫خرما‬ ‫‪ 200‬گرم‬ ‫خرما‬

‫‪ 14‬بسته ‪ 50‬گرمی‬ ‫بیسکویت‬ ‫‪ 2‬بسته ‪ 50‬گرمی‬ ‫بیسکویت‬

 ‫سبد غذایی روزانه و هفتگی برای ‪3‬نفر‬

‫سبد غذایی ‪ 3‬نفره برای یك هفته‬ ‫سبد غذایی ‪ 3‬نفره برای یك روز‬

‫مقیاس‬ ‫اقالم‬ ‫مقیاس‬ ‫اقالم‬

‫‪ 10.5‬کیلوگرم‬ ‫نان‬ ‫‪ 1.5‬کیلو گرم‬ ‫نان‬

‫‪ 2‬کیلوگرم‬ ‫خرما‬ ‫‪ 300‬گرم‬ ‫خرما‬

‫‪ 21‬بسته ‪50‬‬
‫بیسکویت‬ ‫‪ 3‬بسته ‪ 50‬گرمی‬ ‫بیسکویت‬
‫گرمی‬
‫‪ 14‬قوطی (‪280‬‬ ‫‪ 2‬قوطی (‪280‬‬
‫کنسرو لوبیا‪/‬عدسی‬ ‫کنسرو لوبیا‪/‬عدسی‬
‫گرمی)‬ ‫گرمی)‬
‫‪ 14‬قوطی (‪280‬‬ ‫‪ 2‬قوطی (‪280‬‬
‫خوراک مرغ‬ ‫خوراک مرغ‬
‫گرمی)‬ ‫گرمی)‬
‫ویژگیهای سبدغذایی در مرحله دوم بحران‬

‫‪‬تامین ‪ 2500‬کالري و ‪ 50‬گرم پروتئین‬

‫‪ ‬آب آشامیدنی سالم‬
‫‪ ‬تامین برخی از ریزمغذیها با رعایت تنوع در سبد غذایی‬
‫‪ ‬ادامه توزیع قرص مولتی ویتامین براي کلیه افراد (‪ 5‬عدد در هفته)‬
‫‪ ‬غذاي کمكی براي کودکان زیر ‪2‬سال (هر دو روز یك بسته)‬
‫ویژگیهای سبدغذایی در مرحله سوم بحران‬
‫‪ ‬تامین ‪ 2500‬کیلوکالري و ‪ 50‬گرم پروتئین‬
‫‪ ‬آب آشامیدنی سالم‬
‫‪ ‬توزیع میوه هاي تازه و لبنیات در صورت امكان‬
‫‪ ‬غذاي کمكی براي کودکان زیر ‪2‬سال‬
‫‪ ‬ادامه توزیع مولتی ویتامین‬
‫( کودکان زیر ‪ 5‬سال و زنان باردار و شیرده)‬
‫‪ ‬برقراري امكان پخت غذا با توزیع یك سري ظروف اساسی‬
‫در جیره هاي غذایی‪ ،‬متداول ترین مواد ‪:‬‬
‫غالت‪ ،‬حبوبات‪ ،‬روغن هاي خوراکی‬

‫سایر مواد ‪:‬‬

‫نمك طعام‪ ،‬چاي‪ ،‬ادویه‬
 ‫تهیه غذا‬
‫بسته به نوع و شدت حادثه حداقل تا ‪ 1‬هفته توصیه نمی شود‪.‬‬

‫‪ ‬نیاز هاي غذایی افراد آسیب دیده صرفا از طریق غذا هاي آماده‬
‫به مصرف بر پایه غالت و حبوبات در مقیاس گسترده با قابلیت‬
‫نگهداري ‪ ،‬حمل و خصوصیات تغذیه اي مناسب تر تامین گردد ‪.‬‬
 ‫توصیه ‪:‬‬
‫غذاهای پخته شده در مراحل اول توزیع نشود!‬

‫نامناسب بودن از نظر فرهنگی‬ ‫‪‬‬

‫عدم رعایت بهداشت در تهیه مواد غذایی‬ ‫‪‬‬

‫دریافت کمتر از حد مورد انتظار‬ ‫‪‬‬

‫هزینه بردار بودن و نیازمندي به سیستم تهیه و توزیع‬ ‫‪‬‬

‫برآورده نشدن تمامی نیازهاي کودکان‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
 ‫تامین آب‬
‫بسته به‬ ‫مقدار‬ ‫نیازهاي حیاتی‬

‫آب‪ ،‬هوا و شرایط‬

‫‪ 2/5‬تا ‪ 3‬لیتر در روز‬ ‫آشامیدن و غذا‬
‫فیزیولوژی فرد‬

‫هنجارهای اجتماعی و‬ ‫فعالیت عمده‬

‫‪ 2‬تا ‪ 6‬لیتر در روز‬
‫فرهنگی‬ ‫بهداشتی‬

‫به نوع غذا‪ ،‬هنجاری های‬

‫‪ 3‬تا ‪ 6‬لیتر در روز‬ ‫پخت و پز‬
‫اجتماعی و فرهنگی‬

‫نیازهای اولیه به آب‬

‫‪-----‬‬ ‫‪ 7/5‬تا ‪ 15‬لیتر در روز‬
‫در جمع‬
 ‫آب‬
‫براي جلوگیري از دهیدرتاسیون به طور متوسط حداقل نیاز روزانه افراد به آب سالم‪:‬‬

‫در یك ماهگی ‪ 400‬میلی لیتر (تامین با شیر مادر)‬ ‫‪‬‬

‫در ‪ 4‬ماهگی ‪ 600‬میلی لیتر (تامین با شیر مادر)‬ ‫‪‬‬

‫در ‪ 12‬ماهگی ‪ 800‬میلی لیتر‬ ‫‪‬‬

‫در ‪ 3‬سالگی ‪ 1000‬میلی لیتر‬ ‫‪‬‬

‫نوجوانان و بزرگساالن ‪ 1‬تا ‪ 1/5‬لیتر‬ ‫‪‬‬

‫سالمندان بیشتر از نیاز بزرگساالن‬ ‫‪‬‬

 ‫آب مورد نیاز موسسات‬
‫فرد‬ ‫مقدار‬ ‫مرکز‬
‫بیمار سرپایی‬ ‫‪ 5‬لیتر‬
‫مراکز بهداشتی و بیمارستان‬
‫بیمار بستری در هر روز‬ ‫‪ 60-40‬لیتر‬
‫هر بیمار در روز‬ ‫‪ 30‬لیتر‬
‫مراکز تغذیه درمانی‬
‫هر مراقب در روز‬ ‫‪15‬لیتر‬
‫آشــــامیدن و شســــتن‬
‫دستهای هر دانش آمـوز در‬ ‫‪ 3‬لیتر‬
‫مدارس‬
‫روز‬
 ‫تغذیه در بیمارستان‬
‫مسئولیت خدمات تغذیه مراکز ‪ /‬بیمارستان‬
‫برآورد غذاي مورد نیازدرطول سال به میزان ‪ % 10‬بیشترافراد تحت پوشش‬ ‫‪‬‬

‫جهت دپوي مواد غذایی باید به افزایش تخمینی ظرفیت تعداد تخت توجه شود ‪ 70( .‬درصد یا‬ ‫‪‬‬
‫‪ 100‬درصد تخت اشغالی)‬
‫تامین غذاي بیماران افراد تحت پوشش و کارکنان تا ‪ 3‬روزاول (‪ 72‬ساعت )‬ ‫‪‬‬

‫برآورد محلول های دارویی – تغذیه ای مورد نیاز توسط مسئول داروخانه‬
‫محلول هاي اسید چرب ‪ ،‬قندي و پروتئینی جهت تغذیه وریدي بیماران بستري‬ ‫‪‬‬

‫پودرهاي مخصوص تغذیه از راه لوله در بیماران خاص ‪ /‬بستري (بیماري هاي کبدي‪ ،‬کلیوي‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫دیابتی و قلبی)‬
 ‫ادامه‪...‬‬
‫براي دپوي مواد غذایی باید چرخه مصرف در نظر گرفته شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دپوي مواد غذایی براساس قرار داد با پیمانكارانجام شود و کارشناس مسئول واحد تغذیه‬ ‫‪‬‬
‫ناظر برنوع و میزان مواد غذایی و انعقاد تفاهم نامه فی مابین پیمانكار و بیمارستان باشد‬

‫پس از ‪ 72‬ساعت تامین برعهده دبیر کمیته بحران ‪ /‬مسئول مدیریت‬

‫بحران بیمارستان‬
‫با تشکر از توجه شما‬