‫خالصه‬

‫اترخی اساليم‬
‫ضرورت به مطالعه تاریخ اسالم چیست؟‬
‫هویت فردی و اجتماعی هر یکی ازما ریشه درتاریخ گذشته دارد و ما به خاطر فهمی دن ه ویت خ ود ب ه‬
‫شناخت تاریخ و گذشته مسلمانان نیاز کامل داریم‪.‬‬
‫شناخت اینده در بسیار از موارد با شناخت گذشته اشکار و تفسیر می شود‪.‬‬
‫تاریخ یک منبع کامل است که اموختن ان باعث سعادت فردی و اجتماعی میگردد‪.‬‬
‫و مطالعه تاریخ باعث درس اموزی از پیروزیها و عبرت اموزی از ناکامی های گذشته گان است‪.‬‬
‫هدف از مطالع ات ت اریخ اس الم تنه ا مطالع ه در ت اریخ پی دایش اس الم ح وادث و پیش ام د ه ا و زن دگي‬
‫رهبران ان است از این رو بحث خود را با گذشته سر زمین که اسالم در ان ظهور ک رد اغ از میک نیم و‬
‫بحث بر میگردد به زنده گی پیامبر صلی هللا علیه وسلم‪.‬‬
‫وضع اجتماعی عرب‪:‬‬
‫نظام قبیلوی مهمترین رکن زنده گی اجتماعی جاهلیت بود که به سه طبقه تقسیم میشود‬
‫اصیل‪ :‬که شامل فرزندان قبیله بود‬ ‫‪‬‬
‫موالی‪ :‬که ازطریق پیمان به قبیله می پیوست‬ ‫‪‬‬
‫بردهگان‪ :‬برخی از سفید و سیا پوستان بودند که از بازارها خریده می شد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫حالت میشتی(زنده گی) مردم عرب‪:‬‬
‫مردم عرب به دو گروه تقسیم میشود‬
‫توانگر (توانگر به تجارت و زراعت مشغول بودند)‬
‫فقیر‬
‫خصوصیات عرب‪:‬‬
‫سخاوت‬ ‫‪)1‬‬
‫بخشش وکرم‬ ‫‪)2‬‬
‫وفا به عهد‬ ‫‪)3‬‬
‫شجاعت و دلیری‬ ‫‪)4‬‬
‫خانواده درعصر جاهلیت‪:‬‬
‫عرب به یک زن کفایت نمی کرد و تعدد زوجات را داشتن و پسر را نسبت به درختر افضلیت می دادند‪.‬‬
‫زن در جنگ و صلح کاربرد کامل داشت‪.‬‬
 ‫دین عرب‪:‬‬
‫اعراب بت پرست بودند‪.‬‬
‫بت های شان متنوع بود که بعضی از انها به شکل انسان و بعضی به شکل حیوان بود‪.‬‬
‫شهر نیشینی‪:‬‬
‫بیشتر مردم عرب در بادیه زنده گی میکرد و بیشتر انها بدوی بودند بخ اطر ب اران ب ه این س و او ان س و‬
‫کوچ می کردند‪.‬‬
‫و شهر که به وج ود ام د دو علت داش ت یکی مرک زیت عب ادت و ق رار گ رفتن در مس یر ک اروان ه ای‬
‫تجارتی بود‬
‫زندهگی قبیلوی‪:‬‬
‫خانواده اولین واحد اجتماعی عرب بود قبیله نشان هویت به شمار میرفت موقعیت جغرافی ایی و اقتص ادی‬
‫عربستان طوری بود که همه قبیله نمی توانست همه نیاز های خ ود را ت امین کن د ب ه این خ اطر همل ه ب ه‬
‫دیگر قبایل و غارت اموال ان ها به یک فرهنگ تبدیل شده بود واین جنگه ا ب ه ن ام ای ام الع رب ش هرت‬
‫دارد‪.‬‬
‫فرهنگ و تمدن اعراب پیش از اسالم‪:‬‬
‫از البالی تاریخ ثابت میشود که بعضی از نقاط سرزمین عرب مانند یمن به اوج تمدن رسیره ب ود ک اوش‬
‫گران اروپایی در باره تمدن یمن اعتراف کرده یاقوت حموي در ذکر صنعا و قلیس در کتاب معجم البلدان‬
‫اثار باستانی عجیب را ذکر ک رده و همچن ان ح یره و ح وران از تم دن برخ ردار ب ود و س رزمین اص لی‬
‫ونقاط مرکزی ان چنین فرهنگ و تمدن ن ه داش ت اص طالحات وکلم ات وی ژه یی فرهن گ و تم دن ان از‬
‫زبان ممالک همجوار ان متاثر بود‪.‬‬
‫شرایط سیاسی و اجتماعی جزیرة العرب و زمینه های رشد اسالم‬
‫وضیت سیاسی جزیرة العرب‪ :‬قسمی بود که تحت سلطه یک ق درت خ اص ن ه ب ود بلک ه مل وک‬ ‫‪‬‬
‫الطوایفی بودند و یک قدرت خاصی که نهظت های مردمی و حرکت را کنترول کن د نب ود اس الم‬
‫وقتی ظهور کرد که با یک قدرت قریش روبرو بود‪.‬‬
‫فقدان سلطه خارجی در جزیرة العرب‪ :‬جزیرة العرب تحت قدرت نه بود مگ ر بعض ی من اطق ان‬ ‫‪‬‬
‫چون یمن عراق و شام تحت نفوذ یکی از دو قدرت ای ران ورم ق رار داش ت و همین زمین ه س بب‬
‫شد تا حضرت محمد صلی هللا علیه وسلم دولت نیرومند ب ه وج ود اورد همچن ان زن ده گی ع رب‬
‫قبیلوی بود افراد در پناه قبیله خود زندهگی میکرد ازین رو پی امبر ص لی هللا علی ه وس لم در پن اه‬
‫قبیله خود بود و همه مسلمانان جز بالل عمار خباب و ‪......‬‬
‫در نظام اجتماعی اعراب الگ ومردم رئیس قبیل ه ب ود این وض عیت قس مه ک ه در دوری م ردم از‬ ‫‪‬‬
‫اسالم تاثیر داشت در پزیش ان نیز مؤثر بود تا وقت فتح مکه جنبه منفی هم تاثیر داش ت چ را ک ه‬
‫اغلب رؤسا به قریش توجه داشتن ت ا وق تی ک ه ق ریش در مقاب ل اس الم مق اومت ک ردن انه ا ن یز‬
‫مقاومت کردند و بعدا در سال نهم و دهم یک باره رؤسا قبایل ایمان اوردند‪.‬‬
‫مسله حق جوار نیز در بعضی اوقات سبب حفظ جان مسلمانان شد قسمی ک ه مه اجران حبش ه در‬ ‫‪‬‬
‫مکه بازگشتن ازحق جوار مستفید شدند عثمان بن عفان در جواز ابو احیحه مص عب بن عم یر در‬
‫جوار نضر بن حارث و زبیر بن عوام در جوار زمعه بن مسعود یودند ‪ ،‬از جمله اخالقیات عرب‬
‫تعهدی بود اکثر کسانی که مس لمان میش دند ب ا پی امبر بیعت ک رده و حم ایت خ ود را از او اعالن‬
‫میداشتند‬
‫(تعصب) در جاهلیت همچنان دفاع از فرد خود را و جیبه خود میدانستند که به منفعت اسالم بود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ظهور پیامبر صلی هللا علیه وسلم‬
‫ابو القاسم محمد بن عبدهللا بن عبدالمطلب بن هاشم اخرین پیامبر صاحب کت اب اس مانی(ق ران) دارای دین‬
‫تحریف نشده یک تا پرستی میباشد‪ ،‬در سن چهل سالگی به پیامبری مبعوث شد تا سه سال دعوت خ ود را‬
‫اشکار نه کرد و اولین بار کاکا زاده گان خود را اشکارا دعوت داد‪.‬‬
‫هجرت مسلمانان به حبشه‬
‫برخی مسلمانان بخاطر خالصی از ازار قریش و پیدا کردن محیط ارام به فکر هجرت افتادند و به خ اطر‬
‫بلند کردن توحید به حبشه هجرت کردند چرا که انجا پادشاه عادل بود و در دیگر نقاط جزیرة العرب نمی‬
‫توانستند ندا توحید را بلند کند‪.‬‬
‫هجرت پیامبر صلی هللا علیه وسلم به مدینه‬
‫در س پتامبر ‪۶۲۲‬م (اول ربی ع االول س ال اول هج ری) ب ه مدین ه هج رت ک رد و در انج ا بخ اطر ح ل‬
‫مشکالت قانون اساسی را نوشته کرد و در این قانون اساسی مدینه حق وق رواب ط بین مه اجر و انص ار و‬
‫یهود و دیگران را بحث کرده بود و مشرکین مدینه با اسالم اوردن سعد بن مع اذ اس الم اوردن د و پی امبر‬
‫صلی هللا علیه وسلم پیمان برادری بین مهاجر و انصار را بسته کرد‪.‬‬
‫غزوات پیامبر صلی هللا علیه وسلم‬
‫دران جنگ که پیامبر بود غزوه نامیده میشود و تعداد ان ‪ ۲۷‬است‬
‫دران جنگ که پیامبر نبود سریه نامیده میشود و تعداد ان ‪ ۳۸‬است‬
‫یاداوری‪:‬‬
‫و فقط در (‪ )۹‬غزوه جنگ صورت گرفته مانند بدر‪ ،‬احد‪ ،‬خندق‪ ،‬مصطلق‪ ،‬خیر‪ ،‬فتح مکه‪ ،‬حنین‪ ،‬طایف‪.‬‬
‫نبرد پیامبر صلی هللا علیه وسلم به چهار جنگ خالصه میشود‪:‬‬
‫جنگ با مشرکین مکه ( بدر‪ ،‬احد‪ ،‬خندق‪ ،‬فتح مکه)‬
‫جنگ با مشرکین غیر مکه( هوازن‪ ،‬طایف)‬
‫جنگ با یهود مدینه و اطراف ان (بنو قینقاع‪ ،‬بنو نذیر‪ ،‬بنو قریظه‪ ،‬خیبر)‬
‫جنگ با مسیحیان تحت سیطره دولت روم ( موته ‪ ،‬تبوک ‪ ،‬جیش اسامه)‬
 ‫پیمان صلح حدیبیه‬
‫در ماه شوال شش هجری پیامیر صلی هللا علیه وسلم که درخواب فرمان یافته بود و به یارانش گفت ام اده‬
‫حج باشید‪.‬‬
‫و شنیدن مشرکین اینکه (‪ )۱۴۰۰‬مسلمانان به مکه نزدیک میشود (‪ )۲۰۰‬نفر س وار را ق ریش فرس تاد و‬
‫پیامبر صلی هللا علیه وسلم در حدیبیه رسیده بود و مذاکره با اهل مکه ش روع ش د ت ا اینک ه اوازه ش د ک ه‬
‫یکی از مذاکره کنن دهگان مس لمانان عثم ان رض ی هللا عن ه ش هید ش د‪ ،‬پی امبر ص لی هللا علی ه وس لم ب ه‬
‫اصحاب بیعت کردند که انتقام را میگیریم بعد خبر سالمتی عثمان رضی هللا عنه رس ید و بین اینه ا پیم ان‬
‫ذیل بسته شد‬
‫که (‪ )۱۰‬سال صلح باشد‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫سال اینده حج بیایید‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫کسی از اهل مکه به مدینه رفت و مسلمان شد پس به مکه باز گردانید شود‬ ‫‪o‬‬
‫و اگر کسی از اهل مدینه به مکه رفت و مرتد شد پس به مدینه باز گردانید نمیشود‬ ‫‪o‬‬
‫قبایل اختیار دارد با محمد صلی هللا علیه وسلم هم پیمان میشود و یا با قریش‬ ‫‪o‬‬
‫یاداوری‬
‫برخی از اصحاب به این پیمان ناراض بود و لی این پیمان به نفع مسلمانان بود‬
‫نامه های پیامبر صلی هللا علیه وسلم به سران کشور ها‬
‫پیمان صلح حدیبیه ارامش نسبی برای جامعه اسالمی بود ازین رو پی امبر ص لی هللا علی ه وس لم ب ه ابالغ‬
‫رسالت جهانی اغاز کرد و با کشور های ک ه تحت س یطره ای ران و دولت روم ب ود نام ه روان ک رد و ب ا‬
‫اصحاب مشوره شد تا انها گفتند مهر را جور کنید که کردند در ان محمد رس ول هللا نوش ته ب ود و پی امبر‬
‫صلی هللا علیه وسلم شش نفر از زبده گان انتخاب و به کشور های ایران‪ ،‬روم ‪ ،‬مص ر ‪ ،‬حبش ه ‪ ،‬یمام ه‪،‬‬
‫بحرین و حیره روان کرد‪.‬‬
‫حجة الوداع و رحلت پیامبر صلی هللا علیه وسلم‬
‫حجة الوداع تنها حج پیامبر صلی هللا علیه وسلم بود و سه بار عمره کرده بود حجة الوداع چند ماه پیش از‬
‫وفات پیامبر صلی هللا علیه وسلم بود و در این حج با صحابه کرام وداع کرد این وجه این را حجة ال وداع‬
‫میگویند بعد از بازگشت حج در دامنه کوه عرفات خطبه را ایراد کرد که در ان اصول اس الم را توض یح‬
‫او اساس شرک را محکوم کرد در باره حقوق زن نیز صحبت کرد بعد از ادای حج رهس پار مدین ه ش د و‬
‫سه ما پس از بازگشت بیمار شد‪ ،‬و چن د روز بیم ار ب ود و در روز ‪ ۱۲‬ربی ع االول س ال ‪ ۱۱‬هج ری ب ه‬
‫عمر ‪ ۶۳‬سالگی جهان فانی را وداع و درخانه بی بی عایشه رضی هللا عنها به خاک سپرده ش د‪ .‬ان ا هلل و‬
‫انا الیه راجعون‬
‫بخش دوم‬
‫شرایط خالفت و امامت‬
 ‫خالفت عبارت از خالفت خالفای راشدین اموی و عباسی می باشد‪،‬‬
‫ابن خلدون چهار شرط را به خالفت ذکر می کند‬
‫علم‬ ‫‪‬‬
‫عدالت‬ ‫‪‬‬
‫کفایت‬ ‫‪‬‬
‫سالمتی حواس‬ ‫‪‬‬
‫امام ابو الحسن شرایط خالفت راچنین ذکر می کند‬
‫عدالت‬ ‫‪‬‬
‫علم‬ ‫‪‬‬
‫سالمتی حواس‬ ‫‪‬‬
‫سالمتی اعضاء‬ ‫‪‬‬
‫رای درست در اداره رعایت‬ ‫‪‬‬
‫شجاعت‬ ‫‪‬‬
‫جرج زیدان برای خالفت چهار شرط را ذکر می کند‬
‫علم‬ ‫‪‬‬
‫عدالت‬ ‫‪‬‬
‫لیاقت‬ ‫‪‬‬
‫سالمتی روحی و جسمی‬ ‫‪‬‬
‫یاداوری‬
‫عده قریشی بودن را نیز شرط کرده است و اولین کسی ک ه غ یر از ق ریش خ ود را خلیف ه خوان د س لطان‬
‫سلیم عثمانی بود‪.‬‬
‫در زمان خلفای راشدین خلیفه به مشوره انتخاب می شود‬
‫عنوان خالفت اولین بار توسط مصطفی کمال اتاترک از بین رفت‬
‫سیستم حکومت در اسالم بر این پایه ها استوار بود‬
‫عدالت فرمان روایان‬
‫فرمان برداری افراد‬
‫مشوره بین فرمان روایان و مردم‬
‫خالفت خلفای راشدین (‪۱۱‬ــ‪۴۰‬هـ)‬
‫خالفت ابوبکر صدیق رضی هللا عنه‬
‫نام‪:‬عبدهللا نام پدر ‪ :‬قحافه نام م ادر ام الخ یر لقب ص دیق ‪ ،‬ع تیق دو س ال چن د م اه بع د از والدت پی امبر‬
‫صلی هللا علیه وسلم به دنیا امد سفید ګونه الغر و استخوانی بود داری موهای امبوه و قامت خمیده بود سه‬
‫پسر و سه دختر داشت نقش انګشتر ان (نعم القادر هللا) بود‬
‫انتخاب ابوبکر رضی هللا تعالی عنه‬
‫ابوبکر رضی هللا تعالی عنه با بیعت مردم خلیفه شد و خطبه را ایراد کرد‬
‫ای مردم! من در حال خلیفه پی امبر خ دا تعین ش دم ک ه از ش ما به تر نیس تم اګ ر ک ار خ وب ک ردم ب ا من‬
‫همکاری نمایید اګر ک ار ب د ک ردم ب از داری د ت ا وق تی ک ه اط اعت خداون د و رس ول او را میکنم از من‬
‫فرمانبرداری کنید اګر از امر انها سر بتابم در ان وقت فرمانبرداری من به ش ما الزم نیس ت و بدانی د ک ه‬
‫قوی ترین شما نزد ضعیف است که حق را از وی میستانم و ضعیف ترین شما نزد من قوی است که ح ق‬
‫را به او میرسانم بخاطر داشته باشید هر قوم که جهاد در راه خ دا را ت رک ک رده خوان د ان ق وم را ذلی ل‬
‫مینماید‪.‬‬
‫بعد از رحلت پیامبر صلی هللا علیه وسلم ابوبکر رضی هللا تعالی عنه خ بر ش د ک ه انص ار در س قیفه ب نی‬
‫ساعده جمع شده سعد بن عب اده را خلیف ه تعین میکن د اب وبکر رض ی هللا تع الی عن ه ب ه حض رت عم ر و‬
‫حضرت ابو عبیده در انجا رفت و با ایراد کردن یک خطبه توسط مسلمانان حلیفه تعین شد‪.‬‬
‫اداره امور داخلی ا ابوبکر رضی هللا تعالی عنه‬
‫مسوول امور مالی‪ :‬ابو عبیده را تعین کرد‬
‫مسوول قضاء ‪ :‬حضرت عمر رضی هللا تعالی عنه‬
‫مسوول پست و ارتباطات‪ :‬زید بن ثابت‬
‫مسوول نامه و دستورات حکومتی ‪ :‬علی و عثمان رضی هللا عنهما‬
‫ساختارقضایی خالفت ابوبکر‪:‬‬
‫ساختار قضایی خالفت دارای دو ویژه ګی اساسی بود‬
‫پابندی به قوانین قضایی عهد نبوی‬ ‫‪‬‬
‫قوانین جدید از منبع قوانین نبوی به وجود اورد‬ ‫‪‬‬
‫زمینه های پیدایش ارتداد‬
‫اسباب ارتداد قبایل عرب‬
‫وفات پیامبر‬ ‫‪‬‬
‫عدم شناخت درست از اصول اسالم‬ ‫‪‬‬
‫و جود زمینه های جاهلیت در قبایل‬ ‫‪‬‬
‫عدم پذیرش حکومت اسالمی‬ ‫‪‬‬
‫تعصب قومی و قبیلوی‬ ‫‪‬‬
‫جاه طلبی و حرص شدید به حکومت داری‬ ‫‪‬‬
‫ثروت و دنیا طلبی‬ ‫‪‬‬
‫انواع ارتداد‬
‫کامال اسالم را ترک کرده بود‬ ‫‪‬‬
‫ادعاء نبوت کرده بود‬ ‫‪‬‬
‫منکرین زکات‬ ‫‪‬‬
‫به باورهای جاهلی خود بازګشتند‬ ‫‪‬‬
‫جنګ با مرتدان‬