Professional Documents
Culture Documents
Jce Setswana Kitt
Jce Setswana Kitt
farologaneng
*Maswe
Kwa Borwa jwa Botswana ebong mafelo a tshwana le Kanye, kwa ga Ngwaketse
le kwa Mochudi kwa Kgatleng fa gotwe motho o maswe go tewa gore ditebego tsa
gagwe ga di dintle kgotsa ga a montle. Mo ga Mmangwato ebong bo Palapye ,
Serowe le mafelo a mangwe go a twe o mompe. Mo mafelong a tshwana le Sefhare
kwa Tswapong o kgona go utlwa gotwe “motho o bobe” go ntse go tewa gore ga a
montle
*Mogori/ Lephele
Ke lefoko le le dirisiwang go raya loso le le apayang kwa ga Ngwaketse le kwa
Kgatleng. Mo ga MmaNgwato go a twe “Loso” fela kgotsa “Loso le le apayang”
*Sakatukwi
Ke lefoko le le dirisiwang go bitsa letsela la dijana kgotsa letsela le le sutlhang
dijana. Ke lefoko le le tumileng thata kwa Kgatleng le kwa ga Ngwaketse
*Bokwetse
Ke lefoko la kwa ga Ngwaketse le le rayang lelodi/ ditodi la/tsa setlhare.
*Bikiri
Lefoko le le dirisiwa go bitsa kopi ya tshipi
*Moteme
Go tewa sebagabiki kana (tin) ka leina la seesemane
*Sekgono
Lefoko le le raya sejabana
*Hutshe
Le lefoko le raya thoro
*Lephoi
Le le raya leeba
Supa dipharologano tsa pitso ya mafoko go ya ka merafe
Ntlole- ntole
Mogatla- mogata
Setlhare- sethare
Tlhware –thware
NNETE LE KABELELO
BALA PALO E E FA TLASE MME MORAGO O ARABE DIPOTSO
Go goga motsoko go tswa bogologolong fela fa e sale nako ya fa makgoa ba
simolola go tsamaela mo Aforika. Ke bone ba tsileng ba ruta Ma Aforika go goga
motsoko mme ebile ba ne ba gweba ka one. Motsoko le fa go ntse jalo o borai fela
thata mo matshelong a rona re le batho ka gore o re ama rotlhe ba re o gogang le ba
re sa o gogeng. Dipatlisiso tsa bo maitseanape di supa gore fa bapile le motho yo a
gogang motsoko wena o sa gogeng o amega go feta ene ka gore mosi o a o kgwang
fa o kopana le phefo e e fa ntle o oketsega bogale, ke ka jalo go na le mafelo a a
tshwanang dikokelo kwa go sa letlelelweng gore motho o ka goga motsoko a le
teng. Motsoko o baka malwetse a tshwana le kankere ya makgwafo, kankere ya
letlha la boboko le kankere ya bonna. Go dumelwa gape gore go goga motsoko go
na le seabe mo go koafatseng maikutlo a borre a go ka tlhakanela dikobo mo go ka
felelang go baka gore ba tlhoke tsholo. Go belaesega gore mo lekgolong la borre b
aba gogang motsoko ba le masome a robabongwe ba na le bokoa jwa go sa
tsogelwa ka fa go tshwanetseng.
Dipotso
1. Nopola diele tsa nnete di le pedi mo palong e e fa godimo(ke diele tse sebui se
supang gore o na le bosupi ka se a se buang a bua a sa belaele sepe)
*Motsoko o baka malwetse a tshwana le kankere ya makgwafo, kankere ya letlha
la boboko le kankere ya bonna
* Motsoko le fa go ntse jalo o borai fela thata mo matshelong a rona re le batho ka
gore o re ama rotlhe ba re o gogang le ba re sa o gogeng
2. Nopola diele tse pedi tsa kabelelo mo puisong(diele tsa kabelelo ke tse sebui se
di buang se sena bosupi kgotsa se sa papamale gore se na le bosupi ka se se se
buang)
*Go dumelwa gape gore go goga motsoko go na le seabe mo go koafatseng
maikutlo a borre a go ka tlhakanela dikobo mo go ka felelang go baka gore ba
tlhoke tsholo
*Go belaesega gore mo lekgolong la borre b aba gogang motsoko ba le masome a
robabongwe ba na le bokoa jwa go sa tsogelwa ka fa go tshwanetseng.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
PUISANO
Puisano e tshwanetse go tshwarwa ka puo e e tlhamaletseng, e e tlhapileng e sena
mathata le go tlhaloganngwa ke babuisani
Puo e e tlhamaletseng ya mmui ke yone fela e tshwanetseng go dirisiwa mo
puisanong ke babuisani.
Ditlhaloso tsa motsamao, go fetoga ga lentswe, gongwe ditiragalo dingwe di
tshwanetse go tsenngwa mo masakaneng gore di seka tsa tloga tsa
tlhakatlhakanngwa le mafoko a dibui.
Ditiragalo tsotlhe tse di tlhalosiwang di tshwanetse go nna mo ‘Nakong ya
jaanong’
Batshameki gongwe baanelwa mo puisanong ba tshwanetse go bua le go dira dilo
jaaka batho ba nama le madi. Ba seka ba ronwa ke mafoko le ditiro.
GO DIRISA PUO
Go na le gore go ka dirisiwa puo e e lolameng le e e sa lolamang go ya ka diemo,
dingwaga le botsalano jwa batho ba ba buisanang. Fa moithuti a bua le moithuti ka
ene ga go kake ga tshwana le fa a bua le morutabana wa gagwe. Fa a bua le
morutabana wa gagwe o tlhaola mafoko go utlwala mme fa a bua le moithuti ka
ene o ka dirisa mafoko mangwe fela.
Sekai
Moithuti le moithuti
“Heela! Wena itlhaganne o tloga o tlhaelwa ke dijo”
“Heela! wena nkadima buka ya gago”
Moithuti le morutabana
“Ke kopa go ya ntlwaneng ya boiteketso
“Ke kopa maitshwarelo go bo ke tsile thari mo sekolong”
SETLHOPHA SA NTLHA
Dikai tsa maina
Motho mogoma leselo morogo
Mosimane lesaka makgomane setshwafu
Moraka podi bojalwa legapu
Ngwana mmesi mhagi ngwetsi
Dipotso
Tlhalosa gore maina a a latelang a mo ditlhopeng dife
motho____________________________
motlhaping________________________
malome_________________________________________________
matshwane_______________________________________
madiilwane___________________________________________
reaitse______________________________
ranthasi ____________________________
banna______________________________________
balemi______________________________________________
boPule_____________________________________________
botshipa____________________________________________
mmopi____________________________________
mhemi_____________________________________
ngwana____________________________________
ngwetsi_______________________________________________
mosetlho ____________________________________________
motsikiri_____________________________________________
mogwele____________________________________________
molamu_____________________________________________
mmutla______________________________________________
mokgoro____________________________________________
monwana_____________________________________________
motswedi______________________________________________
motlhaba______________________________________________
menwana_____________________________________
megoma_____________________________________
lekau________________________________________
mekwepa________________________________________________
lefetwa________________________________________________
legodu____________________________________________
leselamotlhaka____________________________________
legapu_____________________________________________
leino____________________________________________
lephele___________________________________________
Leburu_______________________________________
lemina____________________________________________
Maburu_____________________________________________
mamina____________________________________
seso_____________________________________
serunya____________________________________________
sehuba___________________________________________________
selepe______________________________
setlhare__________________________________________________
seretse_______________________________________________________
Setswana_________________________________________
direthe______________________________________________
dijana______________________________________________________
kgosi______________________________________________________
ntshu__________________________________________
kgomo_______________________________________
tlhaga_________________________________________
kika_______________________________________
pula_____________________________________________
dintshu____________________________________________
dikgomo____________________________________________________
dipheelo___________________________________________________
lonala________________________________________________
lofeelo______________________________________________________
logaga_______________________________________________________
loeto______________________________________________________________
bojang__________________________________________________________
bongaka________________________________________________________
go bua________________________________________
fatshe__________________________________________
felo_________________________________________________________
godimo_________________________________________________
golo______________________________________________
morago___________________________________________
moseja_____________________________________________
DIPOTSO
1. Kwala dikai tse pedi tsa maina a a bopilweng ka go boeletsa thito
Sekai : Leferefere
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Kwala dikai tse pedi tsa maina a a bopetsweng mo maemeding
Sekai: bonna
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Kwala dikai tsa maina a a tswang mo dithitong tsa letlhaodi
Sekai: mogolo
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
4. Kwala dikai tsa maina a a bopetsweng mo dithitong tsa lesupi
Sekai: bokalo
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
5. Kwala dikai tsa maina a a bopetsweng mo thitong ya lebadi
Sekai: bongwe
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
6. Kwala maina a e seng a setho a a welang mo setlhopheng sa boraro
Sekai; molomo
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
7. Lefoko setshwantsho le wela mo setlhopheng sefe sa maina?
___________________________________________________________
8. Kwala dikai tsa maina a a bopetsweng mo ngotlong
Sekai: mothanthanyane
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
9. Kwala dikai tsa mainagoka a a latelang
Leina le leina
Sekai : Leebarope
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Leina le letlhalosi
Sekai: bosigogare
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
MALATLHELWA/MATSIBOSI
Bopa diele ka malatlhelwa a a latelang
A a supang tumelo
ee! mm!
ehee! ahaa!
Ahaa! Ke yone koko e ke e batlang yone e
Mm! o itlhaganele ke tla go emela
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
A a supang kganetso
e-e! nnang!
m-m! nnyaya!
M-m! o seka wa ba wa tsaya katse eo.
Nnyaya! E seng eo
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
A a supang kgakgamalo kgotsa tenego
a! ijo! ija!
ao! oo! o!
Ao! ke gone o tlang?
Ijo! nna ke a tsamaya.
Ija! Kante a re go rileng yoo?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
A a supang lonyatso
owaii! nx!(go kgwela motho lenga)
qcm! (go tsimola motho)
Qcm! O rata dilo kgwathe ke wena
Nx! O tsamaela go ntena
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
___________________________________________________________
A go kopa thuso
bii! ijoo!
tsweetswee!
Ijoo! Thusang re tlhasetswe ke noga.
Tsweetswee! O nthekele legapu.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
A a dirisiwang mo diphologolong
puraa!
kibi! sb-sb-sb!(go bitsa katse)
ntle! tlhao!(go thiba dinamane )
Puraa! kwa, ke gore e a reng podi e.
Ntle!, tloga ke e betsa ntsa ke yone.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
A a supang kutlobotlhoko
tshutshu!
tshikhi! ushii!
Tshutshu! Motho o ntshubelang ne batho
Ushii! Ke tlhabilwe ke mutlwa
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Malatlhelwa a seka taelo
Gola, o tlhogole!
Pula!
Tsela tshweu!
Tsela tshweu! Ba ga rona.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
MOLOKOLOLO WA SEELE
Lokolola diele tse di latelang
1. Batho ba ba itlotlang ba ithuta puo ya bone ka tlhoafalo
Batho – sediri
Ba ba itlotlang- tlhaodi ya sediri
Ba ithuta-tiri
Ka tlhoafalo- tlhalosi ya tiri
Puo- sedirwa
Ya bone- tlhaodi ya sedirwa
2. Kgomo e e mashi e tlatsa ka bonako kgameloe tona
Kgomo- sediri
E e mashi- tlhaodi ya sediri
E tlatsa- tiri
Ka bonako- tlhaodi ya tiri
Kgamelo-sedirwa
E tona –tlhaodi ya sedirwa
Seele
Maipelo o ole ka mpa ya sebete ebile o tsamaya ka kotsekara
1. Go ja ka loleme
__________________________________________________________
Seele
_________________________________________________________________
2. Go inaya naga
_________________________________________________________________
Seele
__________________________________________________________________
3. Go kgwa molalatlhageng
_________________________________________________________________
Seele
__________________________________________________________________
4. Go gama o ikotelela
_________________________________________________________________
Seele
__________________________________________________________________
5. Go nna makgabe –a – dipapetla
________________________________________________________
Seele
______________________________________________________________
6. Go golola tlou le maroo
________________________________________________________________
Seele
__________________________________________________________________
Ga a huma
________________________________________
Ga a setshwakga
________________________________________
Bala palo e e fa tlase o bo o araba dipotso tse pedi fela
E rile ka le le latelang le sena go tlhaba ba wela tsela basetsana ba sa laela ba tsena mo toropong.
Ba ne ba laisitse madi, a mangwe a tsentswe ka fa mabeleng. Ba tsena lebentlele le
lebentlelenyana go rekwa ditlhako le diaparo. Meriri e ntlafaditswe e phatsima mafura a elela le
difatlhego tsa bone. Ba ikgagamaditse ka marokgwe mo ebileng motho wa teng a palelwa ke go
inama. Ba tsene kwa go Gauza le Scavenger motshegare ba fitlha b aba letela sentle mo
dikamoreng. Borre ba teng ba fitlhetse ba ba letetse ka matlho a mahibidu, ga nna boitumelo ga
jewa nakaladi ya kobolela. Maitseboa ga tsenwe mo maitisong a dinotagi bo rre ba ba nosa
basetsana ba bone bojalwa. Go itontela bojalwa le go rata maitiso gag a Bontle ga simologa gone
fa. Bana ba basetsana ba ne ba le mo lenyalong tota ba tsoga maphakela ba apeela banna ba bone
ba bo ba tlhola ba ba letetse go boa ko tirong e le bahumagadi.
Bontle o ne a iketile a rapame fa go goroga moeng kwa ga Gauza.Mme yo e ne e le mosadi wa
ga Gauza yo a neng a mo lobetswe. Chandabana o ne a bula setswalo ka go ne go sa lotlelwa. A
tlhamalela kwa bolaong jo bontle a neng a robetse mo go jone a feta a mo ngapa ka dinala ya nna
tshwarang tshwarang. Chandabana o ne a belege ngwana wa ga Gauza mme a mo folosa gore a
rute mosetsana yo batho. Fa Gauza a goroga a fitlhela e le gore go maswe Bontle o ngapilwe mo
matlhong, moriri wa gagwe o le matlobetlobe okare o ne a le mo diphefong. Bontle a siela kwa
go ene mme Gauza a ipotsa gore o tlaa raya mang a reng. Ka one motsotso oo Gauza a itatola
Bontle a bolela fa e le ntsalae. “Gauza o monna wame ebile o ntsholofeditse lenyalo, mama o
tlhokafetse o raya gore ke ye kae?” Ga bua Bontle a lela sa masisa pelo
“Mma o tlaa intshwarela ke lebetse go go bolelela gore ke na le mosadi waa bona le wena.”
“E le gore nna o mpeile fa kae jaanong?”
“Ke maswabi nnaka ga o a ntekana, o monnye thata mo go nna, ke ne ke mpa ke fetisa nako ka
wena fela”
Bontle o ne a thubega ka selelo fa a utlwa mafoko a ga Gauza, masa a ne a sele go sena mahube.
A lemoga fa go nna fa ga Gauza e le go itiela nako. Go ne go le botlhoko mo go ene o kobiwa
jaaka ntsa jalo ka o ne a solofetse lenyalo. E rile a tswa foo ga a ise a re kamoso a tsena mo
tseleng a sa laela Lebogang. Morago ga malatsi a matlhano ke fa a fitlhelwa mo sekgweng gaufi
le Otse a ikgapetse botshelo a iphile setlhare le kgole go mo thusa mathata a botshelo.
Motswedi; (O. Matlapeng: Phuduhudu ga e tlhatlhelwe; e fetotswe fale le fale)
DIPOTSO
1. Tlhalosa ka botlalo thulaganyo ya ditiragalo tsa botlhokwa tsa palo e
2. Tlhalosa ka botlalo setlhoa sa palo e
3. Tlhalosa ka botlalo ka fa paka le lefelo di rotloeditseng ka teng boitshwaro jwa ga Bontle
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
BALA PALO E E LATELANG MME MORAGO O ARABE DIPOTSO
Letsatsi e ne e le la Matlhatso a Moranang a rogwa, bobedi bo thubile kobo segole kwa lefelong
la boitapoloso la Grand Palm Hotel fa Sebego a rolela Mothibi moono. “Rati ke solofela fa o
tlhaloganya seemo same , dikgwedi tsame di tsamaile jaanong ga ke sa tlhole ke kgona go dira
dilo tse ke neng ke kgona go di dira pele mm eke akantse gore re ka batla motho yoo tla a
thusang MmaPoloko ka ditiro tsa mo lwapeng.” O ne a bua jaana a tsentse bonolo mo
sefatlhegong sa gagwe. Wa mme o ne a itsholofetse ngwana wa maitibolo, boitumelo jwa bone
bo fofa mo phefong.
“Ke tlaa dira tsotlhe ka botswapelo gore o nne o itumetse moratiwa, o mosadi wa mohumi e bile
o tshwanetse go tshela jaaka mohumagadi. Ka ponyo ya leitlho ke tlaa go batela mothusi yo
mongwe. Nako e yotlhe Mothibi o ne a bua a apesitse sefatlhego sa gagwe monyeyo o o
bothitho.
“Dumela mma! Ke bitswa Dineo, ke tla ka lebaka la…” E rile a ise a fetse Sebego a bo a setse a
mo tsene ganong ka bokgabane a mo amogela ka diatla tsoo-pedi. Dineo e ne e le mosetsana yo a
neng a godile tlhaloganyo e bile a le tlhaga. Sebego o ne a tsaya Dineo a mo supegetsa tikologo
ya ntlo mme morago a mo kopanya le MmaPoloko; Mothusi mogolo wa mo ntlong. Tsotlhe di ne
di apere tshiamo kgarebe ya simolola go theogela le Mma Poloko mme jaanong se se neng se mo
itumedisitse le go feta ke gore o ne a filwe phaposi ya boroko ka kwa morago ga ntlo e tona.
Le le beilweng la goroga, Sebego a belega ngwana wa mosimane mme Mothibi a simolola go mo
ilela , a fudugela ko go monnawe ko Block 8 ko Gaborone. Letsatsi le ngwana a ntshitsweng mo
ntlong ka lone Mothibi e ne e le ene wa ntlha go bonala kwa lwapeng , fa a tsena ka kgoro a
kopantshiwa ke Dineo yo jaanong a neng a fetogile mo matlhong a ga Mothibi. Go a bonala gore
jaanong kgarejwana Dineo o ne a kokomelwa ke metsi ebile le letlalonyana la gagwe le
kgatlhisa, a kitlane mmele le mmala wa gagwe o tlhatswegile. Dineo o ne a laetswe gore fa
Mothibi a tsena a mo supegetse kwa kamoreng e a tla nnang teng go fitlhela nako e letla go ka
tlhakanela kamore le Sebego.
Kwa phaphosing ya ga Mothibi, Dineo o ne a tsena ka terei ya mogodungwana, ya re a e baya fa
godimo ga tafole Mothibi a bo a tlhakatlhakane le ene a mo tshwara ka marago le mabele a ntse a
leka go mo gogela mo bolaong. Maikaelelo a gagwe a seka a ungwa ka gore e rile a ntse a
lwantsha go itseela ka dikgoka a raga tafole mme komoki ya mashi ya wela kwa ya thubega. O
ne a solofetse gore kgang ya gagwe e ya go nna motlhofo; nnyaa! Go a bonala o ne a kopane le
o sele gompieno…Dineo kgarejwana ya Molete.
Fa a golola kwa tirong letsatsi le le latelang a tla a reketse Dineo mogala wa letheka wa I-phone ,
maikaelelo e le go dira pipa molomo. Nnyaa tsotlhe tsa apara Tshiamo go lebega fa kgarejwana e
ratile mogala fela thata, mme ba dumalana ka mogopolo o le mongwe gore mosi o seka wa tswa
ka sekhurumelo ka se se diragetseng kwa kamoreng. Mothibi o ne a setse a jele tlwae gore fa
mosetsana a tla ka mogodungwana o mo tshwara ka fa a ratang ka teng mme se se sa jese
mosetsana diwelang. O ne a tshaba go bega matshwenyego a gagwe ko go Sebego le Mma
MmaPoloko a akanya gore o ka di gama a sa di tlhapela, o ne gape a tshoga gore o ka tloga gape
a supegetswa tsela mme a fetsa mogopolo go bipa mpa ka mabele. Dineo o ne a sa tlhole a
itumela e bile a nna ka go etla mogopolo. Go ne ga thobaetsa MmaPoloko that aka gore o ne a
itse Dineo e se motho wa go gata mowa ka maoto. MmaPoloko nako nngwe a tseela Dineo ko
kamoreng a mmotsa mathata a gagwe mme a itswela fela jaaka a tsene.
Labotlhano mongwe Dineo a robetse a utlwa mongwe a a kokota mo setswalong sa phaphosi ya
gagwe, o butse setswalo a tswetse matlho mme yare a tlosa matlho mo dinaong a rakana le
Mothibi yo o ileng a tsena a bo a tswala. O tsene a le dikgoka e bile a tshosetsa Dineo gore fa a
ka tswa molomo ka se se diragalang o tlaa mo somola mowa. Poifo ya aga mo pelong ya ga
Dineo, o ne a setse a ineetse go dirisiwa botlhaswa e bile a sa tlhole a kgona go nna mongala.
Seganka se sa tswelela ka go kgokgontsha le go gataka ditshwanelo tsa mosetsana yo. Nako e
yotlhe fa Mothibi a ntse a tsena a tswa jaaka a batla kwa kamoreng ya ga Dineo, go ne go se ope
yoo itseng
Seemo se ne sa ketefalela Dineo jaanong fa a lemoga gore o morwalo wa kgwedi tse pedi. Fa
Mothibi a iponatsa kwa setswalong sa gagwe nako nngwe a lemoga fa e rile ba ntse ba tshameka
a fatlha mosetsana. O ne a itse sentle gore fa a ka seka a tsaya kgatlo kgang e ya go jwelelela
jaaka kgabo ya molelo mme a tswa ka leano la potlako. Bogale jwa gagwe bo ne bo gaisa kgabo
ya molelo. A kgalemela Dineo ka lentswe le le bokete gore fa a ka utlwa kgang e ko ntle o tsile
go mo lobela dintsi.
Mo go le le latelang Mothibi o ne a na le Desmond mosimane wa mokalaka wa mohumi wa
dinaledi, wa kompone ya ditshipi. Des o ne a tswela Mothibi ka leano la go lemolola morwalo
wa ga Dineo. Go a bonala gore kakanyo eo e ne e ise e rothegele mo go Mothibi yok a nako eo a
neng a itlhobogile gore lelwapa le a thubega.
Fa a tsena kwa lwapeng o fitlhetse Sebego a ise a goroge mme a biletsa Dineo kwa phaposing e e
sa dirisiweng a mo kopagore mo go le le latelang a ye go lemolola morwalo ko “Dain Private
Clinic” mo Gaborone. Mothibi o ile a ntsha tshwantla ya madi a fa Dineo gore a ye go lemolola.
Maikutlo a ga Mothibi a ne a wetse a ikutlwa e le leseana a sena selabe sepe mo mogopolong e
bile marang a letsatsi a galalela mo sefatlhegong sa gagwe mo mosong wa Labone. E ne e le ene
tlhogo ya bokopano jwa bo rradikgwebo ba mafatshe a a farologanyeng , a ba tlhatlhelela sone
tota se a se itseng go feta botlhe mo mererong ya kgwebo. Fa mapodise a tsena ka kgoro ya
bokopano ga nna tshisibalo e kgolo e motho a neng a ka utlwa dikgato tsa tshoswane. Ba tsene
mme ba ngunanguna le rre yo a neng a tshelela marena metsi morago ba atlamela Mothibi.
A lelelwa ke ditshipi morwa Magana, ba mo rwala go mo isa kgolegelong go letela tsheko.
Ka letsatsi la tsheko mmakaseterata a ema ka dinao a balolola mabaka a katlholo ya gagwe
“Ke go isa kgolegelong mabapi le go tlhakanela dikbo le ngwana wa dingwaga tse di kwa tlase
ga lesome le borataro, go itseela dikobo ka dikgoka , matshosetsi a polao, go tshedisetsa ngwana
mo poifong le go rotloetsa tshenyo ya mpa e seng ka fa molaong mo Botswana, ka jalo o tlaa
tsaya sebaka sa dingwaga tse di masome a mabedi le borataro mo kgolegelong”
O dule koo morago ga dingwaga di le masome a mabedi le motso ka lebaka la boitshwaro jo
bontle kwa kgolegelong. O fitlhetse sengwe le sengwe se fetogile , fa a kileng a bo a a nna teng
le Sebego go nna batho basweu e bile ba thubile ntlo ba agile lefatshe. Fa a latedisa a utlwa fa
Sebego a nyetsweke monna wa mohumi ko moseja fa Dineo ene a nna gone mo Phakalane le
moratiwa wa gagwe wa botshelo. Ba ne ba tshela ka kagiso ebile ba tshotse bana lelwapa la
bone le kitlane
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KAROLO YA BOBEDI
Bala leboko le le latelang mme morago o arabe potso e le nngwe
Paka ya mariga
Pakanyana ke wena ke go ila lekokong
Kilo yame mo go wena e bogale jwa thipa
Botlhoko jwa gago bo ntsena mo pelong, kwa teng teng
Ke le kgabo ya molelo nkabo ke go laila wena modipa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KGAOLO YA BORARO
Bala palo e e latelang mme morago o e soboke ka mafoko a le 100- 150
Kgosi Bokau Tobe wa Malwelwe mo kgaolong potlana ya Letlhakeng a re o tshwentswe thata
ke boitseme jwa batsadi bangwe ba motse wa gagwe, b aba itlhokomolosang go kgalema le go
kaela bana ba bone tsela ya nnete.
Kgosi Tobe o ntshitse matshwenyego a mo potsolotsong bosheng. A re motse wa gagwe ga wa
robalelwa ke ditlhokwa ka ntlha ya botlhoka tsebe jo bo kwa godimo fela thata mo bananeng
mme a kaya fa se se dirwa segolo bogolo ke go tlhoka kgalemo e e nonofileng mo batsading
A re banana mo motseng ba ikamantse thata le ditiro tse di fatlhang jaaka go itontela nnotagi le
ditagi. O ne a supa batsadi ka monwana a re ke bone ba tlhotlheletsang go nwa phetelela ga bana
ka le bone ba a nwa mo matlhong a bone , a gatelela ka gore tlhako ya morago e gata fa ya pele e
gatileng teng.
Kgosi Tobe a re se se mo tshwenyang le go feta ke gore bana ba ba santseng ba le mo sekolong
le bone ba inaakantse le nnotagi mme ebile ba e rekisediwa ke batsadi ba bone, ba go
solofetsweng gore e nne bone ba ba kgalemelang le go ba kaela tsela e e tlhamaletseng.
A re jaanong go supagala fa bana ba sa tlhole ba kgatlhala ka bokamoso jwa bone ba ipeile fela
mo go tlholeng ba bonwa mo majalweng. A re le mananeo a puso e a ntshitseng gore ba thuswe
ka one ga ban a kgatlhego mo go one ntswa bontsi bo santse bo aperwe ke lehuma. Kgosi Tobe a
re le fa a dira maiteko a go bitsa batsadi go bua le bone ka maitsholo a bana bangwe bare bana ba
ba paletse. Ba kaya fa melao ya puso ya ditshwanelo tsa bana e le yone e rotloetsang maitsholo a
a makgaphila mo baneng ka ba sa kgalemelesege ba ikgantsha ka go bob a na le ditshwanelo.
Kgosi o ne a kgala a ba nyatsa seipatlo seo a supa fa motsadi yoo nang le boikarabelo e bile a
kgathala ka bokamoso jwa ngwana wa gagwe o ka se palelwe ke go mo kaela tsela ya nnete le
ntswa go na le kgang ya ditshwanelo tse di ba sireleditseng. O ikuetse mo batsading go iphutlha
metlhala ka go dira tse dintle gore ban ne sekao mo baneng. A re fela jaaka Motswana wa pele a
supile gore lore lo ojwa le sale metsi, batsadi ba tshwanetse go ruta bana boitsholo jo bontle.
Motswedi: Botswana Daily News, Thursday 20 August, 2015, No. 155, tsebe 22
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KAROLO YA BONE
RANOLELA TEMANA E E LATELANG KA SETSWANENG
Mochudi police are investigating the death of an 85 year old woman of Morwa who was found
lying in a pool of blood on Saturday. In an interview assistant superintendent Kabelo Bome of
Mochudi police said that they were yet to establish what could have caused the death of the old
woman.
He said that they suspect that she could have been beaten by something which lead to her death
adding that she was confirmed dead upon arrival at Deborah Retief Memorial Hospital. He said
the deceased’s son aged 50 has been remanded in custody pending investigations. Meanwhile Mr
Bome said he was worried at the increasing rape incidences in Mochudi and surrounding areas.
He said no week passes by without a reported case of rape incident. This he said called for
consolidated efforts by all stakeholders to address and curb crime.
Source: Botswana Daily News, Thursday April 9, 2015, No. 65
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
SETSWANA
PAMPIRI YA BORARO
POTSO 1
Sekolo sag ago se mo madubadubeng a tiriso ya ditagi. Kwala polelo ya selekanyo sa tsebe le
sephatlo o tlhalose gore fa o ne o le mogokgo o ne o ka itebaganya jang le seemo se
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KAROLO YA BOBEDI
Kwala puiso batho ya selekanyo sa tsebe ka kgange e e latelang
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
LEBOKO
Bala leboko le le latelang morago o bo o araba potso e le nngwe mo go tse pedi tse di fa tlase
LETAGWA
Ntshiele thothinyana mo galaseng
Ke itsibole ke tle ken ne tlhaga
Le nna ke tlotle le batsaya dikgang
Tsebe go reeletswe e e kgakala
Ga ke batele dipuonyana tsa bo gatwe
Ke batla go utlwa ka ba ba thulaneng ka dikara
DIPOTSO
1. Bolela molaetsa wa leboko le le fa godimo o bo o rurifatsa karabo ya gago ka dikinolo go
tswa ko lebokong
2. Senola maikutlo a mmoki o rurifatse karabo ya gago ka dikinologo tswa mo lebokong
3. Tlhalosa gore leboko le bua ka ga eng, rurifatsa karabo ya gago ka dikinolo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
TSHOBOKO
Soboka temana e e latelang ka mafoko a a fa gare ga 100-150
Dikgaba ke bomadimabe jo bo neng bo ka tlela motho, bogolo thata ngwana go tswa motsading
yoo tshelang. Tiragalo eo e ne e diragalela ngwana fa motsadi wa gagwe kgotsa mongwe wa
losika a utlwile botlhoko kgotsa a hutsafetse ka lebaka la ngwana. Ngwana o ne a ka utlusa
motsadi botlhoko ka maitseo a a sokameng jaaka go omana le ene gongwe a bo a leka go mo
lwantsha, go tlhoka tlhokomelo mo motsading jaaka go tlhoka go mo fa dijo le go mo direla
tsotlhe tse di molemo jaaka go mo rekela diaparo kgotsa go tshamekisa dilo tsa motsadi jaaka
leruo. Bangwe ba ne bare ke ditlhabi tsa puo nngwe e e builweng mme e sa itumedisa yo
mongwe. Di ka tsena motho le fa a seyo mo puong eo.
Dikgaba di ne di ka lemogiwa kana tsa senolwa ke bola jwa ngaka. E ne e re go sena go
lemogwa jalo ngaka e bo e epa ditlhare / medi (melemo) a e thuge , a di tsenye mo metsing mme
fa di sena go loelela o a di tswakanyan go bo go kopiwa motsadi yo o foseditsweng, e ka nna
motsadi gongwe mongwe wa losika go tlhapela mo motswakong oo. Fa ba ne ba le kgakala go ka
tlhapela mo motswakong o, ba ne ba bidiwa ka maina fa go ntse go tlhapisiwa kgotsa go
kgatshiwa molwetse yo ka motswako o wa metsi. Ngaka o ne a kgatsha molwetse yok a
motswako o wa metsi mme a ntse a re ‘tswa dikgaba’. Motswako o wa metsi le melemo o ne o
kgatshiwa ka diatla kgotsa ka seditse mo mmeleng otlhe gongwe mo sefatlhegong kgotsa a
tlhapisiwa thogo fela. Fa gongwe bontlha bongwe jwa motswako bo ne bo nosiwa molwetse. Go
ne go lekwa thata gore bana ba itumedise batsadi go iletsa go tloga ba hutsafala mme a tshwara
ngwana ka peloa tloga a nna le dikgaba. Molemo o wa dikgaba o ne o bidiwa ‘kgaba’.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KWALA PUISO BATHO E E LATELANG
1. Tseela gore o moeteledipele wa lephata la bogakolodi mo sekolong sa lona. Buisa phuthego
ya batsadi mo sekolong mabapi le matshwenyego a baithuti ba nang le one. Batsenelela
phuthego ke ba ba latelang: barutabana, kgosi, baemedi ba SRC le moeteledipele wa P.T.A
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KAROLO YA BOBEDI
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
c) Paka jaanong
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Sekapuo; _________________________________________________________________
Sekapuo: ______________________________________________________________________
4. Kwala mafoko a a tshwanang le a a kwadilweng fa tlase ka bokao
a) Makgomane______________________________________
b) Sekgono ________________________________________
c) Bikiri ___________________________________________
d) Moteme _________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
b) Mabele
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
KAROLO YA NTLHA
Bala pala palo e e latelang morago o arabe dipotso
Go ne go ntse fela jalo ka mosimane yo. Botshelo mogaetsho ga bo tlakatlakelwe bo na le
metlhale ya jone. Ga bo batle motho a bo welawela fela okare dintsi di wela mo masing, gonne
ekare morago wa iphitlhela o le seeleele sa bofelo.
E ne yare ka letsatsi lengwe a nna fa fatshe go sekaseka botshelo jwa gagwe. A bona gore tota o
sotlegile go sa belaetse mang le mang o a bona. A gakologelwa gore o kile a bo a tshela monate
tota a bona tlhokomelo e e atlegileng go tswa mo batsading ba gagwe. O tlogile a itshenyetsa ene
ka Sebele ka go tloga a intsha seingaodi a ikgatholosa ditaelo tsa batsadi ba gagwe. Ya re a sena
go sekaseka se a bona go tshwanela go boela gae, kwa a itseng fa a tlaa tshela botoka teng.
A gopola bogale jwa ga rragwe , a gopola jaaka fa a ne a bona mmagwe a itshwere mahutsana
magolo nako ya fa a ikitaaganya fa pele ga bone. A bona jaaka fa a ne a ba akgela matsogo, a
bolela fa a tla ya go itirela botshelo jo e leng jwa gagwe. Mme kana mathata a bo a ne a tsalwa
fela ke gore monnamogolo o ne a mo kgalemelela go tla morago ga nako mo lwapeng. Ija! A
seka a itse gore ngwana o tsenwe ke eng. A ikgagoloka a tswa mo lwapeng a ntsha pherehere ka
legano, mafoko a se monate. Motsadi o ka buisiwa jalo? Nnyaa! Se ke go batla go ineelela. Le fa
go ntse jalo a fetsa ka gore batsadi ba gagwe ga bana go mo sotla mo go kalokalo ka jalo a bona
go le matshwanedi go rwala mesobana.
Botshelo jwa toropo bo tshelwa ke motho a iteilwe seatla. Gore o tshele botoka ke gore o bo o
kgona go itirela ka tsoopedi, tlhaloganyo le yone e le mo teng. Jaanong fa o tla o thulathulega
fela jaaka bo Sejamotho, o solofela eng? Ga ise a ko a bo a bo bone jo a neng a bo batla. Gatwe o
feletse e le serukuthi sa Gauteng e le one maano a go itshetsa, mme kana jone ga bo nke bo
busetsa sepe fa e se Dingalo fela. Gatwe go makgetho mantsi a tlhoka Lesego mo maitekong a
gagwe. Ba ka mo lesa? Ba mo keteka mo go tlhomolang pelo.A mme ke jone botshelo?
A tswa a kgokgoetsega jalo morwa Moremong a tswa a sa roba le fa e le sepe mo Gauteng.
Motho o ne a ka ipotsa gore maikaelelo a gagwe a tlogile a leswefatswa ke eng ka o tlogile mo
Lekgwabe a tlogela sekolo a re o ya go dira khumo. O ka seka wa itse gore jaanong e mo imetse
go tla a e rwele kgotsa jang.
Tota go ne go se ope mo Gauteng yo aneng a batla go tlhola a mmona ka matlho, gonne e le
sesinyi se se itsegeng. Gongwe le gongwe fa a tsamayang teng o ne a supiwa ka menwana. Ba
bangwe e kete b aka mmolaya a ntse a tsamaya. Tshotlego fela mogaetsho! O ne a setse a
kokonelwa ke manno gonne botshelo jwa gagwe bo ne bo sa babalesega gotlhelele. A bopame
motho wa batho o kare o jele ntsa. Oo! Sejamotho wa Modimo. Ke sone se se dirileng gore ka
jeno letsatsi a bo a bonwa a kgokgoetsegela ko gae. O boletes motho wa maloba mogaetsho a re
“Gaabo motho….”
Botshelo jwa legae batho b abo nyatsa fela mm eke jone bo rweleng mahumo otlhe. Fa re bua
jaana, Sejamotho o tshutshuma go gaisa le yone tshole e nyerolositswe ke letsatsi. Ba le bantsi
bam o meletsa mathe gonne ba ne bas a akanya fa e le ene yok a humang jalo morago ga go boa
a le mantabola go le kalo. Batsadi ba gagwe bone ba ne ba ipelela go bona morwaabone a
tsetswe seshea. Botshelo mogaetsho wa keta ka jone…!
(Motswedi ga o itsiwe)
The Minister of Nationality, Immigration and Gender Affairs, Mr Edwin Batshu has called on
Batswana to register cases of births and deaths.
Speaking at a kgotla meeting in Kumakwane on May 4, Mr Batshu said correct cases of deaths
and births help government in planning for developments.
The minister further stated that failure to register cases timely, led to failure by government to
provide timely and appropriate services to the community.
In some cases, he said there would be wastage of resources which could have been channeled to
other projects.
Mr Batshu said there was need for the country and the world to have proper figures of its
population, adding that all developments were centered on numbers.
He further called on all those who had not registered their cases to do so to ensure that
government had the appropriate data.
Mr Batshu stated that the number of deaths could also help government to come up with
interventions on the causes of deaths.
In addition, he further called on the citizens to register their children for national identity cards
(Omang), warning that failure to register for births and national identity cards attracts penalty
fees.
He said the national identity card, was a crucial ‘must have’ for every Motswana in order to
access government services.
He stated that no person would access government services without having a national identity
card.
Mr Batshu stated that the process of applying for Omang cards at a later stage was tedious, hence
he encouraged for early applications.
On other issues, the minister said there was need for the churches to be registered and adhere to
their constitutions.
He said churches were societies which were not owned by pastors or bishops, but by the
congregants.
During comments, the residents complained about some churches which make noise during the
night and disturb students, while studying.
Another Kumakwane resident, called on government to relax requirements of travelling with a
minor outside the country stating that the process was tedious.
Other residents commended government for allowing the names of both parents appear on
children’s birth certificate. (BOPA)
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
THANOLO
Ranolela temana e e latelang mo setswaneng
A section of poultry farmers in Botswana are obsessed with reaping profits quickly rather than
implementing the necessary management practices, Ms Thandie Mfanyane, of Nutri- Feeds
Botswana has said.
Speaking at a workshop organised by Botswana Poultry Association (BPA) on May 4, Ms
Mfanyane, a Sales and Marketing manager at Nutri-Feeds warned farmers that they would
continue to register financial woes if they neglected the importance of good farm management in
their daily farming routine.
The official conceded that chicken feeding occupied 65 per cent of total poultry production costs,
but she stressed that in the industry, success was only assured when all management activities
were patched together. “You can spend all the money you want on chicken feeds but if your
poultry house is not up to standard upon arrival of day-old chicks, then know that your business
is bound to fail. When preparing for day-old chicks the lighting, air, water and sanitation has to
be good grade,” she said.
Ms Mfanyane further said it took 35 weeks to prepare broilers for market, adding that the care
that the chicks received in the first week of production was crucial. Furthermore, Ms Mafanyane
highlighted that farmers had a tendency of abandoning their operational premises, urging them to
desist from the practice as the delicate nature of chicks required close monitoring and care.
For his part, Mr Elisha Mope, a poultry officer from Ministry of Agricultural Development and
Food Security said government has put in place a poultry strategy with a view of making
conditions favourable for small scale farmers.
Mr Mope stated that after small scale farmers complained about exorbitant chicken feeds in
Botswana, government resolved to give them leverage to buy forages outside the country. He
however, said purchased goods were not supposed to be sold to a third party but are strictly for
farm use. He also added that government sought audience with numerous chicken feeds
production companies regarding high cost of feeds.
In such gatherings, Mr Mope said companies were compelled to hike prices because they spent
lot of money in importing raw materials. (BOPA)
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
TSHOBOKO
Soboka temana e e fa tlase ka mafoko a le 100 – 150
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
BALA PALO E E FA TLASE MME MORAGO O ARABE DIPOTSO
BO BOIMA
"Banna fa le tla thari jaana mo sekolong lona lware golo fa ke ko masimo a lona. Itlhaganeleng
kwano ke tle go le garimola magotsane a gongwe le tla simolola go tla ka nakpo, itlhaganeleng.
Mmopi le Tshepho ba atamela kwa go morutabana Modikwa yo a neng a tshwere sekidikaba sa
mogwana mme bare ba leka go tlhalosa gore ba ne ba tshwerwe ke eng "Morutabana kana re nna
kwa masimo jaanong.." ga a ise a le digele a bo a garumetswe ke motho a mo phatsa thogo e ka
mogwana, a utlwa go fifala mo go ene a re "sitlha!" fa fatshe, mowa o fudugile sebakanyana.
Morutabana Modikwa a botsa Tshepho gore a le ene diemo tse di wetseng mmata wa gagwe o a
di bata kana jang mme Tshepho a ikatumetsa go amogela magwana a gagwe, fa a re o a inama go
fa morutabana marago ke fa a setse a tlhakatlhakane le ene a mo shumpula mmele o otlhe, thupa
e nngwe ka go tlhoka lesego ya wela go bapa le fa mosimane a neng a dulwe ke sekaku mme sa
pumpunyega boladu le madi hempe ya sala e le nala. Fa rre yo a fetsa go sotlakaka bana ba jaana
a itlhoma gore Mmopi o tlaa tlhanya mo maibing a a neng a le mo go one mme ga pala, a mo
tshikinya a utlwa a le tsididi fela. A mo raga ka setlhako go leka gore a tlhanye mme le gone a
itaya se fololetse, mofufutso wa simolola go elela molaleng wa poo simentale a bona gore
gompieno o fetile metsi gotlhe le seretse o tshwere letlapa. Bana ba sekolo ba ne ba okometse ka
matlhabaphefo mme ba kua bare "O bolaile ngwana wa batho sala re go boleletse moloi ke wena,
o ile toronkong gompieno". Mafoko a fa a wela mo go ene le ene a utlwa gore gompieno poo ke
ya gagwe gore a e dise, a roma Tshepho go bitsa mogokgo mme a ikgoga ka nnete a ya teng.
"Jaanong wena go rileng fa o phakela o kgamatlhetse madi okare ne o bolaa kgomo jaana?" ga
botsa mogokgo a gamaregile. Keledi ya bothologa le letlhaa ya fologa le seledu pele e rothegela
mo go yone hempe e, e nngwe le yone fela jalo. Mogokgo a mo atamela, fa a tshwanetse go
tlhalosa tsa bowa tsotlhe fa a gopola kutlobotlhoko e a tshelelang mo go yone kwa lwapeng le
mo sekolong, a supa fela ka seatla kwa ntle mme mogokgo a tswela fa ntle, a kopana le
barutabana ba kgobokanela kwa lefelong la ditiragalo. Rre yo go neng go dumelwa fa e le tau ya
sekolo ke fa botau bo fedile jaanong e le katsana, a itaaganya marago ke letshogo. Basimane ba
rwalwa ka koloi ya morutabana mongwe ba ragosediwa kwa sepateleng. Dikgang tse di tswang
ko kokelong di bo di se monate gotlhelele. "Ngaka o ntshitse mokwalo o o supang gore
mosimane o golafetse mo thogong, go na le tshika nngwe ya gagwe e e amilweng ke thupa mme
ebile o bua gore mosimane o ka nna a felela a latlhegelwa ke tlhaloganyo fa go sa tsewe dikgato
ka bonako. O tsweletse ka go tlhalosa gore mosimane o ka bona bongaka jo bo ka kgonang
seemo sa teng ko Aforika Borwa" ga digela Mma Ntshe, morutabana wa tsa bokaedi. Rre wa go
betsa bana ene a bo a tsentse tlhogo go sena sepe se a ka se buang.
“Waa utlwa akere rraetsho, kana diemo tse di lebagane wena ke wena o tlaa bong o duelela
bongaka joo le mosepele wa ngwana yo. Yo mongwe le ene gatwe o phokgotha madi kwa e ntse
e le fa go gatang wena jaanong ipaakanye rraetsho o nne o letile go utlwa gore ngwana o ya
Aforika Borwa leng. O itse gore fa batsadi ba ngwana yo ba ka ikuela ko lekgotleng gaeno ke
nageng. Tswa fa tlase game o a ntsheleka, batho ba supa nna ka monwana bare ga ke na ketelelo
pele e e siameng mo go lona" mogokgo a digela mmopo wa gagwe o sosobane okare wa nare e e
golafetseng e tlhasetswe ke dintsa. A tswa a ngongobia a tsentse mogatla fa gare ga maparapara,
go kakarala mo a neng a nna a go kakarala ga fela. Bana ba sekolo ba mo okometse ka
matlhabaphefo ba kua bare " mmolai ke yoo". A utlwa letsatsi la botshelo jwa gagwe le phirima,
tlotlo e a neng a e fiwa mo sekolong e ne e gasame jaaka dikgomo di filwe marole. Mmopi fa a
lwela botshelo jwa gagwe jaana ke fa rragwe a le ko Zmbabwe fa mme mmagwe ene a le ko
masimo. Boeteledipele jwa sekolo bo tsere malatsi a mararo ba ntse ba mo lata kwa lwapeng ba
sa mo fitlhele. Fa a sena go tlhanya mo maibing a loso le botshelo a ba kaela gore ba ka mmona
kae kwa a ileng majako teng mme ga ba ise ba diege ba bo ba palama thota. Ba gorogile letsatsi
le setse le thuthafaditse lefatshe, ba feta ba amogelwa ba bo ba fiwa mmidi le makgomane gore
ba je.
"Go nnile le mathata kwa sekolong Mmopi o golafaditswe ke morutabana mongwe ka thupa
mme ebile fa re bua jaana o mo kokelong ko Sekgoma o lwela botshelo jwa gagwe"
DIPOTSO
3. Tlhopha moanelwa mogolo mo palong e mme o tlhalose ka botlalo gore ke eng ore ke ene
moanelwa mogolo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
SETSWANA
Setlhopha sa ntlha
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa ntlha-pedi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa bobedi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa bobedi-pedi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa boraro
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa bone
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa botlhano
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa borataro
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa bosupa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopa sa boferabobedi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa boferabongwe
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome le bongwe
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome le bone
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome le botlhano
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome le borataro
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome le bosupa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Setlhopha sa lesome le boferabobedi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
5. Kwala gore maina a a latelang a bopilwe ka eng
Sekai: Leebarope
Leina le leina
a) Lentswetshipi
____________________________________________________________
b) Nogapotsane
___________________________________________________________
c) Motshegare
____________________________________________________________
d) Bosigogare
____________________________________________________________
e) Monnamogolo
______________________________________________________________
f) Khuduthamaga
_____________________________________________________________
g) Mmadikokwana
_____________________________________________________________
h) Mmadipela
_____________________________________________________________
i) Bophirimatsatsi
_______________________________________________________________
j) Lekgaolatshega
______________________________________________________________
k) Sejelathoko
______________________________________________________________
l) Maraganateng
________________________________________________________________
m) Matloladikgakgatha
_____________________________________________________________
n) Nkgatlakethaname
____________________________________________________________
o) .moyagoleele
_____________________________________________________________
p) .kwelagobe
___________________________________________________________________
q) .modirelabangwe
__________________________________________________________
r) .makgonatsotlhe
____________________________________________________________
MAINAGOBOKA
1. Legetla la __________________________
2. Motshitshi wa ____________________________
3. ____________________ a batho
4. Thotobolo ya ___________________________
5. _________________________ya mathaku
6. Mophato wa ________________________________________
7. Sekgwa sa _____________________________________________
8. _____________________ la dinku/dipodi
9. _____________________ ya bojang
Tawana
_____________________________________________
Seletswana
____________________________________________
Kgongwana
______________________________________________
Namane
______________________________________________
Tonkana
_______________________________________________
Mosimanyana yo o rata dilo
__________________________________________________________________
Thutonyana ya gompieno ke malele fela
__________________________________________________________________
Tsalanyana yame e tsile
__________________________________________________________
Mothonyana wame o etla
___________________________________________________________
Ke reketswe ditlhako tse dintlenyane
____________________________________________________________
Ba bolaile mosadimogolonyana wa Modimo a innetse ko masimo
_______________________________________________________________________
Podi e naana e bogale fa e tsetse
_______________________________________________________________________
Go bewa kgosana ko Matsiloje
_______________________________________________________________________
NGOTLA MAFOKO A A LATELANG
Lelobu _________________________________
Katse ____________________________________
Nare _____________________________________
Tshimo ____________________________________
Pitse ______________________________________
Kgole ______________________________________
3. Dinotshi di a fuduga
LESUPI
Bopa diele ka masupi a a latelang
Lesupi la ntlha
________________________________________________________________________
Lesupi la bobedi
_______________________________________________________________________
Lesupi la boraro
________________________________________________________________________
Letlhaodi la popego
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Letlhaodi la mmala
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Letlhaodi la palo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tlhalosa gore diele tse di latelang di bopilwe ka mofuta ofe wa letlhaodi
1. ________________________________________________________________
2. ________________________________________________________________
3. _________________________________________________________________
Tlhalosa mofuta wa lerui o o dirisitsweng mo dieleng tse di latelang
1. Dikgomo tsa mohumi di dintsi
_____________________________________________________________
2. Dikatse tsa morui di dintle
_____________________________________________________________
3. Selepe sa tshipi se pipinegile
___________________________________________________________
Kwala diele tse di bopilweng ka dikai tse di latelang tsa lerui- tota
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kwala diele tse di bopilweng ka lebadi di le nne
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kwala diele di le nne tse di bopilweng ka lesoboki
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Dirisa lesoboki jaaka sediri mo seeleng
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Dirisa lesoboki jaaka sedirwa mo seeleng
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kwala diele tse di supang madirimatswa a a latelang
Tirwa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tiredi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tiregi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tirisa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tirana
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tiraka
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tirolola
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tiratira
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tirisisa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Dirisa lekopanyi go kopanya maina mo seeleng
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Dirisa lekopanyi go kopanya diele
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Dirisa lekopanyi go kopanya tiri le leina
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Bopa diele ka makopanyi a a latelang
e bile
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
e kete
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
kante
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
boo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
ka
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
gobane
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
e re ka
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
gore
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
e rile
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
aitse
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Ntsaana
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
e seng
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kana
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Mme
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kooteng
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
le gale
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
le gone
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
le mororo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Motlhamongwe
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
a bo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Etswe
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
bo nono
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kgotsa
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
gongwe
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tsho!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kgo!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Pii!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tenke!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tolobu!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Palakata!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Melemethe!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Pharagatha!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Khonkhoro!
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Phatsi !
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Bopa diele ka maetsisi a a supang tse di latelang
Le le etsaang modumo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Le le etsang tiragalo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Le le etsang tebego
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Bopa diele ka mefuta ya malatlhelwa e e latelang
A a supang tumelo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
A a supang kganetso
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
A a supang kgakgamalo kana tenego
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
A a supang kutlwelobotlhoko
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
A a supang lonyatso
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
A go kopa thuso
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
A a dirisitsweng mo diphologolong
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Malatlhelwa a seka taelo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Tlhalosa maele a a latelang
1. Go baya bobi matlhong
____________________________________________________________________________
2. Go tshwara phage ka mangana
____________________________________________________________________________
3. Go apeela thukwi le mala
_____________________________________________________________________________
4. Go itaya matshwane mo nkong
___________________________________________________________________________
5. Go opa Kgomo lonaka
______________________________________________________________________________
KAROLO YA NTLHA
Bala palo e e latelang morago o arabe dipotso di le PEDI FELA go tswa mo go
yone.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KAROLO YA BOBEDI
Bala leboko le le latelang morago o arabe dipotso
BOJALWA
Bojalwa ke bodiba bo sa kgaleng
Wa jone Motswedi ke o o boteng
O nolwe ke borara wa wa nowa le ke rona
Wa tsoga o fatwa ke ba rona bana
Ka ba itlhoma bone b aka o tshwara
DIPOTSO
1. Tlhalosa ka botlalo se mmoki a se buang mo lebokong le. Nonotsha karabo ya gago ka
dikinolo go tswa mo lebokong(10)
KGOTSA
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
KAROLO YA BORARO
Bala palo e e latelang mme morago o e soboke ka mafoko a a fa gare ga 100- 150
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________