Systema Digestoria

Doç. Dr. Mukadder SUNAR

Tıp Fakültesi Anatomi A. D.
 Primitif Bağırsak

 Ön bağırsak (preenteron)

 Orta bağırsak (mesenteron)

 Arka bağırsak (metenteron)

 Sindirim Kanalının Tabakaları
 Tunica mucosa
 Tunica submucosa
 Plexus submucosus (meissner)
 Tunica muscularis
 Plexus myentericus (auerbach)
 Tunica serosa (adventitia)
 SİNDİRİM KANALI

Oris

Pharynx

Oesophagus

Gaster

İntestinum tenue

 İntestinum crassum

Anüs
 Oris

 Labia oris

 Bucca

 Palatinum

 Lingua

 Dentes
Cavitas Oris
• Vestibulum oris

• Cavitas oris propria

Isthmus Faucium
Labia Oris
Bucca
 Palatinum

• Palatum durum

• Palatum molle
 Gingivae
Ağız içerisini döşeyen mukozanın alt
ve üst çenedeki diş kavislerini (proc.
alveolaris) ve dişlerin boynunu (cervix
dentis) örten kısmına gingivae denir.
Ağız mukozasından daha kalındır.
 Dentes

• Processus alveolaris

İnsanda farklı zamanlarda çıkan iki diş grubu (süt dişleri ve

kalıcı dişler) vardır.
 Süt Dişleri
Doğumdan 6 ay sonra çıkmaya
başlayan dişlere süt dişleri (dentes
decudui) denir.
Bunlar alt ve üst çenede 10’ar tane
olup toplam 20 tanedir ve 2 yaşında
tamamlanırlar.

Her bir yarım çenede

2 tane kesici diş (dentes incisivi)
1 tane köpek dişi (dens canini)
2 tane azı dişi (dentes molares)

Formülü 2İ/1C/2M olarak yazılır.

 Kalıcı Dişler
Altıncı yaştan sonra süt dişleri dökülerek yerine kalıcı dişler
(dentes permanentes) çıkmaya başlar. Toplam 32 tanedir.
Her bir yarım çenede
2 kesici diş (dentes incisivi)
1 köpek dişi (dens canini)
2 küçük azı dişi (dentes premolares)
3 büyük azı dişi (dentes molares)
Formülü 2İ/1C/2P/3M olarak yazılır.
Üçüncü molar dişe akıl dişi (dentes serotinus) denir. Bu diş
17-30 yaşları arasında çıkar.
 Corona dentis

Cervix dentis

Radix dentis

Apex radicis dentis

Foramen apicis dentis

Enamelum (substantia adamantina)

Dentinum

Pulpa dentis

Cavitas dentis

Cementum (substantia ossea)

Lingua
 Dilde Bulunan Papillalar

* Papillae vallatae (circumvallatae)

Bu papillalar acıya karşı duyarlıdır.
* Papillae fungiformes (lentiformes)
Tatlı ve tuzluya karşı duyarlıdır.
* Papillae foliatae: Yaprak şeklinde
papillalar, ekşiye karşı duyarlıdır.
* Papillae filiformes (conicae)
Bunlar tat tomurcukları içermez.
 Dil Kasları
Dil içerisinde farklı yönlerde uzanan çizgili
kaslar ekstrinsek ve intrinsek kaslar olarak
ikiye ayrılır.
Ekstrinsek kaslar
• m. genioglossus
• m. styloglossus
• m. hyoglossus
• m. palatoglossus
M. genioglossus, mandibula’nın iç yüzünden
başlar. Dilin alt yüzünden dile girer ve dilin
arkaya kaçmasını önler. Dilin güvenlik kası
olarak isimlendirilir.
 İntrinsek kaslar; dil içerisinde başlayıp, dil içerisinde sonlanan
kaslar olup dilin şeklini değiştirirler.

m. verticalis linguae,
m. transversus linguae
m. longitudinalis superior
m. longitudinalis inferior
Pharynx
• Pars nasalis pharyngis

choanae
• Pars oralis pharyngis

isthmus faucium

tonsilla palatina
• Pars laryngea pharyngis

aditus laryngis

recessus priformis

özofagus
 Pharynx’in kas tabakası oldukça kalın olup çizgili kaslardan oluşur
ve constrictor (dış) kaslar ve levator (iç) kaslar olarak iki kısımda
incelenir. Konstriktör kaslar yutma esnasında yukarıdan aşağıya doğru
kasılarak gıdaları özofagusa doğru iterler. Levator kaslar ise yutma ve
konuşma esnasında pharynx’i kaldırır ve genişletirler.

levator kaslar

constrictor kaslar
 Oesophagus

Yaklaşık 25 cm uzunluğunda pharynx ile mide arasında uzanan kas yapılı bir
borudur.
Cartilago cricoidea veya 6. boyun omuru hizasından başlar
10. göğüs omuru hizasında diaphragma’da bulunan kendine ait geçitten (hiatus
oesophagus) geçerek 11. göğüs omuru seviyesinde mide ile birleşir.

oesophagus
diaphragma
• Pars cervicalis

• Pars thoracica

• Pars abdominalis
trachea
troid bezi

oesophagus

boyun omuru
 Özofagus sindirim kanalının,
appendix vermiformis’den
sonraki en dar bölümüdür. Normal
olarak 4 yerde darlık gösterir.
Bunlardan
birincisi başlangıç yerinde

ikincisi bronchus principalis sinister’le

çaprazlaştığı yerde

üçüncüsü arcus aortae’yi çaprazladığı yerde

dördüncüsü de diaphragmadan geçtiği yerde

bulunur.

Başlangıç yerindeki birinci darlık, en dar

yeridir ve yaklaşık 1,5 cm kadardır.

Bu darlık klinik uygulamalar esnasında

buradan geçebilecek aletlerin çapı bakımından
önemlidir.
Gaster (Ventriculus)
 Midenin şekli şahıslar arasında farklılık gösterdiği gibi aynı
şahısta dolu veya boş olmasına,
kişinin pozisyonuna göre de değişir.
Midenin hacmi yeni doğanda 30 cc,
buluğ çağında 1000 cc,
erişkinde 1500 cc, kadardır.
Midenin iki deliği, iki duvarı ve iki kenarı vardır.
 Mideyi özofagusa birleştiren deliğe ostium cardiacum,
duodenuma birleştiren deliğe ostium pyloricum (L1 seviyesinde)
denir.
Ostium cardiacum; Th11 seviyesinde bulunur ve ağızdan
itibaren uzaklığı yaklaşık 40 cm’dir.

ostium cardiacum

ostium pyloricum
 Midenin ön duvarına paries anterior, arka duvarına paries posterior denilir.
Ön ve arka duvarların birleşmesiyle oluşan ve sağa bakan kenara curvatura
gastrica minor, denir. Bu kenardaki en derin noktaya incisura angularis denir.
Midenin sola bakan kenarına curvatura gastrica major denilir. Özofagusun sol
kenarı ile curvatura gastrica major arasında meydan gelen çentiğe incisura cardiaca
denir.
Sağ kenar konkav ve kısa iken, sol kenar konveks ve uzundur.

curvatura gastrica minor incisura cardiaca

incisura angularis

curvatura gastrica major

 Midenin kısımları

1-Pars cardiaca: Midenin ostium cardiacum çevresindeki kısmıdır.

pars cardiaca
 2-Fundus gastricus: Incisura cardiaca’dan geçen yatay düzlemin yukarısında
kalan mide bölümüdür. Diaphragmanın altında bulunan bu kısmın içerisinde daima
bir miktar gaz bulunur.

fundus gastricus
 3-Corpus gastricum: Inc. cardiaca’dan geçen yatay düzlem ile inc. angularis’den
geçen yatay düzlem arasında kalan mide bölümüdür. Midenin en çok genişleyebilen
kısmıdır.

corpus gastricum
 4-Pars pylorica: Inc. angularis’ten geçen yatay düzlem ile pylorus arasında kalan
kısımdır. Corpusa yakın olan geniş bölümüne antrum pyloricum, pylorus’a yakın
olan dar bölümüne canalis pyloricus denilir.

canalis pyloricus

antrum pyloricum
m. sphincter pyloricus
 Tunica mucosa: Mide mukozası oldukça kalın bir tabakadır ve
mide boş iken mukoza yüzeyinde plicae gastricae denilen mukoza
katlantıları oluşur. Mide dolduğunda bu plikalar yassılaşarak kaybolur.

plicae gastricae
 Mide mukozasının curvatura gastrica minor’a yakın kısmında
pilika bulunmaz ve burası düz bir kanal şeklindedir. Sıvı maddelerin
geçtiği bu kanala Waldeyer’in mide caddesi denir.

Waldeyer’in mide caddesi

Intestinum tenue
 İnce bağırsaklar ostium pyloricum’dan başlayıp valva ilioceacalis’e
kadar uzanır ve uzunluğu canlılarda 5 m, kadavrada ise 6-7 m’dir.

ostium pyloricum
valva ilioceacalis
• Duodenum
•
• Jejunum

• Ileum
 Duodenum: Sindirim kanalının mideden sonra gelen kısmı olan
duodenum 25 cm uzunluğunda olup ince bağırsakların en kısa ve
kalın kısmıdır. Duodenum göbek seviyesinin üstünde yerleşmiş olup
dört bölümde incelenir.

duodenum
 1-Pars superior: Duodenum’un ilk parçası olup pylorus’tan başlar
ve 5 cm kadardır. Mideye yakın kısmı ampulla (bulbus duodeni)
olarak isimlendirilir ve intraperitoneal olarak yerleşmiştir.

Pars superior
 2-Pars descendens: Duodenum’un ikinci bölümü olup yaklaşık 8-
10 cm’dir. Bu bölümün arka duvarında pylorus’tan 10 cm uzakta
bulunan papilla duodeni major’a ductus choledochus ve ductus
pancreaticus açılır.

papilla duodeni major

 3-Pars horizontalis: Yaklaşık 8 cm uzunluğunda olan bu bölüm
horizontal olarak sağdan sola doğru uzanır ve pars ascendens ile
devam eder.

Pars horizontalis
 4-Pars ascendens: Yaklaşık 2.5 cm uzunluğunda olup yukarı doğru
uzanarak jejunum ile devam eder. Duodenum ve jejunum arasında
meydana gelen kıvrıma flexura duodenojejunalis denir. Bu kıvrım lig.
suspensorium duodeni (Treitz bağı) ile karın arka duvarına
bağlanmıştır.

lig. suspensorium duodeni

flexura duodenojejunalis
 Jejunum ve Ileum: İnce bağırsakların 6-7 m’lik en hareketli
bölümünü jejunum ve ileum oluşturur. Flexura duodenojejunalis’den
başlar valva ileocaecalis’te sonlanır.
 Jejunum ve ileum arasında kesin bir sınır yoktur. Ancak
uygulamada ilk 2/5’i jejunum, son 3/5’i ileum olarak kabul edilir.
Jejunum karın boşluğunun sol üst tarafını, ileum ise karın boşluğunun
sağ alt tarafını işgal eder.

jejunum

ileum
 İnce bağırsaklar sindirim kanalının ortak özelliği olan dört tabakalı
duvar yapısına sahiptir. Ancak emilim yüzeyini artırmak için mukoza
ve submukoza tabakaları bazı özelleşmeler gösterir. Bunlara plica
circulares, villi intestinales (villus) denir.

villi intestinales
 Plicae circulares: İnce bağırsakların iç yüzeyinde oluşan yarımay
veya daire şeklindeki katlantılardır. Duodenum ve ileumda da
bulunmasına rağmen jejunumda çok iyi gelişmiştir.

Plicae circulares
 Villi intestinales (villuslar): Villi intestinales
Villuslar 0.5-1.5 mm
uzunluğunda mukozanın
lümene doğru yaptığı parmak
şeklindeki uzantılardır, sayıları
mm2'de 10-40 kadardır.

En fazla duodenumda ve
proksimal jejunum’da
bulunurlar.

Ayrıca duodenum
submukozası Brunner bezleri
adı verilen bezler de içerir.
Bunlar mukus salgılayan
bezlerdir
 Intestinum crassum
Sindirim kanalının ileum’dan sonra başlayan ve anüs’de sona
eren bölümü olup yaklaşık 1.5-2 m uzunluğundadır.
• Caecum

• Colon

• Rectum

• Canalis analis
 Caecum: Kalın bağırsağın başlangıç bölümü olup sağ fossa
iliaca’da bulunur. İleum’un son kısmı ile caecum arasındaki deliğe
ostium ilealis denir. Bu delikte, kalın bağırsağa geçen maddelerin
tekrar ince bağırsağa dönüşü engelleyen valva iliocaecalis bulunur.

valva iliocaecalis

caecum
 Ceacum’un arka iç duvarında ostium ilialis’in 2 cm aşağısında,
aşağıya doğru uzanan çıkıntıya appendix vermiformis denir.

appendix vermiformis
 Colon: Kalın bağırsağın ceacum’dan sonra gelen ve rectum’a kadar
uzanan bölümü olan colon; colon ascendens, colon transversum, colon
descendens ve colon sigmoideum olarak 4 kısma ayrılır.

colon transversum
colon descendens
colon ascendens

colon sigmoideum
 Colon ascendens: Ceacum’un devamı şeklinde başlar. Yaklaşık 15
cm kadardır. Yukarı doğru yükselerek karaciğerin alt yüzüne kadar
uzanır. Burada bir kıvrım yaparak (flexura coli dextra) sola döner.
Peritonun arkasında bulunur.

colon ascendens
 Colon transversum: Flexura coli dextra’dan başlayıp sola doğru
uzanarak dalağın alt ucuna kadar gelir. Burada bir kıvrım (flexura coli
sinistra) yaparak aşağıya doğru yönelir.

colon transversum
 Colon descendens: Yaklaşık 25 cm uzunluğunda olup flexura coli
sinistra’dan başlar. Aşağı doğru retroperitoneal olarak uzanır.

colon descendens
 Colon sigmoideum: Pelvis minor girişinde colon descendens’in
devamı şeklinde başlar ve 3. sakral omur hizasına kadar uzanır.
Buradan itibaren rektum ile devam eder. S şeklinde olup yaklaşık 30-
40 cm uzunluğundadır. Her tarafı peritonla örtülü olduğu için
hareketlidir. Mesocolon sigmoideum ile karın arka duvarına bağlıdır.

colon sigmoideum
 Rectum: Kalın bağırsağın son kısmı olup yaklaşık 12-13 cm
uzunluğundadır. S3 hizasından başlar, koksiksin alt ucunun 3-4 cm
aşağısında canalis analis ile uzanır.
 Canalis analis: Sindirim kanalının
son kısmıdır ve rektumdan sonra
başlar ve anüsle sonlanır. Yaklaşık 3-
4 cm uzunluğundadır.

Canalis analis’in tümü kaslarla

sarılmıştır. Bu kaslardan çizgili olanı
ve isteğimizle çalışanına m. sphincter
ani externus, düz kas özelliğinde olan
ve isteğimiz dışında çalışanına ise m.
sphincter ani internus denir.

Bu kaslar sürekli olarak canalis

analis’i kapalı tutar. Sadece
defakasyon esnasında açılırlar.

m. sphincter ani externus

 Anal kanalın iç yüzünde uzunlamasına
seyreden mukoza plikaları (columnae
anales: Morgagni plikaları) bulunur.

Bu plikalar 5-10 adettir ve bunların

altında venler bulunur. Bu venlerin
genişlemesi hemoroide sebep olur.

columnae anales

m. sphincter ani internus