Professional Documents
Culture Documents
Ochrona skขry przed negatywnymi skutkami
Ochrona skขry przed negatywnymi skutkami
Beata Stanisz
Adres do korespondencji: Katedra i Zakład Chemii Farmaceutycznej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu,
ul. Grunwaldzka 6, 60-461 Poznań, e-mail: bstanisz@ump.edu.pl
W zależności od rodzaju zabarwienia skóry (ochro- Ochronę zewnętrzną skóry przed promieniami UV
na naturalna skóry przed promieniami UV), wśród lu- zapewniają produkty kosmetyczne zawierające filtry
dzi wyróżniamy trzy główne rasy: fizyczne, filtry chemiczne oraz związki wychwytują-
– celtycką – osoby tej rasy mają włosy blond lub ce wolne rodniki. Każdy produkt kosmetyczny mający
rude i bardzo jasną skórę, z uwagi na małą ilość chronić skórę przed negatywnymi skutkami promie-
melanosomów, przedstawiciele tej rasy nie powin- niowania UV, powinien mieć podany na opakowa-
ni się opalać, gdyż zawsze ulegają poparzeniu, niu, bądź odnotowany w składzie wskaźnik ochrony
– kaukaską – osoby tej rasy mają jasną mniej lub przeciwsłonecznej. Dodatkowo, zgodnie z obecny-
bardziej matową skórę, melanosomy są liczne mi zaleceniami UE, na opakowaniach kosmetyków
i wypełnione melaniną, osoby tej rasy mogą się ochronnych powinny być informacje określające, do
opalać, jakiej klasy ochronnej przed promieniowaniem UV
– negroidalną – osoby tej rasy mają skórę czarną należy (tabela).
i bardzo liczne melanosomy. Wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej (oznacza-
Zabarwienie skóry zależy od typu promienio- ny symbolami IP, LSF lub najczęściej SPF – Sun Pro-
wania pochłoniętego przez skórę i od ilości energii. tection Factor) dotyczy przede wszystkim działania
fotoochronnego w stosunku do promieni UVB, na-
Tabela. Podział produktów kosmetycznych chroniących tomiast symbole PPD (ang. Persistant Pigmentation
przed promieniowaniem UV zgodnie z wytycznymi Darkening) i IDP (ang. Immediate Pigmentation Dar-
Komisji UE [7] kening), określają zdolność produktu kosmetycznego
Klasa ochronna Wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej do ochrony przed promieniowaniem UVA (im wyższe
liczba tym lepsza ochrona przed promieniami UVA).
Niska 6,10
Średnia 15, 20, 25 Wskaźnik SPF w Europie jest obliczany wg oficjalnej
Wysoka 30,50 metodologii opartej na normie amerykańskiej (FDA),
Bardzo wysoka 50+
wyznacza się go in vivo, na 10–20 ochotnikach. Na
plecach ochotników umieszcza się przylepiec z otwo- nadający połysk. Barwne pigmenty są niekiedy nie-
rami 1×1 cm, powierzchnie odsłonięte naświetla się wygodne w stosowaniu z powodu wielkości cząstek,
promieniowaniem lampy z łukiem ksenonowym, za- ponadto pozostawiają biały nalot na powierzchni skó-
mykając otwory po określonym czasie. Po 24 go- ry (z wyjątkiem tlenków żelaza).
dzinach ocenia się powstały rumień i wyznacza się Pigmenty „mikronizowane” to przede wszystkim
minimalna dawkę rumieniową (MED) bez ochrony. tlenek cynku lub tlenek tytanu, o wielkości cząstek
Równolegle w taki sam sposób określa się minimalna od 20 do 80 nm, przepuszczają one promieniowanie
dawkę rumieniową (MED) z ochroną. Minimalna daw- o długości fali powyżej 400 nm ale po-
ka rumieniowa (MED) odpowiada czasowi potrzeb- chłaniają i odbijają promieniowanie
nemu do wywołania rumienia. Wskaźnik ochrony UVA i UVB; stężenie 1% pigmentów Rumień (oparzenie
przeciwsłonecznej (IP lub SPF) jest więc zwielokrot- mikronizowanych w produktach ko- słoneczne), świadczy
nionym czasem, w którym osoba o określonym fo- smetycznych odpowiada około 1 punk- o nadmiernym
totypie może przebywać na słońcu bez wystąpienia towi SPF. Pigmenty te są podstawą i nieostrożnym wystawieniu
rumienia. tworzenia bardzo delikatnych pudrów ciała (skóry) na działanie
Na przykład: wyznaczona minimalna dawka ru- ochronnych, ale z uwagi na małe wy- promieni UVB, maksymalne
mieniowa dla fototypu III wynosi 20 min, czyli oso- miary cząsteczek mogą się zbrylać się, objawy rumienia pojawiają
ba z fototypem III może przebywać tylko 20 min na tworząc luki w początkowo jednolitym się po 12–24 godzinach
słońcu w południe, nad morzem bez kosmetyku chro- i trwałym filmie na skórze, prowadzi od ekspozycji na to
niącego przed promieniowaniem UV, po 20 min u tej to do obniżenia wskaźnika ochrony. promieniowanie. Szkodliwe
osoby może wystąpić rumień oparzeniowy. Jeśli oso- Z tej przyczyny zaleca się, aby prepa- działanie promieni UVB
ba o fototypie III zastosuje produkt kosmetyczny raty kosmetyczne – przeciwsłoneczne, potęgują powierzchnie
o wskaźniku ochrony przeciwsłonecznej równym 6, które są pozbawione filtrów chemicz- odbijające światło, takie jak
umożliwi to przebywanie tej osobie na słońcu 120 nych, a zawierają tylko „pigmenty śnieg, piasek czy woda.
minut w tych samych warunkach, zanim pojawią się zmikronizowane” miały w swoim skła-
pierwsze oznaki rumienia, ale jest to czas tylko teo- dzie także substancję antyzbrylającą.
retyczny, w praktyce bywa inaczej. Istnieje bardzo Produkty kosmetyczne z „pigmentami zmikronizo-
duża różnica w odpowiedzi na negatywne reakcje wanymi” są polecane głównie do ochrony przed pro-
słoneczne, nawet u osób w obrębie tego samego mieniami słonecznymi dla niemowląt, małych dzieci
fototypu. Wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej za- oraz do skóry wrażliwej lub alergicznej i są emulsja-
mieszczany na produktach kosmetycznych powinien mi typu W/O.
być interpretowany indywidualnie, ponadto produk-
ty kosmetyczne chroniące skórę przed promieniami Filtry chemiczne
UV w miarę upływu czasu stopniowo są z niej usuwa- Filtry chemiczne mają różną budowę chemiczną,
ne mechanicznie, bądź rozcieńczane np. przez poce- ale zawierają w swej cząsteczce grupę karboksylo-
nie. Sugeruje się, aby teoretyczny czas przebywania wą, która pod wpływem kwantu energii ulega izo-
na słońcu dla każdego fototypu dzielić przez 4, czy- meryzacji, wnikają one w naskórek, ale tylko w jego
li 120 min/4 = 30 min, osoba o fototypie III, która sto- powierzchniowe warstwy. Pochłaniają część promie-
suje krem ochronny o SPF/IP 6 – bezpiecznie (bez ni krótkich, natomiast promieniowanie o długości fali
objawów rumienia) w południe, nad morzem – może dłuższej niż 380 nm, widzialnej lub IR jest odbijane.
przebywać tylko 30 min. Filtry chemiczne dzieli się na:
– filtry o wąskim spektrum działania (ochrona prze-
Filtry fizyczne ciwsłoneczna UVB),
Filtry fizyczne, tzw. lustrzane zapewniają ochronę – filtry o szerokim spektrum działania (ochrona prze-
przed promieniowaniem UVB i działają na zasadzie ciwsłoneczna UVA i UVB),
odbijania promieniowania z całego zakresu długości – filtry o średnio szerokim spektrum działania (głów-
fal, są to przede wszystkim substancje pochodzenia na ochrona przeciwsłoneczna UVA).
mineralnego. Filtry fizyczne nie mają zdolności wni- Filtrów chemicznych chroniących przed promie-
kania w głąb naskórka, tworzą na powierzchni skóry niami UVB jest bardzo dużo, problem w tym, by miały
warstwę, czyli barierę dla promieni UV; ich działanie szeroki zakres ochrony, czyli by chroniły skórę przed
ochronne nie jest związane z reakcjami chemiczny- promieniami nie tylko UVB ale także UVA-1 (fale dłu-
mi. Do filtrów fizycznych zalicza się barwne pigmen- gie o zakresie 340–400 nm; są one najgroźniejsze dla
ty oraz pigmenty tzw. mikronizowane. skóry, przenikają do skóry właściwej) i UVA-2 (fale
Barwne pigmenty to substancje o wielkości czą- o zakresie 320–340 nm) oraz by nie traciły efektyw-
steczek od 200 do 300 µm, do których należą tlenek ności przeciwsłonecznej po nałożeniu na skórę czy
tytanu, tlenek cynku, tlenki żelaza oraz tzw. mika – podczas opalania. Cechy fizykochemiczne substan-
blaszki mikowe są pokryte tlenkiem tytanu; układ cji filtrującej, takie jak współczynnik absorpcji oraz
mika-tlenek tytanu stosowany jest jako składnik zakres absorpcji promieni słonecznych, decydują
0,8
O
0,6
O A
0,4
H3CO 0,2
0,0
250 280 300 320 340 360
nm
0,6
O
HO A
0,4
C OCH3
0,2
0,0
250 280 300 320 340 360 380
nm
Otrzymano: 2009.03.09 · Zaakceptowano: 2009.03.12 1. Stander Ch.: Zarys dermatologii i wenerologii. Wydanie I polskie pod
redakcją Bogdanowskiego T., s. 27-28 i 156, Urban & Partner, Wro-
cław 1999.
Podsumowainie 2. Martini C.M.: Kosmetologia i farmakologia skóry; redakcja naukowa
wydania polskiego Placek W., s.156-190, PWZL 2007.
3. Schlossman L.M.: The Chemistry and Manufacture of Cosmetics, vol.
Stosowanie preparatów chroniących skórę przed III – Ingriedents, Allured Publishing Corporation, USA, 2002.
promieniami UV jest konieczne. Należy je aplikować 4. Wolska H.: Fototerapia (UV) w dermatologii, s. 3-15, Czelej Sp. z o.o,
Lublin 2006.
właściwie, czyli: 5. Ostrowska E.: Bezpieczne opalanie. Gazeta Farmaceutyczna, 6, 56,
– powinny być stosowane obficie (ok. 30 ml jedno- 2008.
6. Peterson D.A., Downes H., Robinson J.: Skin cancer risk assessment.
razowo, z powtórzeniem co 2–3 godziny), po wod- J. Am. Academy Derm. 2004, 50, P8.
nych kąpielach należy poniwine nałożyć preparat 7. Finkiel P.: Ochrona przed słońcem po europejsku, Salon i Elegancja
ochronny, nawet jeśli oznaczenie na opakowaniu – Kosmetik international 2008, 6-7, 8.
8. Brzozowska Z.: Słońce na indeksie. Gazeta Farmaceutyczna 2008, 5, 42.
mówi o jego wodoodporności; 9. Akioka M.: The sun and its activity. Biomed. Pharmacother. 2002, 56,
– preparaty ochronne należy nakładać na skórę na 243-246.
10. Loschetter-Muller S.: Allergic to the sun. Lancet 2001, 358, 50.
20–30 minut przed wyjściem na słońce; 11. Lewkowicz-Mosiej T.: Oparzenia słoneczne. Salon i Elegancja-Kosme-
– nie należy stosować środków z poprzedniego se- tik international 2008, 6-7, 12.
12. Schoch Z.: Zimowe piękno, intensywna ochrona skóry. Salon i Ele-
zonu;
gancja-Kosmetik international 2008, 1-2, 8-12.
– należy pamiętać, że faktory ochrony skóry nie su- 13. Cardinez J.Ch., Cokkinides E.V., Weinstock A.M. i wsp.: Sun protec-
mują się; tive behaviors and sunburn experiences in parents of youth ages 11
to 18. Prev. Med. 2005, 41, 108-117.
– należy zwrócić uwage na to, że do ochrony twa- 14. Czarnecka I.: Na plaży i w solarium. http: //www.medicover.com.pl
rzy przeznaczone są specjalne preparaty, można je 15. Jago R., Jonker M.L., Missiaghian M., Baranowski T.: Effect of weeks
of Pilates on the body composition of young girls. Prev. Med. 2006,
stosować na ciało, ale nigdy odwrotnie, czyli emul- 42, 177-180.
sji do ciała nie powinno się stosować na twarz; 16. Margellos-Anast H., Estarziau M., Kaufman G.: Cardiovascular dise-
szczególnie należy dbać o usta, oczy i uszy; ase knowledge among culturally deaf patiens in Chicago. Prev. Med.
2006, 42, 235-239.
– przede wszystkim należy unikać eksponowania 17. Morabia A., Costanza M.C.: Assessing efficacy of prevention inte-
skóry na promieniowanie UV w godzinach najsil- rventions: Trial it! Prev. Med. 2005, 41, 807-808.
18. Morabia A., Costanza M.C.: Here comes the sun. Prev. Med. 2006, 42,
niejszego nasłonecznienia, a dzieci do 3. roku życia 159-161.
nie powinny być narażone na bezpośrednie dzia- 19. Kwiatkowska B.: Filtry słoneczne chroniące przed promieniowaniem
łanie promieni słonecznych. UVB, 2007, http: //www.mediWeb.pl
20. Sinclair C.: Risks and benefis of Sun exposure: Impliacations for pu-
Idealny kosmetyk chroniący skórę przed promie- blic Heath practice based on the Australia experience. Progress in
niami słonecznymi powinien: Biophysics and Molecular. Biol. 2006, 92, 173-178.
21. Puzanowska-Tarasiewicz H., Wilczewska Z.A.: Podstawy chemii ko-
– być nietoksyczny i nie powinien wywoływać reak- smetycznej, s. 48-58, Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdro-
cji alergicznych, wia, Białystok 2006.