‫👨 ️⚕💊💉‬

‫تطبيق دوا ها ‍‬

‫تطبیق‪ :‬پروسه داخل شدن دوا داخل عضویت را تطبیق میگویند‪.‬‬

‫‪ :‬اصطالحی است که برای حذف یک دوا قبل از ورود به دوران سیستمیک ‪ ،‬یعنی اولین عبور آن از درون‬ ‫‪First-pass effect‬‬
‫کبد بکار میرود‪.‬‬

‫‪ : Bio availibity‬مقداری از دوز تطبیق شده یک دوا که به گردش سیستمیک میرسد‪.‬‬

‫که فرمول آن قرار ذیل است‪ :‬مقدار دوای جذب شده تقسیم بر مقدار دوای تطبیق شده‬

‫‪ Local effect‬یا تاثیرات موضعی‪ :‬عبارت از تاثیرات محلی و موضعی دوا میباشد که تنها در محل تطبیق تاثیراتش نمایان میشود‪.‬‬

‫‪ Systemic effect‬یا تاثیرات سیستمیک‪ :‬وقتی اتفاق می افتد که دوا داخل دوران سیستمیک شود و به تمام نقاط بدن توزیع گردد‪.‬‬

‫اهداف‪:‬‬
‫توضیح طریقه های مختلف تطبیق دوا‬
‫فهمیدن فواید ونواقص طریقه های مختلف تطبیق دوا‬
‫طبقه بندی طریقه های تطبیق دوا‪:‬‬

‫‪Enteral‬‬

‫‪Parenteral‬‬

‫‪Entral :A‬‬

‫طریق انترال یا معایی شامل طرق تطبیق دواهایست که از طریق جهاز هضمی جذب میشود‪.‬‬
‫این طریق شامل طریق فمی ‪ ،‬تحت اللسانی و طریق معای مستقیم یا رکتال است‪.‬‬

‫الف) طریق فمی یا ‪Oral‬‬

‫بهترین و مصون ترین طریق تطبیق دوا است که دوا متعاقب بلع از طریق معده و یا امعا داخل دوران خون میشود وبه کبد میرود و‬
‫از آن طریق داخل دوران سیستمیک میشود‪ .‬تاثیرات سیستمیک و موضعی را سبب میشود‪.‬‬
‫فواید‪:‬‬
‫گرفتن آن توسط مریض آسان است‬
‫قابل حمل ( مثل کپسول و یا تابلیت)‬
‫تطبیق آن بدون درد و مصون است‬
‫ارزان است‬
‫نواقص‪:‬‬
‫بطی بودن جذب دوا‬
‫امکان از بین رفتن خاصیت دوایی بعضی دواها توسط اسید معده و یا انزیم های هضمی‬
‫امکان از بین رفتن خاصیت دوایی بعضی دواها توسط میتابولیزم در کبد‬

‫بی کیفیت بودن در بعضی حاالت(‪ bio avaibility‬پایین دارند)‬

 ‫موجودیت غذا در معده(مثًال تطبیق همزمان تتراسیکلین و پنسیلین ها همراه غذا سبب کاهش ‪ bio avaibility‬میشود در حالی که‬
‫بعضی از دواها مانند پراپرونولول و گریزوفلووین( مخصوصًا با غذاهای چربی دار) همراه با غذا ‪ bioavaibility‬بیشتری دارند‪.‬‬

‫ناثیر موضعی باالی باکتریهای ضروری روده ( باکتریهای نورمال روده توسط آنتی بیوتیک ها از بین میروند و امکان رشد فنگس ها‬
‫را نیز زیاد تر میکنند بنابراین وقتی بعضی انتی بیوتیک ها تطبیق شوند همراه با آنها آنتی فنگس را نیز تطبیق میکنند‪).‬‬
‫در حاالت بیهوشی تطبیق شده نمیتواند‬
‫انواع‪ :‬تابلیت ‪ ،‬کپسول ‪ ،‬شربت ‪ ،‬سولشن ‪ ،‬ایمیلشن‪ ،‬سوسپنشن و غیره‬

‫ب) طریق تحت اللسانی یا دهانی ‪:Sub lingual Or Bucal‬‬

‫دوا ممکن است که قابلیت انحاللیت کم و یا زیاد داشته باشد‬

‫فواید‪:‬‬

‫جلوگیری از ‪( first-pass effect‬مثل تخریب نیتروگلیسرین توسط کبد و یا تاثیرات سمی شدن کاربن تترا کلوراید توسط کبد که این‬
‫دوا وقتی در کبد برود سبب تاثیرات توکسیک میشود‪).‬‬

‫پایداری دوا یا ‪Drug stability‬‬

‫جذب سریع‬
‫نواقص‪:‬‬
‫نگاه داشتن دوا در دهن ناراحت کننده و مشکل است‬
‫دوز کوچک دوا‬

‫ج) طریق معای مستقیم یا ‪: Rectal‬‬

‫دارای تاثیرات موضعی و سیستمیک میباشد‪.‬‬

‫فواید‪:‬‬
‫مریضانی که نتوانند دوا را از طریق فمی بگیرند‬
‫دواهائیکه دارای تاثیرات مخرش باالی معده اند‬
‫اکثرًا در اطفال استفاده میشود‬
‫نواقص‪:‬‬
‫جذب نامنظم‬
‫به مریض ناخوشایند است‬

‫‪Parenteral: B‬‬

‫تمام طریقه های زرقی را دربر میگیرد که مهمترین آنان عبارت اند از‪:‬‬

‫‪SC, IV , IM‬‬

‫الف) طریق زرق داخل ورید یا )‪Intra Venous Injection (IV‬‬

‫در واقعات نهایت عاجل‪ ،‬در واقعات عدم توانایی مریض در اخذ دوا از طریق فمی و در حاالت بیهوشی و همجنان در واقعات که‬
‫حجم های زیاد ضرورت باشد از این طریقه استفاده میشود‪ .‬تاثیرات سیستمیک دارد‪.‬‬
 ‫فواید‪:‬‬

‫‪Bio avaibility 100%‬‬

‫شروع تاثیرات دوا سریع‬

‫تطبیق مقدار زیاد دوا‬
‫نواقص‪:‬‬
‫ایجاب پرسونل طبی را مینماید‬
‫ایجاب تعیین مقدار دقیق را مینماید‬
‫غیر برگشت بودن تاثیرات دوا‬
‫پیدا کردن ورید مناسب برای زرق‬
‫احتمال منتن شدن‪ ،‬سرایت امراض‬
‫قیمت بودن‬

‫ب) طریق زرق داخل عضله یا )‪Intra Muscular Injuction(IM‬‬

‫قسمت مناسب زرق را عضله ‪ Deltoid‬و پت پا تشکیل میدهد‪ .‬سرعت جذب در این طریقه نسبت به طریق زرق وریدی بطی تر ولی‬
‫نسبت به طریق فمی سریع تر است‪ .‬دوا بعد از زرق آهسته آهسته داخل دوارن خون میشود‪ First-pass effect .‬ندارد‪.‬‬

‫فواید‪:‬‬

‫حجم زیاد دوا نسبت به تحت جلدی(تزریق الی ‪)ml 5‬‬

‫نگهداری دوا برای مدت طوالنی (‪)pencillin benzatine or p.procaine‬‬

‫نواقص‪:‬‬
‫ایجاب پرسونل طبی را مینماید‬
‫تخریش و درد در ناحیه تطبیق‬
‫پیدا کردن محل مناسب برای تزریق‬
‫ممکن است که دوا بدرستی جذب نشود ویا محلل زودتر نسبت به ماده منحله جذب شود در نتیجه دوا در همان ناحیه باقی می‬
‫ماند(ناحیه تزرق متورم میشود)‬

‫ج) طریق زرق تحت الجلدی یا )‪Sub cutanous Injection(SC‬‬

‫دوا از طریق تحت جلد داخل بدن میشود‪ .‬میتواند که تاثیرات موضعی و سیستمیک را داشته باشد‪ .‬برای تست حساسیت از این طریقه‬
‫استفاده میشود‬
‫فواید‪:‬‬
‫بعضی ادویه ها توسط خود مریض تطبیق شده میتواند‪ .‬مانند انسولین‬
‫جذب آن بطی ولی مکمل است‬
‫جذب دوا توسط مالش و حرارت دادن تقویه میشود‪.‬‬
‫نواقص‪:‬‬
 ‫زرق اش دردناک شده میتواند‪.‬‬
‫دوهای مخرش در حین تطبیق برای نسج خطرناک است‪.‬‬

‫دوز دوا باید کم باشد ( باالترین حد آن ‪)2ml‬‬

‫د) انواع طریق دیگر تزریق‪:‬‬

‫زرق داخل جلد‬
‫زرق داخل قلب‬
‫زرق داخل نخاع شوکی‬
‫زرق داخل مفصل‬
‫زرق داخل اجواف مثل داخل پریتوان‪،‬پریکارد‪،‬پلورا‬
‫و‪.......‬‬
‫انواع طریقه های دیگر تطبیق‪:‬‬
‫الف) طریقه مخاطی وجینال‪:‬‬
‫دوا دارای تاثیرات موضعی و سیستمیک میباشند‬

‫تاثیرات موضعی مثًال ‪ Antifungals‬و بوسیله جذب توسط غشای مخاطی تاثیرات سیستمیک دارد‪.‬‬

‫ب) طریقه مخاطی بینی‪:‬‬

‫دوا دارای تاثیرات موضعی و نادرًا سیستمیک اند‪.‬‬

‫تاثیرات موضعی مانند ‪ Decongestants‬برای باز کردن مجاری بینی و تاثیرات سیستمیک مانند ‪cocaine‬‬

‫ج) طریقه مخاطی چشم و گوش‪:‬‬

‫انواع مختلف قطره ها ‪ ،‬پمادها ‪ ،‬سلوشن ها و غیره از این طریق استفاده میشود که تنها تاثیرات سیستمیک دارند‪.‬‬

‫از جمله قطره های چشمی مثل قطره ‪ sulfustamide‬و یا پوماد ‪ tetracycline‬و از جمله قطره های گوش عبارت از قطره‬
‫‪gentamycin‬‬

‫د) طریقه استنشاقی یا ‪: Inhalation‬‬

‫در این طریقه دوا از طریق اسناخ ریوی جذب میشوند ‪ .‬تاثیرات موضعی ( مثل اسپری سالبوتامول که سبب ‪Bronchodialato r‬یا‬
‫بزرگ شدن برانشیول ها) و تاثیرات سیستمیک ( مثل گاز ایتر و یا نیتروس اوکسید که بمنظور بیهوشی استفاده میشود) دارند‪.‬‬

‫ه) طریقه موضعی روی جلد یا ‪: Local‬‬

‫دارای تاثیرات موضعی و میباشد‪.‬‬

‫مثًال ‪ Rubbing ointments‬برای پاک کردن جلد ‪ corticosteroids ،‬برای کم کردن التهابات ‪ antihistamines ،‬برای از بین‬
‫بردن و جلوگیری از حساسیت های جلدی‬
‫و) طریقه ترانس درمال‪:‬‬
 ‫روش ترانس درمال عبارت از استعمال دوا بروی جلد بمنظور تاثیرات سیستمیک میباشد‪ .‬مثًال ‪ Glycerol trinitrate‬که به شکل‬
‫‪ Patch‬تهیه شده که در خناق صدری توصیه میشود‪ .‬جذب از این طریقه معموًال بسیار آهسته بوده ولی از ‪Frist-pass effect‬‬
‫جلوگیری میگردد‪.‬‬
‫ه) روش های دیگر تطبیق دوا‪:‬‬

‫‪ : Intra nasal‬برای جذب سیستمیک پراپرانولول و هورمونهایی که دوز پایین دارند استفاده میشود‪.‬‬

‫‪ : Intra arterial‬در سرطان ‪ chemotherapy‬برای بلند بردن غلظت دوا در همان ناحیه که تومور استفاده میشود‪.‬‬

‫‪ : Intra thecal‬که در این طریقه دوا مستقیمًا داخل مایع نخاعی ‪ cerebro spinal fluide‬میشود‪.‬‬

‫نحوه تطبیق دواها‪:‬‬

‫نحوه تطبیق فمی‪:‬‬
‫در این طریقه دوا توسط خود مریض با آب قبل و یا بعد از نان بلع میشود‪.‬‬
‫نحوه تطبیق زیر زبانی‪:‬‬

‫در طریقه ‪ sub lingual‬تابلیت را زیر زبان قرار میدهیم ولی در طریقه ‪ buccal‬یا دهانی تابلیت را در بین بیره و آالشه قرار‬
‫میدهیم‪.‬‬
‫نحوه تطبیق زرق وریدی‪:‬‬
‫ابتدا تورنیکه را در محل مناسب ببندید‪ .‬وریدی که قرار است برای زرق دوا استفاده شود لمس کنید‪ .‬با استفاده از پنبه الکول زده شده‬
‫پوست را به روش دایروی ضد عفونی کنید‪ .‬بصورت مایل و در حالیکه سوزن با پوست زاویه ‪ 45‬درجه دارد سوزن را از طریق‬
‫پوست به داخل ورید کنید‪ .‬به آرامی زاویه را کم کرده و به محض اینکه خون را در داخل سرنج مشاهده کردید سوزن را داخل ورید‬
‫برانید تورنیکه را باز کرده و سر سوزن را در محل ثابت نمائید‪ .‬به آهستگی و نه به سرعت تزریق را شروع میکنیم زیرا سرعت‬
‫زیاد ممکن است که به مریض شاک ویا تکی کاردی بدهد ‪.‬‬
‫نحوه تطبیق زرق عضالنی‪:‬‬

‫* ‪ -1‬دارو را به داخل سرنج با سوزن مناسب بشکید‪�.‬‬

‫* ‪ -2‬محل آناتومیک تزریق را انتخاب کنید‪�.‬‬

‫* ‪ -3‬بیمار را در وضعیت مناسب قرار دهید‪�.‬‬

‫* ‪ -4‬با استفاده از پنبه ضد عفونی شده و به روش دایروی محل تزریق را پاک کنید ‪�.‬‬

‫* ‪ -5‬پوست روی محل تزریق را نسبتًا محکم بین دو انگشت بکشید‪�.‬‬

‫* ‪ -6‬سوزن را سریعًا به زاویه ‪ 90‬درجه وارد کنید در صورتیکه خون به داخل سرنج داخل نشد میتوانید تزریق را انجام دهید‪�.‬‬
‫* ‪ -7‬سوزن را سریعًا خارچ کنید‪ .‬با استفاده از پنبه ضدعفونی شده محل تزریق را به آرامی ماساژ دهید‪.‬‬