Do druku nr 410 €EIM BIURO EKSPERTYZ I OCENY SKUTKOW REGULACII SEM KANCELARI SEIMU Warszawa, 3 czerwca 2024 r. BEOS-WP/WOSR-970/24 &CKRETARIAT Z-CY SZEFA KS Pan Minister Lae, DS, HOO, At. OU Dariusz Salamoriczyk ata wplywu .. OL; 06, SOU Zastepca Szefa Kancelarii Sejmu Ocena skutkéw regulacji im projekcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postepowania karnego (druk sejmowy nr 410)* zawartej w pos |. Jaki problem jest rozwigzywany? Celem projektu nowelizacji z dnia 24 kwietnia 2024 r. jest zmiana art. 168a i 237a i uchylenie art. 168b ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks postepowania karnego®. Zasadniczym motywem tej nowelizagji jest odejécie od zmian w procedurze kamej ,jakie w ostatnich latach przyczynily sie do naruszenia podstawowych standardéw wynikajacych z zasady prawa do rzetelnego sadu okreglonej wart. 45 ust. 1 Konstytucji i staly sig powodem zarzutéw o naruszanie praworzadnoéci’. W tym przypadku jest to szezegéinie istotne, gdy2 celem projektu jest likwidacja szerokich uprawnien do korzystania w postepowaniu kamym z tzw. ,owocdw zatrutego drzewa" iwiaze sie takze z ochrona innych wolnosci i praw obywatela jak prawo do prywatnosci czy ochrony tajemnicy korespondencji. Projektodawca wskazuje, ze zmiany, ktére W 2016 r. wprowadzity szerokie mozliwoSci wykorzystania dowodéw pozyskanych ,przy okazji" kontroli operacyjnej, bez udziatu sadu, sq ,jednym z najbardziej oczywistych przejawéw wyposazania aparatu paristwowego w narzedzia stanowiace podstawe do dzialah niepraworzadnych” Nowelizacja zaktada, 2e wskazane cele zostana osiagniete poprzez nadanie art. 168a k.p.k. nastepujacego brzmienia: ,Niedopuszczaine jest przeprowadzenio i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celéw postepowania kamego za pomoca — WYDZIAL OBSEUG! PREZYDIUM SEIMU + Przedstawiciel wnioskodawcy: pos. Tomasz Zimoch, Ldn SPS NP.220. 4. 2 Dz. U. 2 2024 r., poz. 37, dalej: k pk. Soave OL OB. 0M. ul. Zagérna 3, 00-441 Werszawa + tel. (22) 694 27 62, 694 17 27, faks (22) 694 18 65czynu zabronionego, o ktérym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu kamego’, tj. powrét do rozwiazania, istniejqcego miedzy 1 lipca 2015 1. a 14 kwietnia 2016 r., ktore zakazywato wykorzystywania dowod6w pozyskiwanych przeciwko obywatelom wsposéb nielegalny, najczeécie] w nastepstwie popetnienia przestepstwa przez funkejonariuszy publicznych. Celem nowelizacjiz dnia 24 kwietnia 2024 r. jest takze uchylenie art. 168b k.p.k. ktory — jak wskazujq Projektodawcy — zaktada ,upowaznienie prokuratora do legalizacji” materiatow z kontroli operacyjnej. Ponadto, projekt zaktada nadanie nowego brzmienia art. 237a k.p.k.: Jezeli w wyniku kontroli uzyskano dowéd popelnienia przestepstwa wymienionego w art. 237 § 3, popeinionego przez osobe, wobec kt6rej kontrola byla stosowana, innego nit objete zarzadzeniem kontroli, prokurator w czasie trwania kontroli albo nie pééniej niz w ciagu miesiqca od dnia jej zakofiezenia moze wystapié do sadu z wnioskiem 0 wyratenie zgody na jego wykorzystanie w postepowaniu kamym. Sad wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku w terminie 14 dni na posiedzeniu bez udziatu stron’ Projektodawcy wskazuja, Ze ,zasadnicza réznica pomiedzy stanem prawnym obecnie obowiazujacym, a stanem prawnym, ktbry ma nastapié po wejsciu w zycie projektowanej regulagji, sprowadza sie do wprowadzenia zasady, w Swietle kt6rej tylko legalnie pozyskéne dowody moga byé wykorzystane przez organy procesowe w postepowaniu kamym prowadzonym przeciwko obywatelowi. Jest to rozwiqzanie w interesie obywateli, ale takze wspiera dobro wymiaru spraviedliwos Zgodnie z art. 3 nowelizacji z dnia 24 kwietnia 2024 r. ma wejS¢ w zycie po uplywie 14 dni od dnia ogtoszenia. Zdaniem Projektodawcow, tak okreSlone vacatio legis daje czas ,zainteresowanym podmiotom na przygotowanie sie do nowych regulagji, a preede wszystkim niezwlocznie stworzy oczekiwane z perspektywy spotecznej mechanizmy ochrony podstawowych praw gwarantowanych w Konstytugji RP’. Il. Rekomendowane rozwiazanie, w tym planowane narzedzia interwencji, i oczekiwany efekt 4. [Zmiana art. 168a k.p.k.] Zgodnie z art. 168a k.p.k.: ,Dowodu nie mozna uznaé za niedopuszczainy wytacznie na tej podstawie, ze zostat uzyskany z naruszeniem przepiséw postepowania lub za pomoca czynu zabronionego, o ktérym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu kamego, chyba ze dowéd zostal uzyskany w zwiqzku 2z petnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiazkow stuzbowych, w wyniku: zabéjstwa, umySinego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnosci’. Obecne brzmienie art. 168a k.p.k. okresla mozliwoSé dopuszezenia Ww postepowaniu kamym dowodu pozyskanego z naruszeniem przepiséw postepowania lub za pomoca czynu zabronionego, o ktérym mowa w art. 1 § 1 K.k. — z wylatkiem sytuacii, gdy dowéd zostat uzyskany w zwigzku z peinieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiazkéw sluzbowych i w wyniku: zabéjstwa, umyéInego spowodowania uszezerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnoéci. Trafnie wskazuje sie w literaturze, ze w przepisie tym jest zawarta zasada dopuszczalnoéci dowodéw nielegalnych, a ich niedopuszczalnosé jest ograniczona do najbardziej jaskrawych przejawow naduzycia wiadzy przez funkcjonariuszy publicznych®. Jednoczesnie art. 168a k.p.k. w brzmieniu obowiazujacym budzi szereg watpliwogci. Po pierwsze, z tregci art. 168a k.p.k. nie wynika, czy ma to byé dowd pierwotny, czy takze dowéd uzyskany dzieki dowodowi zakazanemu. Brak rozréznienia wskazuje, ze nie ma znaczenia, czy jest to dowéd pierwotnie, czy tzw. wtémie skazony. Po drugie, zwrot ,dowéd (...) uzyskany z naruszeniem przepisow postepowania” nie zawiera dookreslenia, o jakie postepowanie oraz przepisy chodz Wprawdzie umiejscowienie tego przepisu w Kodeksie postepowania karnego przesadza o tym, Ze chodzi o przepisy regulujace postepowanie kame, jednak nie wynika z tego, ze maja to byé tylko przepisy Kodeksu postepowania karnego. Wawiazku z tym nalezy przyjaé, ze chodzi o przepisy zamieszczone nie tylko w Kodeksie postepowania karnego, ale takze w innych aktach prawnych dotyczacych postepowania karnego. W literaturze jako przyktad innych przepisow podaje sig art. 19 ustawy 0 Policji, regulujacy czynnosci operacyjno-rozpoznaweze’, Po trzecie, w art. 168a k.p.k. nie wskazano wprost, 2e dotyczy on wylacznie organéw procesowych, co nakazuje przyjaé, Ze ma on zastosowanie zaréwno do organéw procesowych, jak i do nieinstytucjonainych uczestnikow procesu. Po czwarte, w swietle art. 168a k.p.k. nie ma znaczenia, czy dowéd jest obciazajacy, czy odciazajacy. | wreszcie, po piate, wart. 168a k.p.k. przewiduje sie wytaczenie dowodu uzyskanego za pomoca czynu por. A. Rychlewska, O przepisie art. 168a k.p.k. Jako przyzwoleniu na korzystenie w ramach procesu kamego z dowod6w zdobytych w sposéb nielegalny, Palestra 2016, nr, s. 14; R.A. Stefatiski, Stosunek sadu do dowod6w nielegainych (w:) Postepowanie przed sadem | instancji w znowellzowanym procesie karnym, red. D. Kala, |. Zgoliski, Warszawa 2018, s. 40. “Por. S. Brzozowski, Dopuszczainosé dowod6w uzyskanych z naruszeniem preepis6w postepowania w kontekscie art. 1682 kp.k,, Palestra 2017, nr 1-2, s. 55; R.A. Stefariski,, (w:) R. A. Stefatiski, S. Zablocki (red.), Kodeks postepowania karnego. Tom il. Komentarz do art. 167-296, Warszawa 2018, s. 64, 3Zabronionego co do niektérych czynéw zabronionych. Wylaczenie to zostato dokonane przy uzyciu zwrotu ,chyba ze dowéd zostal uzyskany w zwiazku z peinieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiazkéw sluzbowych, w wyniku: zabdjstwa, umyslnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnosci”. Z jednej strony, w doktrynie twierdzi sie, ze 2a pomoca frazy ,chyba Ze" zostato wprowadzone zdanie podrzedne. Powstaje pytanie, czy odnosi sig ono do obu wezegniejszych sktadnikéw zdania, tj. do dowodu uzyskanego za pomoca czynu zabronionego, czy takze do dowodu uzyskanego z naruszeniem przepiséw postepowania. Wydawac by sig moglo, ze wartoSé logiczna tego przepisu przemawia za tym, ze dotyczy obu sposobéw uzyskania dowodu, zostaly one bowiem potaczone funktorem zdaniowym, lub’, oznaczajacym alternatywe zwykta. Przy takiej konstrukeji zdania dalsza jego cze8é odnosi sie do obu cztonéw polaczonych tym spéjnikiem. Za odrzuceniem takiej interpretacji przemawia tres zdania podrzednego, w ktérym jest mowa o uzyskaniu dowodu w wyniku zabéjstwa, umysInego spowodowania uszozerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnogci, ktére sq czynami zabronionymi. Takie zachowania nie moga odnosié sie do uzyskania dowodu z naruszeniem przepis6w postepowania. W zwiazku z tym nigdy nie moze zostaé niedopuszezony dowéd uzyskany z naruszeniem przepis6w postepowania, zaé dowéd uzyskany za pomoca czynu zabronionego, oktérym mowa w art. 1§ 1 kk., moze byé niedopuszezony tylko w wypadku, gdy: 1) dowéd zostat uzyskany przez funkcjonariusza publicznego; 2) uzyskanie dowodu nastapito w zwiazku z peinieniem przez niego obowiazkéw sluzbowych; 3) dowéd zostat uzyskany w wyniku zabéjstwa, umyéInego spowodowania uszozerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnoéci®. Z drugiej strony, w literaturze dokonuje sig odmiennej wyktadni tego przepisu, twierdzac, ze dopuszczaine sq dowody uzyskane Zaréwno z naruszeniem przepiséw procesowych, jak i za pomoca czynu zabronionego okreslonego w art. 1 § 1 kk., kt6re nie zostaly pozyskane przez funkcjonariusza publicznego w zwiazku z peinieniem przez niego obowiazkéw stuzbowych lub przez jakakolwiek osobe bedgca lub niebedaca funkcjonariuszem publicznym w wyniku zabéjstwa, umySInego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnosci. Przyjmuje sig, Ze chodzi jedynie ,o dopuszczalnos¢ tzw. dowodéw prywatnych, fj. informacii pozyskiwanych, zlecanych czy wytwarzanych przez podmioty nieinstytucjonalne, pod warunkiem, Ze podmioty te nie tylko nie sq organami procesowymi, ale rowniez nie sq 5 Zob. szerzej R. A. Stefariski , (w:) R. A. Stefariski, S. Zablocki (red.), Kodeks postepowania karnego. Tom Il, Komentarz do art. 167-296, Warszawa 2019, s. 64. 4funkcjonariuszami publicznymi uzyskujacymi dowéd w zwiazku z_peinieniem obowigzkow stuzbowych oraz Ze naruszenie przez te podmioty przy uzyskiwaniu informagii przepis6w postepowania lub wyczerpanie znamion czynu zabronionego zart. 1 § 1 kk. nie prowadzilo do zabéjstwa, umySinego uszezerbku na zdrowiu lub naruszenia wolnoéci. Tylko tak zakreglona klasa dowod6w uzyskanych w sposob sprzeczny z normami kanomaterialnymi i karnoprocesowymi moze zostaé wtaczona do podstawy dowodowej"®. W zwiazku z tym przyjmuje sie, ze niedopuszczalne sa: 1) dowéd uzyskany z naruszeniem przepis6w postepowania w zwigzku z petnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowigzk6w stuzbowych; 2) dowéd uzyskany za pomoca czynu zabronionego, o ktérym mowa wart. 1 § 1 k.k., w zwiazku z petnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiazk6w stuzbowych; 3) dow6d uzyskany za pomoca czynu zabronionego, o ktorym mowa w art. 1 § 1 Kk. oraz z naruszeniem przepis6w postepowania w zwiazku z peinieniem przez funkcjonariusza publicznego obowigzkow stuzbowych; 4) dowéd uzyskany za pomoca czynu zabronionego, © ktorym mowa w art. 1 § 1 kk., w wyniku zabéjstwa, umySInego spowodowania uszezerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnosci’. Przy takie] interpretacji wlaczeniu podlegatyby wszelkie dowody uzyskane z naruszeniem przepiséw postepowania lub za pomoca czynu zabronionego, o ktérym mowa wart. 1 § 1 k.k., przez funkejonariuszy publicznych w zwiazku z petnieniem obowigzkéw stuzbowych, a w przypadku innych os6b — tylko wéwezas, gdy zostaly uzyskane za pomoca zabéjstwa, umyélnego uszezerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolnosci. W celu jednoznacznego wyeliminowania mozliwosci wykorzystania dowodow pozyskanych w sposéb nielegalny Projektodawca proponuje powrét do pierwotnego brzmienia art. 168a k.p.k. Przepis ten zostat dodany do Kodeksu postepowania karnego ustawa z dnia 27 wrzeénia 2013 r. 0 zmianie ustawy — Kodeks postepowania karnego oraz niektérych innych ustaw i przepis ten stanowit, Ze: ,Niedopuszezaine jest przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celow postepowania kamego za pomoca czynu zabronionego, o ktérym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu kamego". Zgodnie z uzasadnieniem projektu, celem art. 168a k.p.k. mialo byé © Por. D. Gruszecka, (w:) J. Skorupka (red.), Kodeks postepowania karnego. Komentarz, Warszawa 2016, 5. 342. 7 Por. D. Gruszecka (w:) J. Skorupka (red.), Kodeks postepowania kamego. Komentarz, Warszawa 2016, 8. 342; J. Skorupka, Prokonstytucyjna wyktadnia przepisow prawa dowodowego w procesie karnym (w) T. Grzegorczyk, R. Olszewski (red.), Verba volant, scripta manent. Proces kamy, prawo kame skarbowe i prawo wykroczefi po zmianach z lat 2015-2016. Ksiega pamiatkowa poSwigcona Profesor Monice Zbrojewskiej, Warszawa 2017, 8. 362 5ograniczenie mozliwoSci wprowadzania do postepowania kamego dowodow, ktore pozyskane zostaly w wyniku przestepstwa. Miat on stanowié podstawe eliminacji Z materiatu dowodowego, mogacego shuzyé za podstawe ustalen faktyoznych, tych dowodéw, ktére uzyskano dla celéw postepowania za pomoca czynu zabronionego pod grozba kary. Podkreslié nalezy, ze regulacja ta wiazata sie przede wszystkim Z przemodelowaniem procesu w strone wiekszej kontradyktoryjnosci i zwigkszeniem roli tzw. ,dowodéw prywatnych’, wprowadzanych przez tzw. nieinstytucjonalnych uczestnikow procesu z uwagi na zamienione brzmienie art. 393 § 3 k.p.k. Réwniez w zakresie pierwotnego brzmienia art. 168a k.p.k. byty zgtaszane liczne uwagi, przektadajace sie na zakres zastosowania ustanawianego zakazu. | tak, podnoszono, ze uzycie sformulowania ,dowéd uzyskany (...) za pomoca czynu zabronionego” rodzito watpliwosci, czy rzeczony zakaz obejmuje tylko dowody bezposrednio nielegaine (uzyskane bezposrednio za pomoca czynu zabronionego), czy takze dowody posrednio nielegalne (uzyskane poérednio za pomoca czynu Zabronionego); nie byto wiadome, czy art. 168a k.p.k. w brzmieniu pierwotnym ‘obejmowat tylko tzw. instytucjonalnych uczestnikéw procesu, czy tez rowniez tzw. uczestnikow nieinstytucjonainych®. Wreszcie, krytykowano szeroki zakres wylaczenia A, Bojaticzyk nie ma watpliwosci, 2e przepis art. 168a obejmuje tzw. dowody prywatne, por. A. A. Bojariczyk, Jaki est zakres nowego Zakazu dowodowego obejmujacego dowody uzyskane za pomoca czynu zabronionego, Palestra 2014, nr 10, 8. 106 in. Innego zdania jest np. P. Kardas, kt6ry podnosi, ze w zakresie art. 168a kp.k. mozliwe sq dwie, wzajemne przeciwstawne Koncepcje wykladni. «Pierwsza, restryktywna, zgodnie z tora w przypadku czynnosci pozaprocesowych pode|mowanych przez instytucjonalnych uczestnikow postepowania, majacych status organéw wiadzy publicene} | Zarazem organow procesowych, uzyskanie dowodu w wyniku popeinienia czynu zabronionego uzasadnia kwalifkacle takich zachowaf (dzialaft lub zaniechatt) jako bezprawnych, i, nie tylko pozbawionych podstawy prawnej, ale stanowigcych przekroczenie okreslonego w przepisach prawa zakazulnakazu, To przesadza 0 nielegalnosci takich czynnogei zaréwno 2 punktu widzenia prawa kamego materiainego, jak i prawa kamego procesowego, w dalszej zaS konsekwengi 0 niedopuszczalnosci, wadliwoéci i bezskutecznosci czynnosci dowodowej realizowanej juz ewentualnie w ramach procesu kamego. ktorej przedmiotem bylyby srodki dowodowe uzyskane w bezprawny, nielegalny spos6b, W tym zakresie z uwagi na wyrazona w art. 7 Konstytucji RP zasade praworzadnosci (legainosci) wymagajaca drialania organéw wiadzy publicznej zawsze na podstawie | w granicach prawa, tres¢ art. 168a k.p.k. niczego nie zmienia. W szozegdinosci zaé przepis ten nie moze by w powyzszym kontekécie interpretowany jako ewentuaina podstawa do procesowego wykorzystywania ‘dowodew uzyskanych za pomoca czynu zabronionego, jezeli czynnosci realizujace znamiona czynu zabronionego nie mialy na celu pozyskania dowodew dla postepowania kamego. W tym ujeciu zgola ‘odmiennie przedstawia sie ocena mozliwosci procesowego wykorzystywania dowod6w pozyskanych przez uczestnik6w procesu niemajacych statusu organéw procesowych w wyniku. popelnienia przestepstwa niepopelnionego jednak w celu uzyskania dowodéw dia potrzeb postepowania kamego. Zachowania takie, realizowane na przedpolu procesu, a wiec majace postaé czynnoéci pozaprocesowych, beda z punktu widzenia prawa karnego materiainego kwalifikowane jako bezprawne i nielegalne, zarazem jednak z uwagi na waski zakres Zakazu dowodowego okresionego w art. 1684 KPK nie bedzie wykluczone wykorzystanie tak uzyskanych dowod6w w procesie karnym. Druga, liberaina, zgodnie z kt6ra w odniesieniu do instytucjonalnych uczestnikéw procesu obowigzuja te same zasady dopuszczalnosci przeprowadzenia i wykorzystania dowodéw uzyskanych za pomoca czynu Zabronionego, co uczestnik6w nieinstytucjonalnych. W tym ujeciu uzyskanie przez instytucjonalnych 6dowodéw ,uzyskany za pomoca czynu zabronionego", gdyz obejmuje takze pozyskanie dowodéw w stanie wyzszej koniecznosci lub w sytuacji, gdy spoteczna szkodliwo$é czynu zabronionego jest znikoma lub nizsza niz znikoma. W takich sytuacjach czyn, ktéry pozwolit na pozyskanie dowodu, nie przestaje byé czynem zabronionym. Uwagi te — w calej rozciaglosci — zachowuja swojq aktualnosé wobec opiniowanej nowelizacji Kodeksu postepowania karnego z dnia 24 kwietnia 2024 r. Z zastrzezeniem nalezy odnieSé sig do kategoryeznych i ogélnych rozwigzan eliminujacych dowody nielegalne z procesu karnego. Zasadniczo nie wystepuja one w ustawach procesowych paristw Europy kontynentalnej, jak rowniez nie wynikaja ze standardu strasburskiego. W orzecznictwie ETPCz powtarzana jest teza, Ze art. 6 Europejskiej Konwengji Praw Cziowieka nie reguluje kwestii dopuszczalnosci dowodéw, ktéra zasadniczo jest pozostawiona prawu krajowemu. Przyjecie inne} interpretacji konwencyjnego prawa do rzetelnego procesu podwazaloby istotne réznice w prawie dowodowym paristw-stron Konwengji. Stad tez na podstawie analizy dorobku orzeczniczego mozna tylko wyréznié zakazy dowodowe sensu stricto: 1, niedopuszezalnosé dowodowego wykorzystania ofwiadczen “uzyskanych od osobowego Zrédta dowodowego bezposrednio przy uzyciu tortur; 2. niedopuszczalnosé dowodowego wykorzystania oswiadezer uzyskanych od osobowego Zrédia dowodowego bezpoérednio wskutek nieludzkiego lub ponizajacego traktowania; 3, niedopuszczalnosé wykorzystania dowodéw innych niz wyjagnienia lub zeznania (ti. dowodéw rzeczowych) uzyskanych bezposrednio wskutek zastosowania tortur; 4, niedopuszczalnosé wykorzystania dowodéw uzyskanych wskutek wadliwie przeprowadzonej transakcji pozorej, ktéra polegata na podzeganiu oskarzonego do popenienia czynu zabronionego. Jak wskazuje M. Wasek-Wiaderek, pierwsze trzy zakazy dowodowe wynikajg z art. 3 Konwencji (zakaz tortur), ktory ma charakter bezwzgledny i uniwersalny. W sprawie Jalloh v. Republika Federaina Niemiec ETPCz stwierdzit: ,[...] dowody uczestnik6w procesu dowodu za pomoca czynu zabronionego jednak nie dla celow postepowania kamego nie wyklucza mozliwosci przeprowadzenia i wykorzystania takiego dowodu w ramach procesu kamego", por. P. Kardas, Problem granic legalnosci czynnosci uczestnik6w postepowania kamego i konsekwengji ich przekroczenia, (w:) J. Skorupka, D. Gruszecka (red.) Granice procesu karnego. Legainosé ‘dzialan uczestnik6w postepowania, Warszawa 2015, 8. 62-53; S. Brzozowski, Dopuszczainos¢ dowod6w uzyskanych z naruszeniem przepisow postepowania w Kontekscie art. 168a kp, Palestra 2017, nr 1-2, 8. 55in. 7obciazajace, czy to w postaci przyznania sie do winy, czy tez dowody rzeczowe, uzyskane w rezultacie zastosowania akt6w przemocy, brutalnosci czy innych zachowafi stanowiacych tortury nie moga w Zadnym razie byé wykorzystywane jako dowéd winy, bez wzgledu na ich wartosé dowodowa [ozyli ich znaczenie dla motliwoSci ustalenia sprawstwa]’. Zaaprobowanie kazdej innej tezy stanowitoby posrednie usprawiedliwienie zachowan zastugujacych na moralne potepienie, ktorych autorzy art. 3 Konwengji zamierzali zabronié lub, jak to zgrabnie zostalo wyrazone wwyroku SN Stanéw Zjednoczonych w sprawie Rochin, ,|...] stanowiloby natozenie na brutalnoS¢ peleryny prawa”®. Z kolei w wyroku El Haski v. Belgia ETPCz ponownie podkreslit, 2e wykorzystanie w postepowaniu karmym oSwiadezer uzyskanych Zaréwno wskutek uzycia tortur, jak i nieludzkiego lub ponizajacego traktowania czyni to postepowanie automatycznie i w catoéci nierzetelnym. Ten sam standard nalezy zastosowaé do dowodéw rzeczowych pozyskanych bezposrednio wskutek dziatania stanowigcego tortury"®.Czwarty konweneyjny zakaz dowodowy sensu stricto zostat sformutowany w orzecznictwie strasburskim stosunkowo niedawno na gruncie art. 6 Konwengji!t. Zauwazyé nalezy, ze z orzecznictwa ETPCz nie wynika zakaz korzystania Z dowodéw posrednio nielegalnych, pomimo dostrzezenia nielegalnego zrédia ich pochodzenia. W wyrokuz 1 czerwea 2010 r. w sprawie Gafgen v. Niemcom, skarga nr 22978/05, Trybunat wskazal, ze bezwzglednie niedopuszezalne sq dowody, ktére zostaly pozyskane z naruszeniem art. 3 EKPCz, jak tez zaznaczyl, iz mozna prowadzi¢ postepowanie dowodowe w oparciu o dowody uzyskane posrednio, wskutek nielegalnych metod przestuchania, o ile dowody te nie maja zasadniczego znaczenia w sprawie. Trybunat przyjat, ze wykorzystanie w procesie karnym dowodow uzyskanych dzieki wyjagnieniom oskarzonego ztozonym pod przymusem rodzi powazne domniemanie nierzeteinosci takiego procesu. Modliwe jest jednak obalenie tego domniemania, jezeli doszlo do zerwania zwiazku przyczynowego miedzy nieludzkim traktowaniem w czasie przestuchania a wydaniem wyroku skazujacego. Jak podkreslit ETPCz, dowody ,skazone” stuzyly jedynie do zweryfikowania ® Zob. szeroko M. Wasek-Wiaderek, Model zakazéw dowodowych z perspektywy Konwengii jorzecenictwa ETPCz (w:) J. Skorupka (fed.), Nowe spojrzenie na model zakazéw dowodowych w procesie kamym, Warszawa 2016, s. 23-28. Wyrok ETPCz z 11 lipca 2006 r., skarga Nr 4810/00, Legalis, § 105. Podobny poglad zostal wyrazony w wyroku Soylemez v. Turoja 2 21 wrzeénia 2006 r., skarga Nr 4661/99, Legalis, § 122. 10 Wyrok ETPGz z 25 wrzesnia 2012 r., w sprawie El Haski v. Belgia, skarga Nr 649/08, Legalis, § 85. 1 Wyrok ETPCz z § lutego 2008 r., Ramanauskas v. Litwa, skarga Nr 74420/01, Legals, § 60. 8wiarygodnosci przyznania sig oskarzonego, a nie do poczynienia obciazajacych go ustalef faktycznych. Z tego powodu doszlo do zerwania zwigzku przyczynowego migdzy naruszajqcym art. 3 Konwencji pozyskaniem dowodéw a wydaniem wyroku skazujacego wobec oskarzonego. Skarzacy posiadat takze Srodki prawne do kwestionowania dopuszezalnogci tych dowodéw. Okolicznogci te spowodowaty orzeczenie braku naruszenia art. 6 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 3 Konwengji'2 Majac na wzgledzie powyzsze, nalezy przemySle¢ propozycje art. 1684 k.p.k., w taki sposéb, aby réznicowat pozycje instytucjonainych i nieinstytucjonainych uczestnikow procesu. Wypada tez rozwazyé takie rozwiazanie, ktére wykluczatoby mozliwosé przeprowadzenia dowodu uzyskanego z naruszeniem przepis6w postepowania lub za pomoca czynu zabronionego jedynie wéwczas, gdy przeprowadzenie takiego dowodu czynitoby proces nierzetelnym w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPCz. Wszak bowiem — jak stusznie wskazat SN — ,decyzja o uznaniu dowodu za niedopuszezalny (art. 170 § 4 pkt 1 w zw. z art, 168a k.p.k.), z uwagi na uzyskanie go z naruszeniem prawa, musi byé rezultatem skrupulainego wazenia : z jednej strony prawda materialna oraz pozostajacych w konflikcie wartosci, jakimi potrzeba urzeczywistnienia zasady trafnej reakoji kame (art. 2 § 1 pkt 11§ 2k.p.k.), a z drugiej strony koniecznosé przestrzegania konstytucyjnej zasady legalizmu, a wiec wymogu dziatania organéw procesowych na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP) oraz pozostalych regut rzetelnego procesu, co jest niezbedne do osiagniecia stanu sprawiedliwoéci procedurainej""®, 2. [Uchylenie art. 168b k.p.k.] Zgodnie z art. 168b Kp. Jezel w wyniku kontroli operacyjnej zarzadzonej na wniosek uprawnionego organu na podstawie przepiséw szczegdinych uzyskano dowéd popetnienia przez osobe, wobec ktérej kontrola operacyjna byla stosowana, innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub preestepstwa skarbowego nit przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli operacyjnej lub preestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego popeinionego przez inna osobe nit objeta zarzadzeniem kontroli operacyjnej, prokurator podejmuje decyzje w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu kamym’. Niniejszy przepis odnosi sig do regulacji zwiazanych z kontrola operacyjng 12 Zob. szeroko M. Wasek-Wiaderek, Model zakazéw dowodowych z perspektywy Konwengji i orzecznictwa ETPCz (w:) J. Skorupka (red.), Nowe spojrzenie na model zakaz6w dowodowych w procesie karnym, Warszawa 2016, s. 29 i n; tejze Autorki, Zagadnienia prawa dowodowego w orzecznictwie Trybunalu Strasburskiego, (w.) J. Godyf, M. Hudzik, L.K. Paprzycki (red.), Zagadnienia prawa dowodowego, Warszawa 2011, s. 50-51. 18 Wyrok SN z dnia 3 listopada 2021 r., Ill KK 373/20, OSNKW 2022, nr 2, poz. 4. 9prowadzona na podstawie przepiséw szczegéinych (np. przez Policje, ABW, SKW, CBA, SOP, Straz Graniczna, Zandarmerie Wojskowa, organy Krajowej Administracji Skarbowe)) i dotyczy sytuacii, gdy uzyskano dowéd popetnienia przez osobe innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli operacyjnej. Przepis art. 168b k.p.k. wprowadzono do porzadku prawnego z dniem 15 kwietnia 2016 r., na mocy ustawy z dnia 11 marca 2016 r. 0 zmianie ustawy — Kodeks postepowania kamego oraz niektérych innych ustaw ‘4 i faczyt sie on z przemodelowaniem dotychczasowego mechanizmu wykorzystania w postepowaniu kamym informagji uzyskanych w toku kontroli operacyjnej przez stuzby paristwowe, a w szczegdlnosci z usunieciem przepisow dotyczacych tzw. zgody nastepczej na wykorzystanie w postepowaniu karmym uzyskanego w wyniku stosowania kontroli operacyinej dowodu popeinienia przestepstwa lub przestepstwa skarbowego Z uwagi na to, Ze tzw. ustawy branzowe normujace mozliwosé stosowania kontroli operacyjnej przez ww. stuzby nie przewiduja, iz wykorzystania dowodu uzyskanego podczas stosowania kontroli operacyjnej jest mozliwe wylacznie w postepowaniu karnym w sprawie o przestepstwo lub przestepstwo skarbowe, w stosunku do ktérego jest dopuszczaine stosowanie takiej kontroli przez jakikolwiek uprawniony podmiot, ani ze jezeli w wyniku stosowania kontroli operacyjnej uzyskano dowéd popetnienia przestepstwa lub przestepstwa skarbowego, w stosunku do ktérego mozna zarzadzié kontrole operacyjna, popetnionego przez osobe, wobec ktorej byta stosowana kontrola operacyjna, innego niz objete zarzadzeniem kontroli operacyjnej alo popeinionego przez inng osobe, ustawodawca przewidziat stosowne ograniczenie w art. 168b k.p.k, Ratio legis tego przepisu jest przeciwdziatanie wykorzystywaniu w procesie karnym dowodéw pochodzacych giéwnie z podstuchu zwigzanego z przekraczaniem granic przedmiotowych i podmiotowych stosowanej kontroli operacyjnej Z tresci przepisu art. 168b k.p.k. wprost nie wynika, czy dotyezy on tylko uzyskanych za pomoca czynnoSci operacyjno-rozpoznawezych dowodéw innego przestepstwa éciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego niz. przestepstwo objete zarzqdzeniem kontroli operacyjnej mieszczqcego sie w katalogu przestepstw, co do ktérych moze byé zarzadzona kontrola operacyjna. W doktrynie wskazuje sie, “4 Dz. U. poz. 437. 10ze przepis art. 168b k.p.k. mozna interpretowaé w ten sposéb, ze skoro przepis ten zastapit przepisy ustaw regulujacych czynnogci_ operacyjno-rozpoznaweze, przewidujace, Ze tzw. zgoda nastepcza mogla byé wydana co do przestepstwa, do ktorego jest mozliwe zarzadzenie takiej kontrol, to trzeba przyjaé, Ze art. 168b k.p.k. objete sq réwniez tylko dowody dotyczace tych przestepstw. Mozna jednak argumentowaé, ze odwotanie sig do wyktadni historycznej jest stabym argumentem, ady uwzgledni sie wyktadnie jezykowa, kt6ra ma pierwszeristwo przed wszystkimi innymi dyrektywami interpretacyjnymi. W przepisach tych ustaw wyraénie zaznaczano, ze chodzito verba legis 0 ,dowéd popelnienia przestepstwa lub przestepstwa skarbowego, w stosunku do ktérego mozna zarzadzié Kontrole operacyina”. Takiego ograniczenia nie ma w art. 168b k.p.k., co mozna uwazaé za wskazéwke objecia takze przestepstw spoza tego katalogu'®, Kwestia ta zostala jednoznacznie rozstrzygnigta w orzecznictwie. W uchwale siedmiu sedziow Sqdéw Najwy2szego z 28 czerwca 2018 r., | KZP 4/181, wskazano, ze ,uzyte w art. 168b k.p.k. sformutowanie «innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego innego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli operacyjnej» obejmuje swoim zakresem wylacznie te przestepstwa, co do ktérych sad moze wyrazié zgode na zarzadzenie kontroli operacyjnej, w tym te, o ktérych mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. 0 Poligji (Dz. U. z 2017 r. poz. 2067 tj. z péén, zm.)’. Sad Najwyzszy dostrzeg!, ze konflikt pomiedzy zasadq legalizmu a zasada poszanowania i ochrony wolnogci czlowieka musi byé rozwiazywany Z poszanowaniem zasady proporcjonalnosci (art. 31 ust. 3 Konstytugji RP) poprzez Scisle ustawowe uregulowanie przypadkéw, kiedy do kompetengji wiadz publicznych bedzie nalezata ingerencja w wolnogé jednostki, Celem takiej ingerencji moze byé zwalczanie przestepczosci, ale dotyczy¢ moze ona wylacznie powaznych przestepstw Sciganych z urzedu (w tym skarbowych) i wigzaé sig z mozliwie najmniejszym ograniczeniem praw i wolnogci konstytucyjnych, takich jak prawo do prywatnosci, nienaruszalnosci mieszkania, czy wolnosci komunikowania sig. A skoro tak, to przy interpretacji art. 168b k.p.k. nalezy nadaé prymat wyktadni systemowej — wszczegélnogci systematyzacji zewnetrznej - ktéra prowadzi do nakazu przestrzegania zasad konstytucyjnych, w tym zasady proporcjonalnogci. Ingerencja *8 Zob. R.A. Stefatiski, (w-) R. A. Stefatiski, S. Zablocki (red.), Kodeks postepowania kamego. Tom Il, Komentarz do art. 167-296, Warszawa 2019, 5. 62-83. 8 OSNWK 2018, nr 8, poz. 53. "w wolnosé cztowieka — jego prawo do prywatnosci — nie moze mieé charakteru nieograniczonego. Ograniczeniem takim winien byé katalog powaznych przestepstw uzasadniajacych ingerujaca w status jednostki kontrole operacyjng. Jezeli zaé tak, to zaréwno kontrola operacyjna o charakterze pierwotnym, jak i wtornym moze byé prowadzona wytacznie w stosunku do przestepstw katalogowych’”. Jednoczeénie w uchwale siedmiu sedziow Sadéw Najwyzszego z 28 czerwea 2018 r., | KZP 4/18, Sad Najwyzszy stwierdzit, ze zwrot koriczacy art. 168b k.p.k. »prokurator podejmuje decyzje w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu kamym” — ma charakter techniczny i nie rodzi po stronie prokuratora zadnych nowych uprawnien. Prokurator bowiem, dysponujac materiatami uzyskanymi w drodze kontroli operacyjnej, musi ocenié ich procesowa przydatnosé. Skutkiem tej oceny zawsze bedzie albo zlozenie odpowiednich wniosk6w dowodowych dolaczanych do aktu oskarzenia albo uznanie tych materiatéw za nieprzydatne procesowo, co w konsekwengji powinno skutkowaé ich zniszczeniem. Jak zauwazyt Sad Najwyzszy .nie do zaakceptowania jest poglad, w ramach ktérego wskazuje sie, ze to prokurator mialby arbitralnie decydowaé o wykorzystaniu danego dowodu uzyskanego w wyniku wiémej kontroli operacyjnej w toku calego procesu, a wiec rowniez w fazie sqdowej. Nie ulega watplivosci, 2e prokurator musi podjaé decyzje co do wykorzystania materiatow uzyskanych w wyniku kontroli operacyjnej — czy moga one byé wykorzystane w procesie i przedstawione sqdowi wraz z aktem oskarzenia, czy tez nie. (...) Oczywistym natomiast musi pozostad, ze na etapie postepowania jurysdykeyjnego, to wylacznie sad moze podjaé decyzje 0 dopuszezeniu dowodu, a nie prokurator. Wynika to z elementamej zasady rqdzqcej tym stadium procesu wyrazonej w art. 368 k.p.k. Gdyby zatem doszlo do sytuagji, w kt6rej prokurator postapitby w tym zakresie niezgodnie z Kodeksem postepowania kamego, Konstytugjq RP, czy ustawa 0 Poligji, zlozony przez niego wniosek i tak podlega kontroli sqdu, ktory ma decydujgce zdanie w kwestii dopuszczenia dowodu art. 170 § 1 pkt 1 kp.k. Kontrola ta obejmuje tez wszystkie ustawowe przestanki stosowania kontroli operacyjnej, co z istoty swej, stanowi pewna forme zgody nastepcze/’. Konkludujac Podobne zapatrywanie zostalo wyrazone np. przez SA w Bialymstoku w wyroku z 22 listopada 2022 1., w kt6rym stwierdzono, ze ,Uzyte w art. 168b k-p.k. sformulowanie “innego przestepstwa sciganego Zurzedu lub przestepstwa ‘skarbowego innego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroll operacyjnej" obejmuje swoim zakresem wylacanie te przestepstwa, co do ktérych sad moze wyrazié, zgode na zarzadzenie kontroli operacyjnej, w tym te, o ktérych mowa w art. 9c ust. 1 ustawy z 1990 r. © Strazy Granicanej*, LEX nr 3485919; (wyrok SA w Warszawie z 13.06.2016 r, Il AKa 133/16, LEX nr 247128). 12powyzsze, zakres decyzji prokuratora o wykorzystaniu materialu pochodzacego z kontroli operacyjne] ogranicza sie wylacznie do spraw o przestepstwa scigane Z urzedu i przestepstwa skarbowe, co do ktérych, z mocy przepiséw szczegéinych, mozliwe bylo zarzadzenie owej kontroli'®, za decyzja prokuratora w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu kamym nie ogranicza uprawnien sqdu w postepowaniu jurysdykeyjnym. Dostrzegajac powyzsze okolicznosci, nalezy optowaé za pozostawieniem art. 168b k.p.k. w Kodeksie postepowania karnego. Majac jednoczesnie na wzgledzie uchwale siedmiu sedziéw Sadéw Najwyzszego z 28 czerwea 2018 r., | KZP 4/18, oraz dazac do usuniecia watpliwosci towarzyszacych wyktadni art. 168b k.p.k., tresé ww. przepisu mogtaby uzyskaé nastepujace brzmienie: ~Jezeli w wyniku kontroli operacyinej zarzqdzonej na wniosek uprawnionego organu na podstawie preepis6w szczegdInych uzyskano dowéd popeinienia przez osobe, wobec Ktérej kontrola operacyjna byla stosowana, innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego nit przestepstwo objete zarzadzeniem kontrol operacyjnej lub przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego popetnionego przez inna osobe nit objeta zarzadzeniem kontroli operacyjnej, prokurator w postepowaniu przygotowawezym, @ w postepowaniu sadowym sad, podejmuje decyzie w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu karnym tylko, jezelidotyozy on przestepstwa, co do ktérego sad moze wyrazié zgode na zarzadzenie kontroli operacyjney’. Uchylenie zaé art. 168b k.p.k., tak jak zostalo przedstawione w nowelizacji z dnia 24 kwietnia 2024 r., spowoduje, ze w postepowaniu kamym bedzie mozliwe wykorzystanie dowodu uzyskanego w wyniku kontroli operacyjnej, w zakresie kazdego przestepstwa, niezaleznie od tego, czy miesci sie ono w katalogu przestepstw, co do ktérych moze byé zarzadzona kontrola operacyjna. 3. [Zmiana art. 237a k.p.k.] Przepis art. 237a k.p.k. stanowi: ,,Jezeli w wyniku kontroli uzyskano dow6d popeinienia przez osobe, wobec kt6rej kontrola byla stosowana, innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego nit przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli, lub przestepstwa Sciganego z urzedu 1 Zob. Z. Niemezyk, Nowy ksztait kontroll operacyine) po zmianach ustawy 0 Poligji i Kodeksu postepowania kamego, Kwartalnik KSSiP 2017, z. 2, 8. 224; J. Skorupka, Prokonstytucyjna wyktadnia przepisow prawa dowodowego w procesie kamym, (w.) T. Grzegorczyka i R. Olszewskiego (red.), Verba volant, scripta manent. Proces kamy, prawo kame skarbowe i prawo wykroczefh po zmianach 7 lat 2015-2016. Ksiega pamialkowa poswigcona Profesor Monice Zbrojewskiej, Warszawa 2017. 13lub preestepstwa skarbowego popeinionego przez inna osobe nit objet zarzadzeniem kontroll, prokurator podejmuje decyzje w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu kamym'. Przepis art. 237a k.p.k., podobnie jak art. 168b k.p.k., wprowadzono do porzadku prawnego z dniem 15 kwietnia 2016 r., na mocy ustawy z dnia 11 marca 2016 r. 0 zmianie ustawy — Kodeks postepowania kamego oraz niektérych innych ustaw'? i tqczyt sig z przemodelowaniem dotychezasowego mechanizmu wykorzystania w postepowaniu karnym informagji uzyskanych w toku kontroli i utrwalania rozméw. Do dnia 14 kwietnia 2016 r. tryb zawarty w art. 237a k.p.k. wigzat sig z taw. zgodq nastepcza. Odnosita sie ona do sytuagji, w ktérych nastepowalo poszerzenie przedmiotowe, a wigc dotyczyla zatwierdzenia uzyskanych materialbw co do przestepstw z art. 237 § 3 k.p.k. popetnionych przez osobe, wobec kt6rej kontrola byla stosowana, ale innych niz przestepstwo objete’ zarzqdzeniem kontroli albo poszerzenie podmictowe, czyli przestepstwo z art. 237 § 3 k.p.k. popetnione przez inna osobe niz ta, wobec ktorej stosowana byla kontrola. Wykorzystanie dowodowe tak uzyskanych materiatow bylo uzaleznione od uzyskania zgody nastepezej sadu Ustawodawca w nowelizagji k.p.k. z 11 marca 2016 r. zmienit regulacje zawarta w art. 237 k.p.k. Po pienwsze, odstapit od instytuoji zgody nastepczej, réwnolegle przekazujac prokuratorowi kompetencje w zakresie podjecia decyzji w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu karym. Po drugie, odstapienie od zgody nastepcze] sadu spowodowalo réwniez rezygnacje z terminéw odnoszacych sie do uzyskania zgody nastepezej. W poprzedniej wersji przepisu, tj. sprzed 14 kwietnia 2016 r., prokurator w czasie trwania kontroli albo nie pézniej niz w ciggu 2 miesigcy od dnia jej zakoriczenia még! wystapié do sqdu z wnioskiem o wyrazenie zgody na jego wykorzystanie w postepowaniu kamym. Uzyty w art. 237a kp.k. termin nie pdéniej nig” w odniesieniu do terminu 2-miesigcznego oznaczat, Ze termin ten miat charakter stanowczy. Po jego uphywie wystapienie z wnioskiem o wyrazenie zgody nastepczej bylo niedopuszezaine. De lege lata trafnie wskazuje sie w doktrynie, ze ,artykut 237a, tak samo jak art. 168b w stosunku do kontroli operacyjnej, upowaznia prokuratora do podjecia decyzji w przedmiocie wykorzystania dowodu w postepowaniu kamym, w ktérym zostat uzyskany w toku kontroli. Dowéd ten moze Swiadazyé 0 popetnieniu przez osobe, "Dz. U. poz. 437, 14wobec ktérej kontrola byla stosowana, innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroll (przekroczony zakres przedmiotowy) lub przestepstwa Sciganego z urzedu, lub przestepstwa skarbowego popelnionego przez inna osobe niz objeta zarzadzeniem kontroli (przekroczony zakres podmiotowy). Przepis ten nie pozwala na wykorzystanie dowodéw uzyskanych z naruszeniem nie jakiegokolwiek przepisu regulujacego kontrole i utrwalanie rozméw lub przekazu informacii, ale tylko w razie przekroczenia zakresu przedmiotowego lub podmictowego tej Kontroli”. Tres¢ art. 237a k.p.k. nalezy interpretowaé w powiazaniu z art. 237 § 3 kp.k. w ktorym ustawodawca enumeratywnie wymienia przestepstwa, przy ktérych moga byé zastosowane kontrola i utrwalanie rozméw. Odmienne zatozenie, polegajace na wyktadni art. 237a k.p.k. w oderwaniu od tresci pozostatych przepis6w znajdujacych sie w tej samej jednostce redakcyjnej, prowadzi do wewnetrznej niespéjnoci_ rozdziatu 26 Kodeksu postepowania karnego®. Tym samym twierdzi sie, Ze podobnie, jak w przypadku art. 168b k.p.k., nalezy podejéé do wykladni pojecia ,innego przestepstwa Sciganego Zurzedu", ktéry to zwrot rowniez zostat uzyty przez ustawodawce w treéci art. 237a kp, Trzeba jednak zauwazyé, ze w doktrynie wystepuje poglad méwiacy, iz art. 237a k.p.k. stanowig obejScie wezesniejszych wymogow co do stosowania kontroli i utrwalania rozméw, poniewaz catkowicie obchodza dotychczasowa mozliwosé stosowania podstuchéw tylko do typéw czynéw zabronionych wymienionych w art. 237 § 3 kp.k.%. Byly ona jednak wyrazony przed uchwata siedmiu sedziéw Sad Najwyzszego z 28 czerwea 2018 r., | KZP 4/1822, w ktérej uzyte w art. 168b k.p.k sformulowanie ,innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego innego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli operacyjnej” obejmuje swoim zakresem wylacznie te przestepstwa, co do ktorych sad moze wyrazié % K. Boratyniska, P. Czamecki, A. Lach (w:) A. Sakowicz (red.), Kodeks postepowania karnego. Komentarz, Warszawa 2023, 8. 721-722. 2 Tamee, s. 726. 2 Por. J. Machlatiska, Procesowe wykorzystanie podsluchu w nowelizagji Kodeksu postepowania kamego oraz niektérych innych ustaw z dnia 11 marca 2016 r. w Swietle prawa do obrony, SIL 2016, nr 4, s. 135; K. Eichstaedt (w:) D. Swiecki (red.), Kodeks postepowania karnego. Komentarz do zr 2016, Warszawa 2016, s. 229. Podnosi sie takze, 2e przepis ten przyznaje prokuratorowi uprawnienie do zapoznania sie z nielegainie uzyskanymi informacjami, ktére nie stanowia dowodéw, ale wylacznie W celu ustalenia, czy na podstawie tych informacji mozna w sposéb zgodny z prawem uzyskaé inny dowdd (por. J. Skorupka, (w:) J. Skorupka (red), Kodeks postepowania karnego. Komentarz, Warszawa, 2016, s. 536 23 OSNKW 2018, nr 8, poz. 53. 15zgode na zarzadzenie kontroli operacyjne, w tym te, o ktorych mowa w art. 19 ust. 1 ustawy 0 Policji”. Odniesienie argumentacji wskazanej w tej uchwale do treéci art. 237a k.p.k. jednoznacznie wskazuje na to, 2e wykorzystanie dowodu uzyskanego w wyniku kontroll i utrwalania rozméw moze dotyczyé wytacznie przestepstw, o ktorych mowa w przepisie art. 237 § 3 k.p.k Prima facie, z tresci art. 237a k.p.k. wynika, Ze uprawnionym do podjecia decyzji © wykorzystaniu dowodu uzyskanego w wyniku kontroli jest prokurator, a nie sad. To ‘on decyduje o wykorzystaniu procesowym materiaiéw pochodzacych z legalnej kontroli w zakresie innej osoby oraz innego przestepstwa niz to, ktorego dotyczyta zgoda sadu na przeprowadzenie kontroll i utrwalenie tregci rozméw telefonicznych’®, aczkolwiek tylko w obrebie katalogu z art. 237 § 3 kpk. Trudno taki poglad zaakceptowaé, jesli sie wedmie pod uwage fakt, ze gospodarzem postepowania jurysdykcyjnego jest sad i do niego nalezy decyzja o dopuszczeniu dowodu’®. Sad nie jest zwiazany decyzjq prokuratora i moze nie dopuscié dowodéw wnioskowanych przez prokuratora, W wypadku gdy wniosek o przeprowadzenie dowodu Z informagji uzyskanej poza granicami ustawowymi kontroll i utrwalania rozméw zostat zlozony w akcie oskarzenia, prezes sadu powinien skierowaé sprawe na posiedzenie celem nieuwzglednienia tego wniosku lub sad powinien podjaé taka decyzje na posiedzeniu przygotowawezym do rozprawy gtownej przed rozprawa gtowna (art. 349 k.p.k.)2? Tozsame stanowisko zostato wyrazone w orzecznictwie, zgodnie z ktérym wzawarty w art. 237 § 3 k.p.k. zamkniety katalog przestepstw, konsekwengje przyjecia uregulowania przepisu art. 237a k.p.k., moga polegaé wylgcznie na tym, i decyzja prokuratora, 0 kt6rej mowa w cytowanym przepisie, odnosi sie wylcznie do postepowania przygotowawczego i w Zadnym razie nie wiaze sqdu. W konsekwenoji wniosek 0 przeprowadzenie dowodu z informagji uzyskanej poza granicami ustawowymi kontroli i utrwalania rozméw telefonicanych, powinien byé przez sad oddelony, wzglednie, dowody te nie powinny stanowié podstawy wyrokowania, jako nie majace cechy legalnosci. Jedyna, pozostajaca w zgodzie z gwarancyjnym charakterem przepisu art. 237 § 3 k.p.k. oraz regulami rzetelnego procesu kamego, 2K. Eichstaedt (w:) D. Swiecki (red.), Kodeks postepowania karnego. Komentarz. Tom |. Art. 1-424, Warszawa 2024, s. 824. 2° K. Eichstaedt (w:) D. Swiecki (red.), Kodeks postepowania karnego. Komentarz. Tom |. Art. 1-424, Warszawa 2024, s. 832 2 Zob. R. A. Stefatiski, (w:) R. A. Stefatiski, S. Zablocki (red.), Kodeks postepowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 167-296, Warszawa 2019, s. 807. 27 Tamze. 16interpretacja normy wynikajacej z art. 237a k.p.k. jest taka, it prokurator uzyskujac ww. informacje, moze podjaé decyzje o ich wykorzystaniu w celu poszukiwania innych, legalnych dowodéw, potwierdzajacych posiadane informacje, a wiec stanowit podstawe dalszych czynnosci dowodowych, a nie je zastepowac’® Majac na wzgledzie powy2sze nie sposéb odnalezé racjonalnych argumentow za przywroceniem tzw. zgody nastepozej w treéci art. 237a § 1 k.p.k., w sposdb proponowany przez Projektodawoéw. Propozycja w tym zakresie ma charakter fragmentaryczny, poniewaz odnosi sie tylko do kontroli i utrwalania rozméw na podstawie rozdziatu 26 KPK, natomiast pomija wykorzystanie tej instytucji procesowe} do kontroli operacyjnej. Dostrzegajac wypowiedzi doktryny i orzecznictwa na tle art. 237ak.p.k., nalezy opowiedzieé sie za nadaniem mu nastepujacego brzmienia: Jezel wwyniku kontroli uzyskano dowéd popetnienia przez osobe, wobec kt6rej kontrola byta stosowana, innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego nit przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli, lub przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego popeinionego przez inna osobe niz objeta zarzadzeniem kontrol, prokurator w postepowaniu _przygotowawezym, a w postepowaniu sqdowym sad, podejmuje decyzie w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postepowaniu kamym tylko, jezeli dotyczy prestepstwa, co do kt6rego sad moze wyrazié zgode na zarzadzenie kontrol”. Po pierwsze, zaproponowana tres¢ art. 237a k.p.k. jednoznacznie wskaze, jakie organy procesowe, w zaleznosci od etapu procesu karnego, beda mogly podjeé decyzje przedmiocie wykorzystania dowodu z kontroli i utrwalania rozmow. Po drugie, zostanie jednoznacznie wskazane, Ze taka decyzja bedzie mogta dotyczyé tylko przestepstwa, co do ktorego sad moze wyrazié zgode na zarzadzenie kontroli, a zatem przestepstwa wskazanego w katalogu z art. 287 § 3k pk Projekt ustawy by! przedmiotem analiz Biura Ekspertyz i Oceny Skutkow Regulagji Kancelarii Sejmu dotyczacych zgodnosci z prawem Unii Europejskiej?? Omawiany projekt by! takze przedmiotem analizy BEOS w trybie art. 95a ust. 3 regulaminu Sejmu™ 8 Wyrok SA w Katowicach z 24.11.2017 r., Il AKa 363/17, LEX nr 2461354, Opinia w sprawie zgodnosci z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu ustawy 0 zmianie Ustawy ~ Kodeks postepowania karego (preedstawiciel wnioskodawcdw: pose! Tomasz Zimoch), ‘opinia z 7 maja 2024 r., BEOS-WPEIM-968/24. ®° Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy 0 zmianie ustawy — Kodeks postepowania ‘kamego (przedstawiciel wnioskodawc6w: pose! Tomasz Zimoch) jest projekiem ustawy wykonujace) prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 96a regulaminu Sejmu, opinia z 7 maja 2024 r., BEOS- ‘WPEIM-969/24. 7II Jak problem zostat rozwiazany w innych patistwach, w szczegéInosci paristwach cztonkowskich OECD/UE? Regulacje odnoszace sie do statusu nielegalnie uzyskanych dowod6w w porzadkach prawnych paristw europejskich charakteryzuja sie duza réznorodnoscia, w zwigzku z czym niemozliwe jest wskazanie kilku stosowanych powszechnie rozwiazan. Ponize} oméwiono uregulowania ustawowe w wybranych paristwach czlonkowskich UE. Jednoczesnie nalezy mieé na uwadze, ze problematyka nielegalnie uzyskanych dowodéw wspélregulowana jest przez przepisy ustawowe i reguly wykreowane w orzecznictwie”* W Chonwagji, zgodnie z art. 10 kodeksu postepowania karnego™, wyrok sadu nie moze byé oparty na dowodach uzyskanych w sposéb niezgodny z prawem. Dowody uzyskane niezgodnie z prawem to m.in. dowody uzyskane z naruszeniem przepisow Konstytuoji, ustaw czy prawa miedzynarodowego przewidujacych zakaz tortur, okrutnego lub ponizajqcego traktowania lub gwarantujgcych prawo do obrony czy nienaruszainosci Zycia osobistego i rodzinnego. W Finlandii, zgodnie rozdziatem 17 art. 25 kodeksu postepowania sqdowego™ dowody, ktére zostaly uzyskane przy uzyciu tortur, nie moga byé wykorzystane. Nie moga byé wykorzystane réwniez dowody uzyskane z naruszeniem prawa do milezenia. W innych przypadkach sad moze wykorzysta¢ dowody zebrane nielegalnie, chyba 2e zagrozitoby to prawu do rzetelnego procesu, biorac pod uwage charakter sprawy, wage naruszenia, kt6re doprowadzito do uzyskania dowodow, wptyw sposobu pozyskania dowodu na jego wiarygodnosé, znaczenie dowodu dla sprawy oraz inne okolicznosci. We Franoji gtowna zasadqa prawa dowodowego jest zasada swobody dowodzenia (liberté de la preuve), w tym swobodnego pozyskiwania i oceny dowodéw. Zgodnie z art. 427 kodeksu postepowania kamego™, o ile ustawa nie stanowi inaczej, % Opracowano na podstawie: W. Jasifski, Nielegainie uzyskane dowody w procesie karym. W poszukiwaniu optylamnego rozwigzania, Warszawa 2018, Criminal procedurel laws across the European Union — A comparative analysis of selected main differences and the impact they have over the development of EU legislation, —P Study, August 2018, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/604977/IPOL_STU(2018)604977_EN.pd f, Unlawful evidence in Europe's courts: principles, practice and remedies, October 2021, https:/www fairtrials.org/app/uploads/2021/1 1/DREP-report. pdf. 22 Zakon o kaznenom postupku, https: l/www.zakon.hr/2/174/Zakon-o-kaznenom-postupku, ®° Oikeudenkéymiskaari, 1.1.1734/4, https:/Awww.finlex fiflakifajantasal1734/17340004000. 3 Code de procédure pénale, https: //www legifrance.gouv fr/codes/texte_Ic/ EGITEXT000008071154/2024-04-261. 18okolicznosci przestepstwa moga byé dowodzone wezelkimi srodkami, a sedzia moze oprzeé rozstrzygniecie wylgcznie na dowodach ujawnionych w toku rozprawy ipoddanych kontradyktoryjnej ocenie * . Na gruncie francuskiego kodeksu postepowania karnego powyzszy przepis znajduje zastosowanie do postepowania wssprawach o wykroczenia i wystepki, jednak w doktrynie nie kwestionuje sie, 2e zasada swobody dowodzenia dotyczy wszystkich spraw o przestepstwa. Poza tym przepisem kwestia dopuszczalnosci dowodéw jest w niewielkim stopniu uregulowana w kodeksie postepowania karnego, a kwestie gromadzenia dowodéw i ich dopuszezalnogci sq przedmiotem orzecznictwa. Choé prawo francuskie dopuszcza ‘motliwo&¢ dowodzenia za pomoca wszelkich dostepnych srodkéw, to swoboda ta jest ograniczona przede wszystkim poprzez instytucje niewaznoéci_czynnoéci procesowych, ktéra zostata uregulowana w art. 170-174-1 oraz art. 802 kodeksu postepowania karnego. Uzyskanie dowodu sprzecznie z prawem moze skutkowaé Jego niewaznogcia. Niewaznosé czynnosci procesowej oznacza, ze uwazana jest ona za nieistniejaca. W Hiszpanii art. 11 ustawy organicznej 0 sqdownictwie® przewiduje, ze nie wywoluja skutku dowody uzyskane bezpoérednio lub poérednio z’ naruszeniem podstawowych praw i wolnogci. Ponadto problematyki nielegalnie uzyskanych dowodéw dotyezy art. 238 ustawy organicznej o sadownictwie, ktory stanowi, ze czynnosé procesowa jest bezwzglednie niewazna w sytuacji, gdy m.in. dokonana zostala pod wplywem przemocy lub przymusu, fundamentalne normy proceduraine nie byly przestrzegane i moglo to spowodowaé ograniczenie prawa do obrony, badé zostata dokonana pod nieobecnosé adwokata, ktérego obecnosé jest obowigzkowa’”. na gruncie art. 359a holenderskiego kodeksu postepowania kamego®, jezeli w toku postepowania przygotowawezego dojdzie do naruszenia normy regulujacej prowadzenie czynnosci procesowych, ktére to naruszenie nie moze zostaé konwalidowane, sad, jezeli ustawa nie stanowi inaczej, moze orzec, Ze: 5 Tlumaczenie za: W. Jasiriski, Nielegainie uzyskane dowody w procesie karym. W poszukiwaniu optylamnego rozwigzania, Warszawa 2019, s. 266. % Ley Ongénica 6/1985, de 1 de julio, del Poder Judicial, «BOE» nam. 157, de 02/07/1985, ze zm., https: /hmww,boe.es/buscar/act. php?id= BOE-A-1985-12666. ®” Tlumaczenie za: W. Jasitiski, Nielegainie uzyskane dowody w procesie Karym. W poszukiwaniu optylamnego rozwiqzania, Warszawa 2019, s. 282 i 286. 3" Wetboek van Strafvordering, https:/!wetten, overheid.nl/BWBR0001903/2024-01-01 19— wymiar stosowanych érodkéw reakeji prawnokamej zostanie obnizony proporcjonalnie do wagi naruszenia, jezeli szkoda wyrzadzona tym naruszeniem moze zostaé w ten spos6b naprawiona; — informacje uzyskane w toku postepowania przygotowawczego w wyniku naruszenia prawa nie moga stanowié dowodu w sprawie; — oskarzyciel nie bedzie mogt oskarzaé w danej sprawie, jezeli naruszenie prawa czyni niemozliwym rozpoznanie sprawy w zgodzie z wymogiem rzetelnoéci postepowania. Podezas orzekania sad bierze pod uwage dobro prawne chronione przez przepis, ktéry zostat naruszony, rozmiar zaistniatego naruszenia oraz spowodowana nim szkode. Sad musi wskazaé w rozstrzygnieciu wybrany przez siebie sposéb reakoji na naruszenie regut prowadzenia postepowania przygotowawezego oraz uzasadnié ten wybor®, W Niemczech kodeks postepowania kamego“° nie zawiera kompleksowego uregulowania ustawowego problematyki statusu nielegalnie uzyskanych dowodéw i zawiera nieliczne unormowania, ktére reguluja wprost problematyke wykorzystania nielegalnie uzyskanych dowodéw w postepowaniu kamym. Najwazniejszym z tych przepiséw jest art. 136a kodeksu postepowania karnego, ktory stanowi, Ze nie mozna W procesie karnym, nawet za zgoda oskarzonego, wykorzystaé jego wyjasnient zlozonych w warunkach wytaczajacych swobode wypowiedzi (m.in. nieludzkie i ponizajace traktowanie, wywolywanie zmeczenia, podawanie narkotykow, podstep, hipnoza). Ponadto zgodnie z art. 100d kodeksu postepowania karnego zakazane jest wykorzystanie w postepowaniu kamym informacji uzyskanych w wyniku utrwalonych w trakcie kontroli rozméw wypowiedzi dotyczacych podstawowego obszaru Zycia prywatnego jednostki. Z kolei w art. 160a kodeksu postepowania kamego przewidziano, Ze informacje uzyskane w toku stosowania srodk6w inwigilagji, jezeli sa objete tajemnicami prawnie chronionymi wskazanymi w tym przepisie, nie moga zostaé wykorzystane w toku procesu karnego. W pozostalym zakresie zakaz wykorzystania niektorych dowodéw uzyskanych nielegalnie wynika z orzecznictwa sadowego. 38 Tlumaczenie za: W. Jasitiski, Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karym. W poszukiwaniu optylamnego rozwigzania, Warszawa 2019, s. 294-295. “© Gorman Code of Criminal Procedure (StrafprozeBordnung — StPO), wer. ang. https:/wuw.gesetze- im-intemet.de/englisch_stpolindex html 20Na Wegrzech, zgodnie z art. 167 kodeksu postepowania kamego*’, wszelkie Srodki dowodowe lub czynnosci dowodowe okreslone w kodeksie moga byé swobodnie wykorzystywane w postepowaniu kamym, jednak dow6d nie moze byé uwzgledniony, jezeli sad, prokuratura lub organ prowadzacy dochodzenie uzyskat dany Srodek dowodowy w drodze przestepstwa, istotnego naruszenia praw procesowych osoby uczestniczace] w postepowaniu karnym lub w inny zabroniony spos6b. Poza ogéIng klauzula wylaczenia dowodw, w kodeksie przewidziano réwniez szezegdtowe przepisy odnoszace sie do wylaczenia dowodéw np. w sytuacii naruszenia zasad przestuchiwania czy przeszukania dokonanego bez nakazu wydanego przez sad. We Wtoszech, zgodnie z art. 191 kodeksu postepowania kamego", dowody uzyskane z naruszeniem zakazow ustawowych nie moga zostaé wykorzystane w postepowaniu kamym*®, We wioskiej doktrynie przyjmuje sie, ze brak mozliwosci wykorzystania dowodéw uzyskanych z naruszeniem zakazow dowodowych dotyczy tylko naruszef, ktére wyrazone sa w przepisach karnoprocesowych, a nie np. przepiséw prawnokamych czy nalezacych do innych gaiezi prawa. Poza art. 191 kodeksu postepowania kamego we wioskim kodeksie zawarto takze inne przepisy, ktore wskazuja na niemoznoé¢ wykorzystania konkretnych dowod6w, np. oswiadezerh osoby przestuchiwane| pozyskanych z naruszeniem obowigzku pouczenia ookreslonych uprawnieniach lub -—materiatow —_uzyskanych__niezgodnie Zunormowaniami regulujacymi stosowanie kontroli i utrwalania rozmow, a takte unormowania odnoszace sig do niewaznosci czynnosci procesowych. IV. Podmioty, na ktére oddziatuje projekt Projekt ustawy moze oddzialywaé na: 1) organy procesowe w postepowaniu jurysdykcyjnym (sady) i przygotowawczym (prowadzacych postepowanie): #2017. évi XC. Torvény a bintet6ejérésréi, https:/inet jogtar.huljogszabaly’docid=a1700090.tv. “2 Decreto De! Presidente Della Repubblica 22 settembre 1988, n. 447 Approvazione del codice di procedura penale, GU n.250 del 24-10-1988 - Suppl. Ordinario n, 92, https:/www.normattiva.i/uri- res/N2Ls?um-nir:stato:decreto. del. presidente. della. repubblica: 1988-09-22;447, +8 Tlumaczenie za: W. Jasiriski, Nielegainie uzyskane dowody w procesie karym. W poszukiwaniuy optymainego rozwiazania, Warszawa 2019, s. 288. 21zakaz przeprowadzania i wykorzystania dowodu uzyskanego do cel6w postepowania karnego za pomoca czynu zabronionego, o ktérym mowa w art. 1 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny“*; 2) prokuratoréw: a) pozbawienie uprawnienia do wydawania decyzji w przedmiocie wykorzystania w postepowaniu kamym —uzyskanego w wyniku kontroli operacyjnej zarzadzonej na wniosek uprawnionego organu na podstawie przepis6w szczegéinych — dowodu popeinienia przez osobe, wobec kt6rej kontrola operacyjna byta stosowana, innego przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli operacyjnej lub przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego popeinionego przez inna osobe niz objeta zarzadzeniem kontroli operacyjne] (art. 168b ustawy z dnia 6 czerwca 1997 1. ~ Kodeks postepowania karnego*®), b) pozbawienie uprawnienia do podejmowania decyzji w przedmiocie wykorzystania w postepowaniu karnym uzyskanego w wyniku kontroli dowodu popeinienia przez osobe, wobec kt6rej kontrola byta stosowana, innego przestepstwa Sciganego zurzedu lub przestepstwa skarbowego niz przestepstwo objete zarzadzeniem kontroli, lub przestepstwa Sciganego z urzedu lub przestepstwa skarbowego popetnionego przez inna osobe niz objeta zarzadzeniem kontroli (art. 237a k.p.k.), ) przyznanie uprawnienia do wnioskowania w okresionym czasie do sadu 0 wydanie postanowienia w przedmiocie udzielenia zgody na wykorzystanie w postepowaniu karnym uzyskanych w wyniku kontroli dowodéw popeinienia przestepstwa wymienionego w art. 237 § 3 k.p.k. popeinionego przez osobe wobec kt6rej kontrola byta stosowana, innego niz objete zarzadzeniem kontrol, d) nalozenie na prokuratoréw, ktérzy w postepowaniu niezakoriczonym przed dniem wejScia w 2ycie projektowanej ustawy podjeli na podstawie obecnie obowiazujace| wersji art, 237a kp.k. decyzje w przedmiocie wykorzystania dowodéw wpostepowaniu kamym, obowigzku wystapienia do sadu w okreglonym czasie 0 wyrazenie zgody na wykorzystanie tych dowodéw w postepowaniu karnym w trybie art. 237a k.p.k. w wersji proponowanej w projekcie ustawy: 3) sady: “ DzU, 2 2024 r, poz, 17, ze zm. © Dz.U. 22024. poz. 37, ze zm, dalej: kp.k. 22¥ kompetencja do wydania, na wniosek prokuratora, postanowienia w przedmiocie udzielenia zgody na wykorzystanie w postepowaniu kamym, uzyskanych w wyniku kontroli, dowodéw popetnienia przestepstwa wymienionego w art. 237 § 3 kp.k. popeinionego przez osobe, wobec ktérej kontrola byla stosowana, innego niz objete zarzadzeniem kontrol 4) podejrzani lub oskarzeni, przeciwko ktérym toczy sie postepowanie, ktore wszozeto w oparciu o dowody popeinienia przestepstwa wymienionego w art. 237 § 3 kp.k., uzyskane w wyniku Kontroli zarzadzonej w innej sprawie oraz wykorzystanie tych dowodéw zostato zatwierdzone przez prokuratora: Y niemoznosé poniesienia odpowiedzialnosci kame] na podstawie wylacznie wyzej okreslonych dowodéw bez uprzedniego zatwierdzenia wykorzystania takich dowodow przez sad. V. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i wynikach konsultacji Uzasadnienie nie zawiera informagji na temat konsultacji projektu. W jego uzasadnieniu wskazano, ze projekt stanowi przedmiot petycji Naczelne} Rady Adwokackie| z dnia 16 lutego 2024 r. Zgodnie z informacjami z Systemu Informacyjnego Sejmu, w dniu 7 maja 2024 r. Marszalek Sejmu skierowat projekt do konsultacji (SN, KRS, PG, KRRP, NRA, Lewiatan). VI. Wplyw na sektor finanséw publicznych Projekt ustawy nie bedzie wywolywaé skutkéw finansowych dla budzetu paristwa oraz budzet6w jednostek samorzadu terytorialnego. Vil. Wplyw na konkurencyjnosé gospodarki i przedsiebiorczosé, w tym funkcjonowanie przedsiebiorcéw oraz na rodzing, obywateli i gospodarstwa domowe Projekt ustawy nie bedzie mial wplywu na konkurencyjnosé gospodarki i przedsiebiorozosé, w tym na funkcjonowanie przedsiebiorstw. W szczegélnosci projekt ustawy nie okresla zasad podejmowania, wykonywania lub zakoriczenia dzialalnosci gospodarczej. Projektowane regulacje réwniez nie beda miaty wptywu na rozw6j regionalny. Projekt ustawy nie powinien w sposdb bezposredni oddziatywaé na rodzine, obywateli ani gospodarstwa domowe. O odpowiedzialnosci karnej lub karno-skarbowej 23obywateli rozstrzyga ostatecznie sad. W literaturze przedmiotu prezentowane jest stanowisko, Ze ostatecznie to sad ocenia, czy w realiach danej sprawy nielegalnie uzyskany dowéd dopuscié, czy tez uznaé go moze za nieakceptowalny i niewchodzacy do podstawy rozstrzygnigcia w perspektywie orzeczenia w danej sprawie®®, Stwierdza sie, Ze ,przyjecie dowodu jako dowodu formalnie dopuszczalnego w Swietle art. 168a nie oznacza jednak, ze automatycznie nabiera on waloru dowodu wiarygodnego. Zasada podstawowa i nienaruszona przez konstrukeje omawianej normy prawnej jest zasada swobodnej oceny dowodéw. W dalszym ciagu zatem sady beda uprawnione i zobowigzane do dokonywania oceny okreslonych dowodéw, w tym rowniez w Swietle sposobu ich pozyskania z naruszeniem okreslonych norm czy wrecz w zwigzku z popetnieniem przestepstwa’”. Vill. Zmiana obciaéent regulacyjnych (w tym obowigzkéw informacyjnych) wynikajacych z projektu Zmiana art. 237a k.p.k. ograniczy mozliwosé wykorzystywania dowodu z kontroli i utrwalania rozméw w procesie karnym. Natomiast uchylenie art. 168b k.p.k. spowoduje, ze w postepowaniu kamym bedzie mozliwym wykorzystanie dowodu uzyskanego w wyniku kontroli operacyjnej, w zakresie kazdego przestepstwa oraz przestepstwa skarbowego, niezalegnie od tego, czy miesci sig ono w katalogu przestepstw, co do ktérych moze byé zarzadzona kontrola operacyjna. IX. Wptyw na rynek pracy Projekt ustawy nie bedzie oddziatywaé na rynek pracy. X. Wplyw na pozostate obszary Projekt nie powinien wplywaé na pozostale obszary gospodarki lub zycia spotecznego. XI. Planowane wykonanie przepisw aktu prawnego Projekt przewiduje wejgcie w Zycie ustawy po uptywie 14 dni od dnia ogloszenia. 4° M. Kurowski (w] Kodeks postepowania kamego. Komentarz. Tom |. Art. 1-424, wyd. VIl, ted. D. Swiecki, Warszawa 2024, art. 168(a). Por. tez M. Smarzewski, Granice dopuszczainosci dowodow uzyskanych w spos6b nielegalny w polskim procesie kamym, .Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” z 2019 r. nr 105, 8. 163, 171. 47M. Kurowski [w:] Kodeks postepowania karnego. Komentarz, dz. cyt 24XII. W jaki sposéb i kiedy nastapi ewaluacja projektu oraz jakie mierniki zostana zastosowane? Ani projekt, ani uzasadnienie nie wskazuja na jego planowang ewaluacje. Autorzy: prof. dr hab. Andrzej Sakowicz (pkt I, Il, V, VIll, XI, XII) Katedra Postepowania Karnego Uniwersytet w Bialymstoku Kamita Sobieraj (pkt IV, VI, VII, IX, X) specjalista ds. systemu gospodarczego w Biurze Ekspertyz i Oceny Skutkéw Regulacji dr Danuta Adamiec (pit Ill) specjalista w Wydziale Oceny Skutkéw Regulagji w Biurze Ekspertyz i Oceny Skutkow Regulacji Akceptowat: Wicedyrektor Biura Ekspertyz i Deeny Skujkow Regulacji Zid Gioshik ____ Tloczono z polecenia Marszafka Sejmu Rzeceypospalitej Polskie] — SEJM 25