Bikifi → Lise Ders Notları → Biyoloji

Canlıların Temel Bileşenleri: İnorganik ve Organik

Bileşenler
📅 05 Temmuz 2015 | ♻ 12 Eylül 2022

* Yorum 9. Sınıf Biyoloji

Konu Özeti

Canlı yapısını oluşturan temel bileşikler inorganik ve organik olarak iki grupta incelenir. Su, asit,
baz, tuz ve mineraller inorganik yapılı; karbonhidrat, lipit, protein, enzim, hormon, vitamin, nükleik
asit ve ATP ise organik yapılı bileşenlerdir.

Bu konuda

Canlıların temel bileşenlerinin sınıflandırılmasını

İnorganik ve Organik bileşikleri, çeşitlerini ve özelliklerini

öğreneceksiniz.

Reklam Engelleyici Tespit Edildi 😢

 Bikifi, ücretsiz eğitim içeriği sunmayı hedefleyen bir platformdur.

🔥🔥 Lütfen reklam engelleyicisini bikifi.com'da kapatarak sitemizin

gelişmesine destek olun

📝 İçindekiler Listesi

İnorganik Bileşenler
Organik Bileşenler
↓ Genişlet ↓

Canlıların yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirmek için gerek duydukları bileşenlere

temel bileşenler denir. Canlıları oluşturan temel bileşenler; inorganik bileşenler ve
organik bileşenler olmak üzere ikiye ayrılır. Ototrof canlılar organik maddeleri,
inorganik maddeler kullanılarak kendileri üretilirler.

Karbon, hidrojen, oksijen, azot, fosfor ve kükürt bütün canlıların kullandığı temel
moleküllerdir. Canlıları oluşturan temel bileşenler; inorganik bileşenler ve organik
bileşenler olmak üzere ikiye ayrılır. Bu bileşenler canlıların; metabolizma için gerekli
olan enerjinin üretilmesinde, metabolik faaliyetlerin düzenlenmesinde, hücre
yapılarına katılmada, kısacası yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirmek için gereklidir.

İnorganik Bileşenler
İnorganik bileşenler canlıların vücudunda sentezlenemez ve her canlı dışarıdan hazır
olarak alır. İnorganik bileşenler genellikle hücre yapısına katılmada veya enzimleri
oluşturmada kullanılır. Başlıca inorganik bileşenler; mineraller, asitler, bazlar, tuzlar ve
hayatımızın olmazsa olmazı sudur. İnorganik bileşenler canlıya enerji vermez ve
sindirilmeye ihtiyaç duymadan canlının vücuduna karışır.

Suyun Canlılar İçin Önemi

Su tüm canlıların temel maddelerinden biridir. İnsan vücudunun üçte ikisi sudur.
Hücre içinde, hücreler arasında, kanda su bulunur. İnsan vücudunda % 10 su
kaybedildiğinde hayati tehlike başlar. Bu kaybedilen su oranı % 20′ye ulaştığında
ölüm meydana gelir.

Biyokimyasal reaksiyonların gerçekleşmesi ancak sulu bir ortamda olur. Enzimlerin

çalışabilmesi için hücrede belirli bir oranda su bulunması gerekir (en az % 15).

Su iyi bir çözücüdür. Besin maddelerinin hücre içine alınması ve artık maddelerin
atılışı ancak bu maddelerin erimiş olmalarıyla sağlanır. İnsan gibi canlılarda vücut
ısısının ayarlanmasında su çok önemli bir rol oynar.

📚 Ek Bilgi: Vücutta oluşan zararlı maddelerin atılmasını sağlamak ve

vücudun sıvı dengesini koruyabilmek için günlük 8-10 bardak (yaklaşık 2,5
litre) su tüketilmesi önerilmektedir. İnsanlar su gereksinimlerini
içeceklerden, besinlerden ayrıca metabolik faaliyetler sırasında üretilen
sudan karşılar

Asitler – Bazlar – Tuzlar

Bir çözeltinin asitliğini ve bazlığını içindeki H+ ve OH–

iyon derişimleri belirler. Çözeltilerin asit ve bazlığını ölçmek için pH cetveli
kullanılır.

Asitler

Suda iyonlaştıklarında; hidrojen iyonu (H + veya (H3 O)+ ) veren maddelere denir.
​

Örneğin suyun HCl ile tepkimesi sonucu, hidrojen derişimi artar. Yani HCl asittir.

Asitlerin Genel Özellikleri

Tatları ekşidir
Turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler
 Bazlarla tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar
Çözeltileri elektrik akımını iletir.
Yakıcı ve parçalayıcıdırlar.

Bazlar

Suda çözündüğü zaman OH‾ (Hidroksil) iyonu veren bileşiklerdir. Örneğin suyun N H3 ​

ile tepkimesi gözlemlenirse ortamdaki OH– arttığı gözlemlenir. Yani N H3 bazdır.

​

Bazların Genel Özellikleri

Turnusol kağıdının rengini maviye dönüştürürler.

Tatları acımsıdır.
Genellikle suda çözünürler ve çözeltileri elektrik akımını iletir.
Sulu çözeltileri ele kayganlık hissi verir.
Metallerin büyük çoğunluğuna etki etmezler.
Genelde temizlik için kullanılırlar.

Tuzlar

Asitlerle bazların birleşmesi ile oluşan maddelerdir. Hücreler ve hücre dışı sıvılar
çeşitli mineral tuzlarını içerirler. Bunların en önemlileri sodyum, potasyum, kalsiyum
ve magnezyum tuzlarıdır. Tuzlar vücut sıvılarının pH değerini ve osmotik basıncını
dengelenmede görevlidir.

Mineraller

Canlıların yapısında az da olsa minerallere gereksinim duyulur. Bu minerallerin her

canlıda farklı kullanım alanları vardır.

İnsan vücudunda bulunan minerallerin önemli fonksiyonları:

Vitamin ve hormon gibi moleküllerin yapısına katılır.

Kanın ozmotik basıncının ayarlanmasında görev yapar.
Kas kasılmasında ve sinirlerde uyartı iletiminde rol oynar.
Bazı enzimlerin yapılarına katılarak katalizör görevi yapar.
Kemik ve diş yapısına katılıp dayanıklılık sağlar.

Eksikliğinde
Mineralin Bulundukları Fazlalığında
Canlıdaki İşlevi Görülen
Adı Besinler Görülen Belirtiler
Belirtiler

Demir (Fe) Baklagil, Kanda oksijen Fazla miktarda Eksikliğinde

pekmez, yeşil taşınmasını demir alınması kansızlık
 Eksikliğinde
Mineralin Bulundukları Fazlalığında
Canlıdaki İşlevi Görülen
Adı Besinler Görülen Belirtiler
Belirtiler

sebze, kuru sağlayan zehirlenmelere (anemi)

kayısı, kuru hemoglobinin neden olur. görülür.
üzüm, balık, et, yapısına katılır. Ayrıca hücrelerin
yumurta erken
yaşlanmasına ve
damar sertliğine
neden olur.

Klorofilin yapısına
katılır.
Baklagil, tahıl, Kemiklerin Eksikliğinde
Magnezyum soğan, balık, yapısına katılır. sinir sistemi
–
(Mg) kırmızı et, süt, Dişleri güçlendirir. bozuklukları
yumurta Kasların görülür.
kasılmasını
kolaylaştırır.

Sodyum
eksikliğinde
Vücudun su
iştah azalması
dengesinin
ve kas
Zeytin, ekmek, sağlanmasında rol
Sodyum krampları
ıspanak, et, oynar.
(Na) ve Klor – görülür.
peynir, yumurta, Kas ve sinir
(Cl) Klor
sofra tuzu sisteminin
eksikliğinde
çalışması için
sindirim
gereklidir.
sorunları
ortaya çıkar.

Vücutta en fazla
bulunan mineraldir.
Kemik ve diş
Zeytin, kereviz, yapısına katılır. Fazla alınması Eksikliğinde
maydanoz, Kas kasılmasında durumunda kemiklerde
Kalsiyum
peynir ve görev alır. böbrek taşı ve yumuşama ve
(Ca)
yumurta, süt Sinirlerde görev kireçlenmeler eğilmeler
ürünleri yapar. oluşur. görülür.
Kanın
pıhtılaşmasında rol
oynar.

Fosfor (P) Ceviz, fındık, Vücutta fazla Fazlalığı Eksikliğinde

badem, baklagil, bulunan kemiklerde kemik ve diş
 Eksikliğinde
Mineralin Bulundukları Fazlalığında
Canlıdaki İşlevi Görülen
Adı Besinler Görülen Belirtiler
Belirtiler

kurutulmuş minerallerdendir. kalsiyum gelişiminde

meyve, peynir, DNA, RNA ve azalmasına neden problemler
süt, yumurta, ATP’nin yapısına olur. görülür.
süt ürünleri katılır.
Kemik ve diş
yapısına katılır.

Sinir sisteminin
Eksikliğinde
sağlığı için
kaslarda
gereklidir.
Potasyum fazla kramp, kalp
Kan basıncını
Zeytin, muz, alındığında böbrek ritminde
düzenler.
Potasyum patates, ve kalp sorunları bozukluk,
Vücudun su
(K) enginar, balık, ile el ve ayakta yorgunluk,
oranının
süt, yumurta karıncalanmalar halsizlik ve
düzenlenmesinde
meydana gelir. ayrıca sindirim
rol oynar.
bozuklukları
Kalp ritmini
görülür.
ayarlar.

Eksikliğinde
guatr oluşur.
Çocukluk
Tiroid bezinden
Balık ve diğer döneminde
salgılanan tiroksin
İyot (I) deniz ürünleri, – iyot
hormonunun
iyotlu tuz yetersizliği,
yapısına katılır.
büyüme ve
zeka geriliğine
neden olur.

Genel olarak
sakatatta
Fazla alınması
(karaciğer, Diş sağlının Eksikliğinde
dişlerde
Flor (F) böbrek), deniz korunmasında diş ve kemik
sararmaya neden
ürünlerinde, çay, önemlidir. gelişimi aksar.
olur.
elma, ıspanak,
ve yumurta

Kükürt (S) Et, balık, süt, Bazı Fazla alınmasında Eksikliğinde

yumurta, soğan, aminoasitlerin alerjik deride
sarımsak, sentezi için rahatsızlıklar solgunluk
pırasa, lahana, gereklidir. oluşur. meydana gelir.
brokoli, turp gibi
sebzeler,
 Eksikliğinde
Mineralin Bulundukları Fazlalığında
Canlıdaki İşlevi Görülen
Adı Besinler Görülen Belirtiler
Belirtiler

buğday ve
nişastalı gıdalar,
şarap, kahve ve
içme suyu

Karides, balık, Eksikliğinde

istiridye, buğday tırnaklarda
Fazla alınmasında
tohumu, et, Bazı enzimlerin beyaz lekeler,
gözlerde ciltte
ayçiçeği yapısına katılır. ciltte akne
sararmalar oluşur,
Çinko çekirdeği, kabak Bağışıklık oluşumu, saç
baş dönmesine ve
çekirdeği, ceviz, sistemini dökülmesi ve
yüksek ateşe
badem, süt, güçlendirir. bağışıklıkta
neden olur.
yumurta ve zayıflama
badem görülür.

Organik Bileşenler

Yapılarındaki temel element C (Karbon)dur. Karbondan sonra en çok bulunan

elementler H (Hidrojen) ve O (Oksijendir). Ancak içinde oksijen bulunmayan
organik bileşiklerde vardır.
Bunların dışında birçok organik bileşikte N (Azot), P (Fosfor), S (Kükürt) gibi
elementlerde bulunur.
Genellikle çok sayıda atom içeren büyük moleküllerdir.
Hücrede; yapı maddesi, enerji verici, metabolizma düzenleyici ve denetleyici olarak
görev yaparlar.
Ototrof canlılar organik maddeleri inorganik maddeler kullanılarak
kendileri üretilirler. Örneğin bitkiler.
Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, nükleik asitler ve atp canlılarda
bulunan en önemli organik bileşiklerdir.

Organik maddelerin yapıtaşlarına monomer, monomerlerin oluşturduğu kompleks

yapıya polimer adı verilir. Monomerler, polimerleri oluştururken su açığa çıkarır ve
kaynaşırlar; bu tepkime türüne dehidrasyon tepkimeleri denir. Polimerlerin su
yardımıyla monomerlerine dönüşmesine ise hidroliz tepkimeleri denir.

Organik moleküller hücre yapı maddesi olarak belirli bir sırayla kullanılır.
Bu sıra “Proteinler -> Yağlar->Karbonhidratlar-> Vitaminler ->Nükleik asitler”
şeklindedir.
Organik moleküller hücre enerji maddesi olarak belirli bir sırayla kullanılır.
 Bu sıra ”Karbonhidratlar->Yağlar->Proteinler” şeklindedir.
Organik moleküllerin içerdikleri enerji miktarına göre çoktan aza doğru şöyle
sıralanır:
“Yağlar->Proteinler->Karbonhidratlar“

İnsanlar uzun süreli açlık hallerinde; İlk önce depo besin olan karbonhidratı ve
yağlarını kullanır. Açlığın devam etmesi durumunda eşeysel organ proteinleri, kas
proteinleri ve en son sinirsel hücre proteinleri yakılarak enerji elde edilmeye çalışılır.

Copyright © 2024 Bikifi