Professional Documents
Culture Documents
2-Canlıların Temel Bileşenleri_ İnorganik ve Organik Bileşenler - Bikifi
2-Canlıların Temel Bileşenleri_ İnorganik ve Organik Bileşenler - Bikifi
Konu Özeti
Canlı yapısını oluşturan temel bileşikler inorganik ve organik olarak iki grupta incelenir. Su, asit,
baz, tuz ve mineraller inorganik yapılı; karbonhidrat, lipit, protein, enzim, hormon, vitamin, nükleik
asit ve ATP ise organik yapılı bileşenlerdir.
Bu konuda
öğreneceksiniz.
📝 İçindekiler Listesi
İnorganik Bileşenler
Organik Bileşenler
↓ Genişlet ↓
Karbon, hidrojen, oksijen, azot, fosfor ve kükürt bütün canlıların kullandığı temel
moleküllerdir. Canlıları oluşturan temel bileşenler; inorganik bileşenler ve organik
bileşenler olmak üzere ikiye ayrılır. Bu bileşenler canlıların; metabolizma için gerekli
olan enerjinin üretilmesinde, metabolik faaliyetlerin düzenlenmesinde, hücre
yapılarına katılmada, kısacası yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirmek için gereklidir.
İnorganik Bileşenler
İnorganik bileşenler canlıların vücudunda sentezlenemez ve her canlı dışarıdan hazır
olarak alır. İnorganik bileşenler genellikle hücre yapısına katılmada veya enzimleri
oluşturmada kullanılır. Başlıca inorganik bileşenler; mineraller, asitler, bazlar, tuzlar ve
hayatımızın olmazsa olmazı sudur. İnorganik bileşenler canlıya enerji vermez ve
sindirilmeye ihtiyaç duymadan canlının vücuduna karışır.
Su tüm canlıların temel maddelerinden biridir. İnsan vücudunun üçte ikisi sudur.
Hücre içinde, hücreler arasında, kanda su bulunur. İnsan vücudunda % 10 su
kaybedildiğinde hayati tehlike başlar. Bu kaybedilen su oranı % 20′ye ulaştığında
ölüm meydana gelir.
Su iyi bir çözücüdür. Besin maddelerinin hücre içine alınması ve artık maddelerin
atılışı ancak bu maddelerin erimiş olmalarıyla sağlanır. İnsan gibi canlılarda vücut
ısısının ayarlanmasında su çok önemli bir rol oynar.
Asitler
Suda iyonlaştıklarında; hidrojen iyonu (H + veya (H3 O)+ ) veren maddelere denir.
Örneğin suyun HCl ile tepkimesi sonucu, hidrojen derişimi artar. Yani HCl asittir.
Tatları ekşidir
Turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler
Bazlarla tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar
Çözeltileri elektrik akımını iletir.
Yakıcı ve parçalayıcıdırlar.
Bazlar
Suda çözündüğü zaman OH‾ (Hidroksil) iyonu veren bileşiklerdir. Örneğin suyun N H3
Tuzlar
Asitlerle bazların birleşmesi ile oluşan maddelerdir. Hücreler ve hücre dışı sıvılar
çeşitli mineral tuzlarını içerirler. Bunların en önemlileri sodyum, potasyum, kalsiyum
ve magnezyum tuzlarıdır. Tuzlar vücut sıvılarının pH değerini ve osmotik basıncını
dengelenmede görevlidir.
Mineraller
Eksikliğinde
Mineralin Bulundukları Fazlalığında
Canlıdaki İşlevi Görülen
Adı Besinler Görülen Belirtiler
Belirtiler
Klorofilin yapısına
katılır.
Baklagil, tahıl, Kemiklerin Eksikliğinde
Magnezyum soğan, balık, yapısına katılır. sinir sistemi
–
(Mg) kırmızı et, süt, Dişleri güçlendirir. bozuklukları
yumurta Kasların görülür.
kasılmasını
kolaylaştırır.
Sodyum
eksikliğinde
Vücudun su
iştah azalması
dengesinin
ve kas
Zeytin, ekmek, sağlanmasında rol
Sodyum krampları
ıspanak, et, oynar.
(Na) ve Klor – görülür.
peynir, yumurta, Kas ve sinir
(Cl) Klor
sofra tuzu sisteminin
eksikliğinde
çalışması için
sindirim
gereklidir.
sorunları
ortaya çıkar.
Vücutta en fazla
bulunan mineraldir.
Kemik ve diş
Zeytin, kereviz, yapısına katılır. Fazla alınması Eksikliğinde
maydanoz, Kas kasılmasında durumunda kemiklerde
Kalsiyum
peynir ve görev alır. böbrek taşı ve yumuşama ve
(Ca)
yumurta, süt Sinirlerde görev kireçlenmeler eğilmeler
ürünleri yapar. oluşur. görülür.
Kanın
pıhtılaşmasında rol
oynar.
Sinir sisteminin
Eksikliğinde
sağlığı için
kaslarda
gereklidir.
Potasyum fazla kramp, kalp
Kan basıncını
Zeytin, muz, alındığında böbrek ritminde
düzenler.
Potasyum patates, ve kalp sorunları bozukluk,
Vücudun su
(K) enginar, balık, ile el ve ayakta yorgunluk,
oranının
süt, yumurta karıncalanmalar halsizlik ve
düzenlenmesinde
meydana gelir. ayrıca sindirim
rol oynar.
bozuklukları
Kalp ritmini
görülür.
ayarlar.
Eksikliğinde
guatr oluşur.
Çocukluk
Tiroid bezinden
Balık ve diğer döneminde
salgılanan tiroksin
İyot (I) deniz ürünleri, – iyot
hormonunun
iyotlu tuz yetersizliği,
yapısına katılır.
büyüme ve
zeka geriliğine
neden olur.
Genel olarak
sakatatta
Fazla alınması
(karaciğer, Diş sağlının Eksikliğinde
dişlerde
Flor (F) böbrek), deniz korunmasında diş ve kemik
sararmaya neden
ürünlerinde, çay, önemlidir. gelişimi aksar.
olur.
elma, ıspanak,
ve yumurta
buğday ve
nişastalı gıdalar,
şarap, kahve ve
içme suyu
Organik Bileşenler
Organik moleküller hücre yapı maddesi olarak belirli bir sırayla kullanılır.
Bu sıra “Proteinler -> Yağlar->Karbonhidratlar-> Vitaminler ->Nükleik asitler”
şeklindedir.
Organik moleküller hücre enerji maddesi olarak belirli bir sırayla kullanılır.
Bu sıra ”Karbonhidratlar->Yağlar->Proteinler” şeklindedir.
Organik moleküllerin içerdikleri enerji miktarına göre çoktan aza doğru şöyle
sıralanır:
“Yağlar->Proteinler->Karbonhidratlar“
İnsanlar uzun süreli açlık hallerinde; İlk önce depo besin olan karbonhidratı ve
yağlarını kullanır. Açlığın devam etmesi durumunda eşeysel organ proteinleri, kas
proteinleri ve en son sinirsel hücre proteinleri yakılarak enerji elde edilmeye çalışılır.