The Medicalized Body and Anesthetic

Culture 1st ed. Edition Brent Dean

Robbins
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/the-medicalized-body-and-anesthetic-culture-1st-ed-e
dition-brent-dean-robbins/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Ireland and the Climate Crisis 1st ed. Edition David

Robbins

https://ebookmass.com/product/ireland-and-the-climate-crisis-1st-
ed-edition-david-robbins/

The MGH Textbook of Anesthetic Equipment 1st Edition –

Ebook PDF Version

https://ebookmass.com/product/the-mgh-textbook-of-anesthetic-
equipment-1st-edition-ebook-pdf-version/

Biological Naturalism and the Mind-Body Problem 1st ed.

2022 Edition Jane Anderson

https://ebookmass.com/product/biological-naturalism-and-the-mind-
body-problem-1st-ed-2022-edition-jane-anderson/

Common Wealth Dividends : History and Theory 1st

Edition Brent Ranalli

https://ebookmass.com/product/common-wealth-dividends-history-
and-theory-1st-edition-brent-ranalli/
Race, Culture, and Gender 1st ed. Edition Ava
Kanyeredzi

https://ebookmass.com/product/race-culture-and-gender-1st-ed-
edition-ava-kanyeredzi/

Prosthetic Body Parts in Nineteenth-Century Literature

and Culture Ryan Sweet

https://ebookmass.com/product/prosthetic-body-parts-in-
nineteenth-century-literature-and-culture-ryan-sweet/

Ted Hughes, Nature and Culture 1st ed. Edition Neil

Roberts

https://ebookmass.com/product/ted-hughes-nature-and-culture-1st-
ed-edition-neil-roberts/

Radio Critics and Popular Culture 1st ed. Edition Paul

Rixon

https://ebookmass.com/product/radio-critics-and-popular-
culture-1st-ed-edition-paul-rixon/

Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease (Robbins

Pathology) 10th Edition Kumar

https://ebookmass.com/product/robbins-cotran-pathologic-basis-of-
disease-robbins-pathology-10th-edition-kumar/
 BRENT DEAN ROBBINS

THE MEDICALIZED BODY

AND ANESTHETIC CULTURE
THE CADAVER, THE MEMORIAL BODY,
AND THE RECOVERY OF LIVED EXPERIENCE
The Medicalized Body and Anesthetic Culture
 Brent Dean Robbins

The Medicalized
Body and Anesthetic
Culture
The Cadaver, the Memorial Body, and the Recovery
of Lived Experience
Brent Dean Robbins
Department of Psychology
Point Park University
Pittsburgh, PA, USA

ISBN 978-1-349-95355-4 ISBN 978-1-349-95356-1 (eBook)

https://doi.org/10.1057/978-1-349-95356-1

Library of Congress Control Number: 2018934665

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s) 2018

This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights
of translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction
on microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and
retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology
now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and
information in this book are believed to be true and accurate at the date of publication.
Neither the publisher nor the authors or the editors give a warranty, express or implied,
with respect to the material contained herein or for any errors or omissions that may have
been made. The publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims in published
maps and institutional affiliations.

Cover image: © Nunzio Paci

Printed on acid-free paper

This Palgrave Macmillan imprint is published by the registered company

Nature America, Inc. part of Springer Nature
The registered company address is: 1 New York Plaza, New York, NY 10004, U.S.A.
For my Father, John R. Robbins
 Acknowledgements

This book has been a long journey of over two decades of scholarship,
completed over a career as a graduate student in clinical psychology at
Duquesne University, and two tenure-track professorships at Daemen
College and Point Park University.
I am grateful to my mentors, Michael Sipiora and Eva-Maria Simms,
who introduced me to metabletic phenomenology through the work of
Robert Romanyshyn and J. H. van den Berg. At Daemen College, my
research on medical students would not have been possible without the
help of Ashley Tomaka, Gary Styn, Joel Patterson, and Cara Innus. At
Point Park University, my scholarship has been deeply enriched through
hours of conversation with my friend and colleague, Robert McInerney.
Seminal scholarship by others has been formative for my investiga-
tions, including Carolyn Merchant’s work on Enlightenment views of
women and nature, Martha Nussbaum’s taxonomy of forms of objec-
tification, Michael Allen Gillespie’s examination of the impact of nomi-
nalism on modern and postmodern thought, Nick Haslam’s theoretical
model of dehumanization, Katherine Park’s historical scholarship on the
history of cadaver dissection, Mary Watkins and Helene Shulman’s schol-
arship on liberation psychology, Ernest Becker’s existential theory,
and the many psychologists who have contributed to the empirical
­investigation of terror management theory, including among them Jeff
Greenberg, Sheldon Solomon, Tom Pyszczynski, Jamie Goldenberg, and
my former student from Allegheny College, Matt Motyl. Continental
philosophers have also been deeply formative for my thinking,

vii
viii    Acknowledgements

especially Edmund Husserl, Martin Heidegger, Maurice Merleau-Ponty,

Emmanuel Levinas, Max Scheler, Paul Ricoeur, Erich Fromm, and Rene
Girard.
For shaping my critical faculties regarding critical psychiatry, I am
indebted to Daniel Burston, R. D. Laing, Robert Whitaker, Sharna
Olfman, Peter Kinderman, Lisa Cosgrove, Allen Frances, Sarah Kamens,
and many others.
I am also grateful to the many colleagues who have supported and
challenged me through my involvement in Society from Humanistic
Psychology, including Richard Bargdill, Harris Friedman, Frank Farley,
Jonathan Raskin, Gina Belton, Louis Hoffman, Shawn Rubin, Todd
Dubose, Justin Karter, Kevin Keenan, Chloe Detrick, David Cain,
Donna Rockwell, Scott Churchill, Fred Wertz, Rodger Broome, Candice
Hershman, Kevin Keenan, Connie Kellogg, Brent Potter, Amanda Lowe,
Kirk Schneider, Tom Greening, Robert Stolorow, Daniel Helminiak,
Krishna Kumar, Sarah Kass, Nathaniel Granger, Jr., Lisa Vallejos, Ilene
Serlin, Trisha Nash, Drake Spaeth, Theopia Jackson, Brian Hanna, Paul
Wong, David St. John, Heidi Levitt, and many others, who have been
like a second family over the years.
For spiritual formation, I must thank my pastor, Fr. Richard Infante,
Mike Aquilina, Don Fontana, Sam Arnone, David Mills, Andrew Purcell,
Jack Nelson, and Michael Liccione, to name a few guiding lights.
Most importantly, I owe an enormous debt of gratitude to my family,
who have sacrificed many hours of time with me so that I could com-
plete this work and who are the centre of my life. My wife, April, is the
one person without whom I cannot imagine where I would be. She’s my
compass, my heart. My son Dean is also a joy who always makes him-
self available for conversations about my work, and not only does he pay
attention and express interest, his own research has contributed substan-
tially to my thinking—a feat that is more than impressive considering he
is merely 14 years of age. My youngest, Dominic, deserves praise for his
patience, over the many times I had to delay a game or outing to finish
one last edit which turned into yet another and another. My mother has
been the most supportive and encouraging parent one could ask for and
always ready to lend an ear, emotional support, and even financial sup-
port whenever we needed it. This book is dedicated to my father, who
I cared for in his final days, often typing as I sat by his bedside. After
he lost his speaking voice to a mysterious neurological disease, I told
him this book would be dedicated to him. The memory of his smile will
 Acknowledgements    ix

warm my heart always. Thanks to Kelli (and many family members) for
taking good care of him (and me) in the twilight of his days.
Above all, I thank God, who like a patient father, puts up with my
protests in the face of human suffering and mortality, and gives me the
courage and faith, in the midst of it all, to hope and to love.
 Contents

1 The Medicalized Body and Anesthetic Culture 1

2 Confronting the Cadaver: The Denial of Death in

Modern Medicine 19

3 Time and Efficiency in the Age of Calculative

Rationality: A Metabletic Entry Point 45

4 The Zombie Body of Linear Perspective Vision 65

5 Applications of Terror Management Theory 85

6 Terror Management in Medical Culture 105

7 Dehumanization in Modern Medicine and Science 127

8 Objectification of the Body as a Terror Management

Defense 151

9 The Objectification of Women and Nature 167

xi
xii    Contents

10 The Role of the Medical Cadaver in the Genesis

of Enlightenment-Era Science and Technology 181

11 A Theological Context 205

12 The Changing Nature of the Cadaver 223

13 Anesthetic Culture 247

14 Psychiatry’s Collusion with Anesthetic Culture 275

15 Mindfulness—The Way of the Heart 301

Index 321
 List of Figures

Fig. 2.1 Plate XXXI from the manuscript of Guy de Vigevano

of 1345 at Chantilly 30
Fig. 2.2 Vesalius, page xxi of De human corporis fabrica
(1543 edition) 31
Fig. 2.3 Anatomical drawing from page 174 of De human
corporis fabrica by Vesalius 33
Fig. 4.1 Drawing of horizon line and vanishing point
by Leon Battista Alberti 70
Fig. 12.1 Plate to Johann Dryander, Anatomia Mundini,
ad vetustissimorum, eorundemque aliquot manu
scriptorum, codicum fidem collata, iustoque suo
ordini restituta, Marpurg 1521, fol. 65r 238
Fig. 12.2 Title page to the second edition of Andreas Vesalius’
De Corporis humani fabrica, 1543 239

xiii
 CHAPTER 1

The Medicalized Body

and Anesthetic Culture

Pixar has long been known for their state-of-the-art animated films, from
Toy Story to Finding Nemo. More recently, a beautiful, heart-warming
film, Coco, has introduced an international audience to an annual
Mexican ritual to honor the dead, Dias de Muertos, or the Day of the
Dead. In the movie, a prepubescent boy, named Miguel Rivera, discov-
ers his great-great grandfather played a guitar that resembled that of
the famous pop singer, Ernesto de la Cruz. In his quest to discover the
man’s true identity, he is thrust into the netherworld of the dead, where
he undergoes a great adventure to retrieve his long-lost and forgotten
ancestor.
The fictional narrative of the film introduces the audience to the
practices and rituals that are familiar to the Mexican people. Altars to
deceased relatives honor the dead with photographs, decorations that
include Mexican marigolds, intimate possessions and ofrendas, offer-
ings of favorite food and beverages of the deceased (Brandes, 2009).
The Mexican people celebrate the holiday between October 31 and
November 2, the period of time established by the Roman Catholic tra-
dition for the celebration of All Hallows’ Eve, or Halloween, All Saints’
Day, and All Souls’ Day, designated for remembrance of saints and loved
ones who have passed away.
In watching the film, I was reminded of similar rituals the world over,
most commonly found in indigenous cultures, and especially common in
South America, which honor the dead in a variety of ritual celebrations
similar to the Mexican tradition. For example, I recalled the Haitian

© The Author(s) 2018 1

B. D. Robbins, The Medicalized Body and Anesthetic Culture,
https://doi.org/10.1057/978-1-349-95356-1_1
2 B. D. Robbins

Vodou practice of offering animal sacrifices, a chicken for example, to the

Gods, or lwa, which include among them the dead who have passed on
into the spirit realm (Ramsey, 2011).
On May 5 of each year, the people of Bolivia celebrate Día de las
Ñatitas (Day of the Skulls), in which family members exhume the bones
of relatives three years after their interment. This ritual, dating back to
indigenous tradition, allows the family to preserve the skulls of family in
their homes, where they are believed to offer protection to the house-
hold throughout the year. In November, the skulls are gifted with offer-
ings, such as a crown of flowers, cigarettes, and alcohol (Arguinzoni,
2016).
In contrast, contemporary North American and European practices
related to the dead have shifted quite dramatically over the past several
centuries. Whereas the church cemetery had once been located in the
center of town, burials in the twentieth and twenty-first centuries have
tended to occur in cemeteries located outside the commercial areas of
cities, in more rural and decentered locations, or the practice of crema-
tion has replaced the burial (Aries, 1975).
Prior to the nineteenth century, the family was primarily responsible
for care of the dying and dead. The process of dying and preparation
of the dead was a highly visible and ritualized process, even to children,
which by the twentieth century, with the proliferation of hospitals and
funeral homes, was largely taken over by professionals. As a result, prepa-
ration of the dead has become increasingly invisible and the relationship
to the deceased has become more distant, both spatially and emotionally
(DeSpelder & Strickland, 1992; Gordon & Marshall, 2000; Johnson,
2018; O’Connor, 1986). As late as early twentieth century, the liv-
ing room of the family home was known as the “Death Room,” due to
its role in housing the deceased during the funeral wake. Today, most
deaths occur in hospitals, and funerals are held in funeral homes where
embalming and preparation of the body occur out of sight and mind of
the mourning family. As a consequence, death has become more sani-
tized, and non-professional mourners are preserved from the encoun-
ter with the process of decay and dissolution of the body of the dead.
Obviously, there are practical benefits to these arrangements, not least
of which is sanitation and protection from potential contagion. But the
downsides are apparent, too, since the invisibility of death fosters, in our
daily lives, a different, more aloof relationship to death, and enables a
social pattern of death denial (Aries, 1975).
 1 THE MEDICALIZED BODY AND ANESTHETIC CULTURE 3

The history of San Francisco offers a poignant illustration of the place

of the dead in contemporary North American society. During the gold
rush, the population of San Francisco 49ers ballooned so quickly, and
contagious disease spread rapidly and claimed many lives. Cemeteries
in the region quickly filled and were kept far from the living (Brooks,
2017; Trufelman, 2017). By the late 1800s, the demand for land and
the desire of the living to distance themselves from the dead led to an
outcry to remove the human remains from cemeteries within the city
limits of San Francisco. By the turn of the twentieth century, burial of
new dead within the city was outlawed by the Board of Supervisors of
the County of San Francisco (Trufelman, 2017). In 1814, the city passed
an ordinance to begin a process to remove the dead from the city, to
be relocated to the town of Colma, roughly 10 miles South of the city.
Hundreds of thousands of bodies were disinterred and moved to new
burial sites in Colma. For the dead without living relatives, bodies were
relocated into mass graves and their tombstones were repurposed for use
in the oceans to prevent beach erosion or as masonry along the pathways
of Buena Vista Park.
In the transfer of the dead from San Francisco to Colma, a process
that took decades, partly as a result of legal battles, many bodies were
left behind and even to this day remain buried beneath the city’s infra-
structure (Brooks, 2017). During construction of University of San
Francisco’s Gleeson Library in the 1950s, for example, roughly 200 bod-
ies were discovered in the area that had been the Masonic Cemetery. In
1966, during the construction of the Hayes-Healy residence hall, more
human remains were discovered, and in 2011, as builders excavated
land for the Center for Science and Innovation, dozens of coffins, skel-
etons, and skulls were unearthed (Brooks, 2017). In the area that was
the Golden Gate Cemetery, workers developing land for the Legion of
Honor found somewhere in the neighborhood of 750 bodies. The state
of the bodies suggests previous excavators operated without respect for
the dead. They “just plowed through burial sites, and plumbers laid
pipes right through bodies and skeletons,” and headstones were callously
thrown into the ocean (Kingston, 1997, n.p.).
The disregard for the dead of San Francisco and its contrast with
indigenous cultures, such as in Mexico and Bolivia, where the remains of
the dead are celebrated and kept close to family, couldn’t be more stark.
This clash of cultures between White North American and European
attitudes toward the dead and indigenous people has more recently
4 B. D. Robbins

played out in protests of Native Americans in response to the Dakota

Access Pipeline project. When the pipeline threatened sacred burial
grounds at Standing Rock Indian Reservation, Native American peo-
ples united to resist the threat to the sacred land of the Sioux (Enzinna,
2017; McKenna, 2017; Ravitz, 2016). The Sioux people of Standing
Rock Reservation offer Protection Prayers to the dead in order to aid the
deceased in their passage from the land of the living to the spirit world.
If the burial ground is disturbed, they fear, the dead may remain caught
among the living and wander the land (Ravitz, 2016). Moreover, the
pipeline, according to the Sioux people, would bring a potential danger
to their supply of water from Lake Oahe, since the transport of crude oil
through the line would travel within close proximity to the Lake on its
way under the Missouri River (Enzinna, 2017).
When the protesters, who deemed themselves “water protectors,”
were attacked with dogs by private security guards, the Standing Rock
protest gained international attention (Enzinna, 2017). However, while
President Barack Obama halted construction of the pipeline in order to
commission more environmental research on its impact, 470,000 barrels
of crude oil now (as of 2018) flows through the pipeline due to a rever-
sal of Obama’s order upon the election of Donald Trump (McKenna,
2017).
For the Sioux people of Standing Rock, and the hundreds of Native
American tribes who joined them for the protest of the Dakota Access
Pipeline, the approval of the pipeline by President Trump is much more
than a setback. Many experience the event as a re-traumatization, the
opening of a deep and festering wound suffered by Native Americans
due to past wrongdoings by colonialist white people against indige-
nous people of America (Itkowitz, 2017). The continuation of the
pipeline project, for example, is a bitter reminder of the building of the
Oahe Dam by the Army Corp of Engineers which led to the flooding
of 56,000 acres of farm land on the Standing Rock reservation in the
1960s (McKenna, 2017). The Sioux people experience the pipeline as a
violation of the 1851 treaty which provided the Sioux with a much wider
range of land that, just a few decades later, led to an even greater restric-
tion of land after gold was found in the Black Hills (McKenna, 2017).
The ongoing violations of trust have contributed to historical trauma,
which has been linked to high rates of mental illness, alcoholism, pov-
erty, and suicide among Native American people (Brown-Rice, 2013).
 1 THE MEDICALIZED BODY AND ANESTHETIC CULTURE 5

The callous treatment of Native American people and disregard for

the health of ecosystems in the name of material gain, driven by greed,
are symptoms of a cultural sickness that I shall refer to as “anesthetic
consciousness.” As a state of mind, anesthetic consciousness refers to a
form of psychic numbing and is characterized by symptoms of alexithy-
mia and experiential avoidance. Alexithymia refers to an incapacity to
gain insight into one’s emotional life and the emotions of others, and
is associated with diminished empathy (Taylor, Bagby, & Parker, 1997).
Alexithymia is, itself, associated with experiential avoidance, an aversion
to the experience of unpleasant or aversive experience that is character-
ized by defensiveness and various forms of psychopathology (Kashdan,
Barrios, Forsyth, & Steger, 2006).
In this book, I will examine anesthetic consciousness as a cultural
habit ingrained in White European and North American colonialist cul-
ture, and that can be traced to habits of comportment that emerged in
the late Middle Ages and early Renaissance as a response to a conflu-
ence of social and historical events. As a cultural habit, anesthetic con-
sciousness is characterized by tendencies to objectify self, others, and the
natural world. Through an attitude of dispassionate concern, anesthetic
consciousness is associated with empathic disengagement and tenden-
cies toward exploitative attitudes toward other people and nature, vio-
lence, and expressions that range between the extremes of hedonism
and asceticism. As a state of mind, anesthetic consciousness tends to
express itself in quasi-dissociative attitudes in which mind and body are
experienced as split off from one another, which amounts to a kind of
self-objectification. As a perceptual habit and epistemological attitude,
it orients itself to the world through ongoing attempts to gain mastery
and control, and it seeks to manage risk through the acquisition of power
and domination. Beneath ongoing and paradoxically counterproductive
attempts at control, lurks the unexamined fear of death and sophisticated
and elusive strategies to deny mortality. Cutoff from the embodied, expe-
riential wisdom of the living organism through psychic numbing, the
victim of anesthetic consciousness fails to appropriately orient him- or
herself toward enriching and nourishing intrinsic needs, instead remain-
ing insatiably geared to extrinsic goals, such as the acquisition of material
goods, power, and status, which ultimately fail to satisfy and therefore
only amplify desire toward destructive ends.
Anesthetic consciousness has become a culturally normative and
socially rewarded attitude through influential social institutions which
6 B. D. Robbins

have cultivated detached concern as an epistemological ideal. To under-

stand its cultural roots, I will draw upon phenomenological, qualitative
research of medical students working with cadavers in gross anatomy.
The findings reveal how medical culture institutes a kind of anesthetic
consciousness that begins with the suppression of the memorial body
of the cadaver, thereby reducing the body specimen to a mechanism as
a basis for acquisition of power to heal and ultimately with the aim to
defeat death. The memorial body, in this case, refers to the body of the
cadaver which recalls the personhood of the deceased and the living body
of the donor. The body of the cadaver invites the student to imagina-
tively engage with the dead in their private lives. The qualitative data
reveal how the suppression of the memorial body of the cadaver initiates
students into an attitude of detached concern toward living patients and
through which the living body of patient and self become appropriated
through a form of mechanistic objectification.
Once the phenomenology of the medicalized body is sketched out
through the descriptions of medical students, I turn to the method of
metabletic phenomenology to examine the cultural genesis of medical
culture as worldview that emerged as a means to cope with the ubiq-
uity of death and dying in medical practice. Through a close reading of
­historical evidence, interpreted through the lens of the psychology of
death denial, I aim to provide a range of evidence to support the hypoth-
esis that modern anatomy and its impact on medical practice has served
as an agent of cultural transformation. Medical dispassion, through the
suppression of the memorial body and the denial of the lived body of
everyday life, provided a template upon which the major innovations in
the arts and sciences would come to transform everyday life in ways that
would normalize and institutionalize anesthetic consciousness as a perva-
sive cultural pattern. I will trace the influence of anesthetic consciousness
on the birth of linear perspective art, the objectivist epistemology of the
new physics that gave birth to the Scientific Revolution, and the colonial
conquest of foreign peoples and their land which would radically trans-
form the world within just a few centuries of time.
Metabletic phenomenology interprets historical events through a
psychological lens. In this case, the history of the medicalized body is
informed not only by qualitative, phenomenological research on the
experience of the body; our cultural–historical analysis also draws
upon state-of-the-art empirical research in personality and social psy-
chology. The study of medical culture and its cultivation of anesthetic
 1 THE MEDICALIZED BODY AND ANESTHETIC CULTURE 7

consciousness are particularly informed by an enormous body of evi-

dence that has been generated in support of terror management theory.
Influenced by the work of Ernest Becker, terror management theory
studies how human experience and behavior is shaped by the various
ways we cope with the fact that we are creatures who die and not only
that, we live with an awareness of death as a fate that we bear with us and
that will befall not only ourselves but those we love.
With terror management theory as a guide, given its sound basis in
empirical psychological evidence, the examination of anesthetic con-
sciousness is provided with a secure foundation. Understood through
existential theory, and by examining its role in medicine and modern cul-
ture writ large, anesthetic consciousness can be thoroughly disclosed as
a sophisticated and powerful method of coping with human mortality—
an approach to coping with death that yields great utility but at a heavy
price of severing us from the experiential wisdom discovered through
lived embodiment.
When coupled with existential theory, metabletic phenomenology
is fully equipped to operate more optimally in the service of a cultural
therapy. In existential and depth-oriented psychotherapy, the individual
patient examines his or her past through a deep and passionate engage-
ment in a fully present mode of awareness, to the extent possible. As
the past is rediscovered and relived in the present, the client discovers a
renewed understanding of the past in the service of opening new orienta-
tions to the future. An existential approach to cultural history, informed
by metabletic phenomenology, operates in a similar way. Through an
examination of the past in light of its existential import, insights into our
historical origins enliven our collective imagination and point toward
new possibilities for ourselves and our relations to one another within
the communal body within which we participate.
Our existential analysis of anesthetic consciousness, as a cultural ther-
apy, will strive to reorient the collective consciousness of Western cul-
ture toward a renewal of our lived, embodied experience. To accomplish
this task, as in individual existential therapy, the rekindling of sensuous
awareness must begin with the courage to face our mortality and to
rediscover our relation to the past through a renewed appreciation for
what the dead can still teach us.
As I have suggested already, indigenous cultures provide us with
examples of how cultures can institute practices to encourage its people
to reconnect with the past through honoring the dead. Over the past
8 B. D. Robbins

centuries, as anesthetic consciousness has become a habit, modern cul-

ture has tended to keep the dead, and death, at a comfortable distance.
Like the town of San Francisco, we have tended to export death to the
outer limits of our cities, and to the extent that cities mirror the inner
landscape of our collective imagination, we have likewise managed to
keep our mortality at a psychological distance. However, cultural heal-
ing from historical traumas of the West will necessitate a return to lived
experience in order to authentically confront our mortality. Through a
return to lived experience, and a recovery of the memorial body, there
is hope for cultivation of new habits of mindful awareness, includ-
ing the rediscovery of the relational, embodied beings we are, with an
innate capacity for empathic engagement to care for one another. In the
end, our cultural therapeutics aims at the recovery of lived experience
for the greater good of rediscovering the dignity of the person, the care
of whom is the implicit meaning and purpose of medical theory and
practice.
This book is structured in order to move back and forth between
qualitative and quantitative research in psychology, and cultural and his-
torical analysis, so that insight into the psychology of individuals may
shed light on the psychological import of our collective existence as a
culture and society. The ongoing return to the psychological import of
medical culture, and its influence on psychology and society, provides the
backbone of the work. With that said, I can now describe how this com-
plex and multilayered analysis will unfold over the course of the book.

Confronting the Cadaver: The Denial

of Death in Modern Medicine

Through a cultural hermeneutic interpretation of the cadaver in the

history of modern medicine, Chapter 2 will argue that at least some
medical interpretations of embodiment serve as a form of death denial.
This analysis will draw on four major sources of evidence to support
this contention: (a) the history of cadaver dissection in Western medi-
cine, (b) diary entries by medical students taking a course in gross anat-
omy, (c) responses to a panel on cadaver dissection held at Daemen
College, and (d) interviews with Gunther von Hagens, the creator of
the “BodyWorlds” exhibit, which features plastinated corpses for the
purpose of “edutainment.” In each of these cases, the data suggest that
 1 THE MEDICALIZED BODY AND ANESTHETIC CULTURE 9

medical education works implicitly to manage death anxiety through a

set of defenses which conceal the nothingness of death. Namely by mak-
ing death into a concrete event, preserved for example in the form of the
cadaver or plastinated corpses, and by speaking rhetorically about death
as a mechanical process, the medical model of death conceals the existen-
tial terror that comes with the lived experience of death as the termina-
tion of existence.

Time and Efficiency in the Age of Calculative

Rationality: A Metabletic Entry Point
While a phenomenological study of medical students in gross anat-
omy provides some profound insights into the ambiguous status of the
cadaver and the suppression of the memorial body in medical education,
a deeper and more penetrating analysis requires an understanding of
medical culture within its larger historical context. Metabletic phenom-
enology, a psychological and historical approach to understanding the
changing nature of lived experience, can be utilized to illuminate how
the medical body emerges from within a peculiar, Western worldview. By
turning to a phenomenology of time, Chapter 3 situates medical culture
within a radical shift in the conception and experience of time in Western
culture. As the experience of time underwent a profound change, the
Western world, and medicine, became increasingly ordered for the pur-
pose of risk management as a coping mechanism for dealing with uncer-
tainty and human mortality. However, the emphasis on calculative
rationality for the purpose of risk containment paradoxically threatens to
undermine the conditions that make life meaningful and give it direction.

The Zombie Body of Linear Perspective Vision

The metabletic analysis of Western culture’s new conception and expe-
rience of time is further explored in Chapter 4. Time is examined for its
implications for an equally radical transformation in the conception and
experience of space and place. The emergence of the linear perspective
technique in Renaissance art, as developed by Brunelleschi and Alberti,
is systematically examined as a cultural artifact that uniquely discloses a
qualitative shift in the perception of spatiality, which in turn, implies a
transformation of lived embodiment. The lived embodiment of a culture
Another random document with
no related content on Scribd:
die jong kaptein, wat aanstap met sy ma, haar arm in syne. En,
dinkend aan Alida, laat Paula op haar vraag volg, so by haarself:
—Alte ryk, en te min moed.
Marcel sien die rytuig wat vir hulle wag, en roep:
—Daar is ons ou rytuig!
—Die enigste wat ons oorgehou het, sê mevrou Kibert, net of sy
om verskoning vra daarvoor.
By sy vrolike uitroep het die jonkman so ’n antwoord nie voorsien
nie. Die ou rytuig het hom laat dink aan sy kinderjare, en kyk, nou is
dit die teken van die agteruitgang van die famielie. Sy gesig betrek:
hy begryp meteens hoe moeilikhede van stoflike aard nog die rou en
ellende in Maupas vererger het. Sonder self persoonlike behoeftes
te gevoel, want hy is gewend om met min klaar te kom, voel hy vir sy
moeder en sy suster om die agteruitsetting, wat hy nou begryp. En
mevrou Kibert sê by haarself:
—Ons moes ’n rytuig by die stasie geneem het om hom eer aan te
doen.
Marcel asem met genot die lug weer in van sy geboorteplek. ’n
Swerm herinneringe kom hom weer te binne, terwyl hulle deur die
dorp ry. Die veld is weer ontwaak in ’n gelukkige hartstogtelike jeug.
Half teen die hoogte op, sag genestel in die groen bome, lê die
kerkie, soos ’n skaap in ’n vet weiland. Die fris, vreedsame groen op
die hang versag die ruwe en strenge indruk van die dreiende
rotskranse bo. As hulle naby Maupas kom, sien Marcel dat die
landelike huis nog soos vroeër half begrawe lê in rose en ander
blomme; dat nog soos altyd die aandskemering aan die bome in die
laan ’n aansien gee van stille afgeslotenheid. Hy spring die eerste af
van die rytuig. Die sand maak onder sy voete die welbekende
geluidjie. By die stoep help hy sy ma die treedjies op. En as hulle
eers binne is, druk hy die wenende ou moeder aan sy hart.
En eindelik gee Paula, wat sterker is, haar ook oor aan haar
ontroering. Die hoof van die huis makeer, en op die drumpel van die
deur het sy seun hulle weer sy kragtige persoonlikheid te binne
gebring, sy vriendelike glimlag, sy vertroue.
 En noudat hulle mekaar weer gevind het, smaak die drie, in ’n
mengeling van vreugde en smart, die hele inhoud van die menslike
lewe. . . .

In een en dieselfde eersteklas rytuig het plaas geneem die

famielie Delourens, mevrou Orlandi met haar dogter, en luitenant
Marthenay. Isabella sit in ’n hoekie en kon met moeite ’n plekkie
oophou vir haar „flirt,” Jan Berlier. Hy stap op die laaste oomblik in,
as die trein al in beweging is, en Isabella ontvang hom bra
onvriendelik:
—Bly maar liewers daar buite om al die mans hand te gee wat
verbykom.
Jan glimlag:
—Ek gee die dames ook hand.
Isabella bly op haar perdjie:
—Wat ’n vertoning het jy gemaak met al daardie Kiberts—dit was
belaglik.
Alida Delourens, wat ’n beskaafde inbors het, kry ’n rooi kleur,
maar sy durf nie teen Isabella opkom nie. Die jonkman laat hom nie
so gou uit die veld slaan nie. Hy het ’n manier om by sy flirtery ’n
spotagtige toon aan te neem, wat die meisie kwaad maak, maar
darem ook aantreklik is vir haar—so ’n mooi en vreeslik verwende
kind.
—Ja, dis waar, sê hy nadat die Kiberts drie jaar lank geskeie
gewees het in rou, en nou weer mekaar kry, het hulle so skoon
vergeet om te probeer of hulle nie vir jou aangenaam kan wees nie.
En selfs die mooi kaptein het jou nie eens aangekyk nie!
—Loop met jou mooi kaptein!
—Hy is kaalkop, sê luitenant Marthenay, wat ’n digte haarbos het,
net soos ’n borsel.
 —Ja, sê Jan, hy het kaalkop geword in die kolonies; het hy liewers
tuisgebly en hier vredesoldaatjie gespeel, dan het hy vandag seker
nog baie hare gehad.
Isabella hou nog maar aan. Al sê sy dit nie, sy voel ’n afkeer teen
die vriende van Jan en val hulle aan—ja, sy weet nou nie meer waar
sy moet ophou nie:
—Maar hoor, daardie offisier het ’n spektakel van ’n ou moeder. Sy
was nog nooit in ’n komedie nie. Watter soort lewe moet sy dan wel
gely het?
Jan Berlier het eerbied vir mevrou Kibert, en word nou bitter:
—Sy het gedaan, juffertjie, wat jy nooit sal regkry nie: sy het vir
ander gelewe.
—Dis geen lewe nie.
—So, dink jy so? Ek glo dat sy meer gelewe het dan vir jou ooit
moontlik sal wees, al sou jy honderd jaar oud word.
—Verbeel jou! Ek daag enigeen uit om meer lewe te verlewe as
ek.
—Ja, jy is altyd in opwinding, maar dis nie dieselfde nie. Maar wat
is jy in staat om te doen?
En om nou ’n end te maak aan die prekery, laat die jonkman daar
met ’n lag op volg:
—Is jy selfs in staat om ’n huwelik te sluit uit liefde?
—Welseker nie! En sonder geld, nè? Nee, dankie, hoor! Om in
trane ’n stukkie droë brood te eet en linneklere te dra!
En sy laat haar mooi blinkende tande sien, skerp en vraatsugtig.
—Kom, sê Jan, troos jou nou maar en gee my jou hand.
Sy gee hom haar fyn hand, waarvan sy die handskoen uitgetrek
het. Hy maak of hy die hand met aandag beskou.
—Ek sien in die lyne van jou hand dat jy met ’n lelike veertigjarige
ou rykaard sal trou. Maar ná die huwelik sal sy ware geaardheid
uitkom, vrekkerige skraapsug. ’n Mens word altyd gestraf volgens
jou oortreding.
Op ’n grapperig-nadruklike preektoon het hy dit gesê, tot vermaak
van almal in die rytuig.
Die gesprek begin weer algemeen te word, en Isabella sê op
lughartige toon aan iemand wat regoor haar sit:
—Dit sal die ryk ou vrek dan wel berou, want ek sal hom fop!
—Deur met my te „flirt,” nè? sê Jan, laggend.
—Miskien met jou, ja. En sy bars daarby weer in ’n skaterlag uit en
laat haar mooi wit tande sien, wat so sterk is as dié van ’n jong hond;
en brutaalweg kyk sy daarby die jonkman aan, omdat hy haar geval.
Alida is heeltemal ontdaan deur die onbeskaamde woorde en
bloos vir haar metgesel. Dit duur nie lank of sy praat nie meer met
die ander nie; sy sit half in slaap en droom van die huwelik uit liefde,
waar Isabella nie van wil hoor nie, en waarvan sy die beeld aanskou
in verband met ’n seker ontmoeting van dié dag.
Mevrou Delourens dink en praat van die partytjies wat sy wil gee,
en sê aan iemand naas haar:
—Dit lyk of hy ’n held is. Ons sal hom dus vra om te kom.
En haar man knik mevrou Orlandi toe dat hy dit heeltemal goed
vind.
—Maar veral moet ’n mens sorg dat jou rus versekerd bly. Daarin
lê tog maar die hele geheim van die lewe. . . .
 II.
BROER EN SUSTER.

Die vriendskap tussen broer en suster het iets sag-gemakliks en

eenvoudigs, wat dit heeltemal laat verskil van enige ander gevoel.
Vanself is so ’n vriendskap gevrywaar van die heftige
liefdesopwindinge en van die hartstogtelike opwellinge wat te
bedwelmend is om lank te duur. Maar dis tog onderskeie van
gewone vriendskap (soos tussen man en man of vrou en vrou) deur
iets bedeks, deur ’n beskeidenheid en teerheid wat uitgaan van die
vrou. Wat aan so ’n vriendskap nog meer iets aparts bysit, is die
wonderlike gemak waarmee die twee gelykdinkend en gelykvoelend
kan wees, deurdat hulle ’n gemeenskaplike oorsprong en kindsheid
gehad het; dit stel hulle in staat om reeds deur ’n halwe woord te
verstaan, op dieselfde oomblik aan iets terug te dink, en altyd weer,
by elke asemhaling die ou tuisplek se lug gewaar te word, ook uit die
verlede.
Die liefde selfs mis hierdie eienskap, en mag daar wel spyt van hê.
...
Soos hulle daar sit in die tuin van Maupas, in die tuinstoele, merk
Marcel en Paula met vreugde op—sonder te veel onnodige gepraat
—dat, solank as hulle so vér was van mekaar, hulle tog op dieselfde
manier deur die lewe geryp en gevorm was. Hulle voel wel anders as
eers, maar hulle voel tog nog eners.
—Ek voel so lekker hier, sê die jonkman, dat ek vandag niks wil
doen nie
Hy is maer. Hy het rus nodig.
Al is hy so gesond, hy het iets oorgehou van die oorlog in die
kolonies. Nou en dan kry hy nog koors, maar die aanvalle word
minder. Hy reken daarop om hier weer heeltemal te herstel.
Dis een van die kalm someragtermiddae dat ’n mens hom kan
verbeel die trilling van die lug te hoor. Geen windjie stryk daar langs
hul gesigte nie. Net die dun toppies van die lindebome word nou en
dan geroer deur ’n lui windjie wat die blaartjies laat fladder, sodat
beurtelings die donkergroen bokante en die liggroen onderkante
gesien word.
Op die ronde klip-tuintafel lê koerante en briewe deurmekaar.
Paula maak dié oop, want haar broer laat hulle maar lê:
—Die koerante praat nog maar altyd oor jou. Wil jy nie lees nie?
—Nee tog, asseblief nie! sê die kaptein.
—Hier is uitnodiginge, sê Paula weer; daar word ’n eetmaal gegee
tot jou eer. ’n Kaartjie vir die konsert in die stad. Barones Vittos
ontvang Dinsdags geselskap . . .
—Dit gaan my alles niks aan nie. Ek wil niemand sien, glad geen
een nie!
—Ja, jy is nou in die mode. Jy moet daar maar jou deel van neem.
Daar word inbreuk gemaak op jou vrye tyd. So wil die mense in jou
roem deel.
—Kyk, sussie, nou praat ons daar nie meer oor nie, hoor.
—Maar almal maak so. Roem is teenswoordig in die mode. Een
van die dae sal die famielie Delourens ons kom opsoek en nog
ander mense ook, wat ons tot nou toe nie gesien het nie van dat ons
die geld verloor het!
Haar gladde voorhoof, oorskadu deur haar swart hare, het van die
beproewingstyd af ’n plooitjie van bitterheid oorgehou.
In dié tyd is die geld ook verloor wat sy sou kry as sy sou trou, en
so is haar kanse op ’n huwelik ook verminder. Haar broers reken op
haar toewyding aan hul moeder op haar ou dag, net of sy maar altyd
haar eie lewe moet vergeet en tevergeefs die teer verlange na liefde
in haar hart moet voel opkom.
Marcel kyk haar lank aan. Met liefderyke eerbied bewonder hy
haar rank liggaamsbou, wat lenigheid aandui, en toekomstige krag,
haar gelaatskleur, waarvan die suiwerheid nog beter uitkom deur
haar swart klere, haar diepsinnig-sombere en tog sagte oë—oë van
’n vrou wat die lewe ken, wat daar stryd mee gevoer het en nie bang
is daarvoor nie—Hy sien haar in haar geheel soos sy is: ’n
bekoorlike maag, fier en deugsaam. Hoe sou dit kan wees dat
iemand haar nie eendag sal lief kry nie!
Langsaam, vashoudend aan die tralies en elke keer met albei
voete op ’n treedjie stappend, kom mevrou Kibert die stoep af na
haar kinders toe. Soos ’n najaarsblom wat ’n verlate tuin versier, so
verhelder ’n flou glimlaggie mevrou Kibert haar gesig vandat Marcel
terug is. Hy loop haar tegemoet en bring haar op ’n plekkie waar sy
in die koelte kan sit.
—Sit ma nou lekker so?
Die glimlag versprei hom oor haar hele gesig:
—My groot seun! Jy lyk tog so baie na hom.
Die jonkman se gelaat word ernstig toe hy sê:
—Dis nou al agtien maande dat hy ons verlaat het. O, die aand
daar vér in Madagaskar! Ek sal dit nooit vergeet nie. Ek het
rondgeloop om die kamp, ek het hom geroep, en het jul almal se
name genoem, ek het die dood naby my gevoel . . .
Ná ’n oomblik van diepe stilte sê mevrou Kibert weer:
—Agtien maande! Is dit moontlik! . . . . Ek het die maande tog
darem deurleef. En dit het ek aan hierdie een te danke. My liewe
kinders, so lank as ek nog leef, sal ek God dank vir die man wat Hy
my gegee het, en vir seuns en dogters soos myne!
Sy droog haar oë af en begin die droewige verhaal te doen wat
haar seun al lank verwag het:
—Die ongeluk van jul oom Markus was die begin van al ons
ellende. Ons was alte gelukkig, Marcel. Jou vader was die krag, die
vertroue, die arbeidsaamheid in persoon. Ná sy swaarste dae het hy
nog altyd vrolik tuisgekom. En julle het almal goed geslaag in jul
lewenswerk.
—Almal was jaloers op julle, sê Paula.
En haar broer, fier soos sy, voeg daarby:
 —Dis beter om beny as bejammer te word.
Die ou vrou gaan aan:
—Dit het baie goed gegaan met jou oom se bank. Iemand wat àl
sy vertroue gehad het, het toe weggeloop met die papiere en die
geld. Die storm wat daarop gevolg het, kon hy in die eerste
oomblikke van verslaendheid nie weerstaan nie. Hy het homself van
sy lewe beroof. God gewe dat hy nog tyd gehad het vir berou! Jou
pa het dadelik daarnatoe gegaan, het alles oombliklik begryp. Alles
het hy toe betaal—kapitaal en rente—maar ons moes self die
grootste deel van ons fortuin afstaan. Maar Maupas het ons darem
tog gehou—dis famieliegoed.
—Ja, sê Marcel, Maupas is vir ons almal die lewende beeld van
ons kinderjare.
—Maar voor hy sy besittinge afgestaan het, sê mevrou Kibert
verder, het hy julle almal gevra om toe te stem.
—Ja, dit onthou ek nog goed, sê Marcel, die veldtog sou net
begin. Ek het in dié versoek van pa niks meer gesien as
oorbeleefdheid nie. Geldsake is my so vreemd en onverskillig.
—Ons het Paula ook gevra.
—Ons naam moes gered word en ons eer, sê Paula.
—Jou huweliksgeld moes ook afgegee word, my kind . . . . . Die
droewige lot van jou pa se broer was vir hom ’n sware slag. Sy
opgewektheid was weg vir altyd; maar sy ywer en werkkrag het hy
verdubbel. By die uitbreek van die koorssiekte het hy homself nie
genoeg gespaar nie. Laaste van almal, toe hy uitgeput was van
vermoeienis, het die siekte hom aangepak. Van die begin af het hy
gevoel dat hy verlore was, maar hy het daar niks van laat blyk nie.
Naderhand het ek hom begryp; Hy het self die gang van sy siekte
gevolg. Eendag sê hy aan my: Moenie ongerus wees nie: God sal
jou help. En het ek geantwoord: Ja, Hy sal ons help. Hy het toe geen
antwoord meer gegee nie. Sonder vrees het hy die dood afgewag.
Nog heeltemal by sy verstand het hy in ons arms gesterwe.
—Net ek was nie hier nie, sê Marcel.
 —Etienne was by hom—hy was terug van Tonkin—, Frans, Paula,
en Louise Saudet, die verloofde van Etienne.
—En Margreta?
—Sy kon nie kom nie, sê mevrou Kibert sonder bitterheid, maar
nie sonder droefheid nie. Sy is te vér. Sy behoort aan God. Vandat
sy sendelinge is, het ons haar nie meer gesien nie.
Hulle is stil, en dink al drie aan die verlede. Rondom hulle, wat so
aan die dode dink, is alles lewe en lig. ’n Blaartjie, reeds deur die
son verskroeid, vroeë voorloper van die verre najaar, val langsaam
af van een van die bome, as gedra op die loue lug. Paula wys haar
broer daarop, en sê:
—Alreeds verlep!
In sy droefgeestige stemming sien Marcel daar ’n teken in.
—Hy het gewag vir die somer, ander vergaan al in die voorjaar.
Hy dink aan sy vroeg-gestorwe suster, Thérèse; hy dink aan
homself, wat al meer as eenkeer deur die dood genader is. Maar die
somber gedagte aan ’n voorteken skud hy van hom af, en sê:
—Of dit nou kort duur of lank, ons moet ons lewenstaak dapper ter
hand neem. So het pa gedoen. In plaas van my af te skrik, moedig
sy nagedagtenis my aan.
Mevrou Kibert vertel hom hoe Etienne toe weer terug is na Tonkin,
om sy werk daar weer aan te vat.
Marcel vra:
—En is Louise gewillig met hom meegegaan na die verre land?
—Louise is net so dapper as wat sy kalm is. Ag dae na hul huwelik
is hulle weg. Nou het hulle ’n seuntjie, wat ek nie ken nie, maar wat
ek liefhet.
Paula voeg daarby:
—Dit was ’n hele opskudding in Chamberie toe Louise getrou het.
Al die vrouens het Louise haar ma bekla: hoe kon sy tog haar dogter
so vér weg laat gaan? Hulle het haar beskuldig van onvergeeflike
koudhartigheid. Maar mevrou Saudet het gesien dat Louise gelukkig
was, en dit was vir haar genoeg. Al dié wat so baie gepraat het, dink
net aan hulself en aan hul eie gemoedsrus. Meneer Delourens sê
ook altyd: Voor alles moet ’n mens rustig wees.
Dit lyk somtyds of ’n losweg uitgesproke naam diegene aanbring
wat die naam dra. Sulke heeltemal toevallige gebeurtenisse het selfs
’n spreekwoord laat ontstaan. Voor die ope hek, in die laning van
kastaiingbome, hou ’n rytuig stil, en Paula sien dat dit die rytuig is
van die famielie Delourens.
—Hulle het al heeltemal nie meer na ons toe gekom nie, sê
mevrou Kibert, en haar gesig word rooi. Sy is ’n heldin in die lewe,
maar bangerig voor die mense.
—A, dis omdat ons ’n held hier het, sê Paula, om haar broer te
pla. Hul staan aldrie op en gaan die besoekers tegemoet. Mevrou
Delourens het die eerste afgeklim, en haar eerste woorde doel al op
die kaptein, want die eerste wat sy aan mevrou Kibert sê is:
—O, mevrou, hoe trots moet u tog wees op so ’n seun!
Mevrou Delourens is van adellike geboorte en vergeet dit nooit
nie; daardeur dink sy dat al sulke bemoeiinge, van haar kant, uit hoë
genade geskied, en selfs ’n soort van welwillende beskerming is van
alle verdienste en heldedade, wat eintlik alleen die voorreg van die
adel behoort te wees, maar waarvan die adel darem die eer kan
bemagtig deur daar maar baie lawaai oor te maak.
Heeltemal agter sy vrou verdwene, maak meneer Delourens ’n
bevestigende buiging sonder opgemerk te word. Van kop tot teen,
van hoed tot skoene, is hy in ’n grys pak gekleed. Instinkmatig het hy
ontdek dat so ’n kleur by iemand pas wat op die agtergrond staan.
Hy het ’n vreesagtige bewondering vir sy vrou, wat met hom getroud
is ondanks sy burgerlike afkoms, omdat hy ryk was; maar deur haar
houding teenoor hom laat sy hom altyddeur voel wat ’n opoffering dit
van haar kant was. Hy dank sy ydelheid en sy politieke opienies aan
hierdie huwelik, wat hom met diepe eerbied vervul vir die adellike
stand, waarvan hy ’n persoonlike voorstelling sien in sy mooi vrou,
groot en swaar van liggaam, met ferm, gebiedende gelaatstrekke en
’n gesagvoerende, selfs knorrige stem.
Alida is die laaste van almal van die rytuig afgestap. Sy dra ’n
ligblou rok, bekoorlik soos die fyn kleur wat die see smôrens vertoon;
die tint pas goed by haar gelaatskleur en verhoog nog die sagte
skoonheid daarvan. Sy kom nader met ’n bangerige bevalligheid,
wat aan haar skoonheid ’n aansien van swakkerigheid gee. Dadelik
kyk Marcel na niemand meer as na die jongnooi. Sonder dat dit hom
plesier doen, bedank hy vir die komplimentjies wat almal hom maak;
sy nederigheid en militêre eergevoel maak dit vir hom ondraaglik.
Sonder enige twyfel is hierdie besoek op hom gemunt—hy is
daarvan die beweegrede en doel. Die adellike mevrou Delourens
betoon wel enige beleefdheid, en selfs lieftalligheid, aan mevrou
Kibert en Paula, maar dis ’n hooghartige beleefdheid en ’n
neerbuigende lieftalligheid, wat deur die moeder nie raak gesien
word nie, dog wat nie ontsnap aan haar dogter nie, wat fyner sien en
die ou wêreld beter ken. Maar onophoudelik draai mevrou Delourens
haar na Marcel se kant toe, net of sy die jonge beroemdheid somaar
wil steel en wegneem in haar rytuig.
—Nou wel, jonkman, sê sy aan die end brutaalweg, u is nou al ’n
paar dae terug, maar ’n mens sien u nêrens nie. ’n Mens sou sê u
kruip weg. Dis tog nie u gewoonte nie. Die vyande weet dit wel goed.
Meneer Delourens het baie bewondering vir mense wat werkkrag
en moed besit, en wil die woorde van sy vrou krag bysit:
—O, maar dit was ’n swaar veldtog . . . . U het seker nie dikwels
rus gehad nie?
Paula bars amper uit van die lag. Almal is al so gewend aan
meneer Delourens se praatjie oor rus, dat hy al die bynaam het van
die Rustige Ridder—’n gelukkig gekose naam wat sy adellike
neiginge en sy liefde vir vreedsaamheid mooi saamvat.
Mevrou Delourens neem nou weer die woord:
—Al ons vriende wil graag met u kennis maak. My huis is vir u
oop, as u maar net wil kom.
 En, net of sy meteens vir Paula sien, sê sy daarby:
—Natuurlik, met u suster.
Die suster moet ook maar by, omdat dit nie anders kan nie—dis
duidelik.
En dis Paula wat antwoord gee:
—Dank u, mevrou; maar ons is nog in die rou.
—Halwe rou. Na agtien maande mag jongmense al uitgaan, veral
agtermiddags.
En sy sê aan die jong offisier:
—Ons gaan Maandag na die stad om deel te neem aan die
blommefees. Gaan nou met ons saam. In die aand eet ons almal
saam. U sal daar vriende ontmoet: graaf Marthenay, luitenant Berlier,
u vriend van lank al. U weet sy huwelik met die mooie Isabella
Orlandi word nou bekend gemaak.
Sy vertel die leuen, so op die oomblik bedag, om die trotse Paula
te tref, wat haar planne so dwarsboom. Vrouens het ’n voorgevoel
(niemand weet hoe nie), wat ingegee word deur ’n begeerte om te
behaag sowel as om seer te maak—’n voorgevoel van die
geneëntheid wat daar bestaan tussen geeste en harte wat mekaar
soek en uitkies. Is daar nie vrouens wat tog so goed weet hoe om ’n
sukses te maak van ’n eetmaal, deur mense naas mekaar te plaas
aan tafel van wie hul veronderstel dat hul goed met mekaar sal
klaarkom nie? So gee hul selfs dikwels aanleiding tot toenadering.
Paula laat niks merk nie, dit sy dat sy betyds klaar was om haar te
beheers, dit sy dat die nuus haar heeltemal onverskillig is.
—Ons kan dus op u reken, nie waar nie? hou mevrou Delourens
aan, net of sy van Marcel self antwoord wil hê.
Alida kyk die jong offisier vriendelik aan met haar ligblou oë. Paula
het ook haar oog op hom. Hy lyk somber. Hy het goed gevat dat
mevrou Delourens hom wil aftrek van sy suster, en, gelei deur die
famieliegees wat dr. Kibert aan al sy kinders ingeprent het, weier
Marcel:
 —Dank u, mevrou, my terugkoms lê nog te na aan ons droewige
herinneringe; ek wil liewer op Maupas bly.
Daar straal blydskap uit Paula haar swart oë, terwyl die lang
oogwimpers neerval oor die half geslote blou oë van Alida.
—Hy moet rus hê, sê mevrou Kibert.
Alida, nog altyd met haar oë op die grond gerig, bloos ’n bietjie,
terwyl sy sê:
—Dis u vader, meneer, wat my gesond gemaak het. Vroeër het u
ons dikwels opgesoek. Paula was my beste vriendin. Ons moenie
van mekaar vervreem nie.
As sy eindelik haar hemelblou oë opslaan, ontmoet sy die blik van
Marcel, en sy glimlag. Dan bloos sy weer: haar bloed volg die
geheime roeringe van haar hart.
—Seker sal hulle u kom sien, juffrou, sê mevrou Kibert, ’n bietjie
verwonderd oor Paula se teenstribbeling.
—Waarom juffrou gesê? U het my vroeër altyd Alida genoem.
—Dis lank gelede: u was toe nog klein.
—Ag, ek is nog maar ’n bietjie klein.
Mevrou Delourens kan dit nie reg verkrop dat sy so uit die veld
geslaan is nie. Sy dink aan die naam wat sy met haar partytjies sal
maak. As sy hierdie held van Madagaskar kan beetkry, dan kan sy
haar teenstander, barones Vittos, ’n mooi vlieg afvang, want
laasgenoemde spog nou met ’n ontdekkingsreisiger wat sy in die
hande gekry het.
Ja, sy het Jan Berlier goed verstaan; die jong kaptein het ’n
skitterende verlede. Aan sy vasberadenheid en moed is dit
grotendeels te danke dat die oorlog in Madagaskar ’n sukses was.
Aldag word nog van hom gepraat. Hy het die erekruis ontvang en
nog meer erkenningstekens van sy verdienste. Hy is dus net
uitgeknip om tot pronk van die ydelheid te dien. En ’n strydlustige
vrou soos mevrou Delourens het aan so ’n held meer as aan ’n
letterkundige of wetenskaplike beroemdheid. En daarby is die
teenwoordigheid van die jong kaptein by haar huis nodig om graaf
Marthenay ’n bietjie bang te maak, want hy is tog alte stadig om
Alida ten huwelik te vra.
—Ek glo nog nie dat u weier nie, sê sy aan die jonkman, terwyl sy
klaarmaak om te vertrek, ons verwag u in die stad by die
blommefees. Sy verander werktuiglik haar manier van praat toe sy
mevrou Kibert groet, en sê, op ’n soet-salwende toon wat heeltemal
in stryd is met haar aard:
—Ag, al die moeders beny u, mevrou!
Alida is oordadig vriendelik by haar afskeid van Paula, wat haar
nog maar ewe koel hou. Die rytuig is al lank die hek uit toe Marcel
nog altyd na die ope hek staan en kyk. Hy is so in gedagtes verlore
dat hy nie merk hoe sy suster hom staan en aankyk met liefderyke
droefgeestigheid nie.
—Waaraan dink jy tog? vra sy.
Hy keer hom na haar kant toe met ’n half swaarmoedige
glimlaggie, net of hy hom skuldig voel aan ’n swakheid.
—Ons gaan tog eendag by hulle kuier, nie waar nie?
Hy is ’n bietjie verwonderd oor die uitwerking van sy vraag, want
Paula haar gesig betrek en haar oë is neergeslae:
—Jy het alreeds nie genoeg aan ons nie, sê sy saggies.
Oombliklik oorwin sy haar, en sê met vaster stem:
—Wat my betref, ek gaan nie. Hulle het my nie gevra nie.
—Maar seker, sê Marcel.
—Ja, ja, soos ’n handjievol op die koop toe! Mevrou Delourens het
my dit goed laat voel.
—Paula, ou sus, jy weet ek gaan nie sonder jou nie.
—Nou kom, ons gaan glad nie. Laat ons hier bly. Ma en ek is so
bly dat jy hier is by ons; ons wil jou vir ons hou. Die huis was so lank
stil en onder ’n wolk. Maar jou aankoms het ’n sonnetjie daarin
gebring.
 —Ja, my kind, sê mevrou Kibert, bly tog maar by ons.
Marcel se voorhoof lyk somber. Hy hou daar nie van dat sy vryheid
aan bande gelê word nie, en hy verdra dit sleg selfs van dié wat hy
die liefste het. Bowenal is hy ontevrede met homself. Hy het
teruggekom met die vaste besluit om hom in Maupas af te sonder,
om die lug van sy ou tuis in te asem tot hy daar genoeg van sou hê,
om te lewe in die herinnering van dié wat oorlede is, en om ook sy
moeder en suster ’n bietjie op te vrolik—en kyk, die besoek van
daardie noointjie was genoeg om al sy planne te bederwe, om sy
trots en sy wil te breek.
Ondanks hul mooi-praat bly hy stil. Paula kan die somber
stemming van haar broer nie lank verdra nie:
—Nou kyk, sê sy, jy gaan alleen daarnatoe; ek kan nie gaan nie;
ek het nie klere nie.
Sy antwoord is maar alte gou klaar en toon aan hoe erg hy op die
besoek gesteld is:
—Ek sal vir jou ’n rok bestel, ou sus: ek het nog geld.
—Jy het ons reeds gehelp, sê mevrou Kibert, en liefderyk kyk sy
haar seun aan, net of sy nog nie heeltemal gewend is om hom so
naby haar te sien nie.
Laat in die aand, terwyl mevrou Kibert met stadige stappies
rondgaan om, soos al dae, te kyk of die huis goed toe is, sien Paula
vir Marcel weer in gedagtes verlore staan, in die voorkamer; sy
nader hom en lê haar hand saggies op sy skouer:
—Jy staan nou te dink aan mooi Alida? Sy sê dit op so ’n
vriendelike manier, dat hy glimlag:
—Nee, sê hy, en verloën so sy swakheid. Maar dadelik erken hy
dit deur te sê:
—Maar sy is darem regtig mooi. Hou jy van haar?
—Ons het saam skoolgegaan, soos jy weet. Sy is ’n bietjie ouer as
ek; sy het my altyd liefgehad soos ’n ouer suster, want sy is
sagaardig, onderdanig, bangerig: sy laat liewer iemand anders
voorgaan as dat sy dit self doen.
—Vir ’n vrou is dit mooi, sê hy.
Paula lê haar hand op haar broer se voorhoof en sê:
—Alida is nie ’n vrou vir jou nie.
Sy antwoord is vinnig:
—Ek het daar nog nooit aan gedink om met haar te trou nie.
Maar Paula ken sy gedagtes:
—Sy het geen moed nie. En dan, sy behoort nie tot ons kring nie.
—Nie tot ons kring nie? Omdat die famielie Delourens meer geld
het as ons? Gelukkig bepaal die rykdom hier nog nie ’n mens se
maatskaplike standpunt nie!
Paula het spyt dat sy hom ’n bietjie kwaad gemaak het.
—Dit wou ek ook nie sê nie. Dié mense neem die lewe anders op
as ons. Hulle maak daar ’n vertoning van en verwar bogterige dinge
met sake van belang. Ek kan my nie duidelik maak nie, maar dit was
nie my plan om jou kwaad te maak nie.
—Jy wil vir my preek oor die wêreld; voordat jy dit self ken, wil jy
daaroor oordeel!
Geraak deur die kwetsende toon van sy stem, draai Paula haar
om, en stort nou al die bitterheid uit wat in haar jong hart is.
—Dink jy waarlik dat ek nie onderskeid kan sien tussen ’n gryns
en ’n glimlag, en leuentaal nie kan onderskei nie? Daardie mense
verafsku ons en sou ons éénkant wil laat lê. Maar hulle haal jou aan
om hul ydelheid te voed; en vir ma en my stoot hul opsy, omdat ons
maar arme vroumense is. Alida is toegewys aan ’n seker graaf
Marthenay en is nie vir jou bestemd nie.
As die laaste woorde nie gespreek was nie, sou Paula se
uitstorting, so vol verontwaardiging, seker uitwerking gehad het. Wat
Paula so ronduit gesê het, voel Marcel self al, hoewel minder
duidelik. Sy trots en die liefde wat hy voel vir sy moeder en suster,
sou hom teruggehou het. Maar Paula se laaste woorde het alles
oorstem wat sy die eerste gesê het. Die gedagte alleen dat hierdie
voorkamer-offisiertjie in sy pad gegooi word as ’n teenstander, seker
van oorwinning, wakker meteens sy veglus aan, sy behoefte om
baas te wees en te heers. Hy is al jaloers voordat hy bemin.
 III.
DIE BLOMMEFEES.

—Daar kom hulle! Daar kom hulle! sê Jan Berlier, en hy wys na

die bo-end van die baan.
—Daar kom hulle, sê ook Isabella Orlandi, en sy klap haar hande.
Die rytuie, met blomme opgemaak, kom aan om verby te gaan
voor die tribunes wat beset is met ’n skaar van mooi aangeklede
mense. Die toeskouers trappel van geesdrif toe hul die rytuie sien
aankom en maak meteen allerhande beweginge soos ’n klomp
gekke of ’n werksame bye-swerm, neem die mandjies vol blomme
aan van die blommeverkopers wat verbygaan en sit dit voor hulle
neer; dis hul ammuniesie; en as inleiding op die komende slag, laat
hul uitroepe van opgewondenheid hoor, soos soldate maak voor ’n
aanval.
In die helder sonlig, van vér, lyk die naderende rytuie net soos
opmekaarvolgende helder lig-vlekke, met oral tussenin uitskietende
blitsies van die blinkende tuie en wiele. Hulle kom nader. Dit lyk soos
’n skitterend-ryke oosterse optog.
Voor op die groot tribune het die famielie Delourens en hul
uitgenooide vriende plaasgeneem: Jan Berlier naas Isabella, Marcel
Kibert tussen mevrou Delourens en Alida. Paula wou nie met haar
broer meegekom het nie, en Marcel staan swygend voor die
kleurryke skouspel en sien in sy verbeelding twee bedroefde
vrouegesigte; hy verlang na die stille vrede van Maupas en begin die
inwendige vernederinge te voel wat die liefde meebring.
Die musikante begin dansmusiek te speel. Op die ligte tone,
verlore in uitroepe en gelag, begin die blommeslag.
Op die grasperke oorkant hardloop die mense toe wat wil
deelneem en nie te laat wil kom nie, en dis daar ’n lewendige
geharwar van kleurige rokke en sambreeltjies.
 Die voorste van die optog is kinders, en die eerste bossies
blomme word na hulle gegooi. Hulle is self bekoorlike blommetjies
van die menslike lewe.
Met sierlik bedwonge gang volg die rytuie mekaar op, en
langsaam verbygaande kry ieder sy beurt om deel te neem aan die
aangename stryd. Die bevalligste wat die aarde besit, is in die rytuie
aanwesig; vroueskoonheid en blommegeur. Die siel van die
beroofde blomtuine leef nog in hierdie bewegende tuine. Rytuie van
allerhande soort en fatsoen verdwyn onder ’n blommereën van
duisende helder kleure. En die jongnooiens in die rytuie glimlag vol
vertroue, wetende dat hulle die skoonste en verleidelikste blomme
van almal is.
—Ere aan die blomme! Ere aan die blomme! roep al die mense vol
geesdrif.
Isabella Orlandi en Jan Berlier het in uitgelate vrolikheid met hul
blomme gegooi tot hul mandjies leeg is.
Alida Delourens het ’n pers rok aan, opgemaak met wit kant—dit
verhoog nog haar dromerige bevalligheid. Naas haar voel Marcel
Kibert hoe sy standvastigheid langsamerhand padgee en sy
droefgeestigheid verdwyn. So baie kleure en geure oorrompel en
bedwelm hom. Hy sien nog net blomme op sy toekomstige
lewensweg. Nou en dan kom daar herinneringe in hom op aan
skooltonele uit sy kindsheid, en tot sy spyt moet hy ondervind dat sy
gehegtheid daaraan hom ontval, hoe hy ook al teenstribbel. Maar
hoe kan hy nog by die verlede stilstaan as die teenwoordige so veel
aantrekliks het? Met die gevoel van triestigheid wat die ontluikende
liefde kenmerk, kyk hy na die blanke hals van die jongmeisie, wat
vooroor buie om te kan sien of haar sleggemikte blombossies hul
doel tref.
Alida kyk nou om na hom: sy spraakloosheid druk haar; en net
een opslag van haar hemelblou oë is genoeg om sy gedagtes te
verhelder. Sy wys hom, met haar fyn handjie, op die mandjie wat al
leeg begin te word.
—Daar is nog blomme. Waarom gooi jy nie?
 Sy bloos by die eenvoudige woorde, en die oordrewe verleëntheid
maak haar nog mooier.
Daar kom ’n rytuig aan met offisiere in uniform. Luitenant
Marthenay—’n bietjie dikkerig van postuur, omdat sy eerste jeug al
verby is—is die enigste wat regop staan in die rytuig. In sy hand hou
hy ’n bossie duur en seldsame blomme. Dit lyk of hy na iemand soek
op die tribunes. Hy sien nou vir Alida, en glimlaggend en langsaam
mik hy sy gooi na haar toe. Die brutale manier om die aandag van
almal op die jongnooi te vestig, is vir Marcel te veel: hy buk skielik na
Alida haar mandjie, en met snelle beraad val hy die eerste aan op sy
teenstander. Die doel was mooi berekend, maar nie die krag van die
gooi nie. Hy raak die offisiertjie hard in die middel van sy
glimlaggende gesig. Heeltemal uit die veld geslaan laat
laasgenoemde die kosbare blomme somar op die grond val.
Kwaadaardig kyk hy rond tussen die mense op die tribune, en sien
net vir Isabella Orlandi, wat haar hande klap en uitroep:
—Goed geraak! Die skerpskutters bo!
Jan Berlier juig haar toe: die uitbundige vrolikheid is vir hom mooi.
Luitenant Marthenay steur hom nie aan hulle spotterny nie. Naas
Alida, ’n bietjie na agter toe, sien hy eindelik die baasagtige en
minagtende gesig van Marcel Kibert. Hy is nog vol kwaadaardigheid
en nyd as die rytuig met hom en die ander offisiere weer aanry en
weggaan.
Elke keer as hy weer verbykom voor die famielie Delourens en hul
geselskap, sien hy hoe Alida heeltemal vergeet om deel te neem
aan die slag, en net staan en gesels met sy teenstander; en sy lyk
heeltemal van gedaante verander, vol aandag, opgefleur. En elke
keer het Isabella en haar vryer ’n ondeunde plesier daarin om hom in
sy waarneming te steur deur hom aanhoudend met blomme te
bombardeer.
Die mense begin nou genoeg van die fees te kry, en die geveg
verflou.
Die aand begin al te daal op die vlakte. Tere tinte, ’n mengeling
van rose kleur, violet, pers en goud, verdof die gesigseinder soos ’n