Chitin and Chitosan: Properties and

Applications Lambertus A. M. Van Den

Broek
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/chitin-and-chitosan-properties-and-applications-lamb
ertus-a-m-van-den-broek/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Handbook of Chitin and Chitosan: Volume 3: Chitin- and

Chitosan-based Polymer Materials for Various
Applications Sabu Thomas (Editor)

https://ebookmass.com/product/handbook-of-chitin-and-chitosan-
volume-3-chitin-and-chitosan-based-polymer-materials-for-various-
applications-sabu-thomas-editor/

Handbook of Chitin and Chitosan: Volume 1: Preparation

and Properties 1st Edition Sabu Thomas (Editor)

https://ebookmass.com/product/handbook-of-chitin-and-chitosan-
volume-1-preparation-and-properties-1st-edition-sabu-thomas-
editor/

Handbook of Chitin and Chitosan: Volume 2: Composites

and Nanocomposites from Chitin and Chitosan,
Manufacturing and Characterisations 1st Edition Sabu
Thomas (Editor)
https://ebookmass.com/product/handbook-of-chitin-and-chitosan-
volume-2-composites-and-nanocomposites-from-chitin-and-chitosan-
manufacturing-and-characterisations-1st-edition-sabu-thomas-
editor/

Dietary Fiber: Properties, Recovery and Applications

Charis M. Galanakis

https://ebookmass.com/product/dietary-fiber-properties-recovery-
and-applications-charis-m-galanakis/
Van der Waals Heterostructures : Fabrications,
Properties, and Applications 1st Edition Zheng Zhang

https://ebookmass.com/product/van-der-waals-heterostructures-
fabrications-properties-and-applications-1st-edition-zheng-zhang/

Design and analysis of centrifugal compressors Van Den

Braembussche

https://ebookmass.com/product/design-and-analysis-of-centrifugal-
compressors-van-den-braembussche/

Homer the Rhetorician Baukje Van Den Berg

https://ebookmass.com/product/homer-the-rhetorician-baukje-van-
den-berg/

Julia. (Van Den Bosch Book 5) Melanie Martins

https://ebookmass.com/product/julia-van-den-bosch-book-5-melanie-
martins/

Inorganic and composite fibers: production, properties,

and applications Kyosev

https://ebookmass.com/product/inorganic-and-composite-fibers-
production-properties-and-applications-kyosev/
Chitin and Chitosan
 Wiley Series
in
Renewable Resources

Series Editor:
Christian V. Stevens, Faculty of Bioscience Engineering, Ghent University, Belgium

Titles in the Series:

Wood Modification: Chemical, Thermal and Other Processes
Callum A. S. Hill

Renewables‐Based Technology: Sustainability Assessment

Jo Dewulf, Herman Van Langenhove

Biofuels
Wim Soetaert, Erik Vandamme

Handbook of Natural Colorants

Thomas Bechtold, Rita Mussak

Surfactants from Renewable Resources

Mikael Kjellin, Ingegärd Johansson

Industrial Applications of Natural Fibres: Structure, Properties and Technical Applications

Jörg Müssig

Thermochemical Processing of Biomass: Conversion into Fuels, Chemicals and Power

Robert C. Brown

Biorefinery Co‐Products: Phytochemicals, Primary Metabolites and Value‐Added Biomass

Processing
Chantal Bergeron, Danielle Julie Carrier, Shri Ramaswamy

Aqueous Pretreatment of Plant Biomass for Biological and Chemical Conversion to Fuels and
Chemicals
Charles E. Wyman

Bio‐Based Plastics: Materials and Applications

Stephan Kabasci

Introduction to Wood and Natural Fiber Composites

Douglas D. Stokke, Qinglin Wu, Guangping Han

Cellulosic Energy Cropping Systems

Douglas L. Karlen

Introduction to Chemicals from Biomass, 2nd Edition

James H. Clark, Fabien Deswarte

Lignin and Lignans as Renewable Raw Materials: Chemistry, Technology and Applications
Francisco G. Calvo‐Flores, Jose A. Dobado, Joaquín Isac‐García, Francisco J. Martín‐Martínez
Sustainability Assessment of Renewables‐Based Products: Methods and Case Studies
Jo Dewulf, Steven De Meester, Rodrigo A. F. Alvarenga

Cellulose Nanocrystals: Properties, Production and Applications

Wadood Hamad

Fuels, Chemicals and Materials from the Oceans and Aquatic Sources
Francesca M. Kerton, Ning Yan

Bio‐Based Solvents
François Jérôme and Rafael Luque

Nanoporous Catalysts for Biomass Conversion

Feng-Shou Xiao and Liang Wang

Thermochemical Processing of Biomass: Conversion into Fuels, Chemicals and Power,

2nd Edition
Robert C. Brown

Forthcoming Titles:
The Chemical Biology of Plant Biostimulants
Danny Geelen, Lin Xu

Biorefinery of Inorganics: Recovering Mineral Nutrients from Biomass and Organic Waste
Erik Meers, Gerard Velthof

Waste Valorization: Waste Streams in a Circular Economy

Sze Ki Lin, Chong Li, Guneet Kaur, Xiaofeng Yang

Process Systems Engineering for Biofuels Development

Adrián Bonilla-Petriciolet, Gade Pandu Rangaiah

Biobased Packaging: Material, Environmental and Economic Aspects

Mohd Sapuan Salit, Rushdan Ahmad Ilyas
Chitin and Chitosan:
Properties and
Applications
Edited by

LAMBERTUS A.M. VAN DEN BROEK

Wageningen Food & Biobased Research
Wageningen
The Netherlands

CARMEN G. BOERIU
Wageningen Food & Biobased Research
Wageningen
The Netherlands
This edition first published 2020
© 2020 John Wiley & Sons Ltd

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted,
in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, except as
permitted by law. Advice on how to obtain permission to reuse material from this title is available at
http://www.wiley.com/go/permissions.

The right of Lambertus A.M. van den Broek and Carmen G. Boeriu to identified as the authors of the editorial
material in this work has been asserted in accordance with law.

Registered Offices
John Wiley & Sons, Inc., 111 River Street, Hoboken, NJ 07030, USA
John Wiley & Sons Ltd, The Atrium, Southern Gate, Chichester, West Sussex, PO19 8SQ, UK

Editorial Office
The Atrium, Southern Gate, Chichester, West Sussex, PO19 8SQ, UK

For details of our global editorial offices, customer services, and more information about Wiley products visit us
at www.wiley.com.

Wiley also publishes its books in a variety of electronic formats and by print‐on‐demand. Some content that
appears in standard print versions of this book may not be available in other formats.

Limit of Liability/Disclaimer of Warranty

In view of ongoing research, equipment modifications, changes in governmental regulations, and the constant
flow of information relating to the use of experimental reagents, equipment, and devices, the reader is urged to
review and evaluate the information provided in the package insert or instructions for each chemical, piece of
equipment, reagent, or device for, among other things, any changes in the instructions or indication of usage and
for added warnings and precautions. While the publisher and authors have used their best efforts in preparing
this work, they make no representations or warranties with respect to the accuracy or completeness of the
contents of this work and specifically disclaim all warranties, including without limitation any implied
warranties of merchantability or fitness for a particular purpose. No warranty may be created or extended by
sales representatives, written sales materials or promotional statements for this work. The fact that an
organization, website, or product is referred to in this work as a citation and/or potential source of further
information does not mean that the publisher and authors endorse the information or services the organization,
website, or product may provide or recommendations it may make. This work is sold with the understanding
that the publisher is not engaged in rendering professional services. The advice and strategies contained herein
may not be suitable for your situation. You should consult with a specialist where appropriate. Further, readers
should be aware that websites listed in this work may have changed or disappeared between when this work was
written and when it is read. Neither the publisher nor authors shall be liable for any loss of profit or any other
commercial damages, including but not limited to special, incidental, consequential, or other damages.

Library of Congress Cataloging‐in‐Publication data applied for

ISBN: 9781119450436

Cover Design: Wiley

Cover Images: © GiroScience/Shutterstock; Education globe © Ingram Publishing/Alamy Stock Photo

Set in 10/12pt Times by SPi Global, Pondicherry, India

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
 Contents

List of Contributors xvii

Series Preface xxi
Prefacexxiii

1 Sources of Chitin and Chitosan and their Isolation 1

Leen Bastiaens, Lise Soetemans, Els D’Hondt, and Kathy Elst
1.1 Chitin and Chitosan 2
1.1.1 Chemical Structure 2
1.1.2 Different Crystalline Forms of Chitin 2
1.2 Sources of Chitin and Chitosan 5
1.2.1 Sources of Chitin 5
1.2.2 Sources for Chitosan 10
1.3 Isolation of Chitin 11
1.3.1 Technology Principles 11
1.3.2 Isolation of Chitin from Crustaceans 13
1.3.3 Isolation of Chitin from Insects 16
1.3.4 Isolation of Chitin from Other Biomass Types 16
1.4 Production of Chitosan 19
1.4.1 Conversion of Chitin to Chitosan 19
1.4.2 Chitosan Extracted from Fungi 24
1.5 Towards Commercial Applications 25
1.6 Outlook 28
References28

2 Methods of Isolating Chitin from Sponges (Porifera) 35

Sonia Ż ółtowska, Christine Klinger, Iaroslav Petrenko, Marcin Wysokowski,
Yvonne Joseph, Teofil Jesionowski, and Hermann Ehrlich
2.1 Introduction 35
2.2 Brief Overview of Classical Methods of Isolating Chitin from
Invertebrates38
viii Contents

2.3 The Modern Approach to Chitin Isolation from Sponges 40

2.3.1 Methods of Isolating Chitin from Glass
Sponges (Hexactinellida) 41
2.3.2 Methods of Isolating Chitin from
Demosponges (Demospongiae) 43
2.4 Prospective Applications of Poriferan Chitin 49
2.4.1 Poriferan Chitin and Modern Bioinspired Materials Science 49
2.4.2 Chitinous 3D Scaffolds of Sponge Origin for
Tissue Engineering 51
2.5 Outlook 54
Acknowledgment54
References54

3 Physicochemical Properties of Chitosan and its Degradation Products 61

Karolina Gzyra‐Jagieła, Bożenna Pęczek, Maria Wis ́niewska‐Wrona, and
Natalia Gutowska
3.1 Physicochemical Properties of Chitosan 62
3.1.1 Determination of Molar Mass 62
3.1.2 Determination of the Deacetylation Degree 67
3.1.3 Determination of Dynamic Viscosity 70
3.1.4 Determination of Nitrogen 70
3.1.5 Determination of Ash Content 71
3.1.6 Determination of Heavy Metal Content 71
3.1.7 Determination of Water Retention Value (WRV) 72
3.1.8 Determination of Solubility in Hydrochloric Acid 72
3.1.9 Determination of Water Content 72
3.1.10 Determination of Protein Content 73
3.1.11 Quantitative Determination of Chitosan by Ninhydrin 73
3.2 Products of Degradation and their Application 74
3.3 Outlook 77
References77

4 New Developments in the Analysis of Partially Acetylated Chitosan

Polymers and Oligomers81
Stefan Cord‐Landwehr, Anna Niehues, Jasper Wattjes, and
Bruno M. Moerschbacher
4.1 Introduction 82
4.2 Chitosan Oligomers 83
4.2.1 Degree of Polymerisation (DP), Fraction and Pattern of
Acetylation (FA and PA)83
4.3 Chitosan Polymers 86
4.3.1 Molecular Weight (MW) / Degree of Polymerisation (DP)
and its Dispersity (ÐMW / ÐDP)86
4.3.2 Fraction of Acetylation (FA) and its Dispersity (ÐFA)87
4.3.3 Pattern of Acetylation (PA)89
4.4 Outlook 91
References92
 Contents ix

5 Chitosan‐Based Hydrogels 97
Zhengke Wang, Ling Yang, and Wen Fang
5.1 Introduction 97
5.2 Chitosan‐Based Multilayered Hydrogels 98
5.2.1 Periodic Precipitation 99
5.2.2 Alternating Process 100
5.2.3 Induced by Electrical Signals 100
5.2.4 Layer‐by‐Layer (LbL) Assembly 101
5.2.5 Sequential Curing 101
5.3 Chitin/Chitosan Physical Hydrogels Based on Alkali/Urea Solvent System 103
5.3.1 Chitin Hydrogels Based on Alkali/Urea Solvent System 104
5.3.2 Chitosan Hydrogels Based on Alkali/Urea Solvent System 104
5.4 Chitosan‐Based Injectable Hydrogels 108
5.4.1 Physical Association Networks 108
5.4.2 Chemical Association Networks 110
5.4.3 Double‐Network Hydrogels 116
5.5 Chitosan‐Based Self‐Healing Hydrogels 119
5.5.1 Physical Interactions 119
5.5.2 Dynamic Chemical Bonds 121
5.6 Chitosan‐Based Shape Memory Hydrogels 125
5.6.1 Water‐/Solvent‐Triggered Shape Recovery 126
5.6.2 pH‐triggered Shape Recovery 126
5.6.3 Ultrasound Triggered Shape Recovery 126
5.6.4 Self‐Actuated Shape Memory Hydrogels 127
5.6.5 Chitosan‐Based Hydrogels with Triple Shape Memory Effect 127
5.7 Superabsorbent Chitosan‐Based Hydrogels 131
5.7.1 Cross‐Linked Chitosan‐Based Hydrogels 132
5.7.2 Hydrogels by Graft Copolymerization 133
5.7.3 Chitosan‐Based Composite Hydrogels 134
5.7.4 Pure Chitosan‐Based Materials 135
5.8 Outlook 136
References136

6 Beneficial Health Effects of Chitin and Chitosan 145

Liyou Dong, Harry J. Wichers, and Coen Govers
6.1 Immunomodulatory Effects of Chitin and Chitosan as Demonstrated
with In Vitro Studies 146
6.2 Beneficial Health Effects Mediated by Chitin and Chitosan as
Demonstrated with Animal Studies 149
6.2.1 Immune Modulation 149
6.2.2 Anti‐Pathogenic Effects 155
6.2.3 Anti‐Tumour Effects 157
6.3 Beneficial Health Effects Mediated by Chitin and Chitosan as
Demonstrated with Clinical Trials 158
6.3.1 Cholesterol Reduction and CVD Preventive Effects 158
6.3.2 Other Health Effects 160
6.4 Requirements to forward the Field of Study Towards the Beneficial
Health Effects of Chitin and Chitosan 163
x Contents

6.5 Outlook 164

Acknowledgement164
References164

7 Antimicrobial Properties of Chitin and Chitosan 169

Magdalena Kucharska, Monika Sikora, Kinga Brzoza‐Malczewska, and
Monika ­Owczarek
7.1 Microbiological Activity of Chitosan – The Mechanism of its Antibacterial
and Antifungal Activity 169
7.2 The use of Chitin/Chitosan’s Microbiological Activity in Medicine
and Pharmacy171
7.3 Microbiological Activity of Chitosan in the Food Industry 174
7.4 Microbiological Activity of Chitosan in Paper and Textile Industries 176
7.5 Microbiological Activity of Chitosan in Agriculture 177
7.6 Outlook 181
References181

8 Enzymes for Modification of Chitin and Chitosan 189

Gustav Vaaje‐Kolstad, Tina Rise Tuveng, Sophanit Mekasha, and
Vincent G.H. Eijsink
8.1 CAZymes in Chitin Degradation and Modification 190
8.1.1 Chitinases 191
8.1.2 β‐N‐acetylhexosaminidases195
8.1.3 Exo‐β‐glucosaminidases195
8.1.4 Chitosanases 197
8.1.5 Lytic Polysaccharide Monooxygenases 199
8.1.6 Carbohydrate Esterases 200
8.1.7 Carbohydrate‐Binding Modules 204
8.2 Modular Diversity in Chitinases, Chitosanases and LPMOs204
8.3 Biological Roles of Chitin‐Active Enzymes 205
8.4 Microbial Degradation and Utilisation of Chitin 208
8.4.1 Chitin Degradation by Serratia marcescens209
8.4.2 Chitin Degradation by Bacteria in the Bacteroidetes
Phylum211
8.4.3 Chitin Degradation by Thermococcus Kodakarensis211
8.4.4 Chitin Degradation by Fungi 212
8.5 Biotechnological Perspectives 213
8.6 Biorefining of Chitin‐Rich Biomass 214
8.7 Outlook 216
References216

9 Chitin and Chitosan as Sources of Bio‐Based Building Blocks

and Chemicals229
Malgorzata Kaisler, Lambertus A.M. van den Broek, and
Carmen G. Boeriu
9.1 Introduction 230
9.2 Chitin Conversion into Chitosan, Chitooligosaccharides and
Monosaccharides232
 Contents xi

9.2.1 Chitosan Production 232

9.2.2 Production of Chitooligosaccharides 234
9.2.3 Production of GlcNAc and GlcN from Chitin 235
9.3 Building Blocks for Polymers from Chitin and its Derivatives 238
9.3.1 Furan‐Based Monomers 238
9.3.2 Amino Alcohol and Amino Acid Building Blocks 239
9.4 Outlook 239
Acknowledgement240
References240

10 Chemical and Enzymatic Modification of Chitosan to Produce New

Functional Materials with Improved Properties 245
Carmen G. Boeriu and Lambertus A.M. van den Broek
10.1 Introduction 245
10.2 Functional Chitosan Derivatives by Chemical and Enzymatic
Modification246
10.2.1 Anionic Chitosan Derivatives 248
10.2.2 Hydroxyalkylchitosans 250
10.2.3 Quaternised and Highly Cationic Chitosan Derivatives 250
10.2.4 Hydroxyaryl Chitosan Derivatives 250
10.2.5 Carbohydrate‐Modified Chitosan 251
10.3 Graft Co‐Polymers of Chitosan 251
10.4 Cross‐Linked Chitosan and Chitosan Polymer Networks 254
10.5 Outlook 254
References255

11 Chitosan‐Based Drug Delivery Systems 259

Cristian Peptu, Andra Cristina Humelnicu, Razvan Rotaru,
Maria Emiliana Fortuna, Xenia Patras, Mirela Teodorescu,
Bogdan Ionel Tamba, and Valeria Harabagiu
11.1 Introduction 260
11.2 Beneficial Effects of Chitosan 261
11.2.1 Interaction with Anionic Drugs 263
11.2.2 Mucoadhesive Properties 263
11.2.3 Transfection Activity 263
11.2.4 Efflux Pump Inhibitory Properties 265
11.2.5 Permeation‐Enhancing Properties 265
11.3 Chitosan—an Active Polymer for Bypassing Biological Barriers 265
11.3.1 Skin Barrier 266
11.3.2 Mucosa Barrier 267
11.3.3 Ophthalmic Barrier 269
11.3.4 Blood–Brain Barrier 270
11.4 Chitosan‐Based DDS Formulations 271
11.4.1 Hydrogels 275
11.4.2 Micro/NPs 275
11.4.3 Nanofibers 275
11.4.4 Scaffolds and Membranes 275
xii Contents

11.5 Outlook 276

Acknowledgment276
References276

12 The Application of Chitin and its Derivatives for the Design of Advanced
Medical Devices 291
Marcin H. Struszczyk, Longina Madej‐Kiełbik, and Dorota Zielińska
12.1 Selection of the Raw Sources: Safety Criteria 291
12.1.1 Aspect of Animal Tissue‐Originated Derivatives 292
12.1.2 General Requirements for Chitinous Biopolymers Applied
in Designing Medical Devices 292
12.1.3 Characterisation of the Biopolymer for Application in Wound
Dressing Designing293
12.1.4 Aspect of the Sterilization of the Final Wound Dressing 295
12.2 Types of Wound Dressings Consisting of Chitin‐Derived Biopolymers
Available in the Market297
12.3 Performance and Safety Assessment 297
12.4 New Ideas and Concepts 301
12.5 Risk Acceptance and Design Process Aspects 306
12.6 Outlook 308
Acknowledgements308
References308

13 Food Applications of Chitosan and its Derivatives 315

Suse Botelho da Silva, Daiana de Souza, and Liziane Dantas Lacerda
13.1 Introduction 315
13.2 Chitosan and its Derivatives as Food Additive 316
13.2.1 Antioxidant 318
13.2.2 Antimicrobial 319
13.2.3 Stabilizer and Thickener 319
13.3 Functional Ingredient and Health Beneficial Effects 320
13.4 Active Packaging 321
13.5 Enzyme Immobilization 331
13.6 Encapsulation and Delivering of Bioactive Ingredients 332
13.7 Adsorption and Chelation of Toxic and Undesirable Compounds 334
13.8 Outlook 339
References340

14 Potential of Chitosans in the Development of Edible Food Packaging 349

Véronique Coma and Artur Bartkowiak
14.1 Potential Limitations for Real Introduction into the Market 350
14.1.1 Generally Recognized as Safe (GRAS)351
14.1.2 Solubility 351
14.1.3 Source—Origin 352
14.1.4 Structure Variability 352
14.2 Films and Coatings for Food Preservation 353
 Contents xiii

14.2.1 Definitions and Interests 353

14.2.2 Main Relevant Chitosan‐Based Material Properties 353
14.3 Specific Case of Chitosan Nanoparticles (CSNPs)357
14.3.1 CSNPs 357
14.3.2 CSNPs in Various Edible Films 358
14.3.3 Antimicrobial Activities of CSNPs in Edible Films 359
14.3.4 Toxicity Studies of CSNPs360
14.4 Applications to Sensitive Real Food Products 360
14.4.1 Fruits and Vegetables 361
14.4.2 Meat and Meat Products 362
14.4.3 Fish and Seafood Products 362
14.5 Conclusions 364
References364

15 The Use of Chitosan‐Based Nanoformulations for Controlling Fungi

During Storage of Horticultural Commodities 371
Silvia Bautista‐Baños, Zormy Nacary Correa‐Pacheco, and Rosa Isela
Ventura‐­Aguilar
15.1 Introduction 372
15.2 Importance of Fruits and Vegetables 372
15.3 Storage Disorders and Diseases of Horticultural Products 374
15.4 Plant Fungi Inhibition by Chitosan Application 375
15.5 Chitosan Integrated with Other Alternative Methods for Controlling
Postharvest Fungi 376
15.6 Chitosan‐Based Formulations 376
15.7 Physiological Response and Quality Retention of Horticultural
Commodities to Chitosan Coating Application 376
15.8 Influence of Chitosan Coatings on the Shelf Life of
Horticultural Products 378
15.9 Effects of Chitosan Coatings with Additional Compounds on Quality
and Microorganisms Development 379
15.10 Integration of Chitosan Nanoparticles into Coating Formulations
and their Effects on the Quality of Horticultural Commodities
and Development of Microorganisms 384
15.11 Outlook 387
Acknowledgments387
References387

16 Chitosan Application in Textile Processing and Fabric Coating 395

Thomas Hahn, Leonie Bossog, Tom Hager, Werner Wunderlich, Rudi Breier,
Thomas Stegmaier, and Susanne Zibek
16.1 Chitosan in the Textile Industry 396
16.2 Textile Production 398
16.3 General Test Methods 400
16.4 Fibres and Yarns from Chitin and Chitosan 401
16.4.1 Chitin and Chitosan Solubilisation for Spinning Purposes 402
xiv Contents

16.4.2 Chitosan Spinning Processes 402

16.4.3 Mechanical Properties of Chitosan Fibres/Yarns 404
16.5 Sizing with Chitosan 406
16.5.1 Miscibility of Chitosan with Other Sizing Agents 407
16.5.2 Viscosity of Chitosan‐Containing Sizing Agents 408
16.5.3 Adhesion and Wetting 410
16.5.4 Mechanical–Physical Properties of Chitosan Films 411
16.5.5 Removal and Processing of Chitosan Sizing after Weaving 412
16.6 Chitosan as a Finishing Agent or Coating 414
16.6.1 Chitosan as a Carrier and Linker 415
16.6.2 Formation of a Durable Finish with Chitosan 416
16.6.3 Chitosan as an Active Agent 417
16.7 Outlook 419
Nomenclature420
References421

17 Chitin and Chitosan for Water Purification 429

Petrisor Samoila, Andra Cristina Humelnicu, Maria Ignat,
Corneliu Cojocaru, and Valeria Harabagiu
17.1 Introduction 430
17.2 Wastewater Treatment by Adsorption 432
17.2.1 Principle of the Adsorption Process 432
17.2.2 Adsorption of Organic Compounds 434
17.2.3 Adsorption of Heavy Metals 437
17.3 Wastewater Treatment by Coagulation/Flocculation 440
17.4 Wastewater Treatment by Membrane Separation 446
17.4.1 Principle of Ultrafiltration Process 446
17.4.2 Fabrication of Ultrafiltration Blend Membranes 448
17.4.3 Chitosan‐Enhanced Ultrafiltration 450
17.5 Outlook 452
Acknowledgement452
References453

18 Chitosan for Sensors and Electrochemical Applications 461

Suse Botelho da Silva, Guilherme Lopes Batista, and
Cristiane Krause Santin
18.1 Introduction 461
18.2 Chitosan: A Biopolymer with Unique Properties 462
18.3 Modification and Preparation of Chitosan‐Based Materials
for Electrochemical Applications 463
18.4 The Proton Conductivity of Chitosan 465
18.5 Selected Applications 467
18.5.1 Electrochemical Sensors 467
18.5.2 Spectroscopic Sensors 470
18.5.3 Other Electrochemical Devices 471
18.6 Outlook 472
References473
 Contents xv

19 Marketing and Regulations of Chitin and Chitosan from Insects 477

Nathalie Berezina and Antoine Hubert
19.1 Historical Outline 477
19.2 Natural Origins of Chitin 478
19.3 Specificities of Chitin Biopolymer 479
19.4 Differences Among Chitins from Insects and Other Sources 479
19.4.1 Differences of Chemical Compositions of the Cuticles 479
19.4.2 Differences of Physical Assemblies of Chains and Molecules 480
19.5 Extraction and Purification Specificities of Chitins from Insects 480
19.5.1 Different Cuticle Structures and Contents of Insects 480
19.5.2 Chemical Extraction 480
19.5.3 Biological Extraction 481
19.5.4 Characterization and Transformation into Chitosan 481
19.6 Market Opportunities and its Regulations 482
19.6.1 Agriculture Applications 482
19.6.2 Water Treatment Applications 483
19.6.3 Material Applications 483
19.6.4 Biomedical Applications 484
19.7 Outlook 485
References485

Index491
 List of Contributors

Artur Bartkowiak Center of Bioimmobilisation and Innovative Packaging Materials,

Faculty of Food Sciences and Fisheries, West Pomeranian University of Technology,
Szczecin, Poland
Leen Bastiaens VITO (Flemish Institute for Technological Research), Mol, Belgium
Silvia Bautista‐Baños Centro de Desarrollo de Productos Bióticos (CEPROBI), Instituto
Politécnico Nacional (IPN), Yautepec, Morelos, Mexico
Nathalie Berezina Ynsect, Évry, France
Carmen G. Boeriu Wageningen Food & Biobased Research, Wageningen, The
Netherlands
Leonie Bossog Textilchemie Dr. Petry GmbH, Reutlingen, Germany
Suse Botelho da Silva Food and Chemical Engineering, Polytechnic School, Unisinos
University, São Leopoldo, RS, Brazil
Rudi Breier Textilchemie Dr. Petry GmbH, Reutlingen, Germany
Lambertus A.M. van den Broek Wageningen Food & Biobased Research, Wageningen,
The Netherlands
Kinga Brzoza‐Malczewska Institute of Biopolymers and Chemical Fibres, Lodz, Poland
Corneliu Cojocaru ‘Petru Poni’ Institute of Macromolecular Chemistry, Romanian
Academy, Iași, Romania
Véronique Coma University of Bordeaux, LCPO, UMR 5629, Centre National de la
Recherche Scientifique (CNRS), Pessac, France
Stefan Cord‐Landwehr University of Münster, Institute for Biology and Biotechnology
of Plants, Münster, Germany
Zormy Nacary Correa‐Pacheco CONACYT-CEPROBI, Instituto Politécnico Nacional,
Yautepec, Morelos, Mexico
xviii List of Contributors

Els D’Hondt VITO (Flemish Institute for Technological Research), Mol, Belgium
Liyou Dong Food & Health Research, Wageningen Food & Biobased Research,
Wageningen, The Netherlands; Food Chemistry, Wageningen University, Wageningen, The
Netherlands
Hermann Ehrlich Institute of Electronics and Sensor Materials, TU Bergakademie‐
Freiberg, Freiberg, Germany
Vincent G.H. Eijsink Faculty of Chemistry, Biotechnology, and Food Science, The
Norwegian University of Life Sciences (NMBU), Ås, Norway
Kathy Elst VITO (Flemish Institute for Technological Research), Mol, Belgium
Wen Fang Institute of Biomedical Macromolecules, Department of Polymer Science
and Engineering, Zhejiang University, Hangzhou, China
Maria Emiliana Fortuna ‘Petru Poni’ Institute of Macromolecular Chemistry,
Romanian Academy, Iași, Romania
Coen Govers Food & Health Research, Wageningen Food & Biobased Research,
Wageningen, The Netherlands
Natalia Gutowska Institute of Biopolymers and Chemical Fibres, Lodz, Poland
Karolina Gzyra‐Jagieła Institute of Biopolymers and Chemical Fibres, Lodz, Poland
Tom Hager German Institutes of Textile and Fiber Research, Denkendorf, Germany
Thomas Hahn Fraunhofer Institute of Interfacial Engineering and Biotechnology,
Stuttgart, Germany
Valeria Harabagiu ‘Petru Poni’ Institute of Macromolecular Chemistry, Romanian
Academy, Iași, Romania
Antoine Hubert Ynsect, Évry, France
Andra Cristina Humelnicu ‘Petru Poni’ Institute of Macromolecular Chemistry,
Romanian Academy, Iași, Romania
Maria Ignat ‘Petru Poni’ Institute of Macromolecular Chemistry, Romanian Academy,
Iași, Romania
Teofil Jesionowski Institute of Chemical Technology and Engineering, Faculty of
Chemical Technology, Poznan University of Technology, Poznan, Poland
Yvonne Joseph Institute of Electronics and Sensor Materials, TU Bergakademie‐
Freiberg, Freiberg, Germany
Malgorzata Kaisler Bioprocess Engineering Group, Wageningen University,
Wageningen, The Netherlands; Wageningen Food & Biobased Research, Wageningen, The
Netherlands
Christine Klinger Institute of Physical Chemistry, TU Bergakademie‐Freiberg,
Freiberg, Germany
Another random document with
no related content on Scribd:
dienstzaken betrof. Hij was de man, die „een oogje” moest houden
op het doen en laten van Van Brakel en hij wist ook, waarom de
hoofdingenieur dat noodig achtte. Dat dit een zeker minder loffelijke
spionnage was, zag hij volstrekt niet in; hij meende met Willert, dat
diens verantwoordelijkheid tegenover „dan lande” medebracht, dat
hij zóó en niet anders handelde.

De architect had van den steiger van het in aanbouw zijnde

schoollokaal gezien dat er iets bijzonders was verhandeld tusschen
Van Brakel en den Chineeschen aannemer. De afstand was te groot
geweest om iets te onderscheiden, maar hij had hen samen zien
oploopen langs de rivier, zien stil staan en gebaren maken, en dat
had hem lont doen ruiken.

Dienzelfden avond had hij Willert geschreven en juist was hij bezig
de enveloppe van den brief te verzegelen, toen Van Brakel om dat
geld kwam. Toen de ingenieur weg was, verscheurde de architect
zijn brief; hij moest zich vergist hebben; als Van Brakel knoeide met
dien rijken Chinees, zou hij geen voorschot behoeven te nemen op
zijn traktement.

Jules Geerling zat in een kleine pendoppo genoeglijk een sigaret te

rooken en een glas champagne te drinken. Hij strekte de beenen
met welbehagen uit over de uitgeslagen armen van een luierdstoel,
en glimlachte bij zichzelven om het prettig idee, dat ze nu allen
gefopt waren. Het was zoo gemakkelijk geweest! Een vriend.…. nu
ja, een kennis, [174]iemand, die hij zag te hooi en te gras, met wien
hij nu en dan een praatje maakte of in de sociëteit een partij biljart
speelde, had hem in de gelegenheid gesteld zich zoo geheimzinnig
weg te goochelen naar dit dicht in het lommer verborgen optrekje,
geen tien minuten rijdens van de stad. Het was er zoo lekker, als hij
niet dacht, dat het in de laaglanden van Java wezen kon. Slechts tot
in het oneindige onderbroken zonnestraaltjes bereikten flauw
lichtend de open ruimte onder het dicht gebladerte; het bleef er zoo
heerlijk koel, dat men eerst in den namiddag eenigen last kreeg van
de warmte; en even ter zijde van het kleine erf ruischte de kali, zacht
en gezellig; haast geen ander geluid liet zich hooren; het was, dacht
de Amsterdamsche koopmanszoon, alsof ’t hier altijd Zondag was.
Nu en dan sloop onder de boomen een inlandsche bediende door of
ving een kip haar reproduceerend werk met gekakel aan. Toch zou
hij het in die stilte niet hebben uitgehouden, zonder het heerlijk
denkbeeld, dat hij bezig was zijn eigen zin te doen à l a b a r b e
zijner familie, en dat hij het deed voor Ceciel.

Zij was hem komen opzoeken, en ze had hem dien brief gebracht,
vol van oude bekende praatjes over den „ouden heer,” en zijn, Jules,
duren plicht om altijd naar de pijpen van dien ouden heer te dansen;
maar tot zijn verwondering vond hij geen enkele zinspeling op „die
meid.”

Ceciel moest hem het bezoek haarfijn vertellen, en hij gierde het uit
en draaide met zijn lichaam van pleizier, toen hij hoorde hoe zij den
chef van zijn kantoor de waarheid had gezegd. Zij moest het woord
voor woord herhalen, en daarbij keek hij haar voortdurend aan, vol
bewondering voor die kalme, welbespraakte [175]schoonheid met
albasten gelaat en de groote, donkere oogen. Met belangstelling
vernam hij ook, dat zij hevige standjes had gehad met mevrouw Du
Roy, die woedend was geweest toen Ceciel haar lachend vertelde,
waarom de vendutie van Van Brakel niet was doorgegaan en tante
dus geen beslag kon leggen op het vendu-accept.

Mevrouw Du Roy was kwaad weggeloopen, maar toen ze hoorde

van de geheimzinnige verdwijning van Geerling, hield ze het niet
langer uit, sloeg een sjaaltje om de schouders en ijlde naar het huis
van haar zuster.
„Zeg, Ciel, zeg, waar is-t-ie?”

Zij dacht voor ’t minst, dat hij zich onder het ledikant van haar nichtje
verborgen hield.

„Ik kan het u niet zeggen.”

Mevrouw Du Roy werd bleek van drift; haar oogen fonkelden.

„Het staat je nogal mooi, Ciel, mij zóó te behandelen.”

„Ik weet niet eens, dat ik u behandel.”

„Ja, je bent vinnig genoeg. Maar ik heb je altijd goed behandeld, zie
je, van dat je een klein kind waart, en nu doe je alsof ik een vreemde
ben. Ciel, dat is niet goed van je, hoor! Het is gemeen en leelijk.”

Het meisje glimlachte. Wat moest ze het mensch antwoorden? Het

w a s waar, dat tante Du Roy altijd erg royaal tegenover haar was
geweest, maar ’t had ook slechts weinig gescheeld of de
omstandigheid, dat deze luxurieuze vrouw haar tante was, zou haar,
Ceciel, een plaats hebben bezorgd in den kapperswinkel der heilige
Catherina. Aan den anderen kant echter woog de toekomstige
erfenis. [176]

„Wat wilt u dan?” vroeg ze. „Hier is Geerling niet, dat spreekt
vanzelf.”

„Kom, kom! Waarom zou hij niet hier wezen? Hij kan immers
nergens beter zijn. Toe, Ciel, zeg me nu eens waar hij is. Laat me
eens kijken waar je hem verstopt hebt! Ik zal het waarachtig aan
niemand zeggen!”

Haar heele wezen lachte toen ze sprak. Zij vond het nu toch zoo’n
heerlijk idee een jongen man te verbergen in een vrouwen- of
meisjeskamer! Wat haar betrof,—zij had er met het grootste
genoegen een dozijn verstopt, als het noodig was geweest.

„Hij is heusch niet hier, tante; geloof me dan toch,” hield Ceciel vol,
zich halfdood ergerend.

„Hè, wees toch niet zoo flauw! Wat komt het er nu opaan? Je
behoeft voor m i j immers zoo kinderachtig niet te wezen. Je weet
heel goed, dat ik je graag alles gun. Toe Ceciel, laat me nu eens zien
waar hij zit.”

Het meisje zuchtte. ’t Was onmogelijk, dat zag ze wel, haar tante te
overtuigen.…

„Nu, kom dan maar mee.”

Mevrouw Du Roy volgde Ceciel in haar kamer. Zij liep zachtjes op

haar teenen en vol nieuwsgierigheid met vooruitgestoken hoofd.

Het zag er lief en comfortabel uit. Ceciel ging zitten, nam uit een la
van haar toilet een sleutelbosje en wierp het op de tafel.

„Ziedaar tante, daar hebt u al mijn sleutels; zoek nu zelve maar

overal of u Geerling vinden kunt. Anders gelooft u me toch niet.” [177]

De uitdrukking van zelfvoldoening op ’t gezicht der tante viel als het

ware, en werd gevolgd door een van teleurstelling.

„Maar ben je hem dan kwijt, Ciel? Waar is hij dan?”

„Hij is bij een vriend van hem buiten de stad. Ik zal u wel zeggen bij
wien, als gij mij ernstig belooft het niemand te vertellen.”

Ja, dat bezwoer mevrouw Du Roy, en toen gaf Ceciel haar een
verkeerd adres op, wel wetend dat zij toch den mond niet kon
houden.

Met het grootste vermaak en de levendigste belangstelling had

Geerling het aangehoord. Het wond hem op, en daar zij alleen thuis
was, geneerde hij zich niet en omhelsde Ceciel, die zich dit met
blijkbaar genoegen liet welgevallen, zóó zelfs dat Geerling, door de
omstandigheden en de omgeving in verzoeking gebracht, zich
vrijheden wilde veroorloven, die als preliminairen haar gevaarlijke
zijde hadden. Zij had dat kunnen verwachten, en ze h a d dat ook
wel een beetje verwacht, maar in het volle besef, dat zijzelve een
niet te verrassen schildwacht was voor de b e n t i n g harer deugd,
deerde haar dat niet; een klein maar beslist gebaar, een blik en een
glimlach, dacht ze, zouden Jules altijd terughouden.

Maar dien ochtend was er meer noodig. Het scheen dat de

weelderige natuur, die hem daar in dien p o n d o k omringde, en die
in kleuren en geuren het lied zong der vermenigvuldiging, zeer op
zijn zinnen werkte. Hij kuste haar niet langer met de reserve van een
ernstig galant, maar met een hartstocht, die haar direct deed
gevoelen hoeveel water hij noodig had in den wijn zijner liefde; hij
kuste haar, waar [178]hij kon; zij weerde hem af, eerst zachtjes, maar
dat scheen het kwaad te verergeren; hij keek haar aan met kleine
oogen en met den dommen beotischen glimlach der opgewekte drift
op het gezicht.

Zij vond hem leelijk zoo, en dat gaf haar meer kracht, wat dan ook
zeer noodig was, zóó zelfs, dat het lieflijk samenzijn haast ontaardde
in een worsteling, waarin hij, Jules Geerling, geen overwinnaar bleef,
en slechts een paar knoopen van het kleedje van Ceciel het
moesten ontgelden. Trouwens hij had, dit schoot hem daar plotseling
te binnen, als overwinnaar een zonderling figuur gemaakt, want
zonder dat hij het zoo dadelijk had bespeurd, was, bij den krachtigen
tegenstand dien hij ontmoette, en die decentralisatie van kracht
eischte zijnerzijds, de woede geweken, en eigenlijk was hij niet eens
ontevreden over het resultaat.

Ceciel was verontwaardigd, of scheen het althans.

„Het is schandelijk, Jules.….”

„Wees niet boos, Ciel.”

„Het is dubbel schandelijk tegenover mij. Hoe ik je vertrouwd heb,

bleek uit mijn komen hier, bij je.…. alleen.”

„Ja zeker. Toe, Ciel, neem het mij niet kwalijk. Wees niet zoo boos.”

„Niet boos zijn.….”

„Neen,” viel hij haar in de rede, „toe vergeef het me; ik kon er
waarachtig niets aan doen. Maar het zal nooit weer gebeuren, dat
verzeker ik je.”

Zij ging zitten in een theatrale houding en drukte haar zakdoek voor
de oogen. Hij liet zich neder op zijn eene knie naast haar en greep
haar hand. [179]

„Lieve engel, wees nu niet bedroefd. Ik bezweer je, het zal nooit
weer gebeuren.”

Het was of zij snikte, en toen hij dat hoorde, zwoer hij nog meer en
vroeg haar zóó dringend excuus, dat zij hem weder in genade
aannam onder belofte van beterschap.

Een koeltje ritselde door de bladen en streek langs de donzige

krulletjes in haar hals; zij sloeg langzaam den blik in het rond. O, als
Geerling eens de man was geweest naar haar hart! Een zucht vloog
dien onbekende te gemoet. Het was toch beter zóó, dacht ze; men
hield er zijn verstand bij!

Maar Jules kon dáár niet blijven. Die omgeving werkte bij het luie
leven, dat hij leidde, blijkbaar te veel op zijn gemoed, en daardoor
ontstond een ander gevaar, dat begreep ze. De bewoner zelf hield
daar een inlandsche huishoudster; niets waarborgde Ceciel, dat op
een goeden dag Geerling niet door dat verderfelijke voorbeeld zou
worden aangespoord tot navolging, en dat was het grootst denkbare
gevaar voor haar trouwplannen. Er blonk iets in haar mooie oogen,
toen zij dacht aan die helsche bruine vrouwen, wier gemakkelijke
levensopvatting zooveel Europeesche meisjes in Indië doemt tot de
zuurbier-toekomst. Ze had ze kunnen vermoorden, als ze dat
ongestraft had mogen doen; ze haatte die schepsels met een
onverzoenlijken haat; zij waren het die de Indische meisjes
b e r o o f d e n van haar toekomstige echtgenooten; die den gloed
der jongelingen verteerden tot de asch van cynisme en
geblaseerdheid; z i j waren de kanker der Europeesche samenleving
met haar huwelijks-surrogaat „buiten bezwaar.” [180]

Ceciel had haar altijd verafschuwd, en nu vreesde zij haar

mogelijken invloed op Jules.

„Je kunt hier niet blijven wonen.”

„Hè, waarom niet? Het is hier lekker.”

„Toch blijf je hier niet wonen, Jules.”

„Maar lieve Ceciel, wat moet ik dan?”

Ja, dàt wist ze op het oogenblik niet; maar de vrees voor de

inlandsche huishoudster was zóó sterk, dat haar gewoon helder
oordeel er onder leed, en als zij op dat oogenblik van twee kwaden
het minst slechte had moeten kiezen, dan had ze nog liever haar
principes over den pagger gegooid en Geerling „geborgen” à l a
m a d a m e Du Roy, dan hem hier voortdurend te laten wonen,
alleen onder hetzelfde dak met een inlandsche n j a i .

„Ik zal je schrijven,” zei ze na een oogenblik. „Hier k a n je niet

blijven.….”

„En in het publiek kan ik onmogelijk allen braveeren en zeggen, dat

ik mij slechts aan dwang zal onderwerpen. Daarbij: de oude heer is
tot alles in staat, ook tot dwang.”

„Neen, neen; dat moet ook niet. Ik ben het op ’t moment nog niet met
mijzelve eens; wacht maar tot je een brief van me krijgt.”

De brief kwam des middags en beviel hem maar half. Zij had een
paar kamers voor hem gehuurd aan den anderen kant der stad; de
menschen zouden het stil houden; de lust kwam bij hem op zich te
verzetten, maar daarvan zag hij af, naar hij meende uit liefde en uit
vrije beweging, maar metterdaad omdat hij niet durfde.

Zij kwam werkelijk met een grooten gesloten huurwagen [181]geheel

alleen, en hij vertrok naar zijn onbekende woning, waarvan Ceciel
het adres opgaf aan zijn bediende, die met de koffers volgen zou.

Het was ten slotte een gekke expeditie, meende Geerling, en

lachend zei hij:

„Het is alsof ik geschaakt word.”

Zij lachte mee, maar voelde dadelijk dat er in die uitdrukking iets lag,
dat niet goed was.

„Hoe flauw! Het heeft er meer van alsof ik word geschaakt.”

„Ik wou dat het waar was.”

„Ei, en waarom? Is het niet beter zóó?”

„O ja; alleen vind ik het vervelend, dat het zoo lang moet duren.”

„Klaag je nu al?”

„Je moet denken, dat het mijn gewoonte niet is schuilevinkje te

spelen. Voor een week of wat gaat het; maar het aardige is er gauw
af. En nu nog maanden.…”

„Ik wist niet, dat je zoo weinig voor me over hadt,” zei Ceciel met een
zucht.

„Och, lieve, dat weet je immers wel beter, maar ik mag toch wel
zeggen, dat het vervelend is.”

Het gesprek viel haar niet mede. Zou ze haar doel voorbijgestreefd
hebben? Wat zou hij zeggen van dat nieuwe kwartier? Toen ze het
erf opreden, bespiedde zij zijn gezicht.

„Dat ziet er zoo kwaad niet uit van buiten,” riep hij over het lederen
kleed kijkend, dat gesloten was om hem te maskeeren.

„O, het is een zeer lief huis,” antwoordde Ceciel blijde: „het zijn ook
zeer nette kamers en goede, vriendelijke menschen.” [182]

Het was een huis met een bovenverdieping; zindelijk, goed

onderhouden en eenvoudig Indisch, maar behoorlijk gemeubeld. Zij
gingen een trap op, waaraan geen Indische oude dame zich zou
gewaagd hebben, en kwamen op een groot naakt portaal met een
bruin geverfden houten vloer, een groenen zolder en verblindend
witte muren; hun schreden klonken luid en hol.
„Dat portaal is vervloekt ongezellig,” meende Jules.

„Ze moeten er een mat leggen en gordijntjes hangen voor de ramen,

en wat schilderijen aan de muren.”

„Juist.”

„Weet je wat? Ik zal het zelf wel doen; ik kom hier elken dag een
uurtje meubileeren.”

„Heerlijk! Maar zal je ma het willen hebben?”

„Nu, ik denk het wel. Ik zal maar beginnen met het te doen, zonder
het te vragen.”

De kamers bevielen hem uitstekend, het was er veel zindelijker en

netter dan in den p o n d o k . Maar plotseling stond hij stil voor het
venster en mompelde een vloek; de ramen zagen uit op het kerkhof.
Groote zwarte letters op witten grond staarden hem in de halve
duisternis van het wijkend daglicht spookachtig uit de verte aan:
Memento Mori!

„Je moet me niet kwalijk nemen, lieve Ciel, maar ik kan hier
onmogelijk wonen.”

„Waarom niet?”

Hij wees met uitgestrekten arm naar het reusachtig frontespies.

„Dat wil ik niet den heelen dag voor mijn neus zien; ik moet er niets
van hebben.” [183]

„Kom, wees toch niet kinderachtig.”

„En dan de miasmen?”

„Die komen zoo hoog niet; daar zal je hier geen last van hebben.”

„En het lijken-luchtje? Ik ruik het al,” zei hij met kluchtige vrees de
lucht opsnuivend. „Had me in Godsnaam maar daar buiten gelaten.
Wat hadt je toch tegen dien p o n d o k ?”

„Dat zal ik je bij gelegenheid wel eens zeggen.”

„Nu, maar ik ga dadelijk weer met je mee; ik logeer nog liever in het
eerste logement het beste, dan hier in het gezicht van dat kerkhof.”

„Dus je w i l t naar Europa gaan?”

„Maar Ciel!”

„Kan ik het anders uitleggen? Hoe kan nu een man zoo’n afgrijzen
hebben van een begraafplaats!”

„Ja, ik kan het niet helpen, maar ik vind het beroerd.”

Zij praatten er over, maar kwamen tot geen resultaat; eindelijk riepen
zij de vrouw des huizes, een eerzame Indo-Europeesche, en deze
loste het geschil op door aan Geerling de twee kamers af te staan,
aan den anderen kant van het huis; die hadden het uitzicht op den
publieken weg, en dat beviel hem beter, althans hij nam er genoegen
mee.

Toen Ceciel heenging, zag ze in de voorgalerij een baboe met een

kind op den arm; het was een jonge mooie Javaansche vrouw. Driftig
schokschouderde ze. Wat waren die dames toch dwaas, zulk volk in
haar huis te halen. Alsof het voor een cent te vertrouwen was, dat
inlandsche vee!

„Wel, hoe bevalt het hem?” vroeg haar moeder, over haar [184]bril
heenkijkend. De oude vrouw zelve had dit asyl voor den zich schuil
houdenden Geerling gevonden.

Ceciel lachte.

„Hij heeft zoo het land aan dat kerkhof.”

„Dat dacht ik wel. Nu, ik zou je ook danken.”

„Ja, ik kan hem ook geen ongelijk geven; maar hij moet er maar aan
gewennen, ma.”

„Weet je waar het nu veel van heeft, Ciel?”

„Nu?”

„Alsof wij hem gevangenhouden.”

„Wat zou het, ma? Als ik het b e t o e l kon doen, geloof me, ik deed
het.”

Zij lachten beiden en keken elkaar veelbeteekenend aan.

„Ik wist niet, dat je zóó verliefd waart.”

„Toch ben ik dat, maatje. Jules is voor mij als geknipt; maar eerst
moeten we terdege getrouwd zijn.”

Ceciel ondervond, dat zoo Geerling de tijd lang scheen, die nog vóór
zijn meerderjarigheid moest verloopen, zijzelve niet minder
daartegen opzag. Zij had zich geheel met het denkbeeld mevrouw
Geerling te worden vereenzelvigd, en zij kon het niet meer loslaten;
het zou verpletterend zijn. ’t Was niet het sexueel verkeer, dat haar
aantrok. Zij zou een goede vrouw zijn ook in dat opzicht; maar al
was zij een fatsoenlijk meisje, onschuldig in den zin van onwetend
was ze niet; de aantrekkelijkheid van het geheimzinnige, van het
onbekende bestond niet voor haar. Dáár w i s t ze alles van, en in
dàt opzicht zou een huwelijk slechts het a m e n zijn, dat noch
onverwacht zou komen noch verrassend, en waarvan ze niet meer
verwachtte, dan het zou blijken waard te zijn. [185]

Wat haar aantrok, was het leven in Europa in den gegoeden

fashionabelen stand. Zij was maar weinig uit geweest in Indië; de
middelen haars vaders veroorloofden het niet, en zij had er ook
weinig genoegen in. Wat was het eigenlijk?

Maar zij kon uren aan uren zich half blind zitten staren op de platen
der Europeesche illustraties, als die het leven en bedrijf weergaven
in de groote steden. Zoo’n fraaie coupé met een paar mooie paarden
er voor en een correcten Europeeschen koetsier in nette livrei,—dat
was wat anders dan het geuren in Indië met een halfsleten „wagen”
en een toegetakelden aap op den bok; die reusachtige balzalen met
tallooze kroonlampen en gebeeldhouwde zolderingen; die rijk
getoiletteerde menigte,—welk een verschil met de povere imitaties
hier! die ruime straten vol opgewekte menschen, drentelend op de
geplaveide trottoirs langs de spiegelruiten, waarachter zooveel
schoons in oneindige afwisseling was tentoongesteld:—daarheen
vloog haar verlangen, en zuchtend keek ze naar den saaien,
eentonigen weg, waarop wat half gekleede inlanders hun vuile
voeten bewogen.

Zij had zich in het Europa harer droomen zoo vastgewerkt, dat zij er
niet meer uit kon komen. Naarmate de kans om tot een huwelijk met
Geerling te geraken grooter en grooter werd, was het verlangen dat
leven mede te genieten krachtiger geworden; thans was het
onoverwinnelijk; zij zou en zij moest hem hebben, en niets zou haar
daarin kunnen tegenhouden, zoolang hijzelf maar wilde. En sedert
Geerling nu de onmisbare voorwaarde was geworden voor haar
levensgeluk, ijsde zij bij het denkbeeld, dat hij haar op de eene of
[186]andere wijze kon ontgaan; al was ze doodelijk van hem geweest,
dan nog had de gedachte, „dat er toch wel eens niets van komen
kon,” haar niet pijnlijker kunnen aandoen; het ontnam haar soms de
gewone helderheid van geest; het maakte haar zenuwachtig; geen
offer, dat ze niet had gebracht voor de zekerheid binnen vier en
twintig uren zijn vrouw te worden.

Toen ze uitging om inkoopen te doen voor het meubileeren van ’t

portaal van Jules, vroeg haar moeder:

„Ben je nu van plan daar dikwijls heen te gaan?”

„Zeker; als ik tijd heb elken dag. Hij verveelt zich anders dood de
arme jongen.”

„En dan ben je daar boven met hem alleen?”

„Nu, wat zou dat?” vroeg Ceciel glimlachend; ze wist heel goed wat
haar moeder bedoelde.

„Omdat het veel te gevaarlijk is.…. Ja, Ceciel, je moet nu niet zoo
den neus optrekken voor hetgeen ik zeg. Je zoudt de eerste niet zijn,
noch de laatste, die te veel zelfvertrouwen toonde te hebben.”

„Dat weet ik niet; ik geloof dat die anderen nooit aan zelfvertrouwen
hebben geleden, maar dicht bij het vuur gingen om zich te branden.”

„Het is heel scherp en hard, Ceciel. Pas zelf maar op. Die staat, zie
toe.….”

Ceciel stopte haar ooren dicht en liep heen. Welk een mensch was
toch haar goede moeder! Dat werkte met bijbelteksten! Die
menschen uit den vroegeren tijd waren toch allen eender!
Bijbelteksten op de tong en dwaasheden in het hart; heel sterk in
praatjes, maar kwam het op daden [187]aan, dan zonken ze voor
elken schakel. Goddank, z i j stoorde er zich niet aan; zij zou haar
deugd niet richten naar huichelachtige femelarij; zij zou doen wat
haar verstand haar zei, en aan haar verstand wilde zij haar deugd
ondergeschikt maken. Zij was in dat opzicht haar eigen meesteres
en geheel zonder contrôle, want haar moeder had reeds lang geen
gezag meer over haar, en die goede onverschillige papa moest men
met zulke dingen niet aankomen, want dan mopperde hij en zei, dat
hij het „verdomde” om als schildwacht te dienen; dat Ciel maar zelve
moest weten wat ze deed, want ze was oud en wijs genoeg.

Zij kocht de matten met opzet wat groot; dan hield het pasklaar
maken nog een beetje aan; dat was weer tijd gewonnen. Ze kocht
een paar nieuwe Fransche romans en nog een en ander, waarmede
zij dacht dat ze hem genoegen zou doen.

Toen ze het erf opreed met een wagen vol goed, stond hij voor het
venster en zag haar aankomen. Verheugd liep hij naar beneden haar
te gemoet.

„Dat is lief van je, Ciel. Ik had niet gedacht, dat je al zoo spoedig die
moeite zoudt doen.”

Zij kusten elkaar.

„Ik moet je hier toch in dit graf ’t leven ’n beetje aangenaam maken.
Kom, help me maar eens uitpakken.”

Zij maakten een gezellige drukte van aanbelang; alle bedienden van
den hospes kwamen er aan te pas.

Toen alles boven was, en zij samen aan het arrangeeren waren,
beviel het Geerling hoe langer hoe meer.

„Het is net,” zei hij, „alsof we aan het meubileeren van ons huis
beginnen, vindt je niet?” [188]
„Hm, hm!” zei ze met eenigszins afgewend gelaat om den
spottenden glimlach te verbergen, want ze dacht:

„Het verschil zal je wel gewaarworden in je beurs als het zóó ver is.”

Ze wist het zóó geruimen tijd hem naar den zin te maken; zij kwam
elken ochtend een paar uren en bracht hem telkens iets nieuws
mee, hetzij op zijn verzoek en voor zijn geld, dan wel als een
verrassing van haar kant. Maar zij voelde, dat aan dit leven spoedig
een einde moest komen. Zij was zeker niet op hem verliefd, maar ze
dacht toch op minder hooghartige wijze over de eenvoudige
raadgeving harer moeder. Het was gelukkig dat Jules voor eens en
voor goed was afgebluft, want onder dit vrij en ongehinderd
samenzijn elken dag, waren er tot haar verbazing en vrees
oogenblikken geweest, die hoogst gevaarlijk hadden kunnen
worden. Hij klaagde erg over zijn vervelende avonden; daar hij nu
toch zich reeds geruimen tijd had schuil gehouden en niemand meer
ernstige pogingen deed om hem te ontdekken, sprak zij met hem af,
dat hij voortaan maar liever des avonds bij haar aan huis zou komen.
Nu en dan wat vroeg; dan kon hij blijven eten. Zag men hem, in
Godsnaam!

Van Brakel had zelden zoo’n kalmen tijd gesleten, als de laatste
maanden. Hij ontving geregeld het geld van den Chinees en droeg
het af bij Lucie, die het op haar beurt aan den advocaat zond.—Wel
was hij achteruitgegaan in zijn gewonen doen, en zat hij vrij dik in de
schulden in het kleine plaatsje, maar dat hinderde nog niet. De
aannemer, vond hij, maakte geen misbruik. Het geleverde materiaal
[189]was draaglijk goed en de hoeveelheid kon ook zooveel niet
schelen; het is zeker, dat hij het vroeger zou hebben afgekeurd, en
hij toen bij nameting zou hebben gezien, hoeveel er ontbrak dat als
aanwezig zwart op wit stond vermeld. Maar eenmaal aan het
knoeien, vond hij het al heel wel, dat hij niet meer dan één oog
behoefde dicht te doen. Het zou, meende hij, alles kalmpjes
afloopen; het werk zou klaar komen op tijd, en dan was hij gereed
om naar elders te verhuizen, want voor gewoon onderhoud had men
daar geen ingenieur noodig.

Zoo vlood het leven zonder veel zorgen voort; hij maakte druk
partijtjes, dronk een stevig glas, smulde met zijn vrouw
binnenskamers, als het eten in het logement niet lekker genoeg was,
en zij, veel geld uitgevend om de kinderen op te voeden in
vetmesterij en veelvraterij, nam er ook terdege het hare van. Ze
werden zeer dik. Niet zoo, dat zij het alleen opmerkten, maar het trok
de aandacht, en de ingezetenen van het plaatsje zeiden lachend, dat
de lucht daar dien ingenieur en zijn vrouw en kroost goed deden.

Ze hadden de gewoonte ’s morgens heel vroeg den grooten weg

langs het logement een eindje op en neer te wandelen. Lucie
eenigszins waggelend, door het overwicht harer dikke schouders en
armen, die uit de kabaja schenen te willen barsten, maar matblank
van gelaatskleur: hij met een rood verbrand gezicht, omlijst door zijn
blonden krullebol en in de verte glinsterend door den gouden bril,
dien hij op den neus droeg; in zijn wijde kabaja met een groot
overslag zonder knoopen, en in zijn ook zeer wijde katoenen
slaapbroek met roode streepjes, scheen hij nog veel breeder en
[190]zwaarder dan zijn vrouw. Zoo wandelden ze hoogst gemoedelijk
weder langs den weg, toen een reiswagen, dien ze uit de verte
hadden zien aankomen, plotseling dicht bij hen stilstond. Een heer
met een zwarten ronden hoed op, een zwart jasje aan en een
reistaschje aan een lederen riem over den schouder stapte uit. Van
Brakel verschoot van kleur; hij kreeg een gevoel alsof een zware last
op zijn borst werd gelegd.

Het was de hoofdingenieur Willert.

„Dag mevrouw Van Brakel,” zei hij vriendelijk, „hoe gaat het?”

„Dank u meneer Willert; hoe maakt het uw vrouw?”

„Uitmuntend, dank u. Zij laat u groeten.”

Daarop wendde hij zich half tot Van Brakel. „Excuseer mevrouw!.…
Van Brakel, ik wou je wel even spreken.…” en zonder meer nam hij
hem mede een eindje ter zijde.

„Ik kom het werk eens inspecteeren.”

„Wel, dat doet me genoegen.”

„Zoo. Je behoeft je geen moeite te geven vandaag. Blijf maar thuis;

als ik je noodig heb, kom ik wel even aan of ik zend een boodschap.
Adieu.”

Willert stapte weer in zijn rijtuig, na voor Lucie den hoed te hebben
afgenomen.

Toen het rijtuig verder reed en Lucie haar man aanzag, schrikte zij
van zijn ontsteld gezicht.

„Wat is het, Herman?” vroeg ze angstig.

„Het is.… dat er iets broeit.… dat de bom barst.… dat.… God weet
het!”

Zijn stem had geen klank; elk woord kostte hem moeite. [191]

Zij keerden terug naar het hotel. Lucie sprak voortdurend en

eenigszins zenuwachtig. Wat kon het wezen? Men kon hem immers
niets bewijzen. Het eenige was, dat hij misschien een aanmerking
zou krijgen, en wat kon hem dàt schelen. Al werd hij overgeplaatst,
dat toch wel het ergste zou wezen, dan was het immers nog zoo
verschrikkelijk niet. Maar daarvoor was zij niets bang. Gut neen;
Willert was zoo vriendelijk …

„Tegen jou, ja,” viel Van Brakel, die gezwegen had, haar in den
woordenvloed. „Tegen jou, maar niet tegen mij. Hij was juist zoo
vriendelijk tegen jou om mij te negeeren. M i j heeft hij niet de hand
gereikt.”

„Dat kan toevallig wezen.”

Maar hij liet zich in dat opzicht niet bepraten.

„Dat is niet toevallig onder mannen, die elkaar kennen en die elkaar
in zoo langen tijd niet hebben gezien.”

„Ga je nu niet naar het werk?”

„Wel neen,” barstte hij los in een vlaag van woede. „Je hebt het
immers gehoord: als hij me noodig heeft, zal hij me wel laten
roepen.”

„Maar dat is infaam! Op zoo’n manier kan hij wel alles van je
zeggen.”

„Natuurlijk. Dáárom is het hem te doen; dáárvoor heeft hij me

immers al sedert jaren gezocht.”

Zij zetten elkaar op tegen Willert. Een handeling als de zijne was
schandelijk. Op zulk een wijze als een bom uit de lucht te vallen en
dan alleen naar het werk te gaan, natuurlijk om achter den rug van
Van Brakel te konkelen met ondergeschikten,—nu dat kon men
alleen verwachten van [192]zoo’n ex-werkbaas; een welopgevoed
man zou zoo iets niet kunnen doen.—En naarmate zij meer
doordrongen geraakten van de overtuiging, dat de w i j z e van doen
des heeren Willert u n f a i r , ja gemeen was, schenen zij Van Brakels
schuld uit het oog te verliezen; zij drongen die al pratend op den
achtergrond; de leugen overtoog hun geest als een lijkwâ, en ze
eindigden met zichzelven en elkaar diets te maken dat er tegenover
Van Brakel een groote onbillijkheid stond begaan te worden; dat hij
onrechtvaardig werd bejegend en volkomen onverdiend werd
verdacht.

Aan de rijsttafel in het hotel spraken zij er luide en met

verontwaardiging over. Lucie het ergst. Zij ging nog gemakkelijker op
in den leugen dan haar man.

Er zaten maar enkele gasten aan tafel, en die hoorden het aan met
meer geveinsde dan werkelijk gevoelde verontwaardiging; ze gaven
toe, dat het een gemeene behandeling was.

„En dat tegenover iemand als Van Brakel,” zei Lucie met vuur. „Juist
hij heeft zich nooit met iets ingelaten, en is altijd even streng en even
eerlijk geweest tegenover de Chineezen. Maar het is hier een
t r o e p ! Wie niet meeknoeit, wordt gehaat en verdacht gemaakt.”

Toen ze zóó vergat, hoe ze aan het geld kwam voor mevrouw Du
Roy, schrikte Van Brakel en keek haar een oogenblik met verbazing
aan. Hij voelde niet, wat er gaande was in den geest dier anders zoo
eenvoudige, gemoedelijke vrouw; hij begreep niet, dat tegenover het
gevaar, hetwelk haar man en kinderen dreigend naderde, de gewone
levens-moraal voor haar in het niet zonk; dat in haar ziel de tijgerin
ontwaakte, [193]die haar hol met klauw en tanden tegen aanranding
verdedigde. En voor haar, als vrouw in de Europeesche
samenleving, stelde h e t w o o r d den klauw en tanden voor; dat
woord was haar eenig weermiddel, en dat gebruikte ze onverschillig
of het was om te liegen of om de waarheid te spreken,—als het maar
strekken kon tot verdediging van hen, die ze liefhad.