The Self and Social Relations 1st ed.

Edition Matthew Whittingham

Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/the-self-and-social-relations-1st-ed-edition-matthew-
whittingham/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Governing Social Protection in the Long Term : Social

Policy and Employment Relations in Australia and New
Zealand 1st ed. Edition Gaby Ramia

https://ebookmass.com/product/governing-social-protection-in-the-
long-term-social-policy-and-employment-relations-in-australia-
and-new-zealand-1st-ed-edition-gaby-ramia/

Monarchies and the Great War 1st ed. Edition Matthew

Glencross

https://ebookmass.com/product/monarchies-and-the-great-war-1st-
ed-edition-matthew-glencross/

The Realizations of the Self 1st ed. Edition Andrea

Altobrando

https://ebookmass.com/product/the-realizations-of-the-self-1st-
ed-edition-andrea-altobrando/

Restructuring Relations: Indigenous Self-Determination,

Governance, and Gender Rauna Kuokkanen

https://ebookmass.com/product/restructuring-relations-indigenous-
self-determination-governance-and-gender-rauna-kuokkanen/
Vicarious Identity in International Relations: Self,
Security, and Status on the Global Stage 1st Edition
Christopher S. Browning

https://ebookmass.com/product/vicarious-identity-in-
international-relations-self-security-and-status-on-the-global-
stage-1st-edition-christopher-s-browning/

John Dewey and the Notion of Trans-action: A

Sociological Reply on Rethinking Relations and Social
Processes 1st ed. 2020 Edition Christian Morgner

https://ebookmass.com/product/john-dewey-and-the-notion-of-trans-
action-a-sociological-reply-on-rethinking-relations-and-social-
processes-1st-ed-2020-edition-christian-morgner/

Interrupting Capitalism: Catholic Social Thought and

the Economy Matthew A. Shadle

https://ebookmass.com/product/interrupting-capitalism-catholic-
social-thought-and-the-economy-matthew-a-shadle/

Freedom of Expression as Self-Restraint Matthew H.

Kramer

https://ebookmass.com/product/freedom-of-expression-as-self-
restraint-matthew-h-kramer/

The Pope, the Public, and International Relations:

Postsecular Transformations 1st ed. Edition Mariano P.
Barbato

https://ebookmass.com/product/the-pope-the-public-and-
international-relations-postsecular-transformations-1st-ed-
edition-mariano-p-barbato/
 The Se
& So
l f
cial
Relatio
Matthew
ns
Whitting
ham
The Self and Social Relations
 Matthew Whittingham

The Self and Social

Relations
Matthew Whittingham
University of Kent
Canterbury, UK

ISBN 978-3-319-77245-5    ISBN 978-3-319-77246-2 (eBook)

https://doi.org/10.1007/978-3-319-77246-2

Library of Congress Control Number: 2018943701

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s) 2018

This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of
translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on
microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and retrieval,
electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology now
known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors, and the editors are safe to assume that the advice and information
in this book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the
publisher nor the authors or the editors give a warranty, express or implied, with respect to
the material contained herein or for any errors or omissions that may have been made. The
publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims in published maps and
institutional affiliations.

Cover credit: XiXinXing/Getty Images

Cover design: Akihiro Nakayama

Printed on acid-free paper

This Palgrave Macmillan imprint is published by the registered company Springer International
Publishing AG part of Springer Nature.
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
 No man is an island,
Entire of itself,
Every man is a piece of the continent,
A part of the main.
—John Donne
 Preface

In this book I argue against an atomistic conception of the individual and

in favour of a holistic conception. The former position takes the human
individual to exist self-sufficiently and prior to any involvement in social
relations and the latter takes social relations to be constitutive of the
properly human individual. The atomistic view does not necessarily deny
that social relations can and do enhance the lives of individuals, or that
social relations can and do play a causal role in the individual’s own
personal development. Their claim is that the properly human individual
can be abstracted away from social relations without ceasing to be what he
or she essentially is. The holistic view, by contrast, holds that social relations
are constitutive of the essence of properly human individuals and abstracted
away from those relations the individual could no longer exist.
Resistance to the holistic view often comes from the erroneous percep-
tion that it is perilous to our ordinary conceptions of freedom and critical
enquiry. It is thought that freedom depends on the individual’s ability to
define themselves and to act apart from social relations, and social rela-
tions can only ever be, in the form of a necessary evil, a limitation on the
individual’s freedom. However, if we can only be properly human by act-
ing as a participant in a larger structured practice, then there seems to be
little room left for the idea that I can define myself and make choices apart
from those practices. Similarly, it is thought that rational criticism depends
on our ability to find standards or principles of reason apart from our
social communities with which we can critically engage with those com-
munities. However, if reason and knowledge are things we acquire through
membership in a social community then this notion of critical enquiry is

vii
viii PREFACE

also put under pressure. The assumption that freedom and critical enquiry
cannot be made sense of on the holistic view, in combination with the
great value placed in each of these, gives cause to doubt the value of a
holistic conception of the individual.
Both the atomistic conception of the individual and the negative percep-
tion held towards holistic accounts are encouraged by any foundationalist
epistemology which maintains that it is possible to form an objective con-
ception of an independent reality. Epistemologies such as this tend to form
a notion of the individual as ideally disengaged, as capable of understanding
themselves and the world through a self-reflexive act of withdrawal away
from the world within which they live and from all partial or relative beliefs.
It is through this self-reflexive withdrawal that they aim to get in touch with
a kind of knowledge which is immediate and indubitable. An agent who
can disengage from the world entirely and still remain an individual is
exactly the atomistic conception I oppose. Furthermore, any picture of
knowledge which requires a universal standard or foundation is going to
see the holistic understanding of reason as relative to social practices, to be
dogmatic and uncritical. Foundationalist thinking tends to see the ideally
disengaged agent, and the ability to find universal critical standards apart
from our social communities, as forming the basis of freedom and auton-
omy, of being able to think and make choices for oneself. It is because I take
this epistemological picture both to support atomistic conceptions of the
individual and to encourage the perception that holism is inconsistent with
freedom and critical enquiry that I will spend much of this book working
against the foundationalist project.
In Chap. 1 I give an introduction to atomistic and holistic conceptions
of the individual. I use Mill as a representative of atomism and Bradley as
a representative of holism. I argue that there are irreconcilable tensions in
Mill’s account of human nature and the human individual which holism
can resolve. I argue against Mill that our ultimate end cannot be pleasure
but must be self-realisation within a social whole. I also argue that human
freedom cannot be secured on the basis of maximal negative liberty but
must be secured on the basis of participation within concrete social
practices. Freedom is achieved by realising ourselves as part of a social
whole.
In Chap. 2 I give my initial response to the claim that holism cannot
accommodate critical enquiry, or that it leaves no room for the notion of
‘thinking for oneself’. I claim that this criticism achieves its force on the
basis of an undue identification of rational criticism with a foundationalist
 PREFACE
   ix

epistemology. I spend the rest of the chapter arguing that there are patterns
of reasoning which can justify our moving from one position to a rival
incompatible position, without drawing on any standard external to either
of those positions. In this way standards for criticising our social practices
are shown to exist within those very practices. I follow Kuhn’s account of
scientific development and Taylor’s notion of a transitional argument to
make this point, and I end by giving an argument for what ‘thinking for
oneself’ consists in.
In Chap. 3 I outline foundationalism and its reliance on an immediately
given epistemic content. I develop the foundationalist account as related
to a particular picture of the human condition and highlight its connection
to atomistic conceptions of the individual. I give arguments for, and
examples of, both rationalist and empiricist forms of immediacy. I end the
chapter by highlighting what I take to be incoherent in the notion of an
immediately given epistemic content and outline the transcendental form
of argument I will use to draw out this incoherency. In giving these
transcendental arguments over the following two chapters, I will be
putting pressure on the atomistic conception of the individual which is so
connected with the foundationalist enterprise.
Chapter 4 gives the first transcendental argument against immediacy. In
this chapter the notion of immediacy being argued against is the empiricist
notion of a bare sensory particular. Before offering these arguments I
spend a few sections on methodology, outlining an approach to epistemol-
ogy which can criticise foundationalism from within without itself relying
on any foundational standard. I follow Taylor in giving a transcendental
interpretation of Hegel’s arguments against sense-certainty which at the
same time preserves the dialectical nature of his arguments. Against Taylor
I argue that transcendental arguments cannot be entirely free of presup-
positions. I end the chapter by arguing that awareness of bare sensory
particulars depends on their being mediated first of all through universals
or concepts.
Chapter 4 is the most abstract and difficult of all these chapters. With a
lot of focus on methodology it veers into meta-philosophy and is an
attempt to ward off any charge that I am guilty of the same errors as the
outlooks I criticise. It is placed here as it is prior to the arguments the form
of which it attempts to outline, but the methodological section may
reward immediate re-reading after working one’s way through the rest of
the material in this book. If the reader struggles with the methodological
sections first time round, they may choose to focus on the following
x PREFACE

sections instead: ‘Introduction’, ‘Hegel’s New Method of Epistemology’,

‘Hegel’s Dialectics of Sense-Certainty’ and ‘Conclusion’.
Chapter 5 gives the second transcendental argument against immediacy.
In this chapter the notion of immediacy being argued against is the rationalist
notion of the conceptually given. I outline what a notion of the conceptually
given might look like and show that it depends on what Wittgenstein called
a ‘private language’. I then give an account of Wittgenstein’s arguments
against the possibility of a private language and in favour of social practice as
the only thing that can ground what counts as applying a concept appropri-
ately or inappropriately. I end the chapter by answering some of Ayer’s criti-
cisms of these arguments.
Chapter 6 builds on the conclusions of Chap. 5—that our grasp of
concepts depends on our mastery of a social practice—and develops them
more fully to argue that reason and knowledge are grounded in social
practice. I argue that any notion of reason seen to involve an appeal to, or
to depend on the consultation of, a ‘real rule’ or a ‘rule itself’ leads to an
infinite regress. This regress can only be stopped by seeing the consulting
of rules to bottom out in the tacit grasp of how to perform appropriately
in social space. I also argue that knowledge more broadly is a social prac-
tice; it is something that we do. As such, the sceptic’s attempt to detach
herself from the world of practice, and to bring everything she believes
and everything that she does before herself as a theoretical object requir-
ing justification, is in principle incoherent. By this point I take the account
of rational progress discussed in Chap. 2 to be more fully justified, and I
take the notion of a disengaged rational agent to be shown false.
Chapter 7 brings together the epistemological conclusions I have
reached with my earlier concerns about the individual’s ability to freely
develop him or herself. This chapter is the culmination of everything
argued so far and offers an account of the individual as being partially
constituted by the self-descriptions he or she forms of him or herself,
where those descriptions are subject to socially grounded objective stan-
dards, while also allowing the subject to have a degree of creativity in
choosing which descriptions to endorse. I also briefly discuss the possibil-
ity of critically developing those social frameworks within which we are
participants as a way of opening up to ourselves new possibilities of self-
description. In this way the development of both the individual and the
social world can still be understood on the basis of a critical interaction
between the two, where each contains conflicts and tensions that can only
be resolved by the mutual development of each. A second important
 PREFACE
   xi

strand of argument in this chapter aims to show that certain essential fea-
tures of the human identity depend on the world of meanings opened up
to us by social practice.
I end in Chap. 8 with a brief argument to show the connection of the
holistic conception of the individual with an account of mental crisis and
schizophrenia. This chapter is included to show that our attempts at forming
coherent self-descriptions, as part of an ongoing project of self-realisation,
do not always proceed smoothly. On the contrary, these attempts often result
not in autonomy but in alienation and mental crisis.
This work involves exposition of a few famous and widely discussed
arguments. I nonetheless hope that my exposition offers something new
in the way that these arguments are presented, and in light of the difficulty
of these arguments, I especially hope that their force and purpose is made
as clear as possible. The more original contribution which this book offers,
however, lies in the way I have threaded these ideas together into one
single, developing argument, culminating in a coherent amalgamation of
thoughts and ideas that have more often been presented separately. Each
of these thoughts and ideas is enriched enormously through being
systematically related to one another. In particular I think that the often
narrow concerns of Wittgenstein are here shown to have farther reaching
implications, and I also think that the dialectical and historical notion of
rational development found in Hegel is made more plausible as a result of
a more analytic approach concerned with language and normativity, and
by being presented as an upshot of a solution to traditional epistemological
problems. In a time when philosophy is dividing, specialising and
narrowing its focus, I think it is important to push the alternative of a
wide-ranging systematicity, of re-appropriating philosophy’s role as the
subject which attempts to understand, as Sellars writes, ‘how things in the
broadest possible sense of the term hang together in the broadest possible
sense of the term’. I think that if this book shows anything at all, it shows
that things hang together far better by adopting a holistic understanding
of the human individual, and it does so in such a way that might matter to
how we live our lives.

Canterbury, UK Matthew Whittingham

 Acknowledgements

I would like to thank my PhD supervisor, Sean Sayers, for his constant
encouragement and for his endless patience. His advice and philosophical
discussions with him generally have been of enormous value in bringing
this work to completion. I would like to thank all the participating
members of the Kent philosophy reading group, which has proven to be a
rich source of discussion on a wide range of topics and has helped me
greatly in developing my own understanding. In particular I would like to
thank the most constant members: David Corfield, Todd Mei and Edward
Greenwood. I would like to show my gratitude to Julia Tanney for giving
me opportunities to push myself and to learn in novel ways. I would like
to thank some of my fellow graduates for the years of critical discussion,
including Ruth Hibbert, Michael Wilde, James Angove, Joseph Walsh and
Alex Cross. In particular I would like to thank David Marjoribanks who
helped motivate me as well as providing countless hours of philosophical
discussion. Finally, I would like to thank my father, Alex Whittingham, for
his support.

xiii
 Contents

1 Mill and Bradley on the Individual   1

1.1 Introduction  1
1.2 Utilitarianism and the Higher Pleasures  5
1.3 Individual Flourishing: Demarcating the Individual from
the Social 11
1.4 Self-realisation Within a Social Whole 18
1.5 Final Remarks 25
Bibliography  26

2 Reconciling Communal Identity and Social Criticism  29

2.1 Introduction 29
2.2 The Tension Between Communal Identity and Critical
Distance 30
2.3 Dialectic in Kuhn 34
2.4 Raising the Issue of Relativism 40
2.5 Transitional Arguments 42
2.6 Thinking for Oneself 52
2.7 Conclusion 54
Bibliography  54

3 Foundationalism and the Disengaged Knower  57

3.1 Introduction 57
3.2 Connecting Epistemology to the Self 58
3.3 Rationalist and Empiricist Forms of Immediacy 64

xv
xvi Contents

3.4 The Incoherency of Immediacy 71

3.5 Against Immediacy: Transcendental Arguments 74
Bibliography  78

4 The Transcendental Arguments: Part 1—Hegel  81

4.1 Introduction 81
4.2 Hegel’s New Method of Epistemology 82
4.3 Hegel’s Dialectics as Transcendental Arguments 87
4.4 The Role of Presuppositions in the Transcendental
Interpretation 91
4.5 An Account of How Contradiction Can Have a Positive
Result 98
4.6 Hegel’s Dialectics of Sense-Certainty102
4.7 Conclusion113
Bibliography 114

5 The Transcendental Arguments: Part 2—Wittgenstein 115

5.1 Introduction115
5.2 A Statement of the Problem: Can Facts About Particulars
Be Immediately Known?116
5.3 Ostensive Definition123
5.4 Private Languages: Meaning and Understanding
as a Mental Act127
5.5 Private Definitions as Private Acts of Identification133
5.6 Ayer’s Misinterpretation136
5.7 Ayer’s Crusoe142
5.8 Conclusion150
Bibliography 151

6 The Ground of Reason and Knowledge 153

6.1 Introduction153
6.2 The Ground of Reason153
6.3 The Ground of Knowledge163
6.4 Conclusion172
Bibliography 172
 Contents 
   xvii

7 Identity and Self-Determination 175

7.1 Introduction175
7.2 Strong Evaluations: Identity and Moral Maps178
7.3 Meaningful Action and Action Under a Description183
7.4 Personal Knowledge: Authority and Objectivity189
7.5 Personal Knowledge: Discovery and Invention197
7.6 Subject-Referring Feelings and a World of Meanings206
7.7 Changing Frameworks, Changing Possibilities211
7.8 The Self as a Social Whole215
Bibliography 224

8 Freedom and Schizophrenia 227

8.1 Introduction227
8.2 Fragmentary Languages and Depersonalisation228
8.3 A Hegelian Form of the Will230
8.4 Damaged Societies, Fragmented Self-conceptions and
Alienated Individuals232
8.5 Ontological Insecurity and the Schizophrenic235
8.6 This Holding Back Is the Only Suffering That You Might
Be Able to Avoid240
Bibliography 241

Index 243
 CHAPTER 1

Mill and Bradley on the Individual

1.1   Introduction
In this chapter I explore atomistic and holistic conceptions of the indi-
vidual, while arguing for the superiority of the holistic position. An atom-
istic conception holds that the individual is logically prior to and
independent of the communities of which they are members. This
independence means that whatever relations the individual has to a
community, those relations are accidental rather than essential to the
individual being the individual he or she is; there may be a causal interaction
through which the individual may grow and develop in relation to their
community, but that community is in no way constitutive of the individual.
By contrast, the holistic position holds that the community is prior to
the individual and the individual is dependent on that community for
being the individual he or she is, or at least that the individual and the
community must arise together.1 This dependence is not one of acciden-
tal but rather of essential relations holding between individual and com-
munity; it is not simply that the individual grows and develops through
their causal interactions with their community; rather, the community is
constitutive of the individual being what they are, and apart from that

1
Strictly speaking one should say that individual and community come together.
Historically speaking however, people are born into communities which are already estab-
lished, and it is through acculturation into that community that they become fully realised
individuals.

© The Author(s) 2018 1

M. Whittingham, The Self and Social Relations,
https://doi.org/10.1007/978-3-319-77246-2_1
2 M. WHITTINGHAM

community the individual could never be.2 To avoid a simple confusion,

the holistic position does not claim that we cease to exist as biologically
human beings apart from communities, only that those features of what
we consider fully human subjects cease to be possible apart from
communities.3
Each of the above come with their own apparent tensions. If one
focuses on the holistic account of individuals, one tends to worry that the
individual as we commonly think of him gets lost somewhere,4 that
community is entitled to encroach more and more on each individual,
demanding conformity to the whole and the diminishing of genuine
difference, uniqueness, spontaneity, in short: individuality. Another worry
is that this is a recipe for political despotism, that the individual can
rightfully be subordinated to social ends without limit, since the individual’s
ends are the community’s ends.5 Furthermore, this might be thought to
stifle progress: if individuals in all their reason and value are constitutively
determined by the communities they are a part of, then by what standard
do we critically develop those communities?
If one focuses on the atomistic account, different tensions seem to
arise, though they are harder to express concisely and lack the same prima
facie force as those faced by the holistic account. More effort needs to be
put in to showing that these tensions are real and problematic. These
tensions will come out more fully throughout this chapter and those to
follow, but I will indicate them here in a preliminary way. To put the point
very generally, atomistic thinkers are faced with the need to explain what
might be called the ‘higher’ aspects of human life on the basis of prior
individuals coming together in a mere collection. If we are individuals
2
A good overview of what is meant by a holistic account of the individual can be found in
De George (1983), 3–20.
3
It should be noted that the terms ‘atomist’ and ‘holist’ apply more broadly than to theo-
ries of individual human beings and the communities of which they are members. More
generally the terms refer to types of metaphysical theory. I do sometimes use these terms in
their more metaphysical sense.
4
Due to the limitations of the English language, and for reasons of style, I will sometimes
use the terms ‘he’ and ‘him’ where one might also have used ‘she’ and ‘her’, and vice versa.
5
Berlin’s own discussion involves a particular historical conception of positive freedom as
the identification of individual will with the social will, so that there is no longer any differ-
ence between what I want and what the social whole wants. According to Berlin this account
would seem to justify reconciling or even identifying the achievement of freedom with the
despotic subordination of individuals. See Berlin (2002), 191–200. Our case has not been
helped by Rousseau’s use of the ominous phrase ‘forced to be free’ when discussing similar
ideas. See Book I, chapter 7 of Rousseau (1968).
 MILL AND BRADLEY ON THE INDIVIDUAL 3

with beliefs, values and ends apart from social relations, from where derives
our sense of obligation to something greater than our immediate selves, to
our social environment or humanity at large? If there is nothing apart from
me which can at the same time place obligations on me, how do I ever
recognise the need to develop my character, including my faculties, my
range and quality of desire, my virtues? What about the sense we might
have that the social world opens up possibilities of existence for us which
are essential to our fully realising ourselves? There seems to be something
right to the idea that we are, in a strong sense, social beings.
I think the atomistic tensions are irresolvable while the holistic tensions
are entirely resolvable. I will use J.S. Mill as a representative figure of
atomism and F.H. Bradley as a representative figure of holism. While I
draw quite heavily on the works of Mill and Bradley, my aim here is not to
justify an interpretation of either. I want rather to use my interpretation of
each as a representation of the atomistic and holistic outlooks, and it is
these general outlooks that primarily interest me.
In discussing Mill’s defence of liberty, Richard Norman says:

Mill, in all his works, was nothing if not an honest writer, sensitive to the
complexities and difficulties of his subject-matter, and On Liberty, by its very
inconsistencies and contradictions, vividly expresses the tensions within the
concept of ‘freedom’ and the conflicting traditions of philosophical thought
dealing with the concept.6

While Norman is here focusing on Mill’s treatment of the concept of

‘freedom’, this serves as an excellent assessment of much of Mill’s
philosophy. To Mill’s credit he was well aware of those features of human
nature for which atomists might be accused of failing to find room, and
the subsequent tensions which his position might be held to contain. He
was also concerned to resolve those tensions. He was committed both to
Bentham’s atomistic utilitarianism as an ethical framework and also acutely
aware of certain features of human nature that Bentham was blind to, and
as such he saw Bentham’s philosophy as fundamentally correct but
incomplete and was eager to show how that framework could accommo-
date those features of human nature.7 Writing on Bentham, Mill says:
6
Norman (1987), 9.
7
Mill’s discussions of Bentham and Coleridge are self-consciously an attempt to show what
is great and what is lacking in each of these philosophers, and to highlight the task of recon-
ciling what is great in each. In doing so he is also trying to develop Bentham’s philosophy in
the positive direction I suggest earlier. See Mill (1950). Mill’s autobiography is also an infor-
4 M. WHITTINGHAM

He was a man both of remarkable endowments for philosophy, and of

remarkable deficiencies for it: fitted, beyond almost any man, for drawing
from his premises, conclusions not only correct, but sufficiently precise and
specific to be practical: but whose general conception of human nature and
life, furnished him with an unusually slender stock of premises.8
The truths which are not Bentham’s, which his philosophy takes no
account of, are many and important; but his non-recognition of them does
not put them out of existence; they are still with us, and it is a comparatively
easy task that is reserved for us, to harmonize those truths with his.9

Thus, in being committed to the atomistic philosophy of utilitarianism

and in recognising those facts of human nature discussed above, Mill is
aware of the tensions which concern me. In trying to resolve those tensions
by reconciling those facts of human nature with his utilitarianism, he is
useful in showing how difficult it is for atomists to accomplish this task, for
he ends up in inconsistencies that he cannot escape. In short, despite Mill’s
claim that it is a ‘comparatively easy task’ to perform this reconciliation, I
wish to argue that it is in fact impossible. The only way to make sense of
those facts of human nature—which Mill so rightly elaborates—without
inconsistency, is to adopt a holistic understanding of the individual, by
seeing the individual as essentially related to social communities, as trying
to realise themselves as part of a wider social whole.
While this chapter offers its own independent arguments, drawn out of
the opposition between Mill and Bradley’s conflicting ideas about the
nature of the individual and the individual’s relation to society, it is in the
main serving as a first glance at the general issues which concern me. The
notion of the human individual as an essentially social being, and the
failure of atomistic approaches within philosophy to account for the full
range of what we consider properly human features of individuals, receives
fuller and more sustained argument in later chapters. In particular, I say
more about the tensions faced by holistic accounts in later chapters.10

mative place to turn in order to see how Mill came to be so wedded to the utilitarian frame-
work, while hoping to extend its explanatory reach to wider features of human nature. See
Mill (1989).
8
Mill (1950), 63.
9
Ibid., 64.
10
The issue concerning the supposed diminution of the individual as society encroaches is
dealt with in this chapter (though it is also connected to the issue of freedom which is dis-
cussed elsewhere). The issue of rationally criticising one’s community is dealt with in Chap.
 MILL AND BRADLEY ON THE INDIVIDUAL 5

I will first of all deal with Mill’s notion of ‘higher pleasures’ and the
inconsistencies involved in his account. I will then deal with Mill’s notion
of the flourishing individual being made possible simply through a
maximisation of negative freedom and the inconsistencies this account
faces. Finally, I will develop Bradley’s notion that our end is self-realisation
within a social whole and suggest that this avoids the inconsistencies Mill
gets caught up in while also managing to make sense of those aspects of
human nature which rightly concern him.

1.2   Utilitarianism and the Higher Pleasures

In this section I will give a brief overview of Mill’s utilitarianism and show
how it can be seen as a form of atomism. I will also give an account of
Mill’s attempt to reconcile his utilitarianism with one of those facts of
human nature which I discussed above, the so-called higher pleasures.
In Utilitarianism Mill is concerned to uncover the first principle or
foundation of the study of ethics. He wants to uncover the basic criterion
by which we can judge right from wrong. Despite the places Mill wishes
to go with his theory, in its fundamentals it is a form of hedonism, and so
the criterion for right and wrong which he ultimately accepts is pleasure.

The creed which accepts as the foundation of morals, Utility, or the Greatest
Happiness Principle, holds that actions are right in proportion as they tend
to promote happiness, wrong as they tend to produce the reverse of
happiness. By happiness is intended pleasure, and the absence of pain; by
unhappiness, pain, and the privation of pleasure.11

It is important to see that this is not just a theory of ethics but also a
theory about human nature. It claims that the only thing of intrinsic value
to us is a feeling of pleasure, and the ultimate end of all our actions the
accumulation of pleasures. Thus, Mill argues that ‘questions about ends
are, in other words, questions about what things are desirable. The
utilitarian doctrine is that happiness is desirable, and the only thing
desirable, as an end; all other things being only desirable as means to that
end.’12 Note that as a consequence of this, any discussion of a thing’s

2. The issue concerning freedom is dealt with partly in this chapter but also in Chaps. 2, 7
and 8.
11
Mill (1998b), 137.
12
Ibid., 168.
6 M. WHITTINGHAM

value, or any question regarding the ends of an individual, is ultimately

reducible to the feelings of pleasure we expect it to give us either directly
or indirectly. For Mill, a feeling such as dignity is not valuable in itself, and
nor is the life of dignity which we seek an end in itself, rather, we seek
dignity because we value pleasure, and dignity is a means of our achieving
that pleasure.13
It should be clear here that Mill is offering a form of psychologism, as
is unsurprising given his empiricist commitments. The ultimate end for
humans, the nature of value and ethical obligation, are all being explained
and justified through a description of the law-like operations of human
thought. Consider that his proof of the Happiness Principle consists in our
attending to our own faculties or internal consciousness and noticing that
the desiring of some end always consists in the expectation of pleasure.14
Consider the role pleasure—a supposedly concrete and easily identifiable
psychological state—plays in grounding all of the above: ‘The internal
sanction of duty, whatever our standard of duty may be, is one and the
same—a feeling in our own mind—a pain, more or less intense, attendant
on violation of duty.’15 Psychologism and empiricism tend to involve an
atomistic metaphysic insofar as they both attempt to reduce complex
wholes to particulars, those particulars ordinarily being privately identifiable
psychological or experiential states. ‘Dignity’ and ‘duty’ are made amenable
to explanation through some sort of reduction; pleasure is a much easier
thing to grasp, so the empiricist would have it, than either of these.16
A further form of atomism that should be noted here is the social atom-
ism that comes together with this account. We are fundamentally pleasure-
seeking creatures, and given that our end is simply the accumulation of
pleasure, this is something we can achieve in principle independently of
social relations. It might be that, contingently speaking, social relations
help us achieve happiness, but such social relations are not essentially a
part of the end of human life. Given that this atomism is an implicit ele-
ment of the account Mill outlines, it is a hardly surprising feature of Mill’s
arguments that he takes an instrumental attitude towards social relations.
Indeed, it is a noticeable feature of his two works, On Liberty and
13
Mill is more nuanced than this, but I do not want to get sidetracked on the issue. For
more see Ibid., 170.
14
Ibid., 168.
15
Ibid., 161.
16
I spend Chaps. 3, 4 and 5 largely arguing against the sort of atomism which is present in
empiricist epistemology.
Another random document with
no related content on Scribd:
zijn naam door het nageslacht vervloekt zou worden. Wiechen wilde
dien vloek op zich nemen, zijn naam geven aan de uitvinding, en
dusdoende den ander verlossen van den gevreesden vloek, de
zegeningen samen deelende.

En die zouden niet gering zijn! Wel was volgens Boom de machine
niet geschikt voor spoorwegen of stoombooten, daar zij, als
gebaseerd op de aantrekkingskracht der aarde, zuiver horizontaal
moest blijven staan, en haar lengte-as steeds in de richting naar de
magnetische pool moest blijven, doch hoeveel omzet was er niet
buiten die twee bedrijven. Ja, waar meer en meer electrische
spoorwegen in zwang schenen te komen, kon voor deze het gebrek
geheel verwaarloosd worden. Dus, behalve schepen, alles gedreven
door de machine „systeem Wiechen!” Zijn naam zou beroemd
worden, gezuiverd van de smet, die zijn bedrijf van thans erop
geworpen had. Die malle Boom, met zijn vloek van het nageslacht!
Rijkdom en eer zouden zijn deel zijn. Of had ooit iemand door een
uitvinding de wereld verarmd? Trouwens, dat raakte hem niet, al
mocht het later blijken. De menschen konden hem precies even
weinig schelen, als hij de menschen. [34]

Er werd geklopt. Het was van Vleuten. En ontwakende uit zijn

droomerij, dwong hij zich tot de meer nabijliggende bezigheid van
het nazien der effecten, die de bezoeker hem bracht. Misschien was
het daaraan voorafgegane wel goed; want hij, die straks millardair
zou zijn, beschouwde het sommetje hem nu toevertrouwd, niet meer
met dezelfde oogen als gister en eergister, al was het voorloopig
welkom.

Men had de waarde der effecten spoedig genoteerd en de

contracten geschreven.

„De overeengekomen rente staat er niet in,” merkte van Vleuten op,
eer hij teekende.
„Dat doe ik nooit,” zeide Wiechen. „Op dat punt moeten we elkaar
vertrouwen. U begrijpt, dat nooit iemand mag weten, welke hooge
rente ik u betalen kan. Het publiek is te dom om dat te vatten. En
voor u zou het ook niet plezierig zijn.”

„Ik ben niet voornemens onze relatie in de courant te zetten. U wel?”

„Neen, zeker niet! Maar we zijn beiden sterfelijk; en als anderen

eens in onze nalatenschap neusden, zou dit voor dan overlevende
niet prettig zijn.”

„Daar is iets van aan,” erkende van Vleuten. „Vooruit dan maar. Dus
ik ontvang den eersten van elke maand de rente.… laat eens
kijken.… negenhonderd zes en negentig gulden.”

„Den eersten niet. Tusschen den eersten en den vijfden laat ik innen.
Dus tusschen den vijfden en den tienden kunt u beschikken. Ik zal u
een model-quitantie geven. Ziehier. U ziet, ook hierop is het woord
rente uitgelaten.”

„Dank u.”

Van Vleuten stak de quitantie in zijn portefeuille, en vertrok.

Wiechen liep snel naar zijn bureau, nam er een stuk [35]wasdoek uit,
en sloeg dat om de effecten, het pak met een riempje bevestigend.
Reeds had hij den hoed gegrepen, om uit te gaan, toen een
herhaald zacht tikken op het vloerzeil hem op den grond deed zien.
Vier of vijf roode bloeddruppels lagen vlak vóór zijn voeten, en
werden door meer gevolgd. Hij liet den hoed los, slingerde het pak
op zijn bureau, en bracht zijn zakdoek aan den neus. Hij belde.

De bediende keek even, knikte en spoedde zich weg, om terug te

komen met een paar schoone zakdoeken.
„U moest daar toch eens met een dokter over spreken,” meende de
man, toen de bloeding minder werd.

„Onzin,” bromde Wiechen. „Ik heb vandaag belangrijke zaken

gedaan. Dan is het altijd zoo. Hier, pak aan! ’t Is al over. Niemand
achter?”

„Neen, meneer. Maar straks moet die timmerman komen.”

„Jawel; ik zal de quitantie achterlaten. Als hij er geweest is, sluit je

het kantoor. Ik kom vóór den eten niet terug. Zorg om half acht hier
te zijn.”

Het pak effecten weer opnemende, verliet Wiechen zijn kantoor en

sprong op zijn rijwiel. Gaandeweg echter verminderde hij vaart, om
bij het tramhuisje op het Plein stil te blijven staan, quasi wachtende
op iemand die met de tram moest komen. Doch inderdaad was het
om na te denken.

Met Karsten & Co., waarheen hij op weg was, deed hij zaken, en het
leed geen twijfel, of die firma zou hem onmiddellijk van de effecten
afhelpen, hetzij door verkoop, hetzij door prolongatie. Doch in den
laatsten tijd was er in de verhouding een zekere spanning gekomen.
Inderdaad, al was het niet met zooveel woorden gezegd, scheen de
firma geneigd de relatie te laten afloopen, althans in te krimpen. En
mocht hij hierin al mis zien, er was iets anders, waar [36]hij in ’t eerst
niet aan gedacht had. De effecten die hij had, waren door Karsten &
Co. voor van Vleuten aangekocht! Dat ging niet, dat hij er nu mee
aankwam.

Snel besloten sprong hij weer op de fiets en reed er in andere

richting mee weg.
„Zoo, Wiechen, weet je al wat?” vroeg Arnolds dien avond, toen hij in
Central binnenkwam.

„Is Beenhuis in de stad?” informeerde Wiechen.

„Ja, hij komt zoo dadelijk … daar heb je ’m al! Kan je het doen?”

„Jawel.”

Een reeds grijzende blonde man, van onmiskenbaar Joodsch type,

naderde hun tafeltje. Arnolds stelde hem en Wiechen aan elkaar
voor.

„Drinken de heeren een glas champagne mee?” noodigde Beenhuis;

en toen die uitgezocht was en besteld, ging hij voort: „Arnolds heeft
u over dat zaakje gesproken. Gaat het?”

„Och ja,” antwoordde Wiechen. En het accent van den ander

imiteerende: „Het sjaakje gaat, maar het geld is duur.”

„Wat noemt u duur? Of liever, zegt u maar ineens hoeveel u hebben

moet.”

„Vijf en twintig.”

Beenhuis toonde geen verrassing. Hij haalde een notitieboekje uit

den zak, en cijferde er eenige oogenblikken in.

„’t Is goed,” zeide hij toen. „Morgen vóór twaalven?”

„Onnoodig, ik heb het bij mij.”

Het gelaat van Beenhuis bleef onbewogen, doch dat van Arnolds
glom van bewondering.
„Fameus, fameus!” mompelde hij, de wissels te voorschijn halende,
en die op het tafeltje neerleggende.

Beenhuis nam ze tot zich, en toen men het eens was [37]over de
bedragen, die, om den schijn van reëelen handel eraan te geven,
over gebroken getallen liepen, zette hij zich tot invullen der
formulieren.

„Zullen wij ze, voor uw gemak, maar domiciliëeren op uw kantoor?”

vroeg hij.

„Och neen,” zeide Wiechen. „Dat lijkt zoo bijzonder. Uw eigen adres
te Parijs, als u het goedvindt.”

„’t Is in orde,” zeide Beenhuis, de wissels naar Wiechen

toeschuivend. „Wilt u even nazien?”

Wiechen nam de wissels, en een blanco quitantie uit zijn zak halend,
legde hij die naast de wissels, en ging zitten invullen.

„Waartoe dient dat?” vroeg Beenhuis, toen hij de quitantie had

doorgeloopen. „Ik heb toch de wissels geaccepteerd, waarin reeds
kwijting gelegen is.”

„Dat dacht ik vroeger ook,” expliceerde Wiechen; „maar onze

rechters denken er sedert kort anders over. ’t Is een quaestie van
formeel of notarieel.…”

„Materieel,” verbeterde Arnolds.

„Voor mijn part. Maar men moet tegenwoordig kunnen bewijzen, dat
men het geld werkelijk gegeven heeft. Daarom vraag ik naast de
wissels een quitantie.”
„Die evenveel of even weinig bewijst,” lachte Beenhuis. „Enfin, ’t is
omslachtig, maar ik heb er geen bezwaar tegen. Ziehier.”

Wiechen telde nu twintigduizend gulden aan bankpapier uit, die

Beenhuis opstreek, terwijl de ander de wissels bergde.

Arnolds, die de handen op zijn knieën hield, onder tafel, voelde bijna
tegelijkertijd een duwtje tegen elke hand, en greep de papiertjes,
hem van weerszijden toegestoken, ze haastig in zijn zak moffelende.

Een nieuwe flesch champagne, nu door Wiechen aangeboden,

besproeide de transactie. [38]

Toon Beenhuis was heengegaan, haalde Arnolds het hem door

Wiechen toegestopte bankpapier voor den dag.

„Tweehonderd pop? Ben je bedonderd?”

„Welnu?” vroeg Wiechen, doodkalm.

„Twee mille moet ik hebben, of.…”

„Bedaar, alsjeblieft. Je kunt nog wel wat krijgen, maar nu niet. Als je
met teveel geld naar Woestduin of Forest gaat, is het toch in één
keer op.”

„Al was dat zoo, wat gaat het jou aan?”

„Omdat je mij telkens om niets vervelen komt. Sputter nu maar niet;

daar geef ik toch geen zier om. Hoeveel heb je van Beenhuis
gekregen?”

„Geen bliksem.”

„Dat lieg je. En nu, bonjour! ’t Is mijn tijd.”

„Verrek!” mompelde Arnolds, zijn vuist ballende achter den rug van
den vertrekkende.

Toen grabbelde hij met de hand in zijn andere zak, en bekeek

hetgeen Beenhuis hem gegeven had. Vijf en zeventig gulden! Hij
vloekte. [39]
[Inhoud]
 HOOFDSTUK IV.

Het was een drukke dag aan het strand te Scheveningen. Met
moeite hadden van Vleuten en Betsy een paar stoelen gekregen,
waarin zij waren neergestreken in die beginnende loomheid, die de
zeelucht veroorzaakt bij hen die er niet dagelijks in verblijven.

„Wat zijn we lui,” merkte Betsy op, een geeuw verbergend.

„Ja,” erkende hij. „En ik vooral. Dat nietsdoen, dat me eerst zoo
aangenaam leek, begint me hartelijk te vervelen. Maar hoe ik zoek,
werk schijnt hier moeielijk te vinden. Als we eens gingen reizen?”

„Reizen kost geld. En je weet wat je mij beloofd hebt, Jan.”

„Nu ja.…,” begon hij, doch zweeg toen zij hem ernstig aankeek.

De belofte waarop zij zinspeelde, was gegeven enkele dagen nadat

hij zijn geld bij Wiechen gebracht had. Toen hij haar verteld had, hoe
prachtig hij dat had belegd, en zij nu royaal konden leven. Eerst was
zij met hem blij geweest, maar eens, toen zij Wiechen had gezien,
had haar een onverklaarbare angst bekropen. Zij had toen buiten
haar man om geinformeerd, en men had haar allerlei verschrikkelijks
van dien zoogenaamden bankier verteld. Hij was een woekeraar van
de allerergste soort, klein begonnen, [40]met weekklantjes, die hij
tien, twintig gulden leende, en hem daarvoor elken Zaterdag één,
twee gulden rente moesten betalen. Langzamerhand was hij grooter
zaken gaan doen, doch eigenlijk gezegd fortuin kende men hem niet
toe. Hij leende van den een, om het tegen hooger rente aan den
ander uit te leenen.
Van Vleuten had haar gesust. De werkkring van een bankier was nu
eenmaal zoo. Hij was de tusschenpersoon in den geldhandel. Zijn
verdiensten waren de belooning voor zijn werk. Weliswaar begreep
hij ook niet goed, hoe men in Holland zulk een enorme rente kon
opbrengen, maar dat het niets bijzonders was, bleek uit de relatie
tusschen dien Wiechen en Karsten & Co. Deze firma was toch een
der eersten in den Haag, die zich niet zou afgeven met iemand van
twijfelachtig allooi.

Dit argument deed Betsy zwijgen, maar zij dacht aan de practijken,
waar zij in Indië wel eens van gehoord had. Hoe zelfs vrouwen van
hooge ambtenaren kleine bedragen uitleenden aan dos-à-dos
koetsiers, aan klontongs enzoovoort, óók tegen hooge rente, een
dubbeltje per gulden, ’s ochtends gehaald, ’s avonds terug te
betalen. Maar dat er dan op gerekend werd, dat het kapitaal verloren
was op den duur, immers ten slotte de leener in gebreke bleef.

En toen had zij Jan de belofte afgedwongen, dat zij eenvoudig

zouden blijven leven, en van de maandelijksche rente een nieuw
kapitaaltje vormen, voor geval van nood. Hij had toegegeven, doch
zich niet al te veel willen bekrimpen, totdat zij met heen en weer
praten besloten hadden zeshonderd gulden per maand
onaangeroerd te laten, en zoodanig te beleggen, dat er van gevaar
ze te verliezen geen sprake was.

Had dit zijn voordeel in het vooruitzicht van een toekomst zonder
zorg, nadeel was een zekere eentonigheid [41]in hun leven, zoolang
van Vleuten geen bezigheden had.

„Gauw Jan, kijk eens!”

Hij volgde de richting van haar parasol, waarmee zij tusschen de

stoelen door wees, en zag Wiechen, naast een dame wandelend, in
druk gesprek.
„Wat zou dat?” vroeg hij. „O, nu begrijp ik je. Mevrouw van
Groningen! Hoe komen die twee bij elkaar?”

„Verschrikkelijk, Jan; je moet haar waarschuwen.”

„Voor wat?” vroeg hij.

„Ik weet het niet,” zeide zij droevig, terugleunend in haar stoel. „Maar
het is zoo.… zoo.… kassian.”

Hij tuurde het zich verwijderende paar na, en gevoelde wat Betsy
noch hij in woorden wisten weer te geven. Er was iets ongepasts in
het samenzijn van dat jonge gedistingueerde weeuwtje met dien
man, iets compromitteerends, dat hij in het oog scheen te willen
doen vallen door zijn houding en gebaren. En als dat zijn doel was,
dan gelukte het volkomen. Men zag, overal waar zij passeerden, de
menschen opkijken, soms elkaar iets vragend en fluisterend
beantwoordend, dan weer door blik of houding toonend wat zij er
van dachten. Wiechen was blijkbaar een bekende persoonlijkheid in
den Haag.

„Ik wil eens probeeren haar hierheen te krijgen,” zeide hij opstaande.

„Doe dat, Jan; maar zonder hèm. Ik wil geen kennis met dien vent
maken.”

„Geen nood,” lachte hij, voortijlend.

Handig schoot hij tusschen de stoelen door, nu en dan springend

over vijvertjes en bergjes, door kinderhand gevormd, tot hij het
langzaam wandelend paar vóór was.… Toen wendde hij zich om,
hen quasi ongezocht tegemoet loopend. Wiechen zag hem, en
hoewel met een dame wandelend, groette hij het eerst. Van Vleuten
lichtte even zijn hoed, [42]en bleef toen als verrast voor de jonge
weduwe staan, die hem nu ook herkende.
„Mevrouw,” zeide hij, „ik heb de opdracht u te ontvoeren, en direct bij
mijn vrouw te brengen. Meneer Wiechen, tot ziens.”

Het lukte. Eer Wiechen tijd had had zich te bezinnen, had mevrouw
van Groningen hem met een koele neiging zijn afscheid gegeven en
was met van Vleuten meegegaan. Wiechen zag, of meende te zien,
hoe de gezichten in zijn onmiddellijke omgeving spotachtig
grijnsden. Woedend liep hij weg.

„Om u de waarheid te zeggen, ben ik heel blij, dat u mij weghaalde,”

zeide de jonge weduwe. „Maar ik was alleen, en wist niet hoe dien
man kwijt te raken. Hij is mij, toen ik pas hier kwam, een oogenblik
van dienst geweest, op aanbeveling van een kennis.”

De beide dames begroetten elkaar hartelijk. Van Vleuten stond zijn

stoel af aan mevrouw Van Groningen, en verklaarde een eindje te
willen oploopen langs het strand.

Nauwelijks was hij uit de stoelenrijen, of iemand schoot op hem af.

Het was Boom, gekleed in een keurig grijs pakje, een Panama-hoed
op het hoofd.

„Dag meneer Van Vleuten. U heeft daareven een goed werk

gedaan.”

„Hoe bedoelt u dat?” vroeg de aangesprokene eenigzins koel.

„Zag u niet hoe iedereen er pret in had? U heeft, wil ik hopen, de

reputatie van een fatsoenlijke dame gered. Men heeft nu begrepen,
dat zij er argeloos was ingevlogen. Maar anders … De vrouw, die
zich in het publiek met Wiechen zien laat, is reddeloos
gecompromitteerd. Dat is toch duidelijk.”

Van Vleuten keek den ander gespannen aan.

„Weet u dan niet wie Wiechen is?” vroeg Boom verwonderd. „En
waarmee hij zijn geld verdiend heeft?” [43]

„Ik hoorde er zooiets van, juist een paar dagen geleden. Met geld
uitzetten tegen hooge rente. Maar dat schijnt hier niet zoo erg te
zijn.”

„Hm, ja. Neen, dat is het ook niet. Maar ik wil niemand benadeelen,
al heeft hij het ook niet aan mij verdiend. Als u wat langer hier in den
Haag is, zult u het vanzelf wel hooren, zonder dat juist ik het u zeg.”

„Ik dacht dat u een vriend van hem was?”

„Dat minder. Hij helpt mij uit eigenbelang, omdat hij zeker is een half
millioen aan mij te zullen verdienen.”

„Met die machine, waarover u laatst sprak?”

„Juist, meneer.”

En Boom begon te redeneeren over zijn uitvinding, met zooveel vuur

en overtuiging, dat van Vleuten onwillekeurig meegesleept werd. Als
hij dien man eens hielp! Hij scheen zeker van zijn zaak …

„Heeft u veel noodig om er mee klaar te komen?” vroeg hij.

„Met tweeduizend gulden ben ik geheel geholpen,” verklaarde Boom.

„Daar is wel aankomen aan,” meende Van Vleuten. „Alleen, men zou
zekerheid moeten hebben. Niet dat ik aan uw kunde twijfel, doch.…
u is geen vakman, immers?”

„Vakman!” smaalde Boom. „Wanneer heeft ooit een vakman iets

uitgevonden? Die menschen zitten teveel in hetgeen zij geleerd
hebben en dagelijks doen vastgeroest, om op te letten. Weet u, hoe
ik op het denkbeeld van mijn machine gekomen ben?”

„Door een toeval misschien, zooals gewoonlijk.”

„Neen, door het zien van iets, wat we dagelijks zien. Vlak tegenover
ons huis was een weg, schuin oploopend naar den spoorwegdijk.
Een jongen reed er een handkar [44]tegenop, met een koffer, dien
alleen hij niet had kunnen dragen. Hoe verklaart u dat?”

„Ik ben geen technicus, meneer Boom,” zeide van Vleuten. „Doch ik
herinner mij wel op school iets over hefboomen geleerd te hebben.
Is uw machine daarop gebaseerd?”

„Gedeeltelijk. Dáárop, op de slingerbeweging, en op de

aantrekkingskracht der aarde. En eindelijk op nog een kracht, die ik
niet noemen kan, maar die bestaat. Ik zeide u reeds, dat ik geen
vakman was; ik weet niet of anderen die kracht kennen. Alleen weet
ik, dat zij tot nog toe onbenut bleef, altijd in technischen zin. Want we
zien haar in alles voorkomen.”

„Dan zou het mij verwonderen, als de technici haar niet kenden, en,
als zij inderdaad zoo belangrijk is als u vermoedt …”

„Meer dan vermoeden, meneer! Ik heb haar toegepast, zien werken.

De machine is vroeger reeds door mij gemaakt. Ik had in mijn tuin
een werkplaatsje voor mezelf, en daar had ik haar in stilte
samengesteld. Toen zij werkte, liep ik in mijn vreugde den tuin door,
naar mijn moeder, die in de verandah van ons huis zat, haar al van
ver roepend om te komen. Zij kwam, mede opgewonden, want zij
wist waaraan ik bezig was. Zij alleen. Toen we samen bij het
tuinhuisje kwamen, lagen de stukken en brokken van mijn machine
in het rond verspreid. Ik begreep er eerst niets van, maar
gaandeweg zag ik mijn fout in. Mijn machine is geen zoogenaamd
perpetuum mobile, het is een krachtwerktuig, en ik had verzuimd
haar te belasten, werk te laten verrichten. Daardoor zamelde de niet
verbruikte kracht zich op in de machine, en sloeg zij zichzelf aan
stukken.”

„Verbazend!” riep van Vleuten uit. „En heeft u haar toen niet opnieuw
gemaakt?” [45]

„De omstandigheden hebben mij dat belet,” antwoordde Boom. „U

weet dat ik failliet ben?”

„Neen …”

„Failliet, met ruim een millioen schuld!”

Boom zeide dit met iets als trots in zijn stem, wat van Vleuten
mishaagde. Zoo verhoovaardigt zich de inbreker erop, meer te
hebben gestolen dan tien zijner makkers te samen.

„Failliet,” ging Boom voort. „Ik was een en twintig jaar, en werd van
alle kanten bestolen en bedrogen. Sedert is mijn streven geweest
zooveel te verdienen, dat ik ieder het zijne kan teruggeven. De
eenige weg daartoe is, dat ik mijn machine maak. Niet primitief,
zooals toen, maar goed afgewerkt in model, zoodat ik haar
vertoonen kan. Wiechen zou mij daarin helpen; doch ik doorzie hem!
Hij wil mijn constructie in handen zien te krijgen en alleen de
vruchten plukken. En dat nooit. Daarom zeg ik: al zou het tien,
twintig jaren duren, éénmaal zal ik genoeg bijeen hebben om haar
zelf af te maken. Maar er iemand van op de hoogte te brengen,
nooit!”

Het was verwonderlijk, dacht van Vleuten; men wist niet wat men
aan dien man had. In het eene oogenblik maakte hij een
ongunstigen, dan weer een gunstigen indruk.
„Mag ik eens een paar dagen nadenken, over hetgeen u mij gezegd
heeft?” vroeg hij. „Als u mij uw adres wilt geven, zal ik mijn besluit
persoonlijk komen meedeelen.”

Boom gaf hem een visitekaartje, na daarop met potlood het

verlangde te hebben geschreven, waarna van Vleuten, ziende dat
zijn vrouw hem een wenk gaf, zich excuseerde.

Gedurende zijn rondslenteren met Boom, hadden de dames elkaar

hun lotgevallen sedert hun ontmoeting te Soerabaja zitten te
vertellen. Inmiddels tot grootere intimiteit dan toen geraakt, hadden
zij afgesproken elkaar te [46]bezoeken, en al dadelijk bij den naam te
noemen.

Was Betsy’s levensloop zonder groote schokken voorbijgegaan, niet

alzoo die harer vriendin, Marie van Groningen. Kort na haar
terugkomst in het moederland, was zij bevallen, en gedurende den
tijd dat zij in het kraambed lag, was haar moeder gestorven. Haar
vader was door dien slag geknakt, en zou zich in het ambtelooze
leven hebben teruggetrokken, ware hem niet de onderscheiding
eener benoeming tot Vice-President van den Hoogen Raad ten deel
gevallen. Hopende, dat een nieuwe omgeving, een nieuwe werkkring
hem de oude geestkracht zouden teruggeven, waren zij naar den
Haag verhuisd. Doch het nieuwe ambt had hij nimmer aanvaard.
Een week vóór zijn installatie was hij door een beroerte getroffen en
kort daarop overleden.

„Wat een treurigheid,” zeide Betsy geroerd.

Het was in dien tijd geweest, dat zij in aanraking was gekomen met
den „bankier”. De dokter die haar vader had behandeld, Arnolds
heette hij, had hem bij haar gebracht, ter regeling harer financieele
belangen. Maar op zekeren dag had oom Slot—Betsy herinnerde
zich hem misschien nog van Soerabaja—hem in de gang ontmoet,
en haar gevraagd wie dat was. Oom vroeg haar den volgenden dag
om een stukje te teekenen, wat zij deed, en vertelde haar toen, dat
die man niet te vertrouwen was, en hij zelf voor haar zou zorgen. Tot
nu kort geleden hoorde noch zag zij iets van dien man. Vóór een
week of drie was zij hem op het strand tegengekomen; hij had haar
een paar maal gegroet, en eindelijk aangesproken. Zeer bescheiden
had hij aan het gebeurde herinnerd, zijn spijt uitgesproken, dat hij
niet voor haar belangen had mogen zorgen, en gehoopt dat die in
goede handen waren. Af en toe had hij haar geheel belangeloos
goeden raad gegeven. Zij meende hem verongelijkt te hebben, en
had in dien zin iets gezegd; doch hij [47]wilde daar niets van weten,
beschouwde die zaak als afgedaan, als een streek van een of
anderen concurrent, die haar niet geweten mocht worden. Zoo
ontmoette zij hem bijna elken dag aan het strand; als zij haar kindje
eens meenam, speelde hij er haast opofferend mee. Maar gister was
tante Slot bij haar geweest, had haar onderhouden over het
ongepaste van haar gedrag, om zich zoo druk met hem te
vertoonen, en had haar bovendien iets vreeselijks verteld …
Vandaag was het haar opgevallen hoe de menschen haar hadden
aangekeken, en zij begon dat vreeselijke te gelooven, dat zij Betsy,
na lang aarzelen, slechts durfde influisteren.…

„Daarom was ik zoo blij, dat je man mij weghaalde,” besloot zij.
„Maar ik durf nu niet meer naar het strand te gaan, zonder oom en
tante. En die gaan zoo zelden!”

„Sluit je gerust bij ons aan,” zeide Betsy. „Ik zal hem wel afbijten. O,
je weet niet hoe snibbig ik kan zijn!—Kijk eens, mijn man heeft een
nieuwen kennis gemaakt. Zoo op het eerste gezicht, een net
mensch.”

„Inderdaad,” beaamde Marie. „Hark hen eens hierheen.”

Betsy had toen de wenk gegeven, doch tot groote teleurstelling der
dames kwam van Vleuten alleen.

„Waarom liet je je nieuwen vriend schieten?” riep Betsy. „Marie wou

zoo graag zijn kennis maken.”

„Foei, ’t is niet waar!” zeide deze.

„Ik kan toch zoo maar niet iedereen bij je brengen,” opperde van
Vleuten. „Een vriend is trouwens wel wat veel gezegd. Ik zag hem
heden voor de tweede maal. De eerste keer was het in gezelschap
van Wiechen.”

De gezichten betrokken. Het was merkwaardig, hoe de naam van

dien man alles en iedereen die met hem in aanraking kwam,
bezoedelde. [48]
[Inhoud]
 HOOFDSTUK V.

„Aux Mathurins!”

„Jawel, maar we gaan mee.”

Het portier van den fiacre loslatend, wendde zich Beenhuis om, en
zag bij het licht dat Maxim uitstraalde, de figuren van Arnolds en
Wiechen. Eén ondeelbaar oogenblik scheen hij zich te bezinnen.

„Stapt in, heeren,” zeide hij toen. „Onderweg praten we even.”

De pneu Michelet dempte het geratel der wielen, zoodat men

ongehinderd kon spreken.

„Hebt u de wissels bij u?” vroeg Beenhuis, en op bevestigend

antwoord van Wiechen, vervolgde hij: „Ze hadden vandaag moeten
zijn aangeboden; maar dat doet er niet toe.—Waar logeeren de
heeren?”

„In ’Des’ Pays-Bas,” zeide Wiechen.

„Hm,” deed Beenhuis, even glimlachend om de zonderlinge

aanduiding. „We zullen de zaak morgen samen regelen. Laat eens
zien.… tegen half één wacht ik de heeren in den cour van Grand
Hôtel. Ik moet daar iemand spreken. We gaan dan eerst
déjeuneeren.”

„Brengt u geld mee?” vroeg Wiechen.

„Ik denk wel. Maar we zijn dicht bij de Mathurins. De heeren nemen
den fiacre zeker verder door?” [49]