İŞLEVSEL OLMAYAN AİLELERDE DAVRANIŞ EKOLLERİ:

Davranış örüntülerine odaklanan aile danışmanlığı ekolleri:

1.MRI yaklaşımı: Problemi sürdüren tekrarlayıcı davranış örüntüleri

2.Stratejik yaklaşım: Uyumsuz nesiller arası hiyerarşiler, patolojik üçgenler, yaşam döngüsü
geçişlerinde zorluk, sevgi verme ve almada sorunlar

3.Yapısal yaklaşım: Ebeveyn ve çocuk alt sistemleri arasında katı veya dağınık sınırlar, aşırı kaotik veya
katı roller, aile ilişkilerinde içi içe geçme veya kopukluk

4.Bilişsel-davranışçı yaklaşım: Aile ilişkilerinde zorlayıcı etkileşim döngüleri, belirsiz kurallar, olumlu
davranışların çok az pekiştirilmesi, zayıf problem çözme ve iletişim becerileri

5.İşlevsel yaklaşım: İlişki ve hiyerarşinin sorunlu davranış örüntüleriyle düzenlenmesi

İnanç sistemlerine odaklanan aile danışmanlığı ekolleri

1.Yapılandırmacı yaklaşım:Yaşamın değişen taleplerine uyum sağlamayı engelleyen çok katı, basit ve
uyumsuz kişisel ve ailesel yapı sistemleri

2.Milan yaklaşımı: İlişkiler, etkileşim kalıpları ve inanç sistemlerinin, değişen çevresel şartlara uyumu
kolaylaştıracak esneklikte olmaması

3.Sosyal yapısalcı yaklaşım:Aile yaşam döngüsü ve çevrenin değişen taleplerine uyum için yeterince
esnek olmayan inanç sistemleri

4.Öyküsel yaklaşım:Baskın anlatıların üyelerin problemle özdeşleştirilmesi ve yeni anlatıların ortaya

çıkması ihtimalinin düşmesine neden olması

Yapılara odaklanan aile danışmanlığı ekolleri:

1.Nesillerarası yaklaşım:Aile köklerinden farklılaşamama, görünmez bir sadakat bağı ile ebeveyn
sorunlarını tekrarlama

2.Psikoanalitik yaklaşım:Eşlerin birbirini tamamıyla iyi veya kötü olarak görmesi, zamanla bölme ve
yansıtma gibi süreçlerin katı bir şekilde yerleşmesi

3.Bağlanma temelli yaklaşım: Duygusal bağlılık oluşturacak deneyimler engellendiği için güvenli
bağlanma ilişkilerinin kurulamaması ve bağlanma ihtiyacını karşılamayan eski katı kalıpların
tekrarlanması

4.Deneyimsel yaklaşım:İletişim sorunları, kısıtlanmış duygu ifadeleri, katı kural, rol ve rutinler. Kişisel
gelişim ve aile ilişkilerinin gelişmesinin engellenmesi

5.Multisistemik yaklaşım:Uyumsuz aile üyeleri, yetersiz hiyerarşi, zayıf ebeveyn alt sistemi, antisosyal
arkadaşlar, yetersiz eğitim imkanları ve zayıf toplumsal destek

6.Psikoeğitim yaklaşımı:Hasta olan aile üyeleriyle aşırı hassas ve müdahil ilişkiler, bunların ortaya
çıkardığı stres nedeniyle kötü hastalık yönetimi veya hastalığın tekrarlama riski.

İşlevsel Olmayan Aileleri Tanımlamak için Kullanılan Kavramlar : Adaletsizlik,Affetme Güçlüğü,

Alaycı Ebeveynlik ,Aşırı Çatışmak ya da Hiç Çatışmamak, Çocuk İhmali, Düşünce ve İfade
Özgürlüğünün kısıtlanması , günah keçisi yapmak, Helikopter Ebeveynlik, Etiketleme, olumsuz
duyguların dışlanması, Görmezden Gelme , sosyal izolasyon , gerçekçi olmayan beklentiler
 Albert Einstein’ın

Aslında herkes dâhidir, Ama siz kalkıp bir balığı ağaca tırmanma yeteneğine göre yargılarsanız, tüm
hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir.

Üçgenleşme, ikili ilişkiye üçüncü bir kişinin dahil olması anlamına gelir.

Üçgenleşmenin sebebi; çatışma ve stresi azaltmak, iletişimi kolaylaştırmak ve sistemin istikrarını

sağlamak olabilir.

DAVRANIŞ ÖRÜNTÜLERİNE ODAKLANAN AİLE DANIŞMANLIĞI EKOLLERİ

1. MRI Kısa Süreli Aile Danışmanlığı

Zihinsel Araştırma Enstitüsü (MRI), 1950'li yılların sonlarında Bateson projesinin sona ermesiyle
Bateson grubunun üyeleri tarafından kurulmuştur. 1967'de MRI'da Kısa Süreli Aile Danışmanlığı
projesi oluşturulmuştur. MRI kısa süreli aile danışmanlığı, Bateson'un (1972) sibernetik ve sistem
teorisi hakkındaki fikirlerinden, Milton Erickson'ın hipnoterapiye yaklaşımından (Haley, 1973) ve
Heinz Von Foerster'ın (1981) yapılandırmacılığından esinlenilerek oluşturulmuştur.

Bu kuramın temel fikri, sorunları çözmeye yönelik etkisiz girişimlerin sonunda bu sorunları
sürdürmeye başladığıdır. Bunlara “ironik süreçler" adı verilmiştir.

Tedavide ise, danışanlar paradoksal olarak kendi sorunlarını çözmeye çalışmayı bırakmaya teşvik
edilir. Böylece sorunlu davranış kalıplarının ve ironik süreçlerin kırılması hedeflenir.

2. Stratejik Aile Danışmanlığı

Stratejik aile danışmanlığının kurucusu Jay Haley, başlangıçta Bateson grubunun bir üyesiydi. 1953’te
hipnoterapist Milton Erickson ile çalışmış ve Erikson'un birçok fikrini kendi kavramlarına uyarlamıştır.
1962-1967 yılları arasında MRI’da çalışmıştır.1967’de Yapısal aile danışmanlığının kurucusu Salvador
Minuchin ile çalışmıştır. Haley ve Minuchin'in ortak çalışmaları nedeniyle, aile danışmanlığına yönelik
stratejik ve yapısal yaklaşımlar çoğu zaman uygulama modellerinde bir araya getirilmiştir.

Stratejik aile danışmanlığının altında yatan temel fikir, ailelerin değişim konusunda kararsız
olmalarıdır.

Stratejik danışmanlık modellerinde sorunların gelişimi üç şekilde açıklanır:

Birincisi sibernetik yaklaşımdır. Bu açıklama biçimine göre yanlış çözümler sorunları kronikleştirir.

İkinci açıklama yapısaldır. Problemlerin nedeni, aile üyeleri arasındaki hiyerarşik yapılanmanın
bozulmasıdır.

Üçüncü açıklama fonksiyoneldir. Aile üyelerinden birisi diğerini gizliden gizliye korumaya ya da
kontrol etmeye çalıştığında ortaya sorunlar çıkar. Dolayısıyla sergiledikleri semptomlar sistemde bir
işleve hizmet eder.

Stratejik danışmanlık formülasyonuna göre ailevi problemler sevgi ve şiddet arasındaki ikilemden
ortaya çıkar. Ailede ortaya çıkabilecek problemler bu ikilemlere göre dört grupta sınıflandırılır.

Bunlar;

1) Hakimiyet ve kontrol arzusu

2) Sevilme arzusu

3) Sevme ve koruma arzusu

4) Pişmanlık ve bağışlama arzusu

3. Yapısal Aile Danışmanlığı

Yapısal aile danışmanlığı, Salvador Minuchin tarafından geliştirilmiştir. Minuchin ve meslektaşlarının

1960’lı yıllarda sosyoekonomik seviyesi düşük ailelerin suç işlemiş çocuklarının yatılı kaldığı okuldaki
tecrübelerinden ortaya çıkmıştır. Minuchin’in aktif aile temelli yaklaşımını geliştirmesinin sebebi işçi
sınıfı danışanlarının psikanalitik temelli bireysel danışmanlığa yanıt vermemeleriydi. Yapısal aile
danışmanlığı, kısa süreli olması nedeniyle sosyoekonomik seviyesi düşük aileler için daha uygundur.
Yapısal aile danışmanlığı, şu anda dünyada en yaygın uygulanan aile danışmanlığı yaklaşımlarından
biridir.

Danışmanın öncelikli amacı, transaksiyonel kalıplara önem vererek aile üyeleri arasındaki
etkileşimlere dikkat etmektir.

Yapısal aile danışmanlığında alt sistemler arası sınırlar

Belirsiz sınır: İç içe geçmiş

Çocuğu yorulmasın diye ödevini yapan ebeveyn.

Katı sınır: Kopuk

Çocuğunun ödevine hiçbir şekilde yardımcı olmayan ebeveyn

Belirgin sınır: Uygun

Çocuğu ödevini yaptıktan sonra kontrol eden ve zorlandığı yerlere yardım eden ebeveyn.

Yapısal Aile Danışmanlığında İşlevsel Aile

Yapısal aile danışmanlığında, işlevsel aileler yaşam streslerine karşı ailenin devamını sağlayacak
şekilde uyum gösterebilirler. İşlevsel aileler, ebeveyn ve çocuk alt sistemleri arasında net sınırlar
içerir. Bunlar ne çok katı ne de belirsiz olmalıdır. Aile üyeleri duygusal yakınlık açısından ne çok iç içe
geçer ne de çok kopuktur. Belirgin sınırlar her aile üyesinin hem ‘ben’ hem de ’biz’ duygusunu
hissetmelerini sağlar. Yani aileye ait olma duygularını kaybetmeden bireyselliklerini korumalarını
sağlar.

Yapısal Aile Danışmanlığında İşlevsel Olmayan Aile

Yapısal aile danışmanlığında 5 tip sorunlu aile yapısı tanımlanmıştır:

● İç içe geçmiş aileler

● Kopuk aileler

● Evine bağlı olmayan kocanın olduğu aileler

● İlgisiz ebeveynli aileler

● Olgunlaşmamış ebeveynli aileler

Yapısal Aile Danışmanlığında Değerlendirme ve Tedavi

Yapısal aile danışmanlığında değerlendirme ve tedavi aynı anda gerçekleşir. Ailenin ve daha geniş
sosyal çevrenin, sorunun çözümüyle en çok ilgilenen olduğu düşünülen üyeleri ilk oturuma davet
edilir.

Değerlendirme sırasında ailenin yapısal haritası çıkarılır. Minuchin’e göre harita tam olarak
problemi özetlemez ancak danışmanlıkta araç olarak kullanılabilir. Harita üzerinde çalışmak
danışmanın gözlemlerini geliştirmesinde yardımcı olabilir. Ailelere de sorunlu davranış örüntülerini
göstermede kullanılabilir. Ailelerde sıkça görülen örüntüler aile haritasında sembolize edilir.

4. Bilişsel-Davranışçı Evlilik ve Aile Danışmanlığı

Çocuk odaklı problemler için bilişsel-davranışçı aile danışmanlığı, Gerry Patterson'ın (1971)
davranışsal ebeveyn eğitimi konusundaki öncü çalışmasından uyarlanmıştır. Kuramın altında yatan
temel fikir; ebeveynleri, çocuklarının saldırgan davranışlarını değiştirmek için sosyal öğrenme teorisi
ilkelerini kullanma konusunda eğitmektir.

Bilişsel-davranışçı evlilik danışmanlığı, Richard Stuart'ın (1969) sorunlu çiftlerle beklenmedik

durum sözleşmeleri üzerine ilk çalışmasından uyarlandı.

Bütünleştirici davranışsal çift danışmanlığında, ilişkilerin değiştirilemez yönlerine uyum

sağlanmasına yardımcı olmak için kabul inşası yöntemi kullanılır. Bu yöntem; problemden ayrılma,
tolerans oluşturma ve sorunun etrafında empatik bir şekilde birleşmeyi içerir.

Bilişsel-davranışçı kuram içinde kaygı, öfke ve depresyonu kontrol etmek için çeşitli duygu
regülasyonu prosedürleri geliştirilmiştir. Bunlar;

Gevşeme eğitimi, keyifli etkinlik planlaması ve zor görevleri basamaklara ayırmayı içerir.

5. İşlevsel Aile Danışmanlığı

İşlevsel aile danışmanlığı, ailelerin davranışsal aile danışmanlığında genellikle iş birliği yapmakta
zorlandıkları gözleminden gelişmiştir (Alexander & Parsons, 1982). James Alexander ve meslektaşları,
yapısal ve stratejik aile danışmanlığının özelliklerini davranışsal aile danışmanlığıyla birleştirmiş ve
ailelerin tam işbirliği yaptıklarını gözlemlemiştir. Bu bütünleştirici modele işlevsel aile danışmanlığı
denilmiş ve etkinliği araştırmalarla desteklenmiştir.

İşlevsel aile danışmanlığının temel varsayımı, aileleri danışmanlığa yönlendiren birçok sorunlu
davranış ve semptomun ilişkisel fonksiyonları olduğudur. İlişkisel fonksiyonların ilişkisel bağlantı ve
ilişkisel hiyerarşi olarak iki ana boyutu vardır.

İlişkisel bağlantı, kişiler arasındaki ilişkinin mesafesini gösterir. Sorunlu davranışlar, ilişkilerde
uzaklık ve bağımsızlık ya da yakınlık ve karşılıklı bağımlılık yaratarak ilişkisel bağlantıyı düzenleme
işlevi görebilir.

İlişkisel hiyerarşi, ilişki içerisindeki kişiler arasındaki güç dengesidir.

İşlevsel Aile Danışmanlığında Değerlendirme ve Tedavi

Değerlendirme seansında aile ilişkileri klinik görüşme ve gözlem yoluyla değerlendirilir. Sorunlu
davranışın ilişkisel bağlantı ve hiyerarşiyi düzenlemedeki işlevi açıklığa kavuşturulur.
 İşlevsel aile danışmanlığı süreci dört ilke tarafından yönlendirilir.

1.Aile üyeleri arasında ve aile ile danışman arasında olumlu ittifaklar oluşturmak, değişim
motivasyonunu artırır.

2.Yeniden çerçeveleme yoluyla sorunlu davranışların işlevlerinin anlamını değiştirmek ve aileye

farklı bir bakış açısı sunmak, değişim motivasyonunu artırır.

3.Hedefler gözlemlenebilir, ulaşılabilir ve ailenin yetenekleri, kültürel değerleri ve sosyal bağlamı

ile tutarlı olmalıdır.

4.Danışmanlık stratejileri, ailenin risk profiline, koruyucu faktörlere ve diğer özelliklere uymalı ve
bunlara saygı göstermelidir.

Danışmanlık üç ana aşamada gerçekleştirilir:

● Katılım ve motivasyonu artırma

● Davranış değişikliği

● Genelleme